@K1 = Handleiding€¦ · Web view1 Algemene informatie 5 Leerroute leerjaar 3 vmbo b (lwo) 6 2...

www.taallijnen.nl

3 DOCENTENBOEK VMBO-B/(LWO)

Dit is de derde herziene druk van de methode Taallijnen waarvoor het fundament is gelegd door Jan Verbeek en Dick Prak, specialisten in leerplanontwikkeling van de SLO.

Derde druk

Malmberg, Den Bosch

J O E P V A N N A S S A UW I L L V A N R I E L

T A M A R A V A N B O E K E LA N N E M A R I E V A N D E N B R I N KM A R IJ K E P O T T E R SD I D Y V A N D E R V E NH E N R I Ë T T E D E V R I E SE L L Y W I L D E M A N

Inhoudsopgave

1 Algemene informatie..........................................................................................................5Leerroute leerjaar 3 vmbo b (lwo).................................................................................6

2 Nieuw: Zakelijk leesdossier..............................................................................................8

3 Leerinhouden, lesadviezen en didactische aanwijzingen per hoofdstuk...................103.1.1 Hoofdstuk 1: Artikel en brief..................................................................................103.2 Hoofdstuk 2 Formulier................................................................................................183.3 Hoofdstuk 3 Verslag...................................................................................................223.4 Hoofdstuk 4 Reclameboodschap...............................................................................263.5 Module Lezen..............................................................................................................303.6 Module Kijken & luisteren............................................................................................313.7 Module Project Sport...................................................................................................38

4 Bijlagen.............................................................................................................................39Bijlage 1 Schooltaalwoorden deel 3b / 3lwo.................................................................39Bijlage 2 Leesverslagen...............................................................................................40Bijlage 3 Lekker-lezen-lijst literatuur klas 3..................................................................46Bijlage 4 Leerhulp.........................................................................................................52

4.1 Moeilijke-woordenwijzer........................................................................................524.2 Een taaltaak aanpakken........................................................................................524.3 Verkennend lezen.................................................................................................534.4 Studerend lezen....................................................................................................534.5 Schrijfwijzer...........................................................................................................544.6 Grammaticaschema..............................................................................................544.7 Woordsoortenschema...........................................................................................55

Bijlage 5 Register vaardigheden leerjaardelen 3..........................................................57Bijlage 6 Overzicht dvd-fragmenten leerjaardelen 3 vmbo...........................................64

1. ALGEMENE INFORMATIE

1 Algemene informatie

1.1. Inleiding Taallijnen derde editie 3 vmbo b (lwo)

Voor u ligt de docentenhandleiding van Taallijnen derde editie 3 vmbo b (lwo). In het eerste hoofdstuk van deze handleiding vindt u een beknopte uitleg over de methode Taallijnen. Een uitvoerige uitleg kunt u aantreffen in de docentenhandleidingen van leerjaar 1 en 2.

Nieuw in de bovenbouw van de vmbo-delen is het aparte onderdeel ‘zakelijk leesdossier’, dat we module ‘zakelijke teksten’ hebben genoemd. Hiervan treft u het materiaal aan achterin het werkboek. De bedoeling van dit nieuwe dossier is dat u op een andere manier dan gebruikelijk de leerling actief bezig laat zijn met zakelijke teksten. In hoofdstuk 2 vindt u extra informatie over dit nieuwe zakelijk leesdossier.

In hoofdstuk 3 treft u de lesadviezen en didactische aanwijzingen aan per hoofdstuk, per paragraaf en per module.

De bijlagen bevatten tot slot extra formulieren en overzichten.

1.2. Taallijnen derde editie in het kort

Taallijnen: - Omvat een stapsgewijze verwerking van theorie met behulp van taalthema’s in

het werkboek. - Maakt zelfstandig en actief leren mogelijk. De theorie en de bronnen vindt de

leerling in het handboek.- Bevat leerlinggerichte teksten/bronnen die op een aansprekende en prikkelende

manier gepresenteerd worden.- Beschouwt taal als communicatieve handeling. De leerling leert omgaan met

communicatieve momenten in het dagelijks leven.

1.3. Indeling leerjaardelen en overstapmogelijkheden

Bij Taallijnen is voor de volgende indeling in leerjaardelen gekozen:

Taallijnen vmbo bovenbouwVmbo 4 b Vmbo 4 k Vmbo 4 gt Taallijnen onderbouwVmbo 3 b Vmbo 3 k Vmbo 3 gt Havo 3 Vwo 3Vmbo 2bk/lwoo Vmbo 2 kgt Vmbo-t/havo 2 Havo-

vwo 2Vwo 2

Vmbo 1bk/lwoo Vmbo 1 kgt Vmbo-t/havo 1 Havo-vwo 1

1.4. Indeling van de lessen Taallijnen-3 vmbo b (lwo) bestaat uit vier hoofdstukken en welgeteld vier modules.Elk hoofdstuk bestaat steeds uit dezelfde paragrafen. Vóór in het handboek (en werkboek) in het inhoudsoverzicht is te zien hoeveel tijd een onderdeel kost, uitgedrukt in lesuren van 50 minuten. De hoofdstukken omvatten alle stof die horen bij de kerndoelen, en bereiden de leerling efficiënt voor op het examen.

DOCENTENBOEK 3 VMBO-B / LWO 5


Opbouw van een hoofdstuk:

ModulesDe modules zijn een afronding van verschillende vaardigheden, namelijk van lezen, kijken-luisteren, van projectmatig werken en nogmaals van lezen (zakelijke teksten). Het werken met modules helpt de leerling zich langer bezig te houden met één onderwerp, met als doel meer diepgang en begrip te creëren. De modules zijn zo geschreven dat ze door de docent ‘op maat’ gebruikt kunnen worden. De modules werken hetzelfde als de hoofdstukken: vanuit de werkboeken vindt de sturing plaats die de leerling door de stof heen begeleidt. Dit geldt overigens niet voor het onderdeel zakelijke teksten. In hoofdstuk 3 vanaf 3.5 vindt u aanwijzingen en tips voor de modules.Het werkboek wordt afgesloten met een nieuw onderdeel ‘zakelijk leesdossier’. Het vullen van het dossier kan als losse activiteit naast de andere lessen plaatsvinden.In het handboek zult u met betrekking tot het zakelijk leesdossier geen bronmateriaal aantreffen, de leerlingen dienen hier juist zelf actief naar op zoek te gaan. Daarover meer in hoofdstuk 2.

Leerroute leerjaar 3 vmbo b (lwo)Deel 3 geeft de docent meer vrijheid dan de voorgaande delen. Daarom vindt u in de handleiding niet een uitgewerkte leerroute, zoals die wel in deel 1 en 2 stond.De vier hoofdstukken vragen gemiddeld genomen 14 lesuren van 50 minuten. De modules vergen ieder afzonderlijk tussen de 8 en 11 lesuren van 50 minuten.Naast het materiaal in de boeken vindt u in het e-Pack een module Soap, en een module Opdrachten naar het idee van de vorige editie.Voor een totaaloverzicht van de lesstof van 3 vmbo b (lwo) verwijzen we u naar het inhoudsoverzicht dat u zowel voor in het handboek als voor in het werkboek vindt. Met dit overzicht kunt u gemakkelijk een eigen leerroute bepalen, al naargelang uw eigen wensen en kaders vanuit de school.

Tips voor het samenstellen van een leerroute:o De stof die behandeld wordt in Taallijnen deel 3 is nodig om het examen goed

voor te bereiden. o Binnen ‘Grammatica’ en ‘Spelling’ kunt u per hoofdstuk beslissen wat uzelf

wel of niet noodzakelijk vindt. o Hetzelfde geldt voor de paragrafen ‘Woorden & woordgebruik’, alhoewel deze

paragraaf een handige opstapje vormt voor de paragraaf Lezen. o U kunt de paragrafen Grammatica ook bundelen zoals een module. o Dit geldt ook voor de fictieparagrafen, gebundeld vormen zij een leuk ‘fictie-

project’.o De module lezen kan pas behandeld worden, nadat de paragrafen ‘Lezen’ uit

de hoofdstukken aan de orde zijn geweest. De andere modules zijn niet afhankelijk van paragrafen die eerder behandeld moeten zijn. De andere modules zijn daardoor vrij plaatsbaar.

6 DOCENTENBOEK 3 VMBO-B / LWO

Par 1 Woord en woordgebruikPar 2 Lezen Par 3 SchrijvenPar 4 SprekenPar 5 FictiePar 6 Spelling Par 7 GrammaticaPar 8 TaalhulpPar 9 Test jezelf


o Vraag u af of u de module lezen in aaneengesloten lessen wilt behandelen of dat u de module lezen wilt combineren met een andere module.

o Een logische plaats voor de behandeling van een module (de module lezen uitgezonderd) is na hoofdstuk 2 en/of na hoofdstuk 3.

o Het verdient de voorkeur om het zakelijk leesdossier niet in één keer te behandelen zoals normaal met een module, maar gespreid door het jaar heen. U kunt de teksten laten aansluiten op de paragraaf Lezen in de hoofdstukken. U kunt echter ook een apart uur inruimen voor het dossier, verspreid over een aantal weken en los van de paragraaf Lezen, zodat dit onderdeel extra aandacht krijgt. Zo bestaat de mogelijkheid ook om met dit onderdeel de actualiteit in de les te betrekken en zo uw lessen zinvoller en aantrekkelijker te maken.


2. ZAKELIJK LEESDOSSIER

2 Nieuw: Zakelijk leesdossier

2.1 Extra aanbod training zakelijk leesteksten

Leerlingen van deze tijd lezen weinig. Daardoor komen ze onvoldoende in aanraking met verschillende soorten zakelijke teksten. Toch wordt er van deze jongeren verwacht dat ze verschillende tekstsoorten herkennen en kritisch kunnen benaderen. Om deze vaardigheid extra te stimuleren hebben we bij de derde editie van Taallijnen een nieuw onderdeel in het werkboek toegevoegd, namelijk het zakelijk leesdossier.

Het maken van een zakelijk lees/schrijfdossier (er worden ook schrijfactiviteiten van de leerling gevraagd) is een manier om leerlingen op actieve wijze kennis te laten maken met de verschillende zakelijke tekstsoorten. We hebben bij het maken van de opdrachten gekozen voor tekstsoorten waarmee leerlingen op verschillende terreinen in contact komen en waarbij een kritische benadering van de tekst belangrijk is. De (on)partijdigheid van een journalist bij het schrijven van een sportverslag of recensie is daarvan een voorbeeld.

Daarnaast is het belangrijk dat de leerling de specifieke kenmerken van de tekstsoort kan herkennen en dat hij deze zelfstandig kan verwerken in een tekst.Ook is het belangrijk dat leerlingen vertrouwd raken met het taalgebruik dat hoort bij zakelijke teksten. Een vergroting van de woordenschat is voor leerlingen van belang als voorbereiding op het eindexamen.

Het zakelijk lees/schrijfdossier bevat in leerjaar 3 de volgende onderdelen: sportverslag, instructie, sollicitatiebrief en lezen van vacatureteksten, recensie en als laatste de persoonlijke brief.In het 4e leerjaar komen de volgende onderdelen aan bod: column, hoofdartikel, achtergrondartikel, artikel schrijven, zakelijke brief en het affiche.

2.2 Instructie voor docenten

Het zakelijk lees/schrijfdossier is een middel om leerlingen vertrouwd te laten raken met zakelijke teksten. In deze methode vindt u een opzet, maar het is aan u als docent om te bepalen hoe u met deze extra aanbod wilt omgaan .

De verschillende onderdelen zijn door leerlingen zelfstandig te maken. Een korte instructie bij het starten van een specifiek onderdeel tijdens de les moet voldoende zijn om een leerling zelfstandig met de tekstsoort aan het werk te laten gaan. Belangrijk is echter wel dat benadrukt wordt dat er verschillende bronnen (en media) gebruikt moeten worden. Waak ervoor dat niet alles gedownload wordt, maar dat er ook gebruik gemaakt wordt van kranten en tijdschriften.

Het resultaat van de opdrachten hangt af van het niveau van de leerling. Hoe het werk beoordeeld wordt en of het onderdeel opgenomen wordt in een PTA moet door de docent en de sectie zelf bepaald worden.

Bij het inleveren van de verschillende onderdelen van het zakelijk lees/schrijfdossier is het van groot belang dat de gevonden en gebruikte teksten ook worden ingeleverd.

Attendeer de leerling op het specifieke taalgebruik van de verschillende tekstsoorten. Wijs ook op de invloed van de schrijver. Denk daarbij aan de partijdigheid van een verslaggever of aan de voorkeuren van een auteur van een recensie.


2. ZAKELIJK LEESDOSSIER

De methode heeft het werkboek waar gemakkelijk blaadjes tussengevoegd kunnen worden. Leerlingen kunnen zo makkelijk hun uitgewerkte opdrachten bij het juiste onderdeel onderbrengen.

Zorg ervoor dat het voor de leerling duidelijk is wat van hem verwacht wordt en leg ook goed uit waarom ze vertrouwd moeten raken met deze tekstsoorten.


3. LEERINHOUDEN, LESADVIEZEN EN DIDACTISCHE AANWIJZINGEN PER HOOFDSTUK

3 Leerinhouden, lesadviezen en didactische aanwijzingen per hoofdstuk

3.1.1 Hoofdstuk 1: Artikel en brief

1 Woord en woordgebruik

Leerdoelen

weten- wat figuurlijk taalgebruik iskunnen- figuurlijk taalgebruik herkennen- een aantal schooltaalwoorden gebruiken

Toelichting algemeenIn deze paragraaf worden steeds vijftien zogenaamde schooltaalwoorden behandeld. Dit zijn woorden die in het schoolleven veel gebruikt worden. Praktische oefening staat voorop. In klas 2 is de moeilijke woordenwijzer in stapjes aangeboden. Binnen deze deelparagraaf blijft de aandacht voor schooltaalwoorden beperkt. Op de website www.taallijnen.nl is meer ruimte. Daar is ervoor gekozen om wel woordpakketten aan te bieden.Een andere kwestie heeft betrekking op de problemen die leerlingen steeds vaker hebben met schrijftaalwoorden. Elke docent zal onderschrijven dat steeds regelmatiger leerlingen hun vinger opsteken om de betekenis van een woord te vragen. En bijna altijd gaat het om schrijftaalwoorden, en dan niet eens woorden met een geringe frequentie.Achter in deze handleiding op bladzijde 39 treft u als bijlage een overzicht aan van deschooltaalwoorden die zijn aangeboden in dit deel van Taallijnen.Verder wordt in de woordenparagraaf aandacht besteed aan onderdelen als letterlijk en figuurlijk taalgebruik, verkeerd samenvoegen van woorden en de trappen van vergelijking. In hoofdstuk 4 eindigt de paragraaf Woord en woordgebruik met het Woordendiploma. Leerlingen passen de stof van de woordenparagrafen toe in verschillende speelse werkvormen.

Toelichting paragraaf- De taal in schoolboeken is niet alledaags. Er is een heel arsenaal van woorden dat een

leerling uit zichzelf niet zal gebruiken. - De bedoeling van de paragrafen schooltaalwoorden is de leerling vertrouwd maken met

de schooltaal. De paragraaf ‘Woord en woordgebruik’ h1 t/m 3 eindigt met een oefening met schooltaalwoorden.

- In de paragrafen 1 t/m 3 komen woorden voor die verderop voorkomen in de paragraaf ‘Lezen’.

- Voor de praktische uitvoerbaarheid van de les, is het handig als huiswerk de schooltaalwoorden te laten leren. De les daarna kunnen de oefeningen die betrekking hebben op de woorden gemaakt worden. U kunt er ook voor kiezen de oefeningen te laten maken met het handboek erbij (als opzoektaak) en de woorden op een ander moment te overhoren.

- In het handboek staan drie korte krantenartikelen met figuurlijk taalgebruik. De krantenartikelen zijn natuurlijk niet meer actueel. U kunt eventueel zelf materiaal verzamelen of u kunt leerlingen de opdracht geven figuurlijke taal te zoeken in een krant of in tijdschriften. Over het algemeen lenen sportartikelen zich goed voor dit soort opdrachten.

- De paragraaf wordt afgesloten met woordwerk.

Leessuggestie- www.taalunieversum.com


http://www.taallijnen.nl/


2 Lezen

Leerdoelen

weten- wat een artikel in een krant of een tijdschrift is - wat verkennend lezen inhoudt- wat onder kritisch lezen verstaan wordtkunnen- een artikel herkennen en lezen- verkennend lezen- kritisch lezen

Toelichting algemeenIn de paragraaf lezen van Taallijnen deel 3b worden verschillende tekstsoorten behandeld. Hierbij is aangesloten bij hetgeen in de delen 2 behandeld is. Ook wordt ingegaan op tekstopbouw en structuren, zoals de indeling van een tekst en signaalwoorden. Leerteksten vindt u bewust niet in Taallijnen deel 3b. De leerlingen leren voornamelijk door veel te doen. Ze zijn bezig met de stof en al doende maken ze zich die eigen. Noodzakelijke leerstof is kort en bondig weergegeven in de memo’s. Daarnaast komt belangrijke leerstof aan de orde in het werkboek, de leerlingen leren door aan het werk te zijn met de stof. Voor toetsen is het dan ook altijd belangrijk om de stof zowel uit het handboek als uit het werkboek op te geven.Strategieën die in deel 2 zijn aangeleerd worden herhaald en uitgebouwd onder meer door middel van inoefening. De actuele teksten die gebruikt zijn, zijn zoveel mogelijk geselecteerd op herkenbaarheid en op de aansluiting bij het niveau en de belevingswereld van de leerlingen.De paragraaf ‘Lezen’ bestaat opnieuw uit twee lessen. In de eerste les gaat het om deelopdrachten en inoefenen van de nieuwe onderdelen. De tweede les is een grote toepassingsopdracht: de leestaak. Aan deze taak kunnen de leerlingen zelfstandig werken.

Toelichting paragraaf- In de eerste les van dit hoofdstuk wordt de tekstsoort ‘artikel’ behandeld. Zowel het

algemeen artikel als het achtergrondartikel komen aan de orde, ook het verschil tussen een artikel en een nieuwsbericht wordt uitgelegd. Van de al aangeleerde leesstrategie verkennend lezen wordt gebruik gemaakt door de leerlingen.

- De eerste bronteksten komen uit ‘Kidsweek’, de jongerenkrant en zijn daardoor voor veel leerlingen aansprekend, en uit het blad ‘National Geographic Junior’.

- De tweede les bestaat uit een leestaak waarin de leerlingen een groot achtergrondartikel uit een jongerenblad lezen en verwerken. De lwo-leerlingen krijgen dit artikel niet als leestaak. Zij kijken in eerste instantie naar de kleinere teksten in het handboek. De grotere teksten komen later in het jaar aan de orde.

3 Schrijven

Leerdoelen

weten- hoe je een zakelijke brief begint en eindigt- wat aanhef en afsluiting zijnkunnen- een zakelijke brief schrijven

Toelichting algemeenIn de paragraaf ‘Schrijven’ maken de leerlingen een grotere schrijfopdracht. De paragraaf ‘Schrijven’ kunnen de leerlingen zelfstandig maken. Als bij ‘Lezen’ een tekstsoort wordt aangeboden, gaan leerlingen bij de paragraaf ‘Schrijven’ deze tekstsoort zelf schrijven.



De schrijfopdracht wordt meestal voorafgegaan door verschillende deelopdrachten die betrekking hebben op de stof van de betrokken paragraaf: het schrijven van een inleiding, het maken van een opsomming enzovoort.

Toelichting paragraaf- De (zakelijke) brief is een vaak voorkomende functionele schrijfopdracht, bij het vak

Nederlands maar ook bij de moderne vreemde talen. Het is ook de meest voorkomende examenopdracht. Er zijn verschillende briefmodellen en op een cursus tekstverwerken leren leerlingen vaak verschillende briefstijlen. Uit didactisch oogpunt is het echter handig om op schoolniveau binnen het vak Nederlands, en bij voorkeur binnen de talen, voor één model te kiezen. Taallijnen gaat steeds van het ‘alles-links’ model uit.

- De brief komt in de vervolgjaren nog terug. Krijgen de leerlingen in klas 3 de conventies onder de knie dan kan in het volgende leerjaar het accent meer gelegd worden op de inhoud van de brief.

- In deze les wordt met name gewezen op het gebruik van aanhef en afsluiting. Onderdelen die vaak fout gaan. U kunt zelf meer voorbeelden aanbieden van aanhef en afsluiting.

- Het is leuk om leerlingen brieven te laten schrijven die ook echt verstuurd worden. - Het is niet verstandig om een schrijfopdracht op alle mogelijke punten te corrigeren. In

Taallijnen is ervoor gekozen om de beschrijving van de schrijfsituatie af te ronden met een opsomming van de beoordelingspunten die voor deze concrete taak gelden.

- Tip: vergroot de modelbrief in het handboek op het kopieerapparaat tot 2 x A3-formaat en hang die brief als voorbeeld in het lokaal.

- Leerlingen krijgen enige structuur aangeboden in het briefmodel. Zo zijn al verschillende woorden en delen van zinnen aangegeven.

4 Spreken

Leerdoelen

weten- hoe je je voorbereidt op een spreekbeurtkunnen- een spreekbeurt houden

Toelichting algemeenDe tweedeling in de paragraaf ‘Spreken’ is nagenoeg gelijk aan die in de paragrafen ‘Lezen’ en ‘Schrijven’. Het eerste deel bevat voorbereidende oefeningen voor de spreekopdracht uit het tweede deel. Strategisch gezien vormt het eerste deel de oriëntatie en voorbereiding en het tweede paragraafdeel de uitvoering en reflectie. In het eerste deel van de paragraaf wordt af en toe gebruik gemaakt van kijkfragmenten. Het is daarom gemakkelijk als media-apparatuur zoals een dvd-speler tot de standaarduitrusting behoren van uw lokaal. ‘Spreken en kijken’ vraagt altijd wat meer organisatie dan het merendeel van de andere paragrafen. Er is echter alles aan gedaan om bij dat organiseren behulpzaam te zijn. In het tweede deel gaat het om het organiseren van de spreekopdrachten. De spreekopdrachten uit het tweede deel van de paragraaf worden vaak in drie fases opgedeeld:- oefenen in tweetallen;

Dit maakt het mogelijk alle leerlingen een spreektaak strategisch uit te laten voeren. - een door enkele leerlingen uit te voeren opdracht voor de klas (eventueel een volgend

lesuur);- klassikaal beoordelen.

Leerlingen zijn beter in staat om deze opdrachten te beoordelen omdat ze dezelfde opdracht kort daarvoor in tweetallen uitgevoerd hebben. Indirect reflecteren ze dus ook op hun eigen aanpak.

Als bij elk hoofdstuk een aantal leerlingen een spreekopdracht voor de klas uitvoert, kunnen gedurende de vier hoofdstukken in ieder geval alle leerlingen één keer aan bod komen. Medeleerlingen becommentariëren deze opdrachten. Het geven van een cijferbeoordeling is uiteraard ook mogelijk. Op pagina 155 vindt u een beoordelingsformulier.



Toelichting paragraaf- Na allerlei kleinere spreektaken in eerdere leerjaren, staat in klas 3 de spreekbeurt op het

programma. De nadruk ligt op twee dingen: het geven van informatie en het boeien van het luisterpubliek. Die twee zaken hangen natuurlijk sterk samen. De les gaat dan ook uitgebreid in op de voorbereiding: wat ga ik vertellen en hoe. De nadruk ligt nu minder op het technisch spreken (volume, verstaanbaarheid, tempo) en op de spreekhouding. Natuurlijk is het nuttig om die onderwerpen nog een keer de revue te laten passeren. Eventueel kunnen deze onderwerpen bij het klassengesprek aan de orde komen.

- Er is ook bewust geen tijdsduur van de spreekbeurt vermeld. Als de leerlingen serieus met een onderwerp aan de slag gaan en aandacht besteden aan de opbouw, zullen ze uitkomen op 10 à 15 minuten spreektijd. Die kan worden aangekleed met beeldfragmenten, het tonen van plaatjes, het stellen van vragen enzovoorts.

- Omdat de leerlingen wel de tijd moeten krijgen om na te denken over het onderwerp en de opdracht te kunnen voorbereiden, is een goede planning heel belangrijk. De uitvoering van de spreekbeurt moet over het jaar verdeeld worden. In de tweede les deelt u het beoordelingsschema uit, licht dit kort toe en maak een indeling voor de data. Bij de uitvoering kunnen ook twee leerlingen het beoordelingsschema invullen.

- Op www.taallijnen.nl vindt u verwijzingen naar sites met informatie over diverse onderwerpen voor een spreekopdracht.



Beoordelingsschema spreekbeurt

Naam:

Onderwerp spreekbeurt:

Voorbereiding

Heeft de opdracht goed voorbereid G V O

Uitvoering - onderwerp

Kondigt het onderwerp goed aan G V O

Vertelt in een duidelijke volgorde G V O

Sluit met een korte samenvatting af G V O

Laat iets zien of gebruikt het bord G V O

Geeft gelegenheid tot vragen stellen G V O

Uitvoering – spreken voor de groep

Gebruikt eigen woorden G V O

Spreekt rustig en duidelijk G V O

Kijkt het publiek af en toe aan G V O

Vertelt enthousiast en boeiend G V O

Ruimte voor opmerkingen:



Noodzakelijk lesmateriaal- Niet noodzakelijk, maar wel erg handig: een computer in het lokaal. De diverse

spreekbeurtensites kunnen worden bekeken.- Beoordelingsformulier (kopieerbaar, zie pagina 145).

Leessuggesties- Martien de Boer (red.), Spreken en luisteren in de basisvorming, Enschede, SLO, 1994.- Annemarie Bon, Help, een spreekbeurt!, Unieboek, 2002.

5 Fictie

Leerdoelen

weten- wat de kenmerken van een sprookje zijn - wat de kenmerken van een fabel zijn kunnen- een sprookje herkennen- een fabel herkennen

Toelichting algemeenDe leerlingen hebben in de onderbouw kennisgemaakt met verschillende soorten fictie. Zij hebben antwoord gegeven op vragen over het denken en handelen van de personages in de tekst, over de beschreven situatie, over de relatie tussen tekst en de werkelijkheid en over de waarde van de tekst voor henzelf en anderen.Om deze doelen te helpen verwezenlijken, is gekozen voor opdrachten die leerlingen ertoe aanzetten om zich een mening te vormen over fictie en die mening te verwoorden. In het derde leerjaar krijgen leerlingen wederom opdrachten om een eigen mening te verwoorden. Er is ook gezocht naar leeservaringen die ervoor kunnen zorgen dat leerlingen blijven lezen of gaan lezen. Het leesplezier bevorderen blijft ook dit leerjaar voorop staan.‘Fictie’ wordt in Taallijnen breed ingevuld. Het accent ligt op de jeugdliteratuur (verhalen, romans, gedichten), daarnaast is er ook ruimte ingevuld voor strips, films, songteksten en tv. Gekozen is voor aansprekende fragmenten uit jeugdromans die aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. De opgenomen fragmenten zijn een mix van nieuwere jeugdboeken en (bekroonde) boeken van klassieke, bekende auteurs.De paragraaf begint steeds met klassengesprekopdrachten. Deze opdrachten vormen een soort oriëntatie op de paragraafinhoud. Ze organiseren bovendien het uitwisselen van standpunten en ervaringen.De paragraaf ‘Fictie’ komt door deze klassikale start het best tot zijn recht in een mengvorm van een deels klassikale en een deels individuele verwerking. Voor een volledig zelfstandige verwerking is de paragraaf minder geschikt. Voor het opdoen van ervaringen en het onderwoorden brengen van meningen is uitwisseling tussen leerlingen van belang.Hoofdstuk 1 tot en met hoofdstuk 3 bevatten elk een opdracht voor het fictiedossier. Naast deze opdrachten maken leerlingen leesverslagen. Deze verslagen worden bewaard in het fictiedossier. Help leerlingen bij het kiezen van een boek. Laat ze kennis maken met de leeslijst van de Jonge Jury (www.jongejury.nl). Op deze lijst staan boeken vermeld die leerlingen zeker aanspreken. Ook achterin deze handleiding vindt u in bijlage 3 een boekenlijst.

Toelichting paragraaf- De paragraaf ‘Fictie’ begint steeds met een klassengesprek. Zo’n gesprek is, als daar

aanleiding toe is, altijd uit te breiden. Tijdens een klassengesprek zullen sprookjes voor veel herkenning zorgen bij de leerlingen. Fabels zullen minder bekend zijn.

- Na het klassengesprek kunnen leerlingen zelfstandig met de paragraaf aan de slag. U kunt de paragraaf ook klassikaal behandelen.

- Bij een klassikale aanpak is het leuk om de boeken te laten zien en de fragmenten zelf voor te lezen.

- Het is leuk om een sprookje uit Roald Dahls Gruwelijke rijmen voor te lezen. Roald Dahl heeft een eigen invulling gegeven aan bekende sprookjes. Bespreek met de klas aan



welke kenmerken dit sprookje voldoet. Laat leerlingen ook eens nadenken over wat er aan het sprookje veranderd is ten opzicht van de originele versie.

- Laat leerlingen eens kennis maken met sprookjes uit andere culturen. Misschien kunnen leerlingen met een andere culturele achtergrond wel een voorbeeld geven van een sprookje uit hun cultuur.

- Voor het fictiedossier kunnen leerlingen kiezen uit twee opdrachten. Leerlingen schrijven een maf sprookje of een fabel. De uitwerking van de opdracht wordt in het fictiedossier bewaard.

6 Spelling

Leerdoelen

weten- wanneer je klinkers, medeklinkers en tweeklanken schrijft - de regels van de meervouden kunnen- de klinker- en medeklinkerregel toepassen - opletten bij woorden met een lastige letter - meervouden op -en, -s of -’s goed schrijven Deze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting algemeenIn alle hoofdstukken bestaat spelling uit basisstof (linkerpagina in het handboek, eerste twee pagina’s in het werkboek) en herhaling en uitbreiding als keuzestof (rechterpagina in het handboek, laatste pagina in het werkboek). De keuzestof is bruikbaar als verdieping en als differentiatie. In alle hoofdstukken wordt de basisstof van vorig jaar nog eens herhaald en verder uitgewerkt. Ook werkwoordspelling komt aan de orde, maar krijgt in deel 3b minder nadruk dan in de vorige bk- en kgt-delen. Er wordt altijd gewerkt vanuit het werkboek. Op een bepaald moment worden de leerlingen dan vanzelf naar het handboek geleid. Daar staan leerteksten en memo’s. De theorie is heel eenvoudig gehouden. In de memo’s en leertekst in het handboek staat nog eens kort wat de leerlingen moeten onthouden.

Toelichting basisstof- Deze les begint met een herhaling van de stof van de vorige schooljaren. In principe

kunnen de leerlingen zelf aan deze les beginnen. - Het is belangrijk dat u de relatie tussen de grammaticalessen en de spellinglessen

benadrukt.- De 3b-werkboeklessen beginnen met een entreetoets, waar de leerlingen kunnen zien in

hoeverre ze de basisstof beheersen. Daarna vullen zij, nadat ze deze toets hebben nagekeken, een schema in waaruit duidelijk wordt welke van de opdrachten van deze les zij moeten maken.

- De les bestaat vervolgens uit een aantal korte opdrachten met verschillende subonderwerpen onderverdeeld in blokken. Bij de vervolgopdrachten wordt verwezen naar de theorie in het handboek en naar de voorbeelden die daarin besproken worden. Getracht is zoveel mogelijk variatie aan te brengen.

- Leerlingen die meer oefenmateriaal nodig hebben of een les moeten inhalen, kunnen naar www.taallijnen.nl.

- Lwo-leerlingen volgen in het lwo-werkboek een ander traject. Daarin worden naast een herhaling van de slotendief en de verdubbelaar veel oefeningen aangeboden.

Toelichting keuzestof- Een herhaling van stof uit klas 2. De ervaring leert dat de meervoudsvormen vaak lastig

zijn. - Uiteraard zijn er meer meervoudsvormen zoals -eren en -i. Ook zijn er lastige

meervouden bijvoorbeeld slotklank -é (café), -ee (zee), -ik (havik), -es (dreumes), -um (centrum). We beperken ons tot de wat eenvoudigere gevallen.





Leessuggesties - Jan Renkema; Leidraad voor de Woordenlijst Nederlandse taal

Uitgeverij: Sdu Uitgevers, Den Haag 1995- Billiaert, E., Schrijfpoort; de aanpak van spelling en spellingproblemen (1999),

Uitgever: Garant Uitgevers (NV) MAKLU Publishers/Uitgevers, Apeldoorn- P. Weiland, Nederduitsche Spraakkunst (1805) a.1. PAR. 98, 99

Dit boek is te vinden op internet onder www.dbnl.org.

7 Grammatica

Leerdoelen weten- wat samengestelde zinnen zijn- wat de onderwerp-vraagproef iskunnen- samengestelde zinnen herkennen- de onderwerp-vraagproef gebruikenDeze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting algemeenDe theorie uit deel 2 wordt kort herhaald en verder uitgebouwd. De nadruk ligt ook in deel 3 op toepassen, maar er is ook nieuwe theorie over samengestelde zinnen, stofnamen en voornaamwoorden als jou en jouw. In deze 3e druk is vastgehouden aan een eenvoudig systeem:- Boven de zin de redekundige ontleding in afkortingen.

Hierbij wordt de persoonsvorm onderstreept en als deel van een werkwoordelijk of een naamwoordelijk gezegde benoemd.

- Onder de zin de taalkundige ontleding in afkortingen.

Toelichting paragraaf- In stappen maken de leerlingen kennis met de samengestelde zin. In deze paragraaf

leren leerlingen de samengestelde zin herkennen. Er wordt aandacht besteed aan de positie van de PV’s en O’s. In het volgende hoofdstuk leren leerlingen PV’s te herkennen met de tijdproef.

8 Taalhulp

Leerdoelen

weten- wat de bedoeling is van de schrijverkunnen- de bedoeling van de schrijver herkennenDeze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting algemeen ‘Taalhulp’ wordt als extra ondersteuning bij de leeslessen aandacht gegeven aan de onderdelen bedoeling van de schrijver, hoofdgedachte, hoofdzaken en bijzaken en samenvatten.Toelichting paragraaf

Aan de hand van verschillende krantenartikelen in het handboek bekijken 3b-leerlingen de vier bedoelingen van de schrijver: informeren, overtuigen, tot handelen aansporen en amuseren.Lwo-leerlingen werken met voorbeeldteksten in het werkboek. U kunt de betere lwo-leerling ook de teksten uit het handboek aanbieden.



3.2 Hoofdstuk 2 Formulier


Leerdoelen

weten- wat verkeerd samenvoegen van woorden iskunnen- verkeerd samenvoegen van woorden herkennen- een aantal schooltaalwoorden gebruiken

Toelichting- Ook in deze paragraaf zijn woorden verwerkt die terugkomen in de paragraaf ‘Lezen’. - De paragraaf eindigt met een oefening met schooltaalwoorden en een oefening

woordwerk. - Voor de praktische uitvoerbaarheid van de les, is het handig als huiswerk de

schooltaalwoorden te laten leren. De les daarna kunnen de oefeningen die betrekking hebben op de woorden gemaakt worden. U kunt er ook voor kiezen de oefeningen te laten maken met het handboek erbij (als opzoektaak) en de woorden op een ander moment te overhoren.

- In het handboek staat een drietal tekstjes met verschillende contaminaties. Vaak zijn deze ‘verkeerde’ samenvoegingen van woorden moeilijk te herkennen voor een leerling.

- Op www.contaminatie.nl staat een groot aantal contaminaties vaak afkomstig van bekende Nederlanders. U kunt voor meer informatie ook kijken op www.jagerneyndorff.nl/taaladvies/taal_woordgroepen.html

- Op www.taallijnen.nl staan verschillende oefeningen ter vervanging van het onderdeel ‘Woord en woordgebruik’. Het zijn oefeningen met een scorescherm, met een mogelijkheid om foute antwoorden te zien en links naar de memo’s. Leerlingen kunnen daar ook thuis mee oefenen.

2 Lezen

Leerdoelen

weten- waaraan je een formulier herkent- dat er verschillende formulieren zijnkunnen- een invulinstructie lezen- een formulier lezen

Toelichting - In deze paragraaf gaat het over het lezen van een formulier. Het invullen komt aan de

orde in de paragraaf ‘Schrijven’. Leerlingen leren de tekstsoort formulier kennen aan de hand van de kenmerken ervan. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de strategieën verkennend en nauwkeurig lezen. Tevens komt het formulier met invulinstructie aan de orde. De kenmerken van een formulier staan samengevat in een memo.

- In de eerste les werken de leerlingen met een aanmeld- en inschrijfformulier. In de tweede les werken de leerlingen met een formulier waarmee ze zich kunnen inschrijven voor een bromfietscursus.

- Lwo-leerlingen beperken zich tot het lezen van de eerste twee formulieren.



3 Schrijven

Leerdoelen

weten- hoe je een formulier invultkunnen- een formulier invullen

Toelichting- Formulieren invullen is een echt functionele opdracht. In de dagelijkse praktijk krijgt

iedereen ermee te maken. Ook op het examen moeten leerlingen nogal eens een formulier invullen. Over het algemeen wordt zo’n opdracht licht gewogen. Het invullen ziet er meestal eenvoudig uit. Toch maken leerlingen dit soort opdrachten juist minder goed. Er zijn niet zoveel inhoudelijke punten mee te verdienen en de scores voor bouw en techniek zijn vaak aan de lage kant. Een formulier invullen vereist dus aandacht.

- Leerlingen schrijven vaak in te lange zinnen. Juist in formulieren moeten leerlingen correct en bondig schrijven. Formulieren hebben nu eenmaal een beperkte ruimte. Welke werkwijze is dan verstandig? Eerst het formulier goed verkennen en kijken wat waar moet worden ingevuld. Twee adviezen kunnen dan van pas komen: vul met potlood in en schrijf grotere formuleringen eerst in het klad. Nauwkeurigheid speelt bij het invullen van formulieren een belangrijke rol.

- In de dagelijkse praktijk kun je het beste een formulier eerst kopiëren. - Laat leerlingen eventueel extra oefenen in blokletters schrijven. Gebruik ruitjespapier voor

slordige leerlingen. - Leerlingen mogen uiteraard geen handtekening plaatsen van een ouder/voogd. Ook

mogen ze het deel dat is bestemd voor de verkoopmedewerker niet invullen.- Bij het onderdeel ‘Lezen’ hebben leerlingen kennisgemaakt met verschillende

formulieren. In deze les vullen 3b-leerlingen het bestelformulier in dat als leestaak is bekeken.

3 Spreken

Leerdoelen

weten- hoe een betoog is opgebouwd- hoe je je publiek kunt overtuigenkunnen- een betoog houden

Toelichting- In de eerste les maken de leerlingen kennis met diverse manieren om iemand te

overtuigen. Daartoe zijn twee beeldfragmenten opgenomen: een commerciële reclameboodschap en een ideële reclameboodschap. Uit de fragmenten moet duidelijk worden welke middelen kunnen worden ingezet om mensen te overtuigen.

- Reclameboodschappen spreken leerlingen altijd aan. Een extra opdracht zou kunnen zijn: laat enkele reclames zien en laat leerlingen vertellen welke ze het meest overtuigend vinden en waarom. Dit kan ze zich meer bewust maken van soorten argumenten en middelen om iemand te overtuigen. Ook herkennen ze dan de opbouw van een betoog beter. Leerlingen kunnen dan, als ze hun eigen betoog houden, beter anticiperen op tegenargumenten of lastige vragen. Dat gaat uiteraard ook beter als ze echt voor 100% achter hun mening staan.

- In de tweede les bereiden leerlingen een eigen betoog voor.Wat de uitvoering van een betoog betreft, is het aan te bevelen aandacht te besteden aan de lichaamstaal tijdens het houden van een betoog. Dat is geen nieuw onderwerp voor leerlingen en u kunt dus terugvallen op eerder behandelde leerinhouden.



- Het houden van een betoog is een spannende aangelegenheid. De sfeer in de klas moet niet bedreigend zijn voor de leerling voor de klas. Door leerlingen eerst in duo’s te laten oefenen kan er wat spanning worden weggenomen.

Noodzakelijk materiaaldvd-speler + tvdvd bij Taallijnen 3, fragmenten ‘Reclamespotje Gamma’ en ‘Postbus-51 spotje Fietsverlichting’

5 Fictie

Leerdoelen

weten- wat een hij/zij-verhaal is- wat een ik-verhaal iskunnen- herkennen welke persoon in het verhaal de verteller is

Toelichting- Houd vooraf een klassengesprek. Vraag leerlingen of ze weten wat de verteller van een

verhaal is. En of het uitmaakt wie het verhaal vertelt (ik-, hij- of zij-persoon). Bespreek hoe dat in films zit. Wie ‘vertelt’ daarin het verhaal.

- Na het klassengesprek kunnen leerlingen zelfstandig met de paragraaf aan de slag. U kunt de paragraaf ook klassikaal behandelen.

- Bij een klassikale aanpak is het leuk om de boeken te laten zien en enkele fragmenten zelf voor te lezen.

- Bij een klassikale aanpak kan het lezen van een fragment ook de aanleiding zijn voor het houden van een klassengesprek. Het thema dat in een fragment naar voren komt (bijvoorbeeld autisme in Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht van Mark Haddon), kan dan in de klas aan de orde komen.

- Voor het fictiedossier maken leerlingen deze keer twee opdrachten. Ze schrijven een fragment van een hij-/zijverhaal. Daarna herschrijven ze het fragment in de ik-vorm. In de slotopdracht vergelijken ze beide fragmenten. De opdrachten worden bewaard in het fictiedossier.

6 Spelling

Leerdoelen

weten- wanneer je leestekens schrijft - wanneer je hoofdletters gebruikt - hoe verkleinwoorden gevormd worden kunnen- leestekens gebruiken - hoofdletters gebruiken - verkleinwoorden op de juiste manier schrijven Deze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting basisstof- Zowel het gebruik van leestekens als hoofdletters zijn al in eerdere delen aangeboden. In

principe is de leerstof herhaalstof. - In het handboek staan de regels voor het hoofdlettergebruik en het toepassen van

leestekens overzichtelijk bij elkaar. - De 3b-les begint met een entreetoets, waar de leerlingen kunnen zien in hoeverre ze het

toepassen van leestekens en hoofdletters beheersen. Vervolgens vullen zij, nadat ze



deze toets hebben nagekeken, een schema in waaruit duidelijk wordt welke van de opdrachten van deze les zij moeten maken.

- De les bestaat vervolgens uit het maken van (een aantal) korte opdrachten met verschillende subonderwerpen. Er wordt verwezen naar het handboek en naar de voorbeeldzinnen die daarin besproken worden. Getracht is zoveel mogelijk variatie aan te brengen.

- Leerlingen lwo werken niet met een entreetoets. Zij maken een aantal ‘losse’ opdrachten.- Een goed overzicht voor het gebruik van de hoofdletter vindt u in de leidraad van de

Woordenlijst Nederlandse taal, punt 5.3 De hoofdletter. - U kunt verschillende sites raadplegen. Bijvoorbeeld taalunieversum.org/taal/advies of

www.jagerneyndorff.nl/taaladvies/spelling_hoofd_afko.html.

Leessuggesties- www.taalunieversum.com

7 Grammatica

Leerdoelen

weten- dat in een samengestelde zin meer PV’s staan kunnen- de PV’s in een samengestelde zin goed schrijvenDeze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting- In stappen maken de leerlingen kennis met de samengestelde zin. In deze paragraaf

leren leerlingen de samengestelde zin herkennen. En er wordt aandacht besteed aan hoe de PV’s te herkennen in een samengestelde zin met de tijdproef.

8 Taalhulp

Leerdoelen

weten- wat de hoofdgedachte van een tekst iskunnen- de hoofdgedachte van een tekst opschrijven

ToelichtingDit is de tweede les in de reeks bedoeling van de schrijver, hoofdgedachte, hoofdzaken en bijzaken en samenvatten. In het handboek staat theorie. In het werkboek wordt aan de hand van korte teksten de theorie toegepast.



3.3 Hoofdstuk 3 Verslag


Leerdoelen

weten- wat de trappen van vergelijking zijn- wat vaste werkwoorden zijnkunnen- trappen van vergelijking goed schrijven- vaste werkwoorden goed gebruiken

Toelichting- Ook in deze paragraaf zijn woorden verwerkt die terugkomen in de paragraaf ‘Lezen’. - Taalzwakke leerlingen zijn gebaat bij extra woordoefeningen. U kunt eventueel zelf

woordpakketten samenstellen die aansluiten bij het niveau van uw leerlingen. Maar er zijn ook kant-en-klare woordpakketten te vinden.

- De paragraaf wordt afgesloten met een oefening schooltaalwoorden en woordwerk. - Voor de praktische uitvoerbaarheid van de les, is het handig als huiswerk de

schooltaalwoorden te laten leren. De les daarna kunnen de oefeningen die betrekking hebben op de woorden gemaakt worden. U kunt er ook voor kiezen de oefeningen te laten maken met het handboek erbij (als opzoektaak) en de woorden op een ander moment te overhoren.

- In deze paragraaf wordt ingegaan op de trappen van vergelijking en op het schrijven van getallen. De als-dan-problematiek wordt niet getheoretiseerd. In het werkboek wordt in vraag 6 hieraan aandacht besteed. U kunt eventueel zelf meer aandacht besteden aan de vormen groter dan en net zo groot als.

- Ook het aan elkaar schrijven van getallen krijgt enige aandacht.- Op www.taallijnen.nl staan verschillende oefeningen ter vervanging van het onderdeel

‘Woord en woordgebruik’. Het zijn oefeningen met een scorescherm, met een mogelijkheid om foute antwoorden te zien en links naar de memo’s. Leerlingen kunnen daar ook thuis mee oefenen.

2 Lezen

Leerdoelen

weten- wat een verslag is- wat een stageverslag is- wat tekstverbanden, verwijswoorden en signaalwoorden zijnkunnen- tekstverbanden aangeven- verwijswoorden herkennen- signaalwoorden herkennen

Toelichting- Deze paragraaf gaat over het herkennen en het lezen van verschillende soorten

verslagen. In les twee wordt het stageverslag behandeld. De tekst is een bewerking van een stageverslag dat gemaakt is door een leerlinge uit 4 vmbo-klas.

- Aan de hand van deze tekst en de leertekst leren de leerlingen ook wat tekstverbanden zijn en dat deze aangebracht worden met behulp van signaal- en verwijswoorden. In een schema is de relatie tekstverband-verwijswoorden aangegeven, in het tweede memo komt die verkort terug. In het werkboek staan deelvragen over deze onderwerpen. Het eerste memo gaat over de mogelijke opbouw van een verslag.



- In de leestaak lezen de leerlingen zelfstandig een stageverslag van een leerlinge uit een 4 vmbo-klas. In deze leestaak is ook aandacht voor de opbouw van een stageverslag, ook wordt er opnieuw geoefend met het herkennen van signaalwoorden.

- Lwo-leerlingen maken nu ook dezelfde leestaak als de 3b-leerlingen. Ook zij zullen uiteindelijk grotere teksten moeten kunnen lezen en begrijpen.

3 Schrijven

Leerdoelen

weten- hoe je een stageverslag schrijftkunnen- een stageverslag schrijven

Toelichting- Als schrijfopdracht lijkt een verslag schrijven niet zo lastig. Leerlingen kunnen immers

putten uit eigen ervaring. Het is geen abstracte opdracht. Toch is het schrijven van een stageverslag vaak nog behoorlijk ingewikkeld. Dat heeft ook te maken met de complexiteit van de opdracht en hoe een leerling met deze opdracht bezig is. Zo is het schrijven van een stageverslag niet alleen een klusje achteraf. Wijs leerlingen erop dat het verwerken van stagegegevens al tijdens de stage zelf veel ongemak achteraf voorkomt.

- Als memo staat in het handboek een mogelijke opbouw van een stageverslag. De indeling is traditioneel inleiding – kern – slot. De 5W+1H-vraag wordt gehanteerd als hulpmiddel om informatie te verzamelen. Veel scholen hebben zelf een stageprotocol en werken met het optekenen van gegevens in een logboek.

- Lastig is misschien de beperking die een verslag nu eenmaal met zich meebrengt: het gaat vooral niet om een mening of een beoordeling, maar om feitelijke gebeurtenissen. Een stage kan heel leuk (of vervelend) zijn, maar de leerling geeft in een verslag bij voorkeur geen beoordeling. Een persoonlijke indruk kun je natuurlijk ook niet geheel wegfilteren. In het laatste onderdeel het slot kan een leerling aangeven wat er is geleerd, hoe de stage is ervaren, of de toekomstverwachting moet worden bijgesteld enzovoort.

4 Spreken

Leerdoelen

weten- wat een formeel gesprek is- hoe je een formeel gesprek voorbereidtkunnen- een formeel gesprek voeren

Toelichting- In leerjaar 3 gaan de leerlingen mogelijk op stage en komen zij in situaties terecht waarin

ze formele gesprekken moeten kunnen voeren. - In de eerste les wordt ingegaan op soorten formele gesprekken en hoe je die voorbereidt.

Ook is er aandacht voor het doel van het gesprek. Op het bijbehorende beeldfragment is een gesprek te zien tussen een leerling en een decaan. De leerling heeft het gesprek niet voorbereid en gedraagt zich onbeschoft. Leerlingen kunnen vaak heel goed benoemen wat er aan een bepaalde situatie schort.

- In de tweede les bereiden de leerlingen in tweetallen een sollicitatiegesprek voor volgens een gestructureerde opbouw. Enkele leerlingen voeren het gesprek later voor de klas uit. De docent fungeert dan als bedrijfsleider. Afhankelijk van de klas kunt u ‘hindernissen’ inbouwen. Een onaardige bedrijfsleider, een haastige bedrijfsleider.

- Als u niet wilt dat alle leerlingen dezelfde opdracht doen, kunt u zorgen voor verschillende personeelsadvertenties en eventueel wat andere opdrachten toevoegen.



Noodzakelijk lesmateriaaldvd-speler + tvdvd bij Taallijnen 3, fragment ‘Gesprek met decaan’

5 Fictie

Leerdoelen

weten- wat een dichter met de vorm en inhoud van een gedicht kan doen- wat een liedtekst iskunnen- een gedicht en liedtekst beschrijven

Toelichting- De paragraaf ‘Fictie’ begint steeds met een klassengesprek. Zo’n klassengesprek is, als

daar aanleiding toe is, altijd uit te breiden. - Na het klassengesprek kunnen leerlingen zelfstandig met de paragraaf aan de slag. U

kunt de paragraaf ook klassikaal behandelen. - Het is leuk om de bundels te laten zien waar de gedichten uit het handboek uitkomen. - Voor het fictiedossier maken leerlingen zelf een gedichten-liedboekje. Ze zoeken

daarvoor twee gedichten en één Nederlandstalige liedtekst. De gedichten en de liedtekst moeten over hetzelfde onderwerp gaan. Het is belangrijk dat leerlingen hun mening onder woorden leren brengen. Benadruk daarom dat leerlingen bij de gedichten en de liedtekst uitleggen waarom ze deze gekozen hebben. De opdracht wordt bewaard in het fictiedossier.

- Lees aan het einde van iedere les 1 of meer gedichten voor. Vraag leerlingen waar het gedicht over gaat en wat ze ervan vinden.

- In het handboek staan tekeningen en foto’s bij de gedichten. Laat leerlingen zelf een gedicht opzoeken en hierbij een tekening maken.

- In deze paragraaf komt de liedtekst aan de orde. In het handboek is de liedtekst van ‘Alles is liefde’ van Bløf opgenomen. Het is natuurlijk leuk dit lied tijdens de les te laten horen.

- Kijk een op de site www.doemaardichtmaar.nl. Via deze site kunt u ook lesmateriaal bestellen. Het is tevens leuk om met de klas mee te doen met deze dichtwedstrijd.

6 Spelling

Leerdoelen

weten- wat persoonsvormen zijn - wat samenstellingen zijn - wat afleidingen zijn

kunnen- de persoonsvorm in een zin herkennen - de persoonsvormen goed schrijven - samenstellingen en afleidingen goed schrijven Deze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting basisstof- Leerlingen moeten voor het goed schrijven van de persoonsvorm in enkelvoudige zinnen

vlot het onderwerp van de zin kunnen vinden.- De 3b-les begint weer met een entreetoets, waar de leerlingen kunnen zien in hoeverre

ze persoonsvormen tt en vt foutloos kunnen schrijven. Daarna vullen zij, nadat ze deze toets hebben nagekeken, een schema in waaruit duidelijk wordt welke van de opdrachten van deze les zij moeten maken.



- De les bestaat vervolgens uit het maken van (een aantal) korte opdrachten met verschillende subonderwerpen in blokken. Er wordt verwezen naar de theorie in het handboek en naar de voorbeelden die daarin besproken worden. De laatste opdracht is een gemengde opdracht. Alle leerlingen moeten die in principe maken.

- Lwo-leerlingen oefenen met PV-tt en PV-vt.

Toelichting keuzestof- Deze paragraaf gaat over samenstellingen en afleidingen. De samenstellingen komen in

hoofdstuk 4 terug. Het gaat dan met name om het gebruik van de tussenletter. - Rechtsonder? Rechts onder? Het aaneenschrijven van woorden is een van de lastigste

spellingkwesties. We beperken ons hier tot enkele eenvoudige voorbeelden en regels. Renkema geeft een uitgebreide toelichting op het aaneenschrijven met diverse uitzonderingen.

- De afleidingen zijn herkenbaar aan een bepaalde vorm. Deze vorm van het woord verraadt de betekenis. Niet makkelijk te zien voor leerlingen. Wel gemakkelijk om te weten.

Leessuggestie- Jan Renkema, Schrijfwijzer, paragraaf 5.3

7 Grammatica

Leerdoelen

weten- wat een bijvoeglijk naamwoord is - hoe je geen-PV woorden schrijftkunnen- bijvoeglijke naamwoorden herkennen en goed schrijvenDeze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting- In deze paragraaf gaat het om de herkenning en schrijfwijze van een ‘gewoon’ BN en van

een BN afgeleid van het voltooid deelwoord. - U kunt eventueel aanvullende oefeningen aanbieden: leerlingen een gatentekst

aanbieden, bijvoorbeeld uit een tijdschriftartikel. U streept de bijvoeglijke naamwoorden met een zwarte vilstift weg. Leerlingen moeten dan onderzoeken welk bijvoeglijk naamwoord past.

- Lwo-leerlingen oefenen met het herkennen en goed schrijven van de PV en daarna met het herkennen en schrijven van woorden die geen PV zijn. Ook stofnamen komen (summier) aan bod.

8 Taalhulp

Leerdoelen

weten- wat hoofdzaken en bijzaken zijnkunnen- hoofdzaken in een tekst herkennen

ToelichtingDit is de derde les in de reeks bedoeling van de schrijver, hoofdgedachte, hoofdzaken en

bijzaken en samenvatten. Aan de hand van theorie in het handboek halen leerlingen de hoofdzaken uit één tekst (lwo) of twee teksten (3b).



3.4 Hoofdstuk 4 Reclameboodschap


Leerdoelen

weten- de betekenis van verschillende woordenkunnen- verschillende woorden gebruiken

Toelichting- Deze paragraaf is een afsluitende paragraaf. Leerlingen krijgen op een wat speelse wijze

een herhaling van verschillende onderdelen van de woordenparagrafen. Het woordendiploma is voor elke leerling die in staat is om de verschillende taalprobleempjes naar behoren op te lossen. U kunt natuurlijk zelf ook aanvullend materiaal gebruiken.

Puntentelling Woordendiploma:

opdracht totaal1 voor elk goed synoniem: 2 punten (max. 12 punten)2 voor elk voorbeeld van hoe een schrijver een moeilijk woord uitlegt: 4 punten4 ieder juist ingevulde uitdrukking of spreekwoord: 2 punten5 iedere goed getekende uitdrukking of spreekwoord: 3 punten (max. 6

punten) 6 iedere juist ingevulde uitdrukking of spreekwoord: 1 punt7 iedere juiste betekenis: 1 punteindtotaal (max. 70 punten)

2 Lezen

Leerdoelen

weten- wat een reclameboodschap is- waaraan je een reclameboodschap kunt herkennen- welke bedoeling een reclameboodschap heeftkunnen- kenmerken van een reclameboodschap herkennen- het tekstdoel van een reclameboodschap aangeven

Toelichting - Aan de hand van een aantal actuele reclameboodschappen leren de leerlingen in les 1

dat reclame een speciale bedoeling heeft. Leerlingen leren door deze les de reclamemakers een beetje beter te begrijpen en te doorzien, doordat ze inzicht krijgen in de bedoeling en middelen van de reclamemakers. Om zijn doel te bereiken, gebruikt de reclamemaker een aantal middelen: beeld, tekst en opmaak. In de reclametekst spelen reclamewoorden een belangrijke rol. Ook de bedoeling van de schrijver die ook in h1 paragraaf 8 is behandeld, komt aan de orde.

- In de tweede les lezen de leerlingen zelfstandig twee artikelen. Hierbij wordt een beroep gedaan op de verschillende leesstrategieën die de leerlingen nu beheersen: verkennend lezen en nauwkeurig lezen.

- U kunt de les eventueel afsluiten met een klassengesprek over commerciële en ideële reclamecampagnes. Misschien dat u als voorbeeld van een ideële campagne een SIRE-campagne betrekken die op het moment van behandelen actueel is.



3 Schrijven

Leerdoelen

weten- hoe je een reclameboodschap maaktkunnen- een reclameboodschap maken

Toelichting- Leerlingen hebben al veel reclame gezien. Het moet niet moeilijk zijn die kennis te

activeren. U kunt eventueel zelf materiaal verzamelen, dat inspeelt op wat nu aan reclame wordt aangeboden.

- Reclamemakers gebruiken veel dubbelzinnigheden en beeldspraak in hun reclametaal. Enige aandacht daarvoor verdient aanbeveling. Figuurlijk taalgebruik is voor 3b-leerlingen vaak moeilijk.

- In Taallijnen is zo veel mogelijk geprobeerd de schrijftaak onder te brengen in het werkboek. Dat gebeurt ook in het werkboek deel 4. Leerlingen hebben dan hun materiaal mooi bij elkaar staan. In deze paragraaf is ook weer aandacht voor de reflectie. Bij ‘Nakijken‘kan een klasgenoot commentaar leveren op het kladwerk en suggesties aanbieden voor verbeteringen.

4 Spreken

Leerdoelen

weten- hoe een verkoper zijn doel probeert te bereiken- hoe een koper het beste aan een verkoopgesprek kan meedoenkunnen- een gesprek voeren als koper of verkoper

Toelichting- In deze paragraaf gaat het om de leerinhoud mondeling aansporen tot handelen. Hoe

doe je dat en welke middelen staan daarbij tot je beschikking? Eerst wordt gekeken naar het gedrag van de verkoper. In het beeldfragment dat bij deze les hoort, wordt een indeling gemaakt in vier soorten gedrag. De leerling bekijkt deze soorten – die erg aangezet zijn – en kijkt ook naar de reactie van de klant op dit gedrag. Vervolgens wordt de theorie bestudeerd. Daarbij is aandacht besteed aan soorten argumenten die de koper, verkoper of klager naar voren kan brengen. Dan wordt de link gelegd naar het klachtgesprek: daarin wil jij als klager degene die niet juist heeft gehandeld aansporen dat in orde te maken.

- In de tweede les oefenen de leerlingen in groepjes het verkoopgesprek en het klachtgesprek. Het onderwerp van gesprek bepaalt het groepje. De leerlingen beoordelen elkaar in het groepje. U kunt zelf rondlopen en uw oor te luisteren leggen. Een ruim lokaal is bij deze les erg prettig.

- Wat de beoordeling betreft: de leerlingen kunnen zelf aan de hand van het memo ‘Verkoopgesprek/klachtgesprek’ een lijstje criteria opstellen. Eventueel kunt u dit voorafgaand aan de opdracht laten doen. Als u over een computer beschikt in het lokaal, kan een aantal leerlingen een beoordelingsformulier laten ontwerpen.

Noodzakelijk lesmateriaaldvd-speler + tvdvd bij Taallijnen 3, fragment ‘Verkopen? Geen kunst!’



5 Fictie

Leerdoelen

weten- dat een schrijver de tijd waarin het verhaal speelt, bewust kiest - wat een schrijver met tijd in een verhaal kan doenkunnen- vertellen hoe een schrijver met de tijd in zijn verhaal omgaat

Toelichting- Houd vooraf een klassengesprek. Dit klassengesprek is, als daar aanleiding toe is, altijd

uit te breiden. Na het klassengesprek kunnen leerlingen zelfstandig met de paragraaf aan de slag. U kunt de paragraaf ook klassikaal behandelen. Bij een klassikale aanpak is het leuk om de boeken te laten zien en de fragmenten zelf voor te lezen.

- Het is leuk om met de klas een film te kijken waarvan het verhaal in een ander tijd speelt. Ook leuk, maar wel iets moeilijker, is het vertonen van een film waarin terugblikken voorkomen. Geef leerlingen altijd een opdracht bij de film, bijvoorbeeld:In welke tijd speelt deze film? Geef voorbeelden die laten zien hoe je dit weet. Of: In deze film komen terugblikken voor. Geef twee voorbeelden van terugblikken.

- Deze les bevat geen opdracht voor het fictiedossier. Dit is daarom een goed moment om leerlingen een leesverslag te laten maken. Dit verslag kunnen leerlingen toevoegen aan hun fictiedossier.

6 Spelling

Leerdoelen

weten- hoe je een voltooid deelwoord schrijft - hoe je tussenletters gebruikt in samenstellingen kunnen- voltooide deelwoorden goed schrijven - de tussenletters goed schrijven Deze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

Toelichting basisstof- Het gaat om het herkennen en goed schrijven van het voltooide deelwoord in een zin en

om het herkennen en schrijven van het BN afgeleid van het voltooid deelwoord. Wellicht kunt u in deze les ook aandacht geven aan de PV. Vooral als de PV van een werkwoord en het vd heel veel op elkaar lijken: PV gebeurt – vd gebeurd, PV vergeten – vd vergeten. PV ontmoet – vd ontmoet.

- Leerlingen denken vaak in categorieën die elkaar uitsluiten. Bijvoorbeeld, je hebt werkwoorden en zelfstandige naamwoorden. Zij raken dan in de war bij zinnen als wij werken erg lang door en de werken van Shakespeare zijn al oud. Voor sommige leerlingen behoort het woord werken dan slechts tot een categorie. Iets dergelijks komt ook voor bij het voltooid deelwoord en het bijvoeglijk naamwoord afgeleid van een voltooid deelwoord. Voor u dus belangrijk om na te gaan of leerlingen kunnen “systeem scheiden”.

Toelichting keuzestofDe les bestaat uit een aantal korte opdrachten met verschillende subonderwerpen. Zo ontdekken de leerlingen de regels. Getracht is zoveel mogelijk variatie aan te brengen.

- Er is bij dit deel bewust gekozen voor een beperking van de theorie. Leerlingen moeten vooral kunnen toepassen. Natuurlijk moeten ze wel kunnen teruggrijpen op een aantal basisregels.

- Leerlingen die meer oefenmateriaal nodig hebben of een les moeten inhalen, kunnen naar www.taallijnen.nl.



7 Grammatica

Leerdoelen

weten- wat stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden zijn- wat persoonlijke en bezittelijke voornaamwoorden zijnkunnen- stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden goed schrijven- voornaamwoorden als jou en jouw op de juiste plaats schrijvenDeze paragraaf kan ook via www.taallijnen.nl uitgevoerd worden.

ToelichtingIn deze keuzestof aandacht voor twee schrijfproblemen: de schijfwijze van bijvoeglijke naamwoorden en die van het type voornaamwoord jou en jouw.

8 Taalhulp

Leerdoelen

weten- hoe je hoofdzaken uit een tekst haalt- hoe je een tekst moet samenvattenkunnen- hoofdzaken uit een tekst halen- een tekst samenvatten

Toelichting- De vierde en laatste les in de reeks bedoeling van de schrijver, hoofdgedachte,

hoofdzaken en bijzaken en samenvatten. Aan de hand van de theorie in het handboek maken de leerlingen een (geleide) samenvatting.



3.5 Module Lezen

Toelichting ‘Leren lezen’ is een van de belangrijkste vaardigheden die een leerling in zijn leven leert. Nu is ‘lezen’ meer dan weten welke letter er staat. Deze module bereidt de leerlingen voor op een deel van het centraal schriftelijk examen. Dat centraal schriftelijk examen toetst lees- en schrijfvaardigheid; in deze module gaat het om leesvaardigheid. Bij leesvaardigheid komt de lesstof aan de orde die in de paragraaf ‘Lezen’ van Taallijnen in de drie delen aan de orde is geweest.Omdat van een B-leerling verwacht mag worden dat hij aan het eind van klas 3 een A-examen (oude stijl) kan afleggen, gebruiken we voornamelijk teksten uit het A-examen van het EbVBO. Er worden twee examenteksten met antwoordhulp aangeboden voordat de leerling een A-examen zelfstandig maakt.Deze module kan heel goed als verplicht onderdeel in het PTA opgenomen worden.Het is reëel te veronderstellen dat de B-leerling meer lessen nodig heeft dan de zes die nu gepland zijn.

Les 1 Tekst en strategieIn deze les wordt één tekst aangeboden die op verschillende manieren is vormgegeven: als krantenartikel en als examentekst. De verschillen worden duidelijk en de strategie van het verkennend lezen wordt herhaald; in examenteksten vallen immers veel herkenningspunten weg vanwege de (saaie) opmaak.Na het verkennend lezen moet de leerling de oorspronkelijke zeven examenvragen maken.

Les 2-3 Leesvaardigheid 1 en 2In deze twee lessen wordt één en ander aan theorie herhaald uit de voorgaande delen van Taallijnen. Het vakjargon van examenmakers komen aan de orde.De leerling oefent met vraagsoorten die in examenteksten voorkomen en met open en gesloten vragen.

Les 4-5 Oefentekst 1 en 2In deze lessen wordt de leerling eerst nog begeleid in het verkennend lezen, voordat hij het examen moet maken. Bij ieder antwoord staat een toelichting, die de leerling helpt om zijn eventuele fouten te begrijpen.

Les 6 ExamentekstIn deze les maakt de leerling een proefexamen zonder antwoordhulp. De oorspronkelijke normering staat bij de vragen, zodat docent en leerling kunnen indiceren op welk niveau van leesvaardigheid de leerling zit aan het einde van leerjaar 3.



3.6 Module Kijken & luisteren

Toelichting - De module Kijken & luisteren bereidt de leerling voor op het onderdeel Tekstbegrip uit de

kijk-luistertoetsen die veel scholen gebruiken. Een kijk-luistertoets voldoende afsluiten vergt oefening. In de module wordt in kleine stappen en via handreikingen toegewerkt naar een grotere tekstbegriptoets. Het kan motiverend werken om een beoordeling in cijfers aan te geven. Er is een mogelijke normering opgenomen. Zie verder bij Module Kijken en luisteren.

- In deze module oefent de leerling het onderdeel Tekstbegrip aan de hand van beeldfragmenten. In het handboek wordt theorie aangeboden. Veel aandacht wordt besteed aan de voorbereiding van een kijktaak Tekstbegrip. De link met tekstverklaren wordt gelegd. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de specifieke kenmerken van televisieprogramma’s die bij Tekstbegrip worden gebruikt. Leerlingen zullen dat soort programma’s (journaals, documentaires) uit zichzelf niet zo vaak bekijken. Er is voor gekozen met kleine fragmenten te beginnen. Daarvoor is het NOS-journaal zeer geschikt. Naast de vaardigheden nauwkeurig en intensief luisteren en kijken wordt de leerling ook getraind in het herkennen van beeldkaders en camerastandpunten.

- Minder aandacht wordt besteed aan het maken van aantekeningen bij een kijk-luistertaak. Dit onderdeel krijgt in leerjaar 4 meer aandacht. Kijken/luisteren en tegelijk aantekeningen maken is een vaardigheid op zich en niet per se noodzakelijk, wanneer een leerling getraind is in het nauwkeurig kijken en luisteren. U bent er natuurlijk vrij in het onderdeel aantekeningen maken wel te oefenen.

Les 1 VoorbereidenIn de eerste les wordt ingegaan op het voorbereiden van een kijk-luistertaak. Misschien een open deur, maar het is noodzakelijk de leerling te wijzen op zijn houding tijdens het maken van zo’n taak. Daarnaast spelen externe factoren ook een rol: ligt het lokaal op een rustige plek, is er veel rumoer van buiten. Aan het einde van les 1 krijgt de leerling als huiswerk een willekeurig journaal te bekijken en daarbij te letten op de opbouw daarvan. Leerlingen raken zo vertrouwd met het kijken naar korte, informatieve programma’s. U kunt ook zelf verschillende journaals opnemen en die klassikaal bekijken.

Les 2 Tekstbegrip AIn les 2 bespreekt u kort de bevindingen van de leerlingen. Bij les 2 wordt meteen een onderwerp uit het NOS-journaal van 17 maart 2004 bekeken (Werken tot 65). Daarbij horen vijf meerkeuzevragen. Leerlingen zijn er vrij in om hierbij aantekeningen te maken. Ze mogen de vragen niet van tevoren zien en weten dus niet waar ze op moeten gaan letten. U kunt na afloop de leerlingen vragen wie er aantekeningen heeft gemaakt en wat ze dan precies hebben opgeschreven.Het kan motiverend werken om een cijfer te verbinden aan deze opdracht. Rekent u twee punten per goed antwoord. Totaal = 10 punten. Bij de volgende oefening kunnen leerlingen dan bekijken of hun vaardigheden zijn toegenomen.

Les 3 Tekstbegrip BLes 3 begint met een ander onderdeel uit het eerder genoemde journaal (Bouwfraude). Ook hierbij zijn weer 10 punten te verdienen, twee per goed antwoord. Vervolgens komt de factor ‘tijd’ erbij. Leerlingen moeten ook leren omgaan met deze factor. Er worden twee onderwerpen uit het NOS-journaal van 17 maart 2004 vertoond, deze keer met een tijdsaanduiding (Operatie Jong en Drinkwater). Per onderwerp krijgen ze vier minuten de tijd om twee keer vijf vragen te maken.Als normering kunt u per goed beantwoorde vraag 1 punt toekennen. Totaal = 10 punten. Het verdient aanbeveling de vragen na afloop na te bespreken. Welke vragen leverden de meeste problemen op?

Les 4 BeeldtaalBij les 4 is geen beeldmateriaal. U kunt natuurlijk zelf een opname maken. In natuurfilms worden vaak veel verschillende beeldkaders gebruikt. In vraag 1 van deze les wordt gerefereerd aan de opname van een muziekgroep. Wellicht beschikt u over een dergelijke opname. Dit maakt het levendig en herkenbaar.



Door het zelf tekenen van camerastandpunten wordt de theorie toegepast. U kunt ook foto’s verzamelen met verschillende beeldkaders en camerastandpunten of de leerlingen zelf foto’s mee laten nemen. Als u beschikt over een digitale foto- of videocamera is het ook zinvol leerlingen zelf te laten experimenteren met beeldkaders en camerastandpunten.

Les 5 Kijk-luistertoets ‘Tekstbegrip’In les 5 oefenen de leerlingen het onderdeel Tekstbegrip aan de hand van een speciaal voor de doelgroep gemaakte documentaire. Het betreft de aflevering Opgelucht uit de serie Rauw op je dak, over jongeren die een speciaal probleem hebben. De hoofdpersoon uit de documentaire heeft ontdekt dat hij homoseksueel is. Het programma laat de hoofdpersoon in verschillende situaties zien en hij vertelt – deels met een voice-over – over zijn angsten en twijfels. Het mooie van dit programma is, dat er geen oordeel over homoseksualiteit wordt gegeven. Het programma is nergens bedreigend voor leerlingen die met hetzelfde ‘probleem’ worstelen. Het programma duurt ongeveer vijftien minuten en wordt in twee delen bevraagd. Voor elk deel krijgen de leerlingen vijf minuten. Ze mogen de vragen niet van tevoren inzien. Slimme leerlingen zullen – als ze de eerste serie vragen binnen de tijd hebben beantwoord – van de mogelijkheid gebruik maken de volgende serie vragen in te zien.In totaal zijn er twintig vragen te beantwoorden. U kunt coulant normeren, bijvoorbeeld steeds per fout – 0,5:

0 fout = 101 fout = 9,52 fout = 93 fout = 8,5

Wilt u wat strenger normeren, dan stellen we een normering voor steeds per fout – 0,6:0 fout = 101 fout = 9,42 fout = 8,83 fout = 8,14 fout = 7,55 fout = 6,96 fout = 6,37 fout = 5,68 fout = 5,09 fout = 4,4

Uitgeschreven teksten Tot slot vindt u hier de uitgeschreven teksten van de dvd-fragmenten.

NOS-JOURNAAL, 17 MAART 2004

1.Eerder stoppen met werken (2.12 minuten)Verslag: Bram Schilham

Zoveel mogelijk mensen moeten doorwerken tot ze 65 zijn, anders ontstaat er door de vergrijzing al heel snel een tekort aan arbeidskrachten. Dat was en is het uitgangspunt van het kabinet. Daarom ook werden belastingvoordelen bij het opbouwen van een VUT- of prepensioenregeling geschrapt. Onder druk van werkgevers en vakbonden komt het kabinet nu met een kleine versoepeling: er komt voor werknemers toch een belastingvoordeel als ze willen sparen voor een vervroegd pensioen. De belangrijkste mogelijkheid wordt het sparen via de levensloopregeling. Een werknemer kan jaarlijks 12% van zijn salaris opzij zetten. De maximale periode waarvoor kan worden gespaard is 2,1 jaar. Dat betekent dat iemand die de levensloopregeling voor dit doel gebruikt vlak voordat hij 63 jaar wordt, kan stoppen met werken.Staatssecretaris Mark Rutte (VVD) van Sociale zaken:‘We moeten allemaal langer blijven werken. Met deze voorstellen doen we binnen dat kader een handreiking aan sociale partners om een paar punten die hen echt als een graat in de keel steken om op die paar punten een handreiking te doen.’



Een andere handreiking is dat het kabinet afziet van het omstreden plan om werknemers die nog van de bestaande VUT-regeling gebruik willen maken hard te treffen via de belastingen.De vakbonden vinden het een stap in de goede richting maar ze zijn nog lang niet tevreden. Ze zijn bang dat sparen voor vervroegd pensioen straks alleen is weggelegd voor mensen met hoge inkomens.Kitty Roozemond van FNV:‘Wat het kabinet vooral moet zeggen is dat niet alleen elitaire, individuele spaarregelingen straks vanuit de belasting worden ondersteund, maar ook afspraken die wij in de CAO maken dat die ook vanuit de belastingen kunnen worden ondersteund. Dan kan iedereen meedoen, dan is het een goeie regeling, wordt het voor jongeren en voor ouderen.’

De werkgevers kunnen zich nu al vinden in de plannen. Want ook zij vinden dat mensen zelf moeten kunnen kiezen of ze willen sparen voor vervroegd pensioen of doorwerken tot op hogere leeftijd.Jacques Schraven van VNO NCW:‘’t Is positief, ’t geeft een weg naar een gezamenlijk gedragen oplossing en ’t voldoet ook aan de eis dat we in de toekomst in Nederland langer gaan werken.’

Want dat streven van het kabinet blijft overeind. Sparen om twee jaar eerder te kunnen stoppen wordt weliswaar mogelijk, maar stoppen als je 57 bent of 59 of 61, dat is er straks niet meer bij.

2.Bouwfraude (2.23 min.)Verslag: Bart Lenferink

De parlementaire enquêtecommissie naar de bouwfraude kwam tot de conclusie dat bouwbedrijven op grote schaal illegale prijsafspraken hebben gemaakt. Ze hielden de prijzen van bouwprojecten kunstmatig hoog, verdeelden onderling het werk en schoven elkaar in een schaduwboekhouding geld toe om de opdrachten te verrekenen. De belastingdienst onderzoekt of er in dat ingewikkelde systeem van verrekeningen zwart geld is gebruikt.

Marcel Pheijffer, hoogleraar forensische accountancy:‘Bedrijven die registreerden onderling rechten en verplichtingen en zo nu en dan kwam het tot een verrekening. Op die momenten dat er geld verrekend werd, is het waarschijnlijk dat het om zwart geld gaat. Maar dat was niet grootschalig. Een tweede mogelijkheid is dat ambtenaren of andere partijen steekpenningen ontvangen en daarvan is het zeer waarschijnlijk dat dat dan zwart geld betreft.’

Volgens het ministerie van financiën en de FIOD werken bouwbedrijven niet mee aan het onderzoek naar het zwartgeldcircuit. De FIOD wil dat niet voor de camera toelichten, maar stelt:‘De belastingdienst ondervindt problemen om informatie te krijgen. Wij zijn hierover in gesprek met de bouwbedrijven. We bekijken of we desnoods dwangmiddelen moeten inzetten’.Groen Links tweede kamerlid Marijke Vos, de voormalige voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie wil opheldering over de omvang van het zwartgeldcircuit.

Marijke Vos (Groen Links), lid tweede kamer:‘Dit kan natuurlijk niet. De belastingdienst moet onderzoek kunnen doen en we moeten precies weten als er gefraudeerd wordt in welke omvang dat gebeurt en bedrijven zullen daar natuurlijk ook op beboet moeten kunnen worden, vervolgd kunnen worden, dus de belastingdienst moet kunnen opereren, moet haar werk kunnen doen. Dit is niet acceptabel.’

Het verbond van bouwbedrijven, het AVBB, meldt in een reactie:‘Het gaat om individuele gevallen. Ik heb begrepen dat de belastingdienst komt vragen om de schaduwboekhouding. Als ze zeggen dat die er niet is, moeten de bedrijven dat bewijzen. Maar het kan niet zo zijn dat de bewijslast wordt omgedraaid voor de bouwsector.’



Volgens het AVBB werkt de bouwsector wel degelijk mee aan het onderzoek. Maar dat wordt betwijfeld door de voormalige secretaris van de enquêtecommissie.

Marcel Pheijffer:‘Ik word af en toe wat misselijk, om dat woord maar te gebruiken, als ik de bestuurders hoor spreken over alle openheid die zij betrachten. Ik neem dat niet waar, ik hoor dat de NMA en politie en justitie niet zeggen, ik hoor dat de minister in de Tweede Kamer niet zeggen. Ik denk dat zeker niet alle bouwbedrijven volledig meewerken.’

Groen Links eist op korte termijn duidelijkheid van justitieminister Donner en van staatssecretaris Wijn van financiën over de rol van de bouwbedrijven in het onderzoek van de belastingdienst en naar het zwartgeldcircuit.

3.Operatie Jong (1.55 min.)Verslag: Dominique van der Heyden

Operatie JONG coördinator Steven van Eijck:‘We hebben een probleem en ik denk dat als we er goed naar gaan kijken bij de jeugd dat we een veel groter probleem hebben dan we nu onderkennen.’

De moord op de leraar op het Terracollege twee maanden geleden zette iedereen aan het denken over wat er mis is met het jeugdbeleid in Nederland. De Tweede Kamer luisterde vanmorgen weer naar deskundigen uit het onderwijs en de jeugdzorg. Ieder legt zijn eigen accent.

Hans Nieukerke, directeur Glen Mills School:‘Het is buitengewoon makkelijk om tegen een jongere te zeggen dat hij eigenaar is van zijn probleem want dat lost namelijk geen donder op. Waar ik het over heb is de regie. Als er dus problemen zijn binnen een school mag dan de school het recht hebben of moet de school het recht hebben om daarin actie te ondernemen?’

Ank Jeurissen, leerplichtambtenaar:‘Heel veel leerlingen die verwijderd worden die zijn ergens in een zorgcircuit, in de jeugdhulpverlening bekend en wat ons opvalt is dat de school en de hulpverleners elkaar niet altijd kennen.’

Eén ding is duidelijk: het moet en kan veel beter. Instanties werken niet samen, er is teveel bureaucratie. De kinderen om wie het gaat, worden vaak niet geholpen, zegt Steven van Eijck. De vijf betrokken ministeries moeten het wiel opnieuw uitvinden.

Steven van Eijck:‘Volg die jeugd nou eens in zijn levensloop en probeer daar de momenten te signaleren dat er iets fout gaat. Kijk welke wetgeving en welke instanties gaan daarover en tracht dan op de juiste momenten keuzes te maken van wie is er nou verantwoordelijk voor die jongeren en welke wetgeving geeft overlap, geeft veel administratieve ruis. En laten we eerst eens kijken naar het proces, want daar gaat momenteel heel erg veel mis.’Haast is geboden, zegt Van Eijck, want het aantal probleemgevallen neemt alleen maar toe. Het gaat de verkeerde kant op.

Van Eijck:‘Ja, dat vind ik wel en zie je ook dat de maatschappelijke wind zit mee en het kabinet wil het graag. Op alle niveaus zie je dat men enthousiast wordt. Laten we dat moment alsjeblieft grijpen.’

Over drie maanden presenteert het kabinet de eerste resultaten.

4.Drinkwater (1.58 min.)



Verslag: Kees van Dam

150 middelbare scholieren als dorstige figuranten en even zoveel militairen voor logistieke ondersteuning en bewaking. Een oefening in een ontspannen sfeertje voor als het dramatisch misgaat. Rotterdam voelt zich kwetsbaar met zijn haven, industrie en de specifieke drinkwatersituatie.

Peter Dane, woordvoerder waterbedrijf Europoort:‘Wij zijn voor bijna 100%, 97 om precies te zijn, afhankelijk van rivierwater en dat maakt je toch wat kwetsbaarder dan in de rest van Nederland waar voor het merendeel met het grondwater wordt gewerkt.’

In geval van een calamiteit zullen boten drinkwater halen uit stations buiten het getroffen gebied. Per boot 100.000 liter. Dat water wordt aan de Parkkade overgepompt in grote waterzakken. Militairen zorgen ervoor dat het drinkwater met vrachtwagens of via een nooddrinkwaterleiding bij distributiepunten terechtkomt. Het denken over veilig drinkwater is bij de waterbedrijven begonnen na 11 september.

Hans Berkhuizen, koepel waterbedrijven:‘Wij hebben uitgebreide kwetsbaarheidanalyses uitgevoerd: we hebben gewoon gekeken waar zitten de zwakke plekken? En dan natuurlijk zitten er dan ook wat zwakke plekken in die voorziening.(Interviewer vraagt: wat is een voorbeeld?) Nou, dat wil ik liever niet al te ver op ingaan. Er zitten wat zwakke punten in. We hebben een vrij uitgebreid investeringsprogramma inmiddels lopen van 50 miljoen euro.’

Die 50 miljoen euro moeten we de komende jaren als waterdrinkers met z’n allen opbrengen om ons in dit opzicht te beschermen tegen bijvoorbeeld Al-Queda.In Rotterdam moet er nog veel gebeuren.

Peter Dane:‘Wat wij hier vooral dan oefenen is het concept, of het werkt. En dan is het daarna een kwestie van verder opzadelen. Als echt de watervoorziening volledig zou uitvallen in deze regio, dan moeten wij 600 distributiepunten van drinkwater voorzien. Nou, hier ziet u dus één punt.’

Wanneer het Rotterdamse drinkwater veilig moet zijn, wil waterbedrijf Europoort niet zeggen.



RAUW OP JE DAK – AFLEVERING ‘OPGELUCHT’. (15.34 min.)(Les 5)

(Opening – Kristopher onder water – voice-over)Toen ik het net had gezegd, was het net alsof ik in het diepe sprong. Ik ga en ik val en ik weet niet wat er komen zou.

(Kristopher op zijn kamer)Die jongens, die waren er toch veel meer giechelig over, over meisjes, weet je wel. Dat ze, in het begin vonden ze meisjes helemaal niks, waren ze er bang voor en daarna begonnen ze het wel leuk te vinden, enne gingen er ook steeds meer mee om, weet je wel. Dat ze verliefd werden, hevig zoenen en helemaal verliefd enzo. Ik had dat gewoon niet, dus. Het werd steeds sterker en toen wist ik ook steeds sterker dat ik homo was.

(Groepsgesprek in de tuin van de school – belangrijkste uitspraken weergegeven)- We dachten eerst dat het een grapje was. - Weet je nog die foto?- Met MSN?- Nou er stond een foto – MSN-profiel – stond op dat ie homo was – op z’n MSN-profiel…

Kristopher: daar had ik bij geschreven dat ik homoseksueel was.- Iemand riep opeens ‘Homo’ of zo en toen zei jij: ’Wat?’ Iedereen keek hem aan en toen zei

jij: ’Ja, ik ben homo.’ Zo was het toch?- Bij tekenen stond er een meisje achter hem en toen zei ik ‘Volgens mij heb je sjans ‘, toen

zei hij zoiets van dat kan niet, want ik val op jongens. Nou, zo ben ik er dus achter gekomen. Ja, op zich vind ik het wel heel erg vreemd. Ik vond het toen heel erg vreemd. Een jongen op zo’n leeftijd die al weet dat hij homo is. Dat vond ik wel apart op zich.

(Kristopher als voice-over)Ik durfde het een half jaar niet te vertellen thuis. Terwijl ik het wel op school had verteld. Ik was bang dat m’n ouders me dan het huis uit zouden gooien, dat m’n broers een hekel aan me kregen, dat ze dan niet meer van me zouden houden. Soms vroegen ze: ‘Kristopher, heb je al een vriendinnetje?’ Ik zei gewoon nee, maar van binnen voelde ik een kloppend hart en zweet in m’n handen. Soms zag je iets op tv en dan brak het zweet me uit. Ik voelde me loodzwaar en alles werd zwart en ik lag elke avond in bed te huilen. Ik wist wel dat ik homo was, maar wilde het gewoon niet zijn dus ik stopte het maar weer terug en hoopte maar dat het over ging.Mijn moeder had het door al. Ik had dat zelf al in de gaten. Toen had ik echt zoiets van o goed, wat moet ik nu doen? Moet ik het vertellen, moet ik het nog verzwijgen? Toen ik het aan mijn moeder verteld had, zei ze, ja, maar ik hou nog steeds evenveel van je. En mijn vader zei je bent nog steeds ons kind of je nu met een man, vrouw of niemand trouwt.Toen ik het had verteld ging ik weer naar boven en toen kwam ik weer beneden, want ’s avonds gaan we altijd gezamenlijk tv kijken. En toen was het toch wel moeilijk om mijn broers onder ogen te komen omdat ze het nu weten. Toen zei ik Ries?, kom even hier. Kristopher denkt, weet dat hij homo is. Toen zeiden ze oke en leuk.

(Kristopher weer in beeld)Als je al in de gaten hebt, weet dat je homo bent, zou ik het meteen vertellen. Want je leidt zo’n rotleven als je denkt dat je homo bent en het niet hebt gezegd, je voelt je heel erg opgelucht.

(Groepsgesprek in de tuin van de school – belangrijkste uitspraken weergegeven)- Kijk, het lijkt me wel moeilijk, kijk, stel dat er bij ons een lesbi in de klas zit, dan lijkt het me

ook moeilijk in de kleedkamer enzo. En als je dingen doet met z’n allen, dan heb je toch het idee zij kan wel eens op mij zijn. Dat lijkt me toch raar.

- Kleedkamer….douchen …. Vooral met omkleden…- Hoe weet je dan bijna zeker dat je homo bent?- Als je zelf nog nooit echt iets met een jongen hebt gedaan…

Kristopher: Ik bedoel, meisjes heb ik al gehad en dat vond ik – sorry voor jullie – supersaai.



Ja, nee, sorry, ja. En ik heb wel bijna een ervaring met een jongen gehad en dat vond ik gewoon tienduizend keer zo leuk.

- Heb je dan een keer ….- En ik vroeg aan Guido of hij ook homo was want ze zaten een keer samen in de klas hun

nagels te vijlen. Toen zei hij gewoon nee.Guido: Ik vind dat ik gewoon vriendschap met Kristopher mag hebben zonder verliefd op hem te zijn, dus ik vind het nergens op slaan.Kristopher: ………………..homo van de school. En dan loopt er een keer een jongen naast me en dan is hij ook meteen homo.

- Dan is het beter dat het gevraagd kan worden of hij homo is.

Klassensituatie – cijfers worden opgelezen door docente – niet in beeld.Kristopher heeft een 9 en wordt in beeld gebracht.

(Kristopher op zijn kamer)Die jongens die roddelen wel over mij, dan zeggen ze zoiets van Kristopher is een aardige jongen maar jammer dat hij homo is. Ze kijken je echt zo aan, weet je wel. Je kan niet bij ze in de buurt komen want dan lopen ze weer weg, dat soort dingen. Stel je voor je kan niet bij ze aan tafel komen, als je bij ze aan de tafel gaat zitten, bij de jongens, stappen ze op en lopen ze naar een andere tafel. Of er valt opeens een stilte.

(Beoordelen van jongens bij de ingang van de school. Kristopher zit tussen een aantal meisjes. De wegfietsende jongens worden beoordeeld op hun uiterlijk, voornamelijk – niet weer te geven, ze praten erg door elkaar).

(Kristopher als voice-over)Met meisjes heb ik een hechtere band. Dan heb ik niet het risico dat ik verliefd op ze wordt.

(Groepje bij het zwembad)Strekking van het gesprek: 1 meisje zegt dat ze nog nooit verkering heeft gehad.Kristopher: Je bent gewoon te mooi en te lief, ze durven gewoon niet op je af te stappen en te vragen.De meisjes vragen aan Kristopher of hij wel eens verliefd is.Hij beaamt dat.

(Kristopher als voice-over)Over een paar jaar hebben alle meisjes een vriendje en dan blijf ik als enige over. Het is moeilijker voor mij om een vriendje te vinden dan gewoon een meisje. Soms vind ik een jongen leuk, maar daar kan ik helemaal niks mee. Ik kan niet zomaar op hem afstappen. Want dan krijgt hij de schrik van zijn leven.

(Kristopher op zijn kamer)Als ik ooit een vriendje krijg, dan zou ik een beetje willen ontdekken hoe het is om homo te zijn in de wereld. (Interviewster, buiten beeld: en wat bedoel je daar dan mee?)Nou gewoon, hand in hand lopen, zoenen op straat, kijken hoe mensen reageren, hoe dat is.

Kristopher zingt ‘Beautiful’ van C. Aquilera in de klas op school. Sommige woorden uit de tekst verschijnen naast hem in het beeld.

Programma eindigt met Kristopher die vanuit het water omhoog komt, er klinkt gejuich.

Aftiteling.



3.7 Module Project Sport

Toelichting - In deel 1 en 2 van Taallijnen is al met verschillende projecten gewerkt (Feesten, de Krant

en Strips). Leerlingen hebben al ervaring opgedaan met het Taallijnen-stappenplan projectmatig werken. Het Taallijnen-stappenplan is een onderzoeksstrategie verdeeld in acht stappen:- Stap 1: Oriëntatie op onderwerp en taak- Stap 2: Onderzoeksvraag en deelvragen bedenken- Stap 3: Onderzoeksplan maken- Stap 4: Informatie verzamelen- Stap 5: Informatie verwerken- Stap 6: Antwoord en conclusie formuleren- Stap 7: Eindpresentatie maken- Stap 8: Nabespreken

In dit project zal het Taallijnen-stappenplan projectmatig werken verder uitgediept worden. De stap ‘Een onderzoeksplan maken’ en de stap ‘Informatie verwerken’ zijn in deel 1 en 2 al wel genoemd, maar komen in dit project uitgebreid aan de orde.

- Taallijnen heeft met het project verschillende vaardigheden samengebracht: het samenwerken, het maken van een onderzoeksplan, het verdelen van taken, het formuleren van een onderzoeksvraag, informatie verzamelen, selecteren en presenteren. De samenhang tussen de paragrafen ‘Lezen’, ‘Schrijven’ en ‘Spreken en Luisteren’ speelt in de projecten een belangrijke rol. De bedoelde vaardigheden zijn ook terug te vinden in de aangepaste tweede fase havo-vwo en in de examenprogramma’s van de leerwegen binnen het vmbo. Dat maakt van de thema’s een fundament waarop de gehele schoolroute rusten kan.

- Sport is voor veel leerlingen een onderdeel van hun belevingswereld. Leerlingen komen bij lichamelijke opvoeding, maar ook bij de plaatselijke sportvereniging en via de media in aanraking met verschillende sporten. Dit alles maakt het onderwerp sport geschikt als uitgangspunt voor een project. Over dit onderwerp is veel informatie te vinden. Bovendien is het onderwerp makkelijk op te spiltsen in deelonderwerpen waaruit leerlingen een keuze kunnen maken. Deze keuzevrijheid is van belang in verband met de betrokkenheid van de leerlingen. Voor vmbo 3b is besloten leerlingen minimaal te helpen bij het maken van een keuze voor een onderwerp. Zij krijgen de mogelijkheid een sport of een sportevenement te onderzoeken. Voor leerlingen die in hun vrije tijd een bepaalde sport beoefenen, is het van belang dat zij zich in een ander sport dan hun eigen sport verdiepen.

- Voor de eindpresentaties is het interessant als de verschillende groepjes telkens een andere sport/sportevenement hebben gekozen om te onderzoeken.

- Een belangrijke vaardigheid die tijdens het thema naar voren komt is ‘het samenwerken’. In de praktijk is het geen probleem leerlingen in een groepje te zetten, maar het kost vervolgens meer moeite ze te laten komen tot ‘samenwerkend leren’. Meer informatie over samenwerkend leren is te vinden in: Ebbens, S., Ettekoven, S., van Rooijen, J., Samenwerkend leren Praktijkboek, Wolters-Noordhoff Groningen, 1997.

Leessuggestie- Ebbens, S., Ettekoven, S., van Rooijen, J., Samenwerkend leren Praktijkboek, Wolters-

Noordhoff Groningen, 1997.


4 BIJLAGEN

4 Bijlagen

Bijlage 1 Schooltaalwoorden deel 3b / 3lwo

H1vastleggen opschrijventoevoegen erbij doenbepalen beslissengeregeld vaakhet symbool het tekensamenstellen van verschillende stukken één geheel makenoverbodig niet nodigovertollig te veelontwerpen bedenkenselecteren uitkiezen overzichtelijk zo duidelijk dat je iets snel kunt vindenschaars bijna niet / bijna geen uniek er is er maar één vannoteren opschrijvenechter maar

H2het effect het gevolg, het resultaat reageren iets terugdoen of terugzeggenomstreeks ongeveer op dat momenthet conflict de ruziede overvloed meer dan nodig isbezwaar de reden waarom iets niet goed isopheffen ergens mee stoppenhet motief de redenoorspronkelijk in het begineventueel misschienglobaal ongeveerde uitzondering iets wat niet vaak voorkomteen rol spelen belangrijk zijnvolledig helemaalde voorkeur wat je het liefste doet

H3grondig heel goedverschaffen gevenafnemen minder wordenvorderingen vooruitgangeventueel misschienstimuleren aanmoedigen om iets te doenbeïnvloeden zorgen dat iets gebeurt het verschijnsel iets wat gebeurtvermelden noemen of opschrijvengegeven(s) informatieuitsluitend alleen maarde omvang hoe groot of breed iets isaccepteren goedvindenconstateren merken dat het zo isofficieel volgens de regels


4 BIJLAGEN

Bijlage 2 Leesverslagen

De leesverslagen die u hier aantreft, zijn slechts voorbeelden. Het staat u uiteraard vrij met uw leerlingen andere afspraken te maken.

Leesverslag 1

Naam:Klas:Datum:Titel:Schrijver:

1 Wat vind je van het boek?Kruis een of meer van de volgende woorden aan en / of vul zelf een woord in dat je het best vindt passen:

grappig droevig makkelijk moeilijk spannend saai

Ik vind dat omdat,

2 Waarom heb je dit boek gekozen? Kruis aan. mooie kaft ik heb al eens eerder een boek van deze schrijver gelezen iemand raadde mij dit boek aan anders, .................................................................................

3 Zou je het boek een ander aanraden?

Ja Nee

Omdat

4 De mooiste gebeurtenis van het verhaal vind ik

5 Maak op de achterkant een tekening die goed past bij die gebeurtenis in het verhaal.


4 BIJLAGEN


4 BIJLAGEN

Leesverslag 2




Ik vind dat omdat,



Omdat


5 Wat is het onderwerp van het boek? Gebruik niet meer dan drie woorden.

6 Teken het bibliotheekpictogram van de verhaalsoort van dit boek.

7 Zegt de titel al waar het boek over gaat?


Ja Nee

Ja Nee

4 BIJLAGEN

8 Op de achterkant van een boek staat vaak een korte tekst, die is bedoeld voor toekomstige lezers. Schrijf hieronder je eigen flaptekst bij het boek, waarin je de lezers zo nieuwsgierig mogelijk maakt naar dit boek. Let op: verraad de afloop niet!


4 BIJLAGEN

Leesverslag 3




Ik vind dat omdat,



Omdat


5 Wat is het onderwerp van het boek? Gebruik niet meer dan drie woorden.

6 Teken het bibliotheekpictogram van de verhaalsoort van dit boek.

7 Zegt de titel al waar het boek over gaat?


Ja Nee

Ja Nee

4 BIJLAGEN

8 Schrijf de namen op van de hoofdpersoon of hoofdpersonen.

9 Stel je voor dat de (belangrijkste) hoofdpersoon wordt vermist, en jou wordt gevraagd om een signalement.Geef een duidelijke beschrijving van de (belangrijkste) hoofdpersoon.Vul hieronder het signalement in en vertel ook iets over het karakter van de hoofdpersoon.

VERMIST

Naam:Leeftijd:Geslacht:Lengte:Haarkleur:Postuur:Kleding:Bijzonderheden:

Karakter:

10 Een filmmaker heeft het verhaal van dit boek verfilmd. Hij is alleen nog op zoek naar geschikte filmmuziek voor het mooiste / beste / spannendste deel in het verhaal. Zoek een lied met de songtekst dat jij bij dat gedeelte vindt passen.Leg uit waarom je voor deze muziek hebt gekozen. Beschrijf kort het fragment waar de muziek te horen zou moeten zijn. Voeg de songtekst bij dit boekverslag.


4 BIJLAGEN

Bijlage 3 Lekker-lezen-lijst literatuur klas 3

In deze lijst vind je titels van boeken die je zou kunnen lezen voor je leesverslagen. Deze lijst is volledig. Van schrijvers die veel boeken hebben geschreven, staan niet alle titels op de lijst. Dit betekent echter niet dat je ze dan niet mag lezen. Wil je een boek lezen dat niet op deze lijst staat of wil je advies, raadpleeg dan je docent. Lees lekker!

Historische verhalenThea Beckman, De doge-ring van VenetiëThea Beckman, De gouden dolkThea Beckman, Het wonder van FrieswijckThea Beckman, Hasse SimonsdochterThea Beckman, Kruistocht in spijkerbroekThea Beckman, VrijgevochtenThea Beckman, Saartje TademaThea Beckman, De val van de VredeborchPaul Biegel, Reinaert de VosKevin Crossley-Holland, Arthur, de zienersteenKaren Cushman, Dat nooit!Karen Cushman, ZwerfkatLieneke Dijkzeul, Bevroren tijdTonke Dragt, De brief voor de koningImme Dros, Griekse mythenImme Dros, IliosImme Dros, OdysseusBies van Ede, De mensenkennerTheo Engelen, De riddergrotJohan Fabricius, De scheepsjongens van BontekoePeter van Gestel, MarikenJaap ter Haar, Koning ArthurHans Hagen, Het gouden oogHans Hagen, De weg van de windHans Hagen, Het water kustEvert Hartman, De vloek van PolyfemosHenk van Kerkwijk, PestHenk van Kerkwijk, Komplot op volle zeeAgave Kruijssen, Lancelot, ridder van de ronde tafelAgave Kruijssen, Het lied van Heer WalewijnAgave Kruijssen, Het vrouwtje van StavorenEls Launspach, Jeanne d’ ArcJoyce Pool, Vals beschuldigdJoyce Pool, SisaAnton Quintana, De vuurmanTon van Reen, Ontsnapt aan de galgTon van Reen, Verdwaald in de tijdLydia Rood, Anansi’s webPeter Smit, Jan Janse WeltevreeRosemary Sutcliff, Afscheid van een koningFrances Temple, De pelgrimsschelpJan Terlouw, Oosterschelde, windkracht 10Edward van de Vendel, GijsbrechtSimone van der Vlugt, JehanneSimone van der Vlugt, Zwarte sneeuwSimone van der Vulgt, BloedgeldSimone van der Vulgt, De bastaard van BrusselSimone van der Vulgt, De guillotineSimone van der Vulgt, De slavenringSimone van der Vulgt, Schijndood


4 BIJLAGEN

Cynthia Voigt, De ruiter met het maskerJacques Vriens, Weg uit de Peel

Tweede WereldoorlogSera Anstadt, Basja en haar broerClara Asscher-Pinkhof, SterrekinderenPaul Biegel, De soldatenmakerMies Bouhuys, Anne Frank is niet van gisterenKitty Coster, RebeccaMiep Diekmann / Dagmar Hilarova, Ik heb geen naam Elsbeth Emmerich, Mijn jeugd in Nazi-DuitslandTheo Engelen, De Indische vliegerTheo Engelen, Schimmen uit het verledenAnne Frank, Het achterhuis, dagboekbrieven van Anne FrankPeter van Gestel, WinterijsBobje Goudsmit, De ijzeren maagdPatricia Reilly Giff, Lily’s leugenGeertje Gort, Ik zal voor je zingenJaap ter Haar, BorisCorrie Hafkamp, Een zoen voor AlidaCharles Hannam, Karl, joodse jongen in Nazi-tijdEvert Hartman, Oorlog zonder vriendenTheo Hoogstraaten, Tussen twee vuren: mijn oorlog op TexelKlaus Kordon, Met je rug tegen de muurMyron Levoy, Alan en NaomiMartine Letterie, De schaduw van het verledenChristine Nöstlinger, Het huis in NiemandslandUri Orlev, Het eiland in de VogelstraatEls Pelgrom, De kinderen van Het achtste woudKarlijn Stoffels, Mosje en ReizeleJan Terlouw, OorlogswinterAnika Thor, Een eiland in zeeDolf Verroen, Als oorlog echt isIda Vos, Witte zwanen, zwarte zwanenIda Vos, Wie niet weg is wordt gezienAnke de Vries, De rode handschoen

Spanning en avontuur / detectivesAbbing & Van Cleef, WespeneilandMarijn Backer, Dossier Wouter BothArne Berggren, De StilleArne Berggren, De gevoelige moordenaarGreet Beukenkamp, OntvoerdGreet Beukenkamp, MistElle van den Boogaart, De gele scooterJohan Diepstraten, ZwendelaarsLieneke Dijkzeul, Een muis met klauwenLieneke Dijkzeul, KortsluitingLieneke Dijkzeul, Eiland in de windTheo Engelen, MoordzaakTheo Engelen, Droomvrouw vermistTheo Engelen, VermistPeter van Gestel, NachtogenJoost Heyink, De afgrondJoost Heyink, Het webGonneke Huizing, Mes op de keel Peter Hoogenboom, Vlaamse frieten, heilige koeien en groot applausPeter Hoogenboom, Rumoer in Rio, dolle stieren en een geheime klusTheo Hoogstraaten, Blind dateTheo Hoogstraaten, Verraderlijke vrienden


4 BIJLAGEN

Theo Hoogstraaten, Het oog van de duivelTheo Hoogstraaten, IJzige poppenTheo Hoogstraaten, Hot spotTheo Hoogstraaten, De LifsterTheo Hoogstraaten, De rampTheo Hoogstraaten, LoverboyJolanda Horsten, BlomHarm de Jonge, Steenkuib is een ratGuus Kuijer, Een gat in de grensPatrick Lagrou, Het dolfijnenkindRom Molemaker, De eerste steenJames Moloney, De veerpontPer Nilsson, Het lied van de raafDavid Patneaude, Gemiste beeldenRodman Philbrick, De vuurponyTon van Reen, Vlucht voor het vuurLydia Rood, Een mond vol donsLouis Sachar, GatenJoyce Sweeney, Vrije valJan Terlouw, De kunstrijderJan Terlouw, BriefgeheimJan Terlouw, Eigen rechterPeter Vervloed, VuurvreterAnke de Vries, MedeplichtigAnna Woltz, Alles kookt over

Griezelen, magie en toekomstThea Beckman, Kinderen van Moeder AardeThea Beckman, Het helse paradijsThea Beckman, Het gulden vlies van ThulePaul Biegel, AnderlandTonke Dragt, Torenhoog en mijlenbreedBies van Ede, IJskoude handenMichael Ende, Het oneindige verhaalEvert Hartman, Het onzichtbare lichtEvert Hartman, Vechten voor overmorgenEvert Hartman, De VoorspellingPete Hautman, De tijdskringTheo Hoogstraaten, De spiegelvrouwAnthony Horowitz, GrieselstateAnthony Horowitz, AngstSjoerd Kuyper, De rode zwaanC.S.Lewis, Het land achter de kleerkastC.S.Lewis, Het neefje van de tovenaarPaul van Loon, Gezicht in de mistOtfried Preussler, Meester van de zwarte molenTon van Reen, BloedbroedersJ.K.Rowling, Harry Potter en de Steen der WijzenJ.K.Rowling, Harry Potter en de geheime kamerJ.K.Rowling, Harry Potter en de gevangene van AzkabanJ.K.Rowling, Harry Potter en de VuurbekerJ.K.Rowling, Harry Potter en de orde van de FeniksJ. K. Rowling, Harry Potter en de Halfbloed PrinsJ. K. Rowling, Harry Potter en de relieken van de DoodDarren Shan, De grote freakshowDarren Shan, VampiersleerlingR.L. Stine, HorrorlandR.L. Stine, KoppensnellersToon Tellegen, De genezing van de krekelTais Teng, Dode ogen


4 BIJLAGEN

Jan Terlouw, Koning van KatorenSue Welford, Starlight City 2050Sue Welford, In de nacht van morgen

Andere culturen Bernard Ashley, BloedwraakFrederica de Cesco, Vlammende sterWim Daniëls, De bushaltejongenEmmy Dullemond, LittekensNancy Farmer, Het meer van de duizend stemmen Els Gallin, De laatste briefSheila Gordon, Mijn vriend, mijn vijandGeertje Gort, FilizEls de Groen, Waar is Hamid?Els de Groen, TuigEls de Groen, Witte raven, zwarte schapenEls de Groen, Mijn buren, mijn vijandenTineke Hendriks, Het huis met het blauwe dakGaye Hiçyilmaz, De bevroren watervalKarin Hilterman, EerwraakKarin Hilterman, Blauwe kralenKarin Hilterman, MeryemIneke Holtwijk, Engelen van het asfaltHadley Irwin, KimikoRhodri Jones, Vals beschuldigdAnton van der Kolk, Amira, prinses van MarokkoJoke van Leeuwen & Malika Blain, BezoekjarenMette Newth, De ontvoeringAnton Quintana, De bavianenkoningLydia Rood, Weg van de zonKarlijn Stoffels, Marokko aan de plasEllen Tijsinger, ZonnekindEllen Tijsinger, Lotus brengt gelukEllen Tijsinger, De OlifantenjongenPeter Vervloed, De macht van de krokodilAnke de Vries, Memo zwijgtGijs Wanders, Gedwongen verzetZohra Zarouali, Amel, een Marokkaans meisje in NederlandZohra Zarouali, Amel en FaiselZohra Zarouali, Sanea

Vriendschap en verliefdheidMarijn Backer, Dossier Wauter BothJon Blake, Ongelooflijk geweldig goedKlaas Bond, Groener grasHeide Boonen, Anna en AlexanderKate Cann, VerliefdKate Cann, TwijfelsKate Cann, FietstKate Cann, SamenCaja Cazemier, KidkindCaja Cazemier, WeerlichtCaja Cazemier, Verliefd zijn is een rampCaja Cazemier, De eerste keerStasia Cramer, Een stal van goud?Ed Franck, Romeo en JuliaKarel Eykman, LiefdesverdrietElse van Erkel, Philip en JuliaElse van Erkel, Luuc!Els Gallin, Ik wil geen kikker kussen


4 BIJLAGEN

Bobje Goudsmit, Waanzinnig verliefdBobje Goudsmit, De ijzeren maagdHans Hagen, Rec. PlayHaye van der Heyden, Proost, lover!Haye van der Heyden, StrelenHaye van der Heyden, VrijenHaye van der Heyden, LiefdeJoost Heyink, ObsessieJoost Heyink, Loverboy & girlAnke Kranendonk, Ik word nooit normaalAnton van der Kolk, Brieven aan de rattenhemelMirjam Mous, MoordmeidenMirjam Mous, DoorgeschotenMirjam Mous, FluisterwaterPer Nilson, De geur van MelisseFrancine Oomen, Hoe overleef ik mijn eerste zoen?Francine Oomen, Hoe overleef ik een gebroken hart?Rodman Philbrick, Freak de KanjerPeter Pohl, De regenboog heeft maar acht kleurenPatricia Reilly Giff, Lily’s leugenLouise Rennison, Tijgers, tanga’s en tongzoenenLouise Rennison, Kiwi’s, kanjers en giga-onderbroekenLouise Rennison, Neefjes, nymfo’s en noenga-noenga’sLouise Rennisom, Dansen in je niksieNanda Roep, Tanja’s SongNanda Roep, Roddels over TanjaNanda Roep, Tanja is verliefdLydia Rood, MaanzaadLydia Rood, Een mond vol donsLydia Rood, Marikes vijfde geheimLydia Rood, Marike vechtLydia Rood, Marike… hahahaEllen Tijsinger, De rode vliegerEllen de Wachter, Liever Chatten

ProbleemboekenHetty van Aar, Door het lintKlaas Bond, Gevoelige snarenGreet Beukenkamp, Al het water van de zee Kirsten Boie, Nu niet. Nooit nietMelvin Burgess, JunkiesCaja Cazemier, WeerlichtAidan Chambers, TirannenLieneke Dijkzeul, KortsluitingTheo Engelen, SchoolstrijdBobje Goudsmit, AfscheidsbriefBobje Goudsmit, GabbersPete Hautman, IJskoudVeronica Hazelhoff, SterTineke Hendriks, Het huis met het blauwe dakGuus Kuijer, Een gat in de grensFrancine Oomen, Hoe overleef ik de brugklas?Daan Remmerts de Vries, Oliviers dagboekNanda Roep, Tanja’s songLydia Rood, Marikes vijfde geheimKjerstin Scheen, MaanmeisjeCarry Slee, Spijt!Carry Slee, PaniekCarry Slee, AfblijvenCarry Slee, Pijnstillers


4 BIJLAGEN

Carry Slee, RadeloosAnnika Thor, Waarheid, durven of doenEllen Tijsinger, MorgensterCynthia Voight, Met het mes op tafelAnke de Vries, Blauwe plekkenJan de Zanger, Ben is doodJan de Zanger, Hadden we er maar wat van gezegd


4 BIJLAGEN

Bijlage 4 Leerhulp

4.1 Moeilijke-woordenwijzerAls je leest, kom je vaak moeilijke woorden tegen. Het zijn woorden die jij zelf in je spreektaal niet zou gebruiken. Op school moet je veel teksten lezen. Daarom is het van belang dat je goed leert omgaan met deze moeilijke woorden.

1 Stop niet met lezen als je een moeilijk woord tegenkomt.Laat je er niet door afschrikken!

2 Lijkt het een belangrijk woord? Je hoeft niet elk woord te weten om toch de tekst te kunnen begrijpen.

Nee: lees dan verder.Ja:

3 Kijk of de schrijver het uitlegt.Belangrijke woorden legt de schrijver vaak uit. Bijvoorbeeld door er een makkelijk synoniem voor te geven. Of door een voorbeeld, een omschrijving of een definitie te geven. Soms staat er een illustratie bij de tekst waardoor je het woord beter kunt begrijpen.

4 Probeer anders de betekenis te raden.Daar moet je wel wat in geoefend zijn. Je kunt dan niet precies de betekenis geven zoals die in het woordenboek staat. Wel weet je de betekenis ongeveer.Ook de manier waarop het woord in elkaar zit kan je helpen.Soms helpt de tekening of de foto die erbij staat.

5 Lukt het raden niet? Zoek dan de betekenis op in je woordenboek of vraag die aan bijvoorbeeld je docent.

4.2 Een taaltaak aanpakkenIn Taallijnen kom je grotere opdrachten tegen, zogenaamde taaltaken. Het zijn opdrachten waarbij je moet toepassen wat je geleerd hebt. Dat kan een leestaak zijn, een schrijftaak, een spreektaak, een kijktaak maar ook een themaopdracht.Je doet er verstandig aan om die taken stap voor stap uit te voeren. We gebruiken daar in Taallijnen vier stappen voor. Het kan zijn dat je bij andere vakken drie stappen leert. Die vakken laten onze eerste stap dan weg. Maar zeker bij Nederlands speelt die eerste stap een belangrijke rol.

1 OriënterenBegin niet direct aan je werk. Kijk eerst eens rond. Denk eerst eens na.- Welke taak wil of moet je aanpakken?- Wat is het doel van de taak?- Hoe kun je deze taak het beste aanpakken?- Heb je dit al eerder gedaan en hoe ging het toen?

2 Voorbereiden- Een taak gaat ergens over, over een onderwerp. Vraag jezelf af wat je daar al over

weet.- Verzamel alles wat je nodig hebt om de taak uit te kunnen voeren.

3 UitvoerenDeze stap spreekt voor zichzelf.

4 ReflecterenBij Nederlands gaat het vaak niet om kennis, om iets weten. Het gaat om iets kunnen. We noemen dat ook wel een vaardigheid. Je vaardigheid kun je verbeteren. Daarom is het belangrijk dat je leert van je werk:- Wat heb je goed aangepakt?- Wat zou een volgende keer beter moeten?Je ziet dat reflecteren en oriënteren op elkaar aansluiten.


4 BIJLAGEN

4.3 Verkennend lezenDe leesstrategie ‘verkennend lezen’ gebruik je altijd voordat je aan het echte leeskarwei gaat beginnen.

1 Wat is dit voor een soort tekst?Wat zijn de kenmerken ervan?

Je leert in dit schooljaar het artikel en de brief, het formulier, het verslag en de reclameboodschap.Al die tekstsoorten hebben kenmerken. Weet je om welke tekstsoort het gaat dan kun je daar bij het lezen rekening mee houden.

2 Wat valt op aan de tekst?Als een schrijver iets laat opvallen, dan geeft hij daarmee een signaal. Die tekstsignalen kunnen je helpen om al een beeld van de tekst te krijgen.

3 Waar komt de tekst vandaan?Wat is de bron?

4 Voor wie is de tekst bedoeld?Wie is het leespubliek of het kijk-luisterpubliek?

5 Wie heeft de tekst geschreven?Wie is de auteur?

De antwoorden op bovenstaande vragen helpen je om de antwoorden op onderstaande vragen te voorspellen.

6 Waarover gaat de tekst? Wat weet ik van dit onderwerp?

Wat je al weet, noemen we je voorkennis.7 Wat is de bedoeling van de schrijver?

Een schrijver heeft met zijn tekst een bedoeling. Hij wil zijn lezers bijvoorbeeld informeren.

Daarna kun je ook voorspellen

8 Wat de hoofdgedachte is van de tekst.9 Hoe de schrijver de tekst heeft opgebouwd. Bijvoorbeeld: inleiding – kern – slot.

4.4 Studerend lezenJe kunt een tekst lezen omdat je er iets van wilt leren. Soms is dat leren zelfs verplicht. Dan lees je teksten omdat je ze moet kennen voor een toets. Dan moet je ze studerend lezen.

Gebruik bij het lezen de tekstsignalen die de schrijver geeft. Begin dus met verkennend lezen.1 Kijk eerst naar de hele tekst. Zijn er opvallende dingen?2 Let op titels en deeltitels. Weet je nu al waar de tekst over gaat?3 Lees de tekst met aandacht. Let vooral op opvallend gedrukte kernwoorden.4 Zoek de hoofdzaken die in de tekst staan.

Let hier op kernwoorden en kernzinnen.

Je moet de hoofdzaken uit een tekst kunnen halen want die moet je kennen voor een proefwerk of overhoring.Voorbeelden zijn geen hoofdzaken maar bijzaken. Die hoef je dus niet te leren. Toch kan het soms handig zijn, als je een belangrijk voorbeeld onderstreept. Op die manier kun je de leerstof gemakkelijker onthouden.

Wil je alle hoofdzaken bij elkaar zetten omdat het makkelijker leert?Maak er dan een schematische samenvatting van.


4 BIJLAGEN

4.5 SchrijfwijzerOp bladzijde 52 is uitgelegd hoe je een taaltaak moet aanpakken. Gaat het bijvoorbeeld om een schrijftaak, dan moet je de taaltaakaanpak daar geschikt voor maken.Van ‘uitvoeren’ maak je: in het klad uitvoeren.Van ‘reflecteren’ maak je ‘nakijken’.En omdat je nu weet wat je niet goed gedaan hebt, ga je opnieuw ‘uitvoeren’. Maar dan noem je dat ‘herschrijven’: in het net uitvoeren.

De schrijfwijzer helpt je bij het maken van schrijfopdrachten.

Oriënteren Wat voor soort tekst schrijf ik? Hoe ziet een tekst eruit? Voor wie schrijf ik? Wat is het onderwerp? Wat is de bedoeling?

Voorbereiden Wat weet je al? Gebruik de 5W + 1H-vragen:

- Wat is er gebeurd?- Wie was erbij betrokken?- Waar is het gebeurd?- Wanneer?- Waarom?- Hoe?

Zet je informatie in een logische volgorde. Wat is je hoofdgedachte?

Uitvoeren Houd rekening met de lezer(s) voor wie je schrijft: schrijf persoonlijk of zakelijk. Schrijf de eerste versie van de tekst (in het klad). Laat belangrijke dingen opvallen: titel, deeltitels, foto, … Houd rekening met de lezer(s) voor wie je schrijft.

Nakijken Verbeter de tekst.

- Controleer hoofdletters en punten. - Controleer de volgorde van de alinea’s.

Herschrijven Schrijf of typ je tekst in het net.

Deze schrijfwijzer kom je ook in de volgende delen tegen. Daar is hij aangepast aan wat je dan geleerd hebt.

4.6 GrammaticaschemaSoms moet je een zin ontleden. Dan onderzoek je uit welke delen een zin bestaat en geef je deze de juiste naam. Zo’n deel kan uit een of meerdere woorden bestaan.In Taallijnen schrijven we de namen boven de zinsdelen.

O WG MV WGDe kleine jongen / heeft / aan zijn moeder / een computerspel / gevraagd.

Het hart van een zin bestaat uit een werkwoord: de persoonsvorm. Soms horen daar nog ander werkwoorden bij. Die vormen samen het werkwoordelijk gezegd: heeft gevraagd.Er moet iemand vragen. Dat is het onderwerp: de kleine jongen.Die moet iets vragen. Dat is het lijdend voorwerp: een computerspel. Dat vraagt hij aan iemand. Dat is het meewerkend voorwerp: aan zijn moeder.


4 BIJLAGEN

4.7 WoordsoortenschemaSoms moet je van een zin de woordsoorten benoemen. Dan zeg je van elk los woord tot welke soort het behoort. In Taallijnen schrijven we die woordsoorten onder de woorden. In het tweede jaar heb je negen woordsoorten geleerd. Woordsoorten hebben soms hun eigen schrijfregels, dus is het wel handig als je ze kent.

Ik geef aan het blonde meisje mijn twee sleutels.PSV WW VZ LW BN ZN BZV TW ZN

persoonlijk voornaamwoord

werkwoord voorzetsel lidwoord bijvoeglijknaamwoord

zelfstandignaamwoord

bezittelijknaamwoord

telwoord

ik, mijjij, je, jou, uhij, zij, hethem, haarwij, onsjulliehun, hen

woorden die aangeven wat iets of iemand doet,woorden die aangeven wat er gebeurt

voor, onder, achter, tijdens, aan, bijnaast, sinds, in, met

de, het, een

staat voor een zelfstandig naamwoordzegt iets over dat zelfstandig naamwoord

woorden voor mensen, dieren, planten en dingen

mijn, jouw, uw, zijn, haar, ons, jullie, hun

één, twee, vijfde


4 BIJLAGEN

4.8 PV-ja-nee-schemaHieronder zie je het PV-ja-nee-schema dat in jaar 1 en 2 behandeld is.


4 BIJLAGEN

Bijlage 5 Register vaardigheden leerjaardelen 3

Register vaardigheden leerjaardelen 3

Overzicht met afkortingen

fic = fictiegra = grammaticalez = lezensch = schrijvenspe = spellingsprlui = spreken en luisterentaal = taalhulpwoord = woord en woordgebruik

registervaardigheden B/lwo K GTaanhalingstekens H2 H2 H1 speaanhef brief H1 H1 sch

aansporen tot handelen H1 lezenlez;taalh

aantekeningen maken kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenaanwijzend voornaamwoord H4 H2 graachtergrondartikel H1 lezachtervoegsel H3 speactiviteitenlijst project project projectafbreekstreepje H3 woordafleidingen H3 H3 H3 speafsluiting brief H1 H1 schalinea lezenalleswetende verteller H2 fic

amuseren H1 lezenlez;taalh

apostrof H4 speargumenten lezenargumenten, goede H2 spreluiartikel H1 H1 lezartikel in krant of tijdschrift H1 Lezartikel, algemeen H1 Lez

bedoeling van de schrijver lezen H4, lezen lezen Lezbeeldkader kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenbeeldspraak H3 Ficbeeldvorming kijken en luisterenbeginrijm H3 Ficbelangrijkste werkwoord H1 Grabetogend artikel H1 Lezbetogend artikel schrijven H1 Schbetoog H2 sprluibezittelijk voornaamwoord H4 H4 H2 Grabijvoeglijk naamwoord H3, H4 H3, H3 H2 Grabijvoeglijk naamwoord afgeleid van voltooid deelwoord H3 H4 H3 Spebijwoordelijke bepaling H2 H1 Grabijzaken H3


4 BIJLAGEN

registervaardigheden B/lwo K GTbijzin H3 Grabijzondere leestekens H4bijzondere verhalen H1BN van voltooid deelwoord afgeleid H3 H4 H3 Spebronvermelding project

camerastandpunt kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenchronologisch verhaal H4 H4 ficciteervraag lezenclose-up kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenconclusie project project H3, project lez

deelonderwerp project projectdeelvragen project project projectdetailbeeld kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterendigitale informatie project projectdocumentatiemap projectdrogreden lezendubbele punt H2 H2 H1 spe

eindpresentatie project project projecteindrijm H3 fic

fabel H1 H1 H1 ficfeit lezenfiguurlijk taalgebruik H1 H1 woordformeel gesprek H3 H3 H3 sprluiformeel gesprek voorbereiden H3 H3 H3 sprluiformulier H2 H2 H2 lezformulier invullen H2 H2 H2 schrformulier, invulinstructie H2 lez

gedicht – inhoud H3 H3 H3 ficgedicht – vorm H3 H3 H3 ficgesloten tekstvragen lezengesloten vragen lezengespecialiseerde site projectgetallen schrijven H4 H4 woord

halftotaalbeeld kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenhele werkwoord H4hij/zij-verhaal H2 H2 H2 fichoofdgedachte van de tekst H2, lezen lezen lezen lezhoofdletter H2 H2 H1 spehoofdvraag lezen lezhoofdzaken H3 grahoofdzin H3 gra

ik-verhaal H2 H2 H2 ficik-vorm H3 speik-vorm + extra -t H3 speinformatie geven H1 lez


4 BIJLAGEN

registervaardigheden B/lwo K GTinformatie verstrekken projectinformatie verwerken projectinformatie verzamelen projectinformatie, digitale projectinformatie, mondelinge projectinformatie, schriftelijke project

informeren H1, lezen lezen lezenlez;taalh

informerend artikel H1 lezinleiding, functie of bedoeling lezen lezen lezenintensief kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisteren

kenmerken tv-programma’s kijken en luisteren kijken en luisterenkijk-luistertaak voorbereiden kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenkijk-luistertoets ‘Tekstbegrip’ kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenkijk-luistertoets, soorten vragen kijken en luisterenkikkerperspectief kijken en luisteren kijken en luisterenklachtgesprek H4 sprluiklinker H1 speklinkerregels H1 speklinkers, medeklinkers en tweeklanken H1 spekomma H2 H2 H1 spekoppelteken H4 spekoppelwerkwoord H1 grakorte klank H1 spekritisch lezen H1 lez

lange klank H1 speleespubliek H1, lezen lezenleestekens H1 speletterlijk taalgebruik H1 H1lidwoord H4 H3 H2 graliedtekst H3 ficlijdend voorwerp H2 H1 graliteratuurlijst projectlogboek project project projectluisteren naar mondelinge informatie H1 sprluiluisterpubliek boeien H1 sprlui

medeklinker H1 spemedeklinker, één H1 spemedeklinkerregel H1 spemedeklinkers, twee H1 spemeervoud op -en of -(ë)n H1 H1 H1 spemeervoud op -s of -’s H1 H1 H1 spemeewerkend voorwerp H2 H1 gramening lezenmijn of mij H4 gramoeilijke woorden lezenmondeling aansporen tot handelen H4 H4 H4 sprlui


4 BIJLAGEN

registervaardigheden B/lwo K GTmondeling betoog H2 sprluimondeling overtuigen H2 sprluimondelinge informatie project projectmondelinge informatie geven H1 H1 sprluimoraal H1 ficmythe H1 H1 fic

na of naar H4 woordnaamwoordelijk gezegde H1 granauwkeurig kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenneutraal perspectief kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterennevenschikkend voegwoord H4 graNG-proef H1 graniet-chronologisch verhaal H4 H4 fic

objectieve argumenten H2,H4, lezen sprluionderschikkend voegwoord H4 graonderwerp H1 graonderwerp (van een zin) H1 graonderwerp en deelonderwerp, thema projectonderwerp van een thema projectonderzoeksverslag H3 lezonderzoeksverslag schrijven H3 schronderzoeksvraag project projectonderzoeksvraag van een project projectopbouw artikel H1 lezopbouw mondeling betoog H2 sprluiopbouw van een tekst H1, lezen lezen lezopen tekstvragen lezenopen vragen lezen schroverbodig woordgebruik H3 H2 woordoverhalen lezen

overtuigen H1, lezen lezen H1, lezenlez; taalh

overtuigen, mondeling H2 sprlui

panoramabeeld kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenpersonificatie H3 ficpersoonlijk voornaamwoord H4 H4 H2 grapersoonsvorm H3 H1,H3 H1 grapersoonsvorm t.t. H3 H3 H3 spepersoonsvorm v.t. H3 H3 H3 speplanning project project projectPowerPoint-presentatie project projectpresentatietechnieken projectpunt H2 H2 H1 spePV in bijzin H4 spePV-tijdproef H2 graPV-tt H3 H3 spePV-vt H3 spePV-vt-sterk H3 H3 spe


4 BIJLAGEN

registervaardigheden B/lwo K GTPV-vt-zwak H3 H3 spe

rapteksten H3 ficreclameboodschap H4 H4 lezreclameboodschap kritisch lezen H4 lezreclameboodschap maken H4 H4 H4 schrreclameboodschap, bedoeling van een H4 lezrijm H3 H3 fic

sage H1 ficsamengestelde zin H1,H2 H1,H2 H1,H3,H3,H4 grasamenstelling H3,H4 H3,H4 H3 spesamenvatting H4 project project schrsamenvatting project projectschrift H2 taonschriftelijke informatie project projectschrijfplan betogend artikel H1 schrsignaalwoorden lezen H3, lezen H3, lezen lezslot, functie of bedoeling lezen lezen lezensoorten formulieren H2 lezsoorten vragen bij kijk-luistertoetsen kijken en luisterenspelling BN van voltooid deelwoord afgeleid H3 H3 spespelling persoonsvormen H3 spespelling WG H3 spespreekbeurt voorbereiden H1 sprluisprookje H1 ficstageverslag H3 H3 H3 lezstageverslag schrijven H3 H3 H3 schrstageverslag, opbouw H3 schrstoffelijk bijvoeglijk naamwoord H4 grastrofe H3 ficsubjectieve argumenten H2, H4, lezensuggestief taalgebruik H4 lezsuggestieve vragen opdrachten

taakverdeling project project projectTaallijnen-stappenplan projectmatig werken project project projecttekstbegrip kijk-luistertoets kijken en luisteren kijken en luisterentekstbegripvragen bij kijk-luistertoetsen kijken en luisterentekstdoel H4 H4 leztekstonderwerp lezen lezentekstopbouw H1, lezen H1, lezentekstverbanden H3, lezen H3, lezen HH3, lezentelwoord H4 H2 graterugblik H4 H4 ficterugblik in een verhaal H4 ficterugverwijzing H4 fic


4 BIJLAGEN

registervaardigheden B/lwo K GTtijd in een verhaal H4 H4 H4 fictijdproef H2 gratot handelen aansporen, overhalen H4, lezen leztotaalbeeld kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterentrappen van vergelijking H3 H4 woordtrema H4 spetussenletter -e- H4 spetussenletter -en- of -e- H4 H4 H2 spetussenletter -s- H4 H2 spetv-programma’s, kenmerken kijken en luisterentweeklanken H1 spe

u of uw H4 woorduitroepteken H2 H2 H1 spe

vaste werkwoorden H3 H3 woordvergelijking in een gedicht H3 ficverkeerd samenvoegen H2 H2 woordverkeerd woordgebruik H1 woordverkennend lezen H1,H2 H1 lezverkleinwoord H2 H2 H2 speverkoopgesprek H4 H4 H4 sprluiverslag H3 H3 H3 lezvertellende hoofdpersoon H2 ficvertelperspectief H2 H2 ficverwijswoorden H3 H3 H3 lezvoegwoord H4 gravogelperspectief kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenvolgorde van de tijd H4 ficvolksverhalen H1 ficvoltooid deelwoord H4 H4 H3 spevoornaamwoorden H2 gravooruitblik H4 ficvooruitblik in een verhaal H4 ficvoorvoegsel H3 spevoorzetsel H4 H2 gravraagteken H2 H2 H1 spevragend voornaamwoord H4 H2 gra

wegstreepstrategie lezenwerkwoord H3 H2 grawerkwoord, hele H3 spewerkwoordelijk gezegde H1 H1 grawerkwoordsvormen H3 spewitregel H1 schrwoorden afbreken H3 spewoorden met een lastige letter H1 spewoordsoorten H3 gra

zakelijke brief H1 H1 schrzelfstandig naamwoord H4 H3 H2 grazinsdeel H1 H1 gra


4 BIJLAGEN

registervaardigheden B/lwo K GTzinsdeelproef grazoekend kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisteren kijken en luisterenzoekend lezen H1 lezzoekmachine project project


4 BIJLAGEN

Bijlage 6 Overzicht dvd-fragmenten leerjaardelen 3 vmbo

Nr. Titel en aftiteling 3 vmbo-b/lwo: hoofdstuk - les -opdracht

3 vmbo-k: hoofdstuk - les- opdracht

3 vmbo-gt: hoofdstuk - les- opdracht

1 Reclame van Gamma 2-4-2 2-4-2

2 Postbus 51 spotje: fietsverlichting

2-4-3 2-4-2 -

3 Gesprek met decaan 3-4-4 3-4-4 3-4-3-

4 Verkopen? Geen kunst! 4-4-4 4-4-3 4-4-2

5 Geschiedenis Ajax 1-4-8

6 De rijdende rechter 2-4-3

Nr. Titel en aftiteling 3 vmbo-b/lwo: module/par/opdr

3 vmbo-k: module/par/opdr

3 vmbo-gt: module/par/opdr

7 NOS Journaal: werken tot 65 2-2A-3 2-2A-3 2-2A-3

8 Nos Journaal: bouwfraude 1-2B-1 1-2B-10 1-2B-1

9 NOS Journaal : operatie Jong 2-2B-3 2-2B-12 2-2B-3

10 NOs Journaal: drinkwater 2-2B-3 2-2B-12 2-2B-3

11 Documentaire “Rauw op je dak: opgelucht”

2-4; 1/20 2-4A; 1/19 2-4A; 1/17

12 Andere tijden: Ouwehands dierenpark

2-4B; 1, 2 en 3

13 Werken aan werk: Matrozen & mariniers

2-4B; 1,2 en 3


Derde druk, eerste oplage

© Malmberg, ‘s-Hertogenbosch 2009

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

omslagontwerp: Buro de Kuijpervormgeving: R&R Management

Ondersteuning

@K1 = Handleiding€¦ · Web view1 Algemene informatie 5 Leerroute leerjaar 3 vmbo b (lwo) 6 2...

Documents

Transcript of @K1 = Handleiding€¦ · Web view1 Algemene informatie 5 Leerroute leerjaar 3 vmbo b (lwo) 6 2...