Kansarme moeders en de eerste

voedingskeuze voor hun kind

Rudy De Cock, Hannie Serlet en Sofie Mestdagh

Opbouw workshop

Schets van het project

Aanleiding

Doelgroep

Doelstellingen

Fasen

Fase 1: vooronderzoek

• Drempels en succesfactoren

• Besluit vooronderzoek

Fase 2: testfase

• Prenataal aanbod

• Postnataal aanbod

Fase 3: evaluatie

• onderzoeksvragen

• Methodologie

• Bereik

• Limieten van het onderzoek

Resultaten

Conclusies en aanbevelingen

Aanleiding

Borstvoeding: voordelen voor baby én moeder

Aanbeveling WHO, UNICEF: uitsluitend borstvoeding gedurende minimum 6 maanden

Borstvoedingspercentages op dag 6 (Kind en Gezin, Kind in Vlaanderen, 2009):

– Vlaanderen: 66,7%

– Belgisch niet-kansarm gezin: 63,9%

– Belgisch kansarm gezin: 39,1%

– Niet-Belgisch niet-kansarm gezin: 79,5%

– Niet-Belgisch kansarm gezin: 79,1%

Borstvoeding bij Belgische kansarme gezinnen wordt vlug stopgezet (vaak binnen de maand)

Van borstvoedingsproject naar project voedingskeuze

Doelgroep: kansarme Belgische (aanstaande) ouders

Autochtoon (cf. percentages)

Kansarmoede binnen Kind en Gezin:

“Kluwen van sociale uitsluiting en achterstelling op verschillende

levensdomeinen”,

Negatief scoren op 3 van volgende criteria:

– Maandinkomen van het gezin

– Opleiding van de ouders

– Ontwikkeling van de kinderen in het gezin

– Arbeidssituatie van de ouders

– Huisvesting

Duurzame toestand, met weinig perspectief op positieve verandering,

met hypotheek op ontwikkeling van het kind

Doelstellingen

1 Vanuit het perspectief van Belgische kansarme aanstaande

en jonge ouders in kaart brengen wat voor hen belangrijk en

bepalend is met betrekking tot de voedingskeuze voor hun

kind binnen het gehele proces van zwangerschap en

ouderschap;

2 Uitwerken van een benadering waardoor Belgische

kansarme aanstaande en jonge ouders op een voor hen

zinvolle manier ondersteund worden in de voedingskeuze

voor hun kind en het geven van borstvoeding/flesvoeding

binnen het gehele proces van zwangerschap en ouderschap;

3 Nagaan van het effect van dit ondersteuningsaanbod op de

voedingskeuze van Belgische kansarme aanstaande en jonge

ouders voor hun kind.

Vooronderzoek: drempels en succesfactoren

33 gesprekken met moeders

35 gesprekken met hulpverleners

Literatuurstudie

Identificatie van drempels en

succesfactoren in :

• Persoon

• Situatie

• Omgeving

• Samenleving

• Hulpverlening

Besluit vooronderzoek : drempels

Persoonsgebonden drempels:

• Medische overwegingen

• Moeite met voeden in het openbaar

• Moeite met het emotionele aspect en persoonlijke redenen

Omgevingsgebonden drempels:

• Tegen de stroom in

• Ontbreken ondersteunende partner en netwerk

• Gebrekkige informatie

• Negatieve beeldvorming

Besluit vooronderzoek : drempels

Hulpverleningsgebonden drempels

• Gebrek aan bereik en aanspreekbaarheid

• Niet overtuigd dat borstvoeding de beste keuze is

• Gebrek aan ondersteuning

Maatschappij gebonden drempels

• Gebrek aan borstvoedingscultuur

• Invloed van de media

Situatiegebonden drempels

• Multiproblematiek en stressvolle levenssituatie

• Gebondenheid en mobiliteit

• Werkverplichtingen

• Moeilijke organisatie in het dagelijks leven

Besluit vooronderzoek : succesfactoren

Persoonsgebonden succesfactoren

• Motivatieredenen

• Intentie en vroegtijdige beslissing

• Vroegere voedingservaringen

Omgevingsgebonden succesfactoren

• Motiverende omgeving

• Voorbeelden en succesverhalen in de omgeving

• Vroegtijdige, voldoende en juiste informatie

Besluit vooronderzoek : succesfactoren

Hulpverleningsgebonden succesfactoren

• Bereik en aanspreekbaarheid

• Financiële tegemoetkoming kunstvoeding

Situatiegebonden succesfactoren

• Tijd

Besluit vooronderzoek : krijtlijnen aanbod

• Geïntegreerd ondersteuningsaanbod m.b.t. voedingskeuze

als aspect van zwangerschap en ouderschap

• Informatie en ondersteuning

• Vertrekken vanuit de succesfactoren en krachten van ouders

• Afstemming en samenwerking tussen lokale actoren

• Pre- en postnataal aanbod

• Combinatie van groepsgerichte en individuele ondersteuning

• Combinatie van professionele en peer ondersteuning

• Betrekken van omgeving in het ondersteuningsaanbod

• Vaste vertrouwensfiguur doorheen het

ondersteuningsaanbod

Testfase

• Uitwerken van ondersteuningsaanbod

• Uittesten benadering in 4 pilootregio’s : Gent, Ronse,

Oostende, Menen gedurende 8 maanden

• Samenwerking tussen verschillende partners: K&G,

inloopteams, vroedvrouwen, materniteiten, expertisecentra

kraamzorg, …

• Ondersteund door stuurgroep: vertegenwoordiging

deelnemende inloopteams, KBS, De Bakermat,

basiseducatie, Universiteit Gent (Sociale Agogiek,

Maatschappelijke Gezondheidkunde), K&G (PGO,

lactatiekundige, Diversiteit en Kinderrechten)

• Streefdoel 40 personen controlegroep, 40 personen

interventiegroep (zelfselectie).

Prenataal aanbod

• Toeleidingsgesprek

• Individuele ondersteuning door steunfiguur

• Telefonische beschikbaarheid en ondersteuning

• Groepssessie of individueel gesprek over voedingskeuze

• Mogelijkheid tot extra contacten, sessies zwangerschap,

doorverwijzing, …

Postnataal aanbod

• Standaard individuele contacten K&G

• Individuele ondersteuning door steunfiguur

• Telefonische beschikbaarheid en ondersteuning

• Open ontmoetingsgroepen

• Mogelijkheid tot extra contacten, oudergroepen,

doorverwijzing, vervolgtraject, …

Evaluatie: onderzoeksvragen

• Welke percepties hebben Vlaamse kansarme zwangere

vrouwen omtrent borst- en flesvoeding voor de bevalling?

• Welke overwegingen spelen mee in de voedingskeuze bij

Vlaamse kansarme zwangere vrouwen?

• Voelen Vlaamse kansarme moeders zich bij de

voedingskeuze ondersteund door de pre- en postnatale

professionele begeleiding?

• Hoe ervaren Vlaamse kansarme jonge moeders het geven

van borst- of flesvoeding?

• Welke steun wordt door de moeders als belangrijk ervaren

bij het geven van de voeding?

Evaluatie: methodologie

Semigestructureerde individuele interviews met moeders

11 prenataal

13 postnataal

8 zowel pre- als postnataal

Groepsgesprek en individuele interviews met uitvoerders

Kwantitatieve evaluatie : bereik

Laag bereik : 23 moeders in interventiegroep – geen

controlegroep

• Gent 6 zwangeren – 7 kinderen

• Ronse 6 zwangeren – 7 kinderen

• Menen 7 zwangeren - 7 kinderen

• Oostende 4 zwangeren – 4 kinderen

Weinig toeleiding vanuit materniteiten en gynaecologen, wel via

prenatale steunpunten of werking

Beperkte groep maakt dat geen cijfermatige uitspraken mogelijk

zijn over effect

Kwalitatieve evaluatie: limieten van het onderzoek

• Moeilijke bereikbaarheid

• Participanten niet vertrouwd met interviewer

• Korte duur en onduidelijke profilering toeleiding

gynaecoloog

Resultaten (1)

Intentie borstvoeding

• Gezondheidsvoordelen

• Band tussen moeder en kind

Keuze tot flesvoeding

• Praktische overwegingen

Resultaten (2)

Barrières

• Borstvoeding: aanlegproblemen, onvoldoende productie, kloven, tegenstrijdige adviezen

stop borstvoeding verslagen gevoel

• Flesvoeding: melkkeuze, kostprijs

Hulpmiddelen

• Externe variabelen (premie, achtergrond)

• Beschikbare kennis (voordelen, werkingsmechanismen)

• Sociale steun (groepswerking, individuele steun)

• Eigen effectiviteit

Conclusies en aanbevelingen

• Holistische benadering

• Vaste professionele steunfiguur

• Positieve benadering en kennis van leven in armoede en uitsluiting

• Gedegen samenwerking en toeleiding : steunend netwerk

• Mix van ondersteuningsvormen : individueel/groep

• Voldoende contactmogelijkheden (beschikbaarheid)

Conclusies en aanbevelingen

• Ondersteuningsprotocol aangepast aan de lokale noden en

mogelijkheden – geen Vlaams ondersteuningsprotocol maar

kracht- of krijtlijnen

• Toeleiding door gynaecologen zeer laag : te selectief - nood

aan vorm van universele laagdrempelige ondersteuning?

• Uit het project blijkt dat het mogelijk is om met huidige

actoren op het terrein een netwerk op te zetten dat door

zwangeren en ouders in armoede als steunend wordt

ervaren.

Vragen?

Bedankt voor uw aandacht !