(KANS)ARMOEDE & SES ONGELIJKHEID

AnneMarie Depoorter

Bro

n: h

ttp:

//w

ww

.kla

sse.

be/c

omm

on/i

mg/

kvl/

KV

L12

7/14

-01.

jpg

IU Manama JGZ – VUB 29.11.13

Inhoud

• Wat is kansarmoede?• Omvang van het fenomeen• Determinanten en Mechanismen• Gevolgen en belang voor de JGZ

– Gezondheid, ontwikkeling, welbevinden– Levensloop– Schools presteren

• Hoe detecteren?• Hoe aanpakken?

– Beleid (onderwijs)– Gemeenschapsactie– Zorg (onderwijs)

Kansarmoede: Wat is het?

Armoede versus kansarmoede

ARMOEDE Enkel financiële dimensie Indicatoren

• Absolute (VN_WB $1.25 at 2005 purchasing-power parity (PPP)

• Relatieve armoedegrenzen op basis van nat. inkomen

KANSARMOEDE Multiaspectueel - basisbehoeften: inkomen +

woning+ arbeid+ onderwijs+ gezondheid+ samenleven+ diensten+ informatie+ ontspanning+ ...

Indicatoren :

• SIF-criteria

• Kansarmoedecriteria K&G

• Kansarmoede-atlas van achtergestelde buurten

• Armoedebarometer

Sociale Uitsluiting

Sociale positie : operationalisatie

• Materieel– Inkomen huishouden, beroep ouders…….

• Immaterieel (menselijk kapitaal)– Hoogste opleiding ouders/gezinshoofd, beroep ouders

opleiding jongere zelf

• Sociaal “samenwerking voor wederzijds profijt” (sociaal kapitaal)

– aantal ouders/ grootouders thuis, familie, werkgenoten –vrienden ouders, klasgenoten, vrienden…), beroep ouders

Combinatie historisch idee sociale positie (“deprivatie”) + sociale relaties -- SES

Problemen bij kansarmoede

Gezondheidsproblemen Ernstig ziek kind

Psychosociale problemen Lastig kind Gebrek aan kinderopvang Huishoudelijke taken Relatieproblemen Depressie Lees- en schrijfproblemen

Sociaal-economische problemen

Financiële problemen Huisvesting Tewerkstelling

Bron: Baele K.

Aantal vermelde problemen per huishouden

Aantal gerapporteerde problemen

98765432

Aantal huishoudens10

8

6

4

2

0

2/3

Bron: Baele K.

Kansarmoede: Omvang probleem

Wereld: 1/3Belg/Vl : 1/7 – 10; 1/5 kinderen actie 2020 380 000 Belgen uit

armoedeVl 11,2% van de kinderen leeft in een gezin met een verhoogd armoederisico.

Europa:40 miljoen ernstige materiële ontbering

116 miljoen armoede23%EU bevolking; actie 2020 20 miljoen uit armoede

25 miljoen kinderen armoede of sociale uitsluiting

Wereld Extreme armoede 1,25 $/dag (Wereldbank & IMF)Honger: 1 miljard(2009) – 868 000 (2011) FAO VN

Ondergewicht – 5j: 100 miljoen

Inkomen België (2013)

• Armoedegrens* inkomen

• < Armoedegrens België

• < Armoedegrens Brussel HG

• Leefloon (min.inkomen)

• < Minimuminkomen

Alleenst. Gezin/maand1.000 EU 2.101 EU

15% of 1,5 miljoen

33,7% of ± 384 000

817,36 1.089,92 EU

14,7 % of 1pers./7*Armoederisicograad: % personen met equivalent° beschikbaar inkomen < 60% van mediaan nationaal equivalent beschikbaar inkomen (EU-SILC-enquête FOD Economie ...: EU Statistics on Income & Living Conditions bij 6000 privé huishoudens); °Grootte huishouden & leeftijd leden

Armoederisico’s Belg. Kinderen(%)

• Globaal• Oudertewerkstelling(jobless: 13%kinderen)

• Gezinstype &HH-samenstelling

België

Vlaand

Wall EU

18.5 10.3 24.1 19

J_+ kids

77.9 65.4 82.3

J_ - kid 31.9 17.4 40.5

J+ + kid

2.6 2.3 3.5

A +kid 38.5 22.2 54.3

K+3kids

16.7 8.9 21.8

K+1-2ki

8.5 5.0 6.7

Bron: EU-SILC 2011. Legende: J_zonder job; J+ met job; A alleenstaande; K koppel

(Kans)armoede: Determinanten

MicroMacro

Armoederisico voor België. 2007

15,20% 15,90% 14,40%

23%

14,50%

4,40%

34,20%

26,40%29,40%

10,30%

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

40,00%

België

Vrouw

en

Man

nen65+

<65

wer

kenden

wer

kloz

en

alle n

iet a

ctieve

n

huurder

s

eigen

aars

EU-SILC, 2007. FOD Economie. Algemene Directie Statistiek en Economische informatie

Armoederisico naar sociodemografische kenmerken België 2007

WERKMoeders!!!

Micro

“Rijke” Landen– Economisch – Politiek – Distributie rijkdom– Type welvaartsstaat

• Sociaal-democratische: egalitaire aanpak• Conservatief-corporatistische: meritocratische aanpak• Liberale: Quasi-markt aanbod (vrijheid onderwijs) & vrije

schoolkeuze a vraagzijde) weinig overheidscontrole• Zuid-Europese• Ex-communistische

– Onderwijs: armoede & ongelijkheid bestendigend of hefboom sociale insluiting?

– Sociale herverdelingsmechanismen

Macro

(Kans)armoede: Gevolgen en Belang JGZ

• Gezondheid & Ontwikkeling kinderen & Levensloop (tekst Bradley) • Welbevinden• Schools Presteren•Functioneren in Maatschappij

• Sociale uitsluiting!!!

• Mechanismen van de gevolgen

Neonatale toestand & scholing moeder (Vlaanderen)

Sara Willems UGent (Sara Vandekerckhove − 12/11/12, 06u24 De Morgen.be)

Kindersterfte &

sociale klasseBron: Black Report 1980

The Black Committee on Health Inequalities (1977–80):

Levensverwachting (LV) en Gezonde (GLV)*

– Tussen landen: beste en slechtste: 10-15j verschil– Binnenin landen: hoogst en laagst geschoolden:

LV(Bx)3-5j; GLV(Bx) 18-20j– Opleidingsniveau sterkste predictor ongelijkheid GLV

ook in België (Bossuyt N et al 2003)

– Risico’s: Lage opl. 3 x > Hoge opl. (Bx)• obesitas, zwaar roken, depressies• Preventief onderzoek cervixCa• Blijvende beperkingen

* Duidelijkste uiting gezondheidsongelijkheid tussen arm en rijk

Subjectieve* Gezondheid (“Slechte op 33 j”)en SES Ongelijkheid

*Beste indicator voor algemene gezondheidstoestand (maatschappelijk en individueel)

Leesvaardigheidsniveau (%) verdeling per kwartiel ESCS (Vlaamse Gemeenschap).

Q 1 Q 2 Q 3 Q 4

• Niveau 5 5,1 10,8 18,5 32,9• Niveau 4 18,8 28,5 36,8 39,6

• Niveau 3 26,9 30,8 28,2 20,0

• Niveau 2 25,9 18,8 11,4 5,8• Niveau 1 14,9 8,6 4,4 0,9• Niveau 0 8,4 2,4 0,7 0,7

• TOTAAL 100 100 100 100

Wiskunderesultaten: decielgemiddelden t.o.v. alg.gem

(Kans)armoede: Mechanismen

(Kans)armoede: Hoe detecteren?

• Indicatoren (populatieniveau)• Signalen (individueel niveau)

Indicatoren Armoede & Sociale Uitsluiting

• Inkomen, mediaan, 50-60% mediaan• Opleiding (schools diploma)• Tewerkstelling: niveau & intensiteit• NAP-Indicatoren Soc. Insluiting (Nationaal

Actieplan België)• EU-SILC-enquête (Social Indicators Living

Conditions)• Armoedebarometer Vl

Indicatoren: niet-monetair (vben)

• Woning – kwaliteit & grootte– uitrusting (basiscomfort licht verwarming kookmogelijkheid koken wassen;

apparaten TV PC)

– Omgeving (lawaai, vervuiling, uitzicht…)• Voeding (om de 2 dagen vis/vlees?)

• Verplaatsingsmiddelen

• Gezondheid(szorg) & ADL

Signalen & Criteria

• Bv. Signaallijst stad Turnhout

• Criteria K&G

• Family Affluence Scale– Eigen kamer, autobezit, vakantie 1x/j,

computer, tv

(Kans)armoede: Wat eraan doen?

•Bewustmaking•Beleid•Gemeenschapsacties•Zorg

Wat doen? Bewustmaking & Beleid• Internationale, nationale en regionale forums (awareness, mobilisatie) • Wetgeving, regulering en structuren

– Algemeen: Soc. Zekerheid, Belastingen, Premies, Sociale huisvesting, …– Specifiek: Armoededecreet 2003– Participatiedecreet– Onderwijs: GOK-decreet 2002 LOP’s– Intersectorieel: Decr. Flankerend Onderwijsbeleid 2008– Ondersteuning door onderzoek: VLOR, Steunpunten, Armoedebarometer,

Sociale Ongelijkheid…– Ondersteuning door financiering

• Actieplannen: – NAPIncl ; Vl Actieplan tegen Armoede 2009-14; Strategisch Plan Geletterdheid;

Vlaanderen in Actie (ViA) Pact 2020 (masterplan vr evenredige deelname alle soc. Groepen); Tienkamp

Wat Doen? Gemeenschapsactie

• Welzijnscampagnes• Acties vanuit middenveld, steden, buurten,

(lokale) verenigingen, scholen, jeugdwerking– bv Mensen voor Mensen WAW-traject Aalst multidimensionele activatie

langdurig werklozen (methodiek)– niet alleen activering op zich, maar ook welzijnsproblemen en de

armoedesituatie. Mensen in (generatie)armoede veel bijkomende problemen (= drempels zoektocht naar werk): schulden, gezondheidsproblemen, kinderopvang, maar ook en vooral angst en een gebrek aan zelfvertrouwen

– best practices Europa: steun ESF (Europees Sociaal Fonds)

http://www.netwerktegenarmoede.be/nieuws/europa-2020-mensen-in-armoede-zoeken-betere-toekomst

Wat doen? Zorg

• Structureel – Gemeenschapsniveau: Scholen; organisatie

gezinsondersteuning Huizen vh Kind… • Op basis van criteria uit indicatoren of

projectmatig– Groepsniveau: bv. SIF-gemeenten, achterstallige

buurten, scholen, – Individueel niveau: K&G-criteria cfr onderzoek

Baele