Juryrapport · haar hand zet! 9 789026140679 Handje omslag.indd | Sander Pinkse Boekproductie |...

Juryrapport

3

De Griffeljury 2018, bestaande uit:

Cathy Spierenburg (voorzitter), Marjolein Meijvis, André Kuijpers, Anouk van der Zee en Nina Schouten,

heeft de volgende boeken voorgedragen ter bekroning met een Zilveren Griffel of Vlag en Wimpel. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft deze voordracht overgenomen.

Juryrapport Griffels 2018

Zilveren Griffels

Tot zes jaarHandje? Tjibbe Veldkamp Uitgeverij De Fontein

Het lammetje dat een varken is Pim LammersUitgeverij De Eenhoorn

Vanaf zes jaarHet gelukkige eiland Marit TörnqvistEm. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Toen ik Joke van Leeuwen Em. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Vanaf negen jaarLampje Annet SchaapEm. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Sabel Suzanne WoudaUitgeverij Hoogland & Van Klaveren

InformatiefDe zweetvoetenman Annet HuizingUitgeverij Lemniscaat

Wij waren hier eerst Joukje AkveldUitgeverij Gottmer

PoëzieDe zombietrein Edward van de Vendel Em. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Was de aarde vroeger plat? Bette WesteraUitgeverij Gottmer

HA

ND

JE?

tjibbe veldkamp &

wouter tulp

Anna wil naar de apen, maar haar vader wil naar huis. Dan komt ze een jongetje tegen met een vader die naar de dierentuin gaat. Ze ruilen van vader. En Anna blijft ruilen: ze pakt de hand van steeds een andere vader... tot ze bij de apen is.

Hilarisch prentenboek van gouden duo, over een meisje dat de wereld naar haar hand zet!

9 789026 140679

Handje omslag.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 13/04/17 / 13:26 | Pag. All Pages

4

Vlag en Wimpels

Tot zes jaarAlle dieren drijven Gideon SamsonUitgeverij Leopold

Kersenhemel Jef AertsEm. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Verliefd Stefan BoonenVan Halewyck

Vanaf zes jaarBedtijd voor rebelse meisjes Elena Favilli & Francesca CavalloROSE stories

De cycloop Daan Remmerts de VriesUitgeverij Gottmer

Zondag, maandag, sterrendag Anna WoltzEm. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Vanaf negen jaarDe gevangenisfamilie van Perry T. CookLeslie ConnorUitgeverij Lemniscaat

De Goudvisjongen Lisa ThompsonMEIS & MAAS

Het geheim van het Nachtegaalbos Lucy StrangeUitgeverij Gottmer

InformatiefDe wortels van Oranje Marc ter HorstUitgeverij Lannoo

Dokter Corrie geeft antwoord Niki PadidarUitgeverij De Harmonie

Het heel grote vogelboek Bibi Dumon Tak Uitgeverij Lannoo

PoëzieDag poes! Koos Meinderts, Sjoerd Kuyper, Bette Westera, Hans & Monique HagenUitgeverij Hoogland & Van Klaveren

Tweemaal per jaar is het feest in Griffelland. In de zomer als de Zilveren Griffels en de Vlag & Wimpels bekend worden gemaakt, en in de herfst wanneer de prestigieuze Gouden Griffel overhandigd wordt aan de winnaar die in de tussenliggende maanden in spanning heeft gezeten en reikhalzend uitkeek naar het uur van de waarheid. In wiens handen komt dit traditionele schrijfgerei in een tijd dat tikken, sharen, bloggen en vloggen ons dagelijks leven beheersen?De Griffels kennen een lange traditie. Het is een van de bekendste en gewenste prijzen voor auteurs van kinderboeken. Het is een prijs die niet onderhevig is aan inflatie. Weinig omstreden, hoewel de discussie over het beste, ideale kinderboek veelvuldig wordt gevoerd. Niet alleen voor de uitreiking, maar het hele jaar door. Nog steeds te weinig, maar toch: er wordt gewikt en gewogen, geschreven en gepubliceerd, gepromoot, verkocht en gelezen.Ook de staat van het kind is aan veelvuldige beschouwing onderhevig. Hét kind bestaat niet. Er is een bandbreedte in ontwikkeling die afhankelijk is van vele factoren. Maar kinderen zijn allen nieuwsgierig en leergierig. De perfecte opvoeding is een andere dan in de tijd van Dokter Spock. De gemedialiseerde en gedigitaliseerde wereld is aantrekkelijker en tijdrovender dan ooit.

Zo bestaat ook hét allerbeste kinderboek niet. Waar gaan die Griffels dan naartoe vraagt u zich terecht af?Naar bijzondere boeken, die een plaats verdienen in het leven van kinderen. Kiezen uit de stapel van gepubliceerde boeken vergt een inspanning die niet eenvoudig is. Er werden 156 boeken ingezonden, de jury vroeg daarnaast twee titels op ter beoordeling. De meest deskundige jury bestaat niet net zomin als de journalist de perfecte voorspellingen doet en kritiek levert op de keuze van de gelauwerde boeken. De vijfkoppige jury heeft genoten van alle mooie verhalen, van alle personages, de locaties, de rijke taal, thuis en in de kelder van de CPNB. Maar ze wil dat boeken en bijbehorende emoties gedeeld worden met degenen waarvoor ze bestemd zijn, namelijk; de kinderen. De verschillende boeken, in al hun verschijningsvormen en uitingen houden de lezer een spiegel voor, en daarmee opent er een venster tot de wereld. In het land van de Griffels zijn de inwoners bevoorrecht. Er is een prachtig en veelzijdig aanbod waaruit kan worden gekozen: boeken met mooie verhalen, voor verschillende leeftijdsgroepen, in meerdere genres, rijk geïllustreerd en inspirerend. Het land van de Griffels is een land waar veel mensen zouden willen wonen.

Welkom in Het Land der Griffels

5

Inleiding

Zilveren Griffel

Handje? Auteur: Tjibbe Veldkamp

Illustrator: Wouter Tulp

Uitgever: Uitgeverij de Fontein

6

Categorie tot zes jaar

Anna, een ondernemende kleuter, wil naar de dierentuin. Niets bijzonders voor kinderen van die leeftijd, maar haar vader heeft het druk, druk met zijn mobiele telefoon. Hoe kan de ondernemende Anna zijn aandacht krijgen? De

inventieve kleuter weet wel een oplossing: een vader kiezen die wel naar de dierentuin wil. Maar ook die andere heeft weinig aandacht voor z’n kind en vindt muziek belangrijker. Anna vindt tenslotte een vader die wel van plan is om naar de apen te gaan. Toch ruilt ze ook die vader moeiteloos in voor een andere ‘vader’ die haar het dierenleven toont. Hand in hand ontdekken ze de dierentuindieren. In omgekeerde volgorde komt Anna bij haar leenvaders terug en uiteindelijk thuis bij haar vader. Die heeft ondertussen niets gemerkt, maar dat duurt niet lang, het volgende avontuur staat alweer voor de deur...

Dit speelse, humoristische en eigentijdse verhaal is niet alleen voor kinderen. Ook volwassenen krijgen op niet-moralistische en grappige wijze een spiegel voorgehouden. Kinderen willen groot worden en onafhankelijk zijn, de wereld verkennen, doorzettingsvermogen tonen, terwijl volwassenen hen nog dwingen een handje te geven. Toch altijd de band met je ouders willen houden, wordt mooi verbeeld in het gele hoedje van Anna’s vader en haar eigen kleurige regenboogtrui. Deze thema’s zijn impliciet verweven in dit mooi afgeronde verhaal. De subtiele tekeningen in Anna’s huis verwijzen naar nieuwe avonturen. De tekst en voortreffelijke illustraties zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden in dit sprankelende prentenboek dat voor elke peuter en kleuter herkenbaar is. En waarschijnlijk ook voor alle opvoeders met smartphones.

HA

ND

JE?

tjibbe veldkamp &

wouter tulp

Anna wil naar de apen, maar haar vader wil naar huis. Dan komt ze een jongetje tegen met een vader die naar de dierentuin gaat. Ze ruilen van vader. En Anna blijft ruilen: ze pakt de hand van steeds een andere vader... tot ze bij de apen is.

Hilarisch prentenboek van gouden duo, over een meisje dat de wereld naar haar hand zet!

9 789026 140679

Handje omslag.indd | Sander Pinkse Boekproductie | 13/04/17 / 13:26 | Pag. All Pages

Lammetjes dartelen in de wei en varkens rollen door de modder. Dat gaat overal en altijd zo en de dieren voelen zich er prettig bij. Als een van de dieren naar de overkant wil, reageren de anderen verbaasd. Een lam dat zich thuis voelt in

de biggenpoel? Dat is raar! Zelfs de boer kijkt er vreemd van op. Tijd voor actie: wellicht is het beestje ziek en kan de dierendokter hem beter maken. Het lammetje kan niet blaten als de dierenarts vraagt een geluid te maken. Een gedegen medisch onderzoek lijkt noodzakelijk. De diagnose is snel gesteld. Het lam is een varken. Van binnen dan. En aan de buitenkant valt wel wat te doen. Terug in de modderpoel voelt het lammetje – pardon, het varkentje – zich helemaal thuis. Zo eenvoudig kan het zijn.

Dit mooie verhaal met happy end kan op diverse niveaus worden gelezen. Simpel als dierenverhaal met pratende dieren en diepzinniger als het verhaal over een sterk gekoesterd verlangen om te zijn zoals de ander. Het transgender-idee is op treffende wijze teruggebracht tot de stadia die de transformatie met zich meebrengt: het ontdekken, ervoor uit komen, je ernaar gedragen en geaccepteerd worden door je omgeving. De eenvoudige tekst en beeldende tekeningen spreken voor zich. Geen woord te veel, geen beeld te weinig. Een complex thema trefzeker teruggebracht tot de kern. Een lam in een verkeerd dierenhok. Het lammetje dat een varken is is een inspirerend boek voor jong en oud dat een Griffel verdient.

Zilveren GriffelCategorie tot zes jaar

Het lammetje dat een varken is Auteur: Pim Lammers

Illustrator: Milja Praagman

Uitgever: Uitgeverij De Eenhoorn

7

8

Zilveren Griffel

Het gelukkige eiland Auteur: Marit Törnqvist

Illustrator: Marit Törnqvist

Uitgever: Em. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Categorie vanaf zes jaar

Met Het gelukkige eiland is het laatste deel van een drieluik verschenen. Klein verhaal over de liefde en Wat niemand had verwacht worden afgerond met deel drie, een zoektocht naar geluk. Het is opgedragen aan de vader van de auteur en was het laatste verhaal dat ze hem

vertelde. Het is een bijzondere boodschap die ze bij hem achterliet. Geruststellend, omdat de zoektocht naar de individuele vrijheid voltooid werd? De horizon gevonden, aangekomen op het eiland waarnaar het meisje zocht? Ze heeft er veel voor achtergelaten in elk geval. Hoeveel aantrekkingskracht sommige plekken ook hadden tijdens haar reis, het bleek nergens volmaakt. De wonderschone illustraties die het talige verhaal doorbreken en pagina’s lang de stem van de verteller overnemen, maken inzichtelijk hoe het meisje geraakt werd door haar omgeving.

Beproevingen doen haar inzien hoe onzeker haar tocht is. Het lijkt of het einde nabij is, maar dan breekt het licht door en is de weg naar geluk gevonden. De reis langs de eilanden van diepe gedachten, het eiland van altijd feest, het eiland van vrijheid en blijheid of het eiland van samen sterk vertolken op sublieme wijze de fase die ieder in een mensenleven herkent. Elke fase met een begin en een einde. Het gelukkige eiland lijkt de plek te zijn waarnaar ze op zoek was, een omgeving waar ze zelf haar geluk bepaalt. De lezer kan zich afvragen voor hoe lang dit duurt. De eenheid die de illustraties vormen met het verhaal zijn uniek en laten een onuitwisbare indruk achter bij de lezer en kijker in dit gelaagde verhaal. Het boek brengt door de wisselwerking met de illustraties en de goedgekozen woorden en precieze formulering een wereld tot leven waar de lezer zich makkelijk in herkent. Wanneer je lezers zo kunt raken is een Griffel op zijn plaats.

9

“Toen ik.” Met deze beginwoorden neemt Deef je als lezer mee in zijn dagelijks leven en zijn fantasierijke interpretaties van dingen die hem overkomen of bezighouden. Zijn ouders, gescheiden, spelen een belangrijke rol in het

leven van Deef. De echtscheiding wordt kort en bondig samengevat: “Toen kreeg ik een mooi koffertje voor als ik naar mijn vader ging.” Je leert beide ouders kennen door de manier waarop zij reageren op het gedrag van hun zoon. Moeder is zorgzaam en vol goede raad, met vader doet Deef leuke dingen. “Mijn moeder vond dat niet zo nodig,” becommentarieert de jongen. Het zijn twee verschillende werelden waar Deef mee moet leren omgaan. De creativiteit spat van de bladzijden af, in de gedachten, de woordassociaties en de zwart-wittekeningen. Tekst en beeld zijn

onlosmakelijk met elkaar verbonden en maken de gedachtes en avonturen van Deef invoelbaar. Een prachtig voorbeeld is het hoofdstuk “Toen ik de bus miste”. De lezer volgt Deef in gedachten over wat er allemaal had kunnen gebeuren als hij op tijd was geweest voor de bus, daardoor komt hij op de levensles die Deef definieert: “Je weet nu eenmaal niet hoe dingen waren gegaan als ze anders waren gegaan dan ze gingen.”

Elk hoofdstuk bevat de humoristische filosofische gedachtespinsels van een (vroeg)wijze en gevoelige jongen met een hart van goud, empathisch naar zijn omgeving, maar de worsteling met de realiteit is zichtbaar en voelbaar in de tekeningen. Het resultaat is een uniek boek van Joke van Leeuwen. Deef constateert in het laatste hoofdstuk “We hoefden helemaal niets. We lagen alleen maar te leven”. En uit dit leven ontstaan rake observaties... Om zelf te lezen en samen van te genieten. Voor Joke van Leeuwen een welverdiende Griffel erbij.

Zilveren GriffelCategorie vanaf zes jaar

Toen ik Auteur: Joke van Leeuwen

Illustrator: Joke van Leeuwen


1010

Zilveren Griffel

Lampje Auteur: Annet Schaap

Illustrator: Annet Schaap


Categorie vanaf negen jaar

Lampje (haar echte naam is Emilia), de dappere dochter van de vuurtorenwachter, woont op een schiereiland in een vuurtoren. Het vuurtorenlicht moet elke avond worden aangestoken, maar als de lucifers op zijn moet Lampje op pad om

nieuwe te kopen. Dat terwijl er een storm over het eiland raast. Hier begint het onomkeerbare proces dat niet meer te beheersen is. Niet door Lampje noch door haar vader. Doordat de vuurtoren niet brandt vergaat er voor de kust een schip en de gehandicapte, alcoholistische en driftige vader wordt verantwoordelijk gehouden. Lampje wordt uit huis geplaatst en belandt in het Zwarte Huis waar naar verluidt een monster woont. Het blijkt een zeemeerkind te zijn, de zoon van meneer de Admiraal. Lampje sluit vriendschap met deze

Edward. De jongen leert haar lezen en schrijven, zij helpt hem met leren lopen en laat hem de wereld zien buiten het Zwarte Huis, waar hij tot dan toe in de zolderkamer opgesloten zat. Zo beleven ze samen wilde avonturen op weg naar herkenning, erkenning en acceptatie.

Dit verrassende debuut van Annet Schaap neemt de lezer mee naar een realistische wereld en een kleurrijk, avontuurlijk universum waar Lampje, Edward en anderen zich moeten zien te redden en aan elkaar overgeleverd zijn. Gebeurtenissen wisselen elkaar in hoog tempo af en maken het tot een spannend en uitdagend verhaal waarvan je de afloop niet kunt voorspellen. De auteur heeft zich laten inspireren door sprookjes, schrijvers en thema’s als onbaatzuchtige vriendschap, dapperheid en doorzettingsvermogen. Lampje zal op haar beurt anderen inspireren en haar licht laten schijnen over de kinderliteratuur.

1111

In de verantwoording van Sabel schrijft Suzanne Wouda: “hoewel er veel fantasie in dit verhaal staat, is er ook veel echt gebeurd.” De vele non-fictie verhalen over de oorlog en de beelden die de periode oproepen, zijn bij iedereen bekend. Door de ogen van de

hoofdpersoon Max zien we de gruwelijke wereld van de Tweede Wereldoorlog van dichtbij en de impact die het heeft op zijn kinderleven. Het verhaal start als de Tweede Wereldoorlog al even woedt en Max in Kamp Vught verblijft. Er is weinig te doen: hij verzint het woord verleven, naast het bestaande vervelen. “Verleven, dat is vervelen maar dan erger. Dat doe ik nu. Hier. Ik verleef. Ik verleef me suf.” Via flashbacks komt de lezer steeds meer details te weten over Sabel, de kat van

Max die zo’n belangrijke rol inneemt in zijn leven. De lezer is getuige van de vlucht, de deportatie en het gruwelijke einde van de hoofdpersoon. Het verhaal van de jongen die zich een tijd op de been weet te houden met goede herinneringen aan zijn geliefde huisdier maakt diepe indruk. De aanwezige kinderen in het kamp vormen een hechte gemeenschap. De slechte afloop weten we vanuit het historisch perspectief, maar wordt zeer indringend verbeeld door het leven van deze jongen met zijn poes. De kindertransporten van juni 1943 krijgen door Max en Sabel een gezicht en een geluid. En het boek is daarmee een waardevolle uitbreiding van de verhalen die we al kennen over deze zwarte bladzijde in onze geschiedenis. Je zou ze liever vergeten, maar dat lukt niet meer. Dit verhaal over een onschuldig kind in een complexe wereld verdient een Griffel in 2018

Zilveren GriffelCategorie vanaf negen jaar

Sabel Auteur: Suzanne Wouda

Uitgever: Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren

121212

Zilveren Griffel

De zweetvoetenman Auteur: Annet Huizing

Illustrator: Margot Westermann

Uitgever: Uitgeverij Lemniscaat

Categorie informatief

De titel van dit prachtige, bijzondere en lijvige boek over rechtspraak wordt ontleend aan het verhaal van de man die in de bibliotheek zijn schoenen uitdeed en ieder tot last was met zijn zweetvoeten. Dat je

daarvoor veroordeeld kunt worden en waarom, is exemplarisch voor de rechtszaken die in dit boek voorkomen, veelal bekend uit het nieuws. Op geen enkele pagina ontbreekt de humor. Korte vragen en antwoorden verduidelijken nieuwe begrippen en bekende schendingen van het recht. Citaten buitelen over de pagina’s heen en zijn veelal geïntegreerd in grappige tekeningen. De toelichting op de rechtsgang en rechtstaat is zo toegankelijk beschreven dat je je bewust

wordt van het feit dat je in een land woont waar rechtvaardige regels gelden en je niet aan de willekeur van deze en gene bent overgeleverd. De uitklappagina’s in het midden van dit boek bieden op bijzondere en overzichtelijk wijze een schematisch overzicht van zaken die iedere inwoner van Nederland moet weten. Complexiteit teruggebracht tot eenvoud. Eenvoud als onderdeel van complexiteit. Dit sublieme boek behandelt op beschouwende informatieve wijze de basiskennis van het recht voor jong en oud, aan de hand van realistische voorbeelden en ondersteund door illustraties vol humor. Voor kinderen vanaf tien, elf jaar, een meegroeiboek om zelf te lezen, uit te citeren en informatie uit te halen. Een boek dat toegankelijkheid tot doel heeft verheven. De jury hoopt dat er meer van dit soort informatieve boeken verschijnen en bekroont dit boek in elk geval met een Griffel.

131313

Het rijk gedocumenteerde verhalen- en fotoboek over wilde dieren in Zuid-Afrika is meer dan een boek alleen voor kinderen. De ontstaansgeschiedenis van het land, maar vooral hoe de mensenwereld met de dierenwereld kan botsen,

zal jong en oud aanspreken. De ontdekkingsreis die Joukje Akveld naar de twintig wildparken en opvangplekken voor wilde dieren ondernam, levert een indrukwekkend verslag op en geeft een inkijkje in plekken waar velen nooit zullen komen. De luipaarden, olifanten, slangen, blauwapen, wilde honden, leeuwen en gieren en pinguïns die je anders alleen in een dierentuin kunt bewonderen, lees en zie je terug in dit spannende en meeslepende reisverslag. Sommige dieren worden met uitsterven bedreigd, met andere

gaat het - al dan niet door menselijk ingrijpen- gelukkig wonderbaarlijk goed. Alertheid blijft echter geboden om herhaling te voorkomen. Joukje Akveld maakt inzichtelijk voor welke uitdagingen we staan in onze samenleving met mens en dier. Daarnaast vertelt ze over de bijzondere eigenschappen van dieren. Zo weten we nu dat verdwaalde pinguïns altijd thuiskomen. Ook de auteur kwam na haar journalistieke zeereis naar Zuid-Afrika veilig thuis om verslag te doen van de ontelbare unieke indrukken. Dit heeft ze op unieke wijze weten te verwoorden en verbeelden waardoor ze een realistisch beeld schetst van hoe mens en dier op gespannen voet samenleven. Inzichtelijke informatie voor iedereen, maar door de specifieke vertelwijze zeer toegankelijk voor kinderen Tijdens de reis zal ze zich geen moment met Griffels bezig hebben gehouden. Maar hier is hij dan toch: deze welverdiende Griffel.

Zilveren GriffelCategorie informatief

Wij waren hier eerstAuteur: Joukje Akveld

Illustrator: Piet Grobler

Uitgever: Uitgeverij Gottmer

14141414

Zilveren Griffel

De zombietrein en andere stripgedichten Auteur: Edward van de Vendel

Illustrator: Floor de Goede


Categorie Poëzie

Zijn stripgedichten een nieuw genre in de poëzie? Na het lezen van De zombietrein en andere stripgedichten van Edward van de Vendel en zijn eerdere bundels, kan deze vraag met een volmondig ja worden beantwoord. Floor de Goede maakte strips bij de

verzen. Daardoor kregen ze een eigenzinnige en humoristische lading. De tweeëntwintig gedichten, elk verspreid over twee pagina’s, met het voornamelijk het kind of kinderen in de hoofdrol weerspiegelen het dagelijkse leven en bieden volop gelegenheid tot identificatie. Poëtische, inspirerende identificatie wel te verstaan. De kier in het boek nodigt uit om naar binnen te gaan en een ‘binnenjongen’ te worden die in het gedicht gekropen is en zijn moeder niet meer hoort roepen.

Dat wil poëzie bereiken. De oma die na de vakantie teruggaat naar haar thuisland en in de verte verdwijnt en haar kleinkind verdrietig achterlaat. De juf en meester die een dagje kind zijn, “maar na een nacht was alles over, juf en meester zonder tover.” De dode goudvisjes die begraven worden. De baby die Sinterklaas maar moet ruilen, omdat het kind altijd zo huilt. Herkenbare kinderlijke fantasie die een snaar raakt. Emoties uit het leven gegrepen en in hun uitingsvorm blijven ze dicht bij het kind. Afgeronde conclusies of open vragen, wensvervullend of ook weer niet. Van de Vendel toont aan dat er toegankelijke poëzie bestaat waar kinderen van kunnen genieten, en als je daarin slaagt is dat veel waard. In elk geval een Griffel.

15151515

Vragen die vragen om iets Wat dartel om ze heen kan draaienZoals de aarde eeuwig om zijn as.Een betere samenvatting kan Bette Westera niet geven in de prachtig uitgegeven bundel Was de

aarde vroeger plat? Kinderen stellen steeds dezelfde vragen, die veelal heel moeilijk eenduidig te beantwoorden zijn. Bette Westera weet er wel raad mee. Ze geeft bespiegelingen op de vraag die ook onbeantwoord kan blijven, in dichtvorm waarbij eindrijm geen eis is- , maar wel ambachtelijke, beeldende poëzie, zoekend naar een nieuw perspectief. Humoristisch zoals de antwoorden op de vraag “Wanneer begin je met bestaan?” Haar rake observaties op de vraag

“ Hoe weet je dat de tijd bestaat?” Het bewijs is verrassend herkenbaar in vele situaties. Het thema tijd komt in vele vormen langs en speelt een dominante rol in de vragen, beschouwingen en antwoorden. Omdat tijd alles beïnvloedt. Wat was er eerder de kip of het ei? De dialoog blijft ronddraaien en de conclusie is voorspelbaar. De zesendertig vragen en de bijbehorende gedichten worden door de illustraties van Sylvia Weve kracht bijgezet. Zie bijvoorbeeld de paginagrote huizenblokken die de personages van elkaar verwijdert uit “Wanneer ben je ergens?” Zelfs op het omslag gaat het tweetal door en blijven de vragen nieuwe vragen oproepen. Zo zal het de kinderen ook vergaan en we hopen maar dat Bette Westera en Sylvia Weve in de buurt blijven om op poëtische wijze te blijven beschouwen, maar nu even om de Griffel te ontvangen voor dit nieuwe, toegankelijke meesterwerk.

Zilveren GriffelCategorie Poëzie

Was de aarde vroeger plat?Auteur: Bette Westera

Illustrator: Sylvia Weve


16

He! Hallo… HALLO!!! Met deze roep probeert de ik-figuur de Rommelmakers! Ruziezoekers! Rotzooitrappers! van deze aarde om aandacht te vragen voor de troosteloze puinhoop die mensen maken en achterlaten.

Maar niemand wil luisteren. Of toch. Er is een man met een baard, zonder angst en schild en zonder zwaard, die vriendschap sluit met de onzichtbare ik. Nog net voor de zondvloed is de waterdichte boot van de man klaar om de mannetjes en vrouwtjesdieren een schuilplaats te bieden tegen de naderende zondvloed. De witte duif die op onderzoek is uitgegaan toen de regen voorbij was, brengt het goede nieuws dat de aarde weer bewoonbaar is. De dankbetuiging van de baardman raakt de ik- figuur waarna hij van blijdschap de regenboog laat stralen.

Het vriendschapsverbond blijkt effectief en de man in de blauwe sterrenjas heeft vertrouwen in de onzichtbare. Gezamenlijk plannen en bouwen zijn de voorwaarden voor een succesvol proces. Het boek met prenten van Annemarie van Haeringen werd eerst in Duitsland uitgegeven als Noah und die grosse Flut maar kreeg in Nederlandse uitgave een nieuwe en eigentijdse betekenis door de teksten van Gideon Samson. Het verhaal kreeg daarmee een breder perspectief en zo kan het naar meer religies of zelfs wereldproblemen verwijzen. De ark van Noach kan ieder er in herkennen, mede door de sprekende illustraties die de tekst regelmatig versterken, waardoor een verbond ontstaat: tekst en illustraties leveren samen een prachtig prentenboek op. Een Vlag en Wimpel hoort daarbij.

Vlag en Wimpel Griffeljury

Alle dieren drijven Auteur: Gideon Samson

Illustrator: Annemarie van Haeringen

Uitgever: Uitgeverij Leopold


Sommige boeken passen naadloos in het thema van deze Kinderboekenweek 2018: vriendschap en Kersenhemel is zo’n exemplaar.Dina en Adin zijn echte

vrienden die aan een half woord of zelfs geen enkel woord genoeg hebben. De vader van Dina heeft een fruitboomgaard, de alleenstaande moeder van Adin plukt daar fruit. Adin woont met zijn moeder in een caravan in de boomgaard en ook het meisje brengt er veel tijd door. Het liefst eet hij kersen en verzamelt hij kersenpitten. Om daarna samen met Dina in het wuivende gras dromend naar de kersenhemel te staren en elkaar verhalen te vertellen. Het leven van beide kinderen staat op

z’n kop als Adin gaat verhuizen naar de stad. De kauw, de vogel van Adin, blijft als troost achter bij Dina. De kinderen kunnen elkaar niet vergeten. Na een zware winter vol verdriet en eenzaamheid breekt de lente aan met volle bloesembomen die ontsproten zijn uit de pitten die de kinderen hebben geplant of ergens achter hebben gelaten. De bomenbrug verbindt de eenzame kinderen en alleenstaande ouders en herenigt hen, waardoor ze verbonden worden als twee kersen aan een steeltje.Dit toegankelijke verhaal zal voor veel kinderen tot de verbeelding spreken. Natuur, vriendschap, verhuizen: er zitten veel herkenbare elementen in. Wensvervullend en met een happy end: voor velen een must in een kinderboek. De Vlag en Wimpel kunnen uit in de boomgaard.


KersenhemelAuteur: Jef Aerts

Illustrator: Sanne te Loo



17

18

Wetenschappers zijn het erover eens: Prentenboeken zijn goed voor de sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen. Boos, blij, bang, verdrietig:

deze emoties komen in alle varianten voor in kleuterverhalen. Prentenboeken over de emotie verliefd zijn, zijn echter schaars, zeker als zo’n onbestemd gevoel met de verschillende uitingsvormen zo expliciet beschreven wordt als in het prentenboek Verliefd. De hoofdpersoon Lowie wil er niet voor uitkomen, maar de hele wereld kan het zien. Lowie huppelt met zijn cadeautje naar

zijn afspraak, al zijn vrienden willen weten waar hij naar toe gaat. Vragen staat vrij, maar Lowie koestert zijn geheim. Een gevoel dat hij alleen bij zijn Mira kwijt wil. En intussen werkt het gevoel van verliefdheid aanstekelijk en raken zelfs zijn nieuwsgierige vrienden een beetje de weg kwijt.De humor in illustraties en in het verhaal zijn teruggebracht tot de kern van het thema: een allesoverheersend gevoel dat je niet kan verbergen. Voor jong en oud, groot en klein, dik en dun, stoer en bescheiden. De blosjes op de wangen zeggen genoeg. De nieuwsgierige buitenwereld wil er alles van weten en het becommentariëren, maar voor kleuters bestaan er geen roddelbladen, ze moeten het gevoel eerst zelf ontdekken. De tekst spreekt boekdelen en is een Vlag en Wimpel waard.


Verliefd Auteur: Stefan Boonen

Illustrator: Jan Van Lierde

Uitgever: Van Halewijck


De 100 verhalen, over inspirerende vrouwen -die wat de jury betreft ook overdag gelezen mogen worden- zijn geschreven met een boodschap: “Volg je hart, gebruik je hoofd, doe je bovenste best en als je valt gewoon weer

opstaan.” Deze boodschap geldt natuurlijk niet alleen voor rebelse meisjes. Het bewijs wordt in dit kloek uitgegeven boek geleverd door het leven te beschrijven van bijzondere vrouwen die uitblinken door sportieve prestaties, in de wetenschap, met actie de wereld proberen te veranderen, schrijvers van romans, spionnen, artiesten, politici, allen bijzondere vrouwen. Op elke pagina staat een compact verhaal, prachtig geïllustreerd door zestig verschillende artiesten uit Europa en daarbuiten, met als extra toevoeging een belangrijke quote van de afgebeelde ‘rebelse’ vrouw. De afwisseling

19

van de historische en hedendaagse bekende en minder bekende vrouwen levert het bewijs dat inventiviteit en doorzettingsvermogen tijdloos zijn, en kunnen leiden tot een waardevolle bijdrage aan de oplossing van wereldproblemen en kunnen inspireren in het dagelijks leven. Ze veranderen de wereld door kleine en grote heldendaden. Het boek wordt gepresenteerd als creatieve non-fictie maar blinkt uit door haar aansprekende vertellingen. Een boeiend naslagwerk vol rolmodellen voor iedereen leesbaar. Het zijn voorleesverhalen voor in de klas, voor op de basisschool of in het voortgezet onderwijs, die zelfs geschikt zijn om zelf te lezen voor het slapen gaan. Het is ook mogelijk om 24/7 mee te doen in de Rebel Girls’ community, het platform van de crowdfundingsactie die deze publicatie mogelijk maakte. Nu op zoek naar een equivalent voor jongens en de wereld zou er zoveel beter uitzien. Maar de vrouwen zetten de toon. De Vlag en Wimpel wordt opgedragen aan de Rebelse meisjes


Bedtijdverhalen voor rebelse meisjesAuteurs: Elena Favelli en Francesca Cavallo

Vertaler: Monique ten Berg

Uitgever: ROSE stories


20

De eerste bladzijde van het prentenboek voor oudere kinderen zet direct de toon. We maken kennis met de cycloop. De tekst zet de

indrukwekkende en treffende illustratie kracht bij: Een cycloop heeft maar één oog. Deze cycloop zet het vredige dorp Spritskruim op zijn kop. Bestaat een dier met een oog echt?, vragen de zijderups, kruisspin en vleesvlieg en andere dieren zich af. De vernielingen die de agressieve en slechtziende cycloop aanricht in het dorp raken de bewoners in de ziel. Maar toch hebben ze medelijden met het monster en bieden ze aan hem te helpen met een bril. Een geïmproviseerd brillenglas biedt beter

zicht, maar in plaats van dankbaarheid te tonen, wordt de cycloop steeds agressiever. Stank voor dank. De ravage die hij achter laat moet door de optimistische bewoners hersteld worden. Hier zetten ze gezamenlijk de schouders onder. De geringe tekst valt soms weg in de paginagrote graphic novel-achtige illustraties, maar is aanvullend om het verhaal goed te kunnen volgen. Veel kinderen zullen voor het eerst kennis maken met een verhaal dat niet direct een wensvervullend eind heeft. Maar juist het ontembare optimisme van de bewoners van Spritskruim zal tot nadenken stemmen en wellicht tot navolging leiden. Een bijzonder boek, dat bekroond wordt met een Vlag en Wimpel. Als opsteker voor de bewoners van Spritskruim.


De cycloop Auteur: Daan Remmerts de Vries

Illustrator: Floor Rieder



“Ik ben Nora en ik ben uitvinder.” Hiermee stapt de lezer in de fantasievolle wereld van Nora, die boven op haar zolderkamer bijzondere dingen bedenkt. In de uitvoering gaat het soms niet helemaal goed, maar doorzettingsvermogen

kan Nora niet worden ontzegd. Met een jongensontstopper wil ze doordringen in het hoofd van haar nieuwe buurjongen Sep. Ook zonder zo’n apparaat lukt het onverwachts als blijkt dat hun aangrenzende zolderkamers een gezamenlijk luik hebben. Nora treedt binnen in de geheime wereld van Sep, die alles weet over het heelal , maar in het dagelijks leven heel verlegen is. Een spreekbeurt houden in de klas is voor hem bijna

21

onoverkomelijk, maar met hulp van een uitvinding van Nora kan hij zijn kennis over de sterren delen met de klas. Anna Woltz slaagt erin een spannend en humoristisch verhaal te schrijven in de serie Tijgerlezen, voor kinderen die wat meer moeite hebben met lezen. Ze zullen zich gemakkelijk herkennen in de onzekere Sep, die vriendschap sluit met de ondernemende Nora. In dit verhaal met krachtige illustraties van Annet Schaap wordt duidelijk dat de verschillende competenties van kinderen waardevol en complementair kunnen zijn. Een volwaardig en inspirerend verhaal waar (kinder) problemen met een beetje fantasie op te lossen zijn. En doorzetten loont, ook als je wat minder makkelijk leest. Een Vlag en Wimpel voor dit Tijger leesboek.


Zondag, maandag, sterrendagAuteur: Anna Woltz

Illustrator: Annet Schaap



22

Jonge jongens horen niet thuis in de gevangenis. Maar Perry weet niet beter, hij is er geboren als “Ochtendzoon” en woont zijn eerste levensjaren binnen de gevangenismuren. In cellenblok C zit zijn moeder, die zielsveel van haar zoon houdt. Perry moet zich zoveel mogelijk

aan alle gevangenisregels houden en groeit op tussen de gevangenen: er zijn zware criminelen maar ook mensen die beschuldigd zijn van lichte vergrijpen die allemaal een zwak hebben voor Perry. Ze maken hem levenswijs en streetwise . Zo weet Perry moeiteloos het verschil tussen een win situatie of een win-win situatie te herkennen en toe te passen in de praktijk.

Wanneer de openbaar aanklager het illegale verblijf van Perry ontdekt, verandert zijn leven op drastische wijze. Een verandering die het verblijf van zijn moeder in de gevangenis ook beïnvloedt. Wie erachter zit, wordt al snel duidelijk voor Perry. Samen met een schoolvriendin bereiden ze een spectaculaire redding voor om zijn moeder vrij te krijgen. De levenslessen binnen en buiten de gevangenis zijn niet uitsluitend voor Perry: ook de lezer leert de gebeurtenissen en gevangenen vanuit verschillend perspectief te beschouwen. Door de ogen van de hoofdpersoon leren we een onbekende wereld kennen waarin volwassenen leven met goede en minder goede bedoelingen. Non-fictie en fictie liggen dicht bij elkaar. Maar de Vlag & Wimpel is realiteit.


De gevangenisfamilie van Perry T. CookAuteur: Leslie Connor

Vertaler: Ineke Lenting

Uitgever: Uitgeverij Lemniscaat


De relatief onbekende dwangstoornis OCD (obsessieve compulsieve stoornis) is allesoverheersend in het dagelijkse doen en laten van Matthew, de twaalfjarige hoofdpersoon van dit verhaal. De muren van zijn kamer, waar hij zichzelf vaak opsluit,

bieden hem bescherming voor de buitenwereld. Het diepgewortelde schuldgevoel van de hoofdpersoon lijdt ertoe dat hij zijn smetvrees en angst voor getallen niet zelf of met behulp van zijn ouders kan overwinnen. Maar het is wel juist Matthew die door zijn oog voor details en scherp

23

observatievermogen onverwacht bijdraagt aan de oplossing van een probleem. In de straat waar hij woont is namelijk een peuter verdwenen. Dit is het begin van een doorbraak voor hemzelf die de lezer inzicht geeft in de oorzaak van zijn dwangneurose. Het spannende, intrigerende verhaal, dat leest als een thriller, maakt duidelijk wat de gevolgen kunnen zijn van een indringende gebeurtenis in een kinderleven. Dit verhaal maakt vele emoties los en maakt inzichtelijk dat gedrag van kinderen door verschillende gebeurtenissen bepaald kan worden. De Goudvisjongen, met de Vlag en Wimpel bekroond, is een mooie bijdrage aan de kinderliteratuur over oorzaak en gevolg, en de moraal dat normaal een betrekkelijk begrip is.


De GoudvisjongenAuteur: Lisa Thompson

Illustrator: Mike Lowery

Vertaler: Anneke Bok

Uitgever: MEIS & MAAS


Het overlijden van Robert, die niet gered kon worden bij een uitslaande brand, laat een diep spoor na in het leven van een Engelse familie. Ze verhuizen vanuit Londen naar de kust en nemen hun intrek in Huize Hoopvol. In het begin van de vorige eeuw

moet de twaalfjarige Henry (Henrietta) zien te overleven tussen haar depressieve moeder, haar afwezige vader en babybroertje Biggetje. Henry vindt troost in het nabijgelegen Nachtegaalbos, een vluchtplek waar ze haar eigen fantasierijke gedachten kan laten gaan. Ze ontmoet de heks die haar leert het geluid en de betekenis van de

nachtegaal te herkennen, maar ook kan helpen bij het verwerken van het immense verdriet. Tijdloze thema’s als verlies en rouw spelen een belangrijke rol in dit gevoelige en spannende verhaal. Het sprookjesboek dat bij de brand kon worden gered, inspireert de hoofdpersoon en zorgt voor een belangrijke wending van het verhaal. Het gemis van een onbezorgde tijd die nooit meer terugkomt, wantrouwen tegen de gevestigde medische wetenschap, valse voorwendselen in een instabiele kinderperiode domineren in dit verhaal met een happy end, nadat het verwerkingsproces is afgerond. Een hoopvol kinderverhaal over een periode uit vervlogen tijd. Met een eigentijdse Vlag en Wimpel bekroond.


Het geheim van het NachtegaalbosAuteur: Lucy Strange

Vertaler: Aleid van Eekelen-Benders



24

Op de eerste pagina van dit grappige boek staat duidelijk wat je als lezer niet van dit boek kunt verwachten, alles vertellen over Nederland zou een onmogelijke taak zijn. Nederland is immers niet te vangen in een aantal pagina’s. Toch krijgen vele wie-, wat- en

waarom vragen waar kinderen mee worstelen een passend antwoord. De combinatie van zowel achtergrondinformatie over Nederland in historisch perspectief als recentelijke wetenswaardigheden en passende illustraties op een overzichtelijke dubbele bladzijde maken dit boek waardevol. Interessante weetjes over plaatsen, gebeurtenissen en personen wisselen elkaar op niet chronologische wijze af, passend

bij de manier waarop kinderen denken. Een alfabetisch register vergemakkelijkt het zoeken naar thema’s en onderwerpen. Een boek om in te bladeren, in te zoeken én in te vinden. Het boek laat de lezer kennismaken met Nederland en nieuwe details ontdekken over een onderwerp waarvan de hoofdlijnen al bekende stof zijn.Dit verrassende boek over een afgebakend thema heeft een onorthodoxe aanpak door kriskras door de materie heen te gaan en relevante en minder belangrijke zaken met elkaar te combineren. Niet schools en voor elk wat wils. De illustraties zijn afwisselend en humoristisch en vullen de tekst goed aan. Een Vlag en Wimpel voor dit boek dat geschikt is voor een brede doelgroep. Het zou in elk geval op de toonbank van ieder VVV-kantoor moeten liggen.


De wortels van OranjeAuteur: Marc ter Horst

Illustrator: Wendy Panders

Uitgever: Uitgeverij Lannoo


25

Prangende vragen over seksualiteit worden in elke leeftijdsfase gesteld aan ouders, leerkrachten en vrienden. De reacties zullen vaak wisselend zijn, omdat opvoeders niet altijd raad weten met de informatiebehoefte van

kinderen. Ook in deze tijd geldt helaas nog steeds het taboe in sommige kringen om openlijk te praten over je lichaam, seks en seksualiteit. Voor Dokter Corrie, presentatrice van de gelijknamige televisieserie van schooltelevisie (NTR) is dat geen probleem. De teksten zijn geschreven door Niki Padidar. De antwoorden op de meest uiteenlopende zaken worden op humoristische wijze, en onomwonden gegeven. Er wordt geen onderwerp geschuwd. De tekeningen en foto’s

zijn aanvullend, ondersteunen en verduidelijken op vaak humoristische wijze de tekst. De cover is duidelijk, maar wie niet wil dat de omgeving ze betrapt op het lezen van het boek, maakt gebruik van de andere kant van de cover: wiskunde voor beginners. Ongestoord doorlezen is dan gegarandeerd. Dokter Corrie werd oorspronkelijk uitgezonden tijdens het Schooltv Weekjournaal en later als zelfstandig programma. Deze boekuitgave, die zelfstandig naast de televisie-uitzendingen gelezen kan worden, maken het makkelijk zelf op zoek te gaan naar informatie waar op zeker moment behoefte aan is. Voor de hoogste klassen van de basisschool en kinderen in het begin van de puberteit is dit een informatiebron die ieder, inclusief de ouders, binnen bereik zou moeten hebben. De Vlag en Wimpel is voor het boek.


Dokter Corrie geeft antwoord Auteur: Niki Padidar

Uitgever: Uitgeverij De Harmonie


26

Dit prachtige grote boek is gebaseerd op Nederlandse vogelillustraties en verhalen uit een vijfdelige serie waar vanaf 1770 tot aan 1829 consciëntieus aan gewerkt is door Cornelis Nozeman (in 2014 opnieuw uitgegeven door Lannoo en

de Koninklijke Bibliotheek). Niet direct kinderkost, maar als Bibi Dumon Tak een selectie maakt, de verhalen inleidt en voorziet van interessante weetjes, dan wordt het een ander verhaal. De auteur neemt ons mee in het boeiende rijk van de zangvogels, watervogels, roofvogels, en zwanen. Bekende en minder bekende dieren die we zelf tegen kunnen komen in de stad, het bos of op het platteland, er prachtig uitzien, gevaarlijk of

ongevaarlijk zijn, meer weten we er vaak niet van. In Het heel grote vogelboek leren we de dieren kennen in hun natuurlijke omgeving, komen meer te weten over uiterlijk, hun leefstijl, nesten en broedplaatsen en steeds wordt recht gedaan aan de bron van dit boek: een vindingrijke verwijzing naar Nozeman.Als naslagwerk of om in een adem uit te lezen en te bewonderen. Door oud en nieuw op zo’n constructieve eigentijdse wijze bij elkaar te brengen kunnen we samen met onze kinderen vogelkenners worden, waardoor we ons blijvend kunnen verwonderen over het rijke vogelleven zo mooi toegankelijk gemaakt door de schrijver. De Vlag en Wimpel is voor Bibi Dumon Tak die deskundig en humoristisch schreef en postuum eerbetoon voor Cornelis Nozeman.


Het heel grote vogelboekAuteur: Bibi Dumon Tak

Illustratoren: C. Nozeman en C. Sepp e.a.

Uitgever: Uitgeverij Lannoo


27

Wanneer er 20 katten-illustraties ontstaan en 5 bekende gelauwerde auteurs er een gedicht bij schrijven, dan ligt er een uniek boek voor kattenliefhebbers en kattenliefhebbers in spe. Het eigenzinnige huisdier

inspireerde Mies van Hout, Bette Westra, Koos Meinderts, Sjoerd Kuyper en Hans & Monique Hagen tot deze bijzondere thematische bundel. Zilvervoetje uit het gelijknamige gedicht zet de toon. Ik vraag geen alledaags gediggieMaar uitsluitendOp mijn fraaie lijf geschrevenPure poezenpoëzie.

Of de poes die is uitgeroepen tot Miss Poes van Nederland. Poesje Wrauw, katje klauw, Al vlieg je nog zo vlug, ik volg je vlucht,Als ze kroelen in je vacht, spin dan zachtPoëzie door metrum, rijm of ritme, woordkeuze met beeldende zeggingskracht, het is herkenbaar in ieder gedicht. De illustraties van Mies van Houts’ karakteristieke kattenkoppen en lijven, bewegend of in diepe rust verzonken, vertederen en maken dat de dieren bijna zo echt worden dat je ze zou kunnen aaien. Dit boek kan alleen gemaakt worden door kunstenaars die echt van katten houden en van taal, een onmisbare combinatie. Bekroond met een Vlag en Wimpel.


Dag Poes! Auteurs: Bette Westera, Koos Meinderts, Sjoerd Kuyper en Hans & Monique Hagen

Illustrator: Mies van Hout

Uitgever: Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren

Categorie poëzie

28

De Penseeljury 2018, bestaande uit:

Marlies Visser (voorzitter), Irma de Bruijne, Jaap Friso, Jessica Jongbloed en Judith Hessels,

heeft de volgende boeken voorgedragen ter bekroning met een Zilveren Penseel of Vlag en Wimpel. De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft deze voordracht overgenomen.

Juryrapport Penselen 2018

29

Zilveren Penselen

Categorie tot drie jaar: Heb jij misschien Olifant gezien?Uitgeverij Gottmer David Barrow

PippeloentjeFleur van der WeelEm. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij

Categorie drie tot zes jaar: Dit is voor jou Sanne te Loo Uitgeverij Lemniscaat

KonijnentangoIngried & Dieter SchubertUitgeverij Hoogland & Van Klaveren

Categorie zes tot twaalf jaar: En toen, Sheherazade, en toen?Annemarie van HaeringenUitgeverij Leopold

ToriBrian ElstakDas Mag Uitgevers

Categorie Informatief: De wolven van CurrumpawWilliam Grill Fontaine Uitgevers

Fabeldieren Ludwig Volbeda Uitgeverij Lannoo

30

Vlag en Wimpels

Categorie tot drie jaar: DriehoekMac BarnettUitgeverij Gottmer

Van wie is die staart?Martijn van der LindenUitgeverij Gottmer

Categorie drie tot zes jaar:Dino’s bestaan nietMark JanssenUitgeverij Lemniscaat

Kleine nachtverhalenKitty CrowtherUitgeverij De Eenhoorn

Voor PapaMarije TolmanUitgeverij Hoogland & Van Klaveren

Categorie zes tot twaalf jaar: Anne, het paard en de rivierEnzo Pérès-LabourdetteUitgeverij Leopold

De Vos en de SterCoralie Bickford-SmithUitgeverij Christofoor

Kleine BroerØyvind TorseterUitgeverij De Harmonie

Categorie Informatief: BinnestebinnenArie van ’t RietUitgeverij Gottmer

En toen De stijlJoost Swarte Uitgeverij Leopold

Het Wonderlijke InsectenboekMedy Oberendorff Uitgeverij Lannoo

31

Allereerst wil de Penseeljury opmerken heel blij te zijn met de aanpassing van het reglement en Stichting CPNB daarvoor hartelijk dank zeggen. Het is in de ogen van de jury een terechte beslissing om de Penselen zo goed als gelijk te trekken met de Griffels. Het is een vorm van waardering die illustratoren van kinderboeken meer dan recht doet. Illustraties zijn van ongekend belang in het gros van de kinderboeken, zeker voor de jongste kinderen. Door tekeningen raken ze vertrouwd met boeken en het is peuters eigen om heel vaak hetzelfde boek te willen lezen. “Nog een keer, nog een keer.” Dat lees- en kijkplezier van de allerkleinsten is hopelijk een basis voor de liefde voor het boek op latere leeftijd. Uit de laatste rapporten over leesbevordering doemt namelijk een somber beeld op, met name waar het gaat om leesplezier. Het leesplezier van Nederlandse kinderen neemt drastisch af en dat is eigenlijk onbegrijpelijk voor wie in ogenschouw neemt hoeveel mooie kinderboeken er in ons land verschijnen. Boeken waarvan je zegt: “Nog een keer, nog een keer.”

De Penseeljury mocht dit keer ruim 130 ingestuurde boeken beoordelen en maar liefst 20 prijzen uitdelen in vier verschillende categorieën. Dat is gelukt: acht Penselen en elf Vlag en Wimpels. “Hé, dat zijn er maar 19!” Dat is juist. De jury kent in de categorie peuterboeken, voor nul tot en met drie jaar, een Vlag en Wimpel minder toe. Dit omdat het aantal ingezonden peuterboeken minimaal was en we een signaal willen afgeven: veronachtzaam deze leeftijdscategorie niet. Voor peuters mogen er meer spannende en origineel geïllustreerde boeken worden gemaakt.

Voor de rest heeft de Penseeljury niks te klagen en in de andere categorieën gaan we dan ook voor de volle glorie. Dat zijn naast de peuterboeken: de kleuterboeken voor drie tot en met zes jaar, de kinderboeken voor zes tot en met twaalf jaar en de informatieve boeken. Acht Penselen en elf Vlag en Wimpels; wat een weelde!

De jury is onder de indruk van het niveau van de inzendingen. Boeken lijken steeds beter te worden verzorgd en met liefde en aandacht te worden gemaakt. Dat is vaak al te zien aan de details, aan het omslag en de schutbladen bijvoorbeeld. Maar

ook aan het kleurgebruik, waarvoor vaak meerdere drukgangen nodig zijn. Dat kost geld en het zijn de uitgevers die daarvoor de complimenten in ontvangst mogen nemen. Wie durft te investeren, mag trots zijn op het resultaat.

Het Nederlandse prentenboek mag worden gezien. De jury heeft zes Nederlandse en twee buitenlandse inzendingen voor een Zilveren Penseel voorgedragen. Alle acht Zilveren Penselen gaan naar verschillende uitgeverijen. Dat is toeval maar het geeft wel aan hoe er in de breedte kwalitatief goede boeken worden uitgegeven.

De informatieve boeken verdienen een bijzondere vermelding. Een zeer sterke categorie: uiteenlopende onderwerpen werden op een aantrekkelijke manier gepresenteerd, in een verscheidenheid aan stijlen. Er is meer lef, durf en originaliteit te zien en dat heeft de jury dan ook meegenomen in de beoordeling. Over het algemeen lijken de illustraties minder braaf. Alle lof voor makers die, vaak letterlijk, buiten de lijntjes durven te kleuren, nieuwe vormen uitproberen en experimenteren met andere manieren van illustreren. Illustratie leeft! Er is een grote aanwas aan nieuwe illustratoren. Ook op de kunstacademies groeit het aantal studenten dat voor de richting illustratie kiest gestaag.

Bijzonder ingenomen is de jury met het relatief grote aantal inzendingen van jonge illustratoren. Zij ontwikkelden met veel enthousiasme hun eigen stijl en zochten hun publiek online. Zij presenteerden en verkochten hun werk in gelimiteerde oplages en krijgen nu ook de kans om in prentenboeken hun werk te tonen en verder uit te bouwen. Een mooie mix van oud en nieuw.

Het over het algemeen hoge niveau maakte het werk van de jury niet gemakkelijk. Daarentegen was het een genoegen om kennis te nemen van al die boeken waarin niet alleen heel veel creativiteit van de makers is geïnvesteerd, maar waarin ook de creativiteit en de verbeelding van de lezers wordt gestimuleerd. Het tekenplezier spat van het papier.

De Penseeljury 2018

Inleiding

32

Zilveren Penseel

Heb jij misschienOlifant gezien? Illustrator en auteur: David Barrow

Uitgeverij: Uitgeverij Gottmer

Oorspronkelijke titel: Have You Seen Elephant?

Vertaling: J.H. Gever

Een origineel en geestig boek dat erom roept luid en duidelijk te worden voorgelezen. De olifant in de kamer is op een heel geloofwaardige manier verstopt in grappige situaties. Een eenvoudig gegeven is hier humoristisch

uitgewerkt. De olifant staat achter de schemerlamp en verbergt zich onder een laken. Het jongetje ziet hem niet en dat leidt tot hilarische taferelen. Hij blijft maar zoeken en heeft niks in de gaten terwijl iedere lezer zal schreeuwen: “Kijk dan, kijk dan goed!” Het spreekt ongetwijfeld tot de verbeelding van peuters en kleuters die dol zijn op verstopspelletjes en nog

bezig zijn te ontdekken wat het betekent om wel en niet gezien te worden. Het is in dit boek grappig, subtiel en vriendelijk uitgewerkt en het slot is verrassend en origineel. David Barrow maakt sfeervolle afbeeldingen door een geraffineerd gebruik van licht en donker waarbij schaduwen een grote rol spelen. Hij speelt daarbij op een ingenieuze manier met de (on)zichtbaarheid van de olifant en maakt daarbij optimaal gebruik van wat je met illustreren kan doen. Het is een vol en zwierig boek waarbij de focus toch scherp blijft. De tekeningen zijn zelfs zo sterk dat de tekst weggelaten zou kunnen worden. De schutbladen zijn fantastisch en vormen een mooie voorbereiding op de situaties die worden geschetst in het boek.

Categorie tot drie jaar

33

Beertje Pippeloentje is een echte Annie M.G. Schmidt-klassieker; een bekend verhaal met beelden die bij velen in het geheugen staan gegrift. Dus ga er maar aan staan om daar een nieuwe versie

van te maken. Fleur van der Weel is daar zeer goed in geslaagd met een zeer aantrekkelijke en zeer verzorgde uitgave. Wie moderne fratsen of een 21e eeuwse versie verwacht, komt bedrogen uit. Het is old skool Pippeloentje en toch een volstrekt nieuw boek. In de aandoenlijke illustraties wordt een veilig gevoel overgebracht door kleur, textuur en ritme in het beeld. De herhaling van de beeldelementen – de jury is gaan houden van het rode mutsje van Pippeloentje – geeft de

nodige rust. Het is een slimme vondst om pas laat te beginnen met de tekst; niet eerder dan na 12 pagina’s lezen we het eerste vers van Annie. Daarvoor vertelt het verhaal zichzelf middels de tekeningen waarin we vertrouwd raken met Pippeloentje. Op de bladzijden met meerdere tekeningen op één pagina komt hij letterlijk tot leven. Hij wordt geboren en gebakerd, gewiegd, gevoed en verschoond en dat is allemaal in een sfeer van intense vredigheid en liefde. Het is gedurfd om voor een bijna behoudende en enigszins ouderwets aandoende stijl te kiezen die heel consequent wordt gehanteerd, en daarmee meteen vertrouwd aanvoelt. Vertrouwd is misschien wel het kernwoord: het voelt alsof dit boek er altijd al is geweest. Beertje Pippeloentje komt opnieuw tot leven, weer in een andere gedaante, en hij mag er zijn. Dat is de verdienste van Van der Weel.

Zilveren Penseel

PippeloentjeIllustrator: Fleur van der Weel

Auteur: Annie M.G. Schmidt

Uitgeverij: Em. Querido’s Kinderboeken Uitgeverij


3434

Zilveren Penseel

Dit is voor jou Illustrator en auteur: Sanne te Loo

Uitgeverij: Uitgeverij Lemniscaat

Veel inzendingen gingen dit jaar over creativiteit. De jury zag in Dit is voor jou een ode aan de fantasie en de verbeelding: leren tekenen en vooral ook leren kijken. In rijke, soms melancholische, prenten worden nieuwe werelden geschapen. De

wereld van de verbeelding is een oase in de stad. Een jongetje zit met krijt op straat te tekenen omdat het papier te klein is, maar de mensen lopen gewoon over zijn tekeningen heen. Hij zoekt de ruimte en komt uiteindelijk uit bij een kunstenaar in een oude

villa. Als het maar even kan, is hij daar. Een symbool van de continuïteit in de kunstgeschiedenis, van de overdracht van oud naar jong. Er ontstaat een open venster naar een wereld die je zelf door tekenen en schilderen kunt creëren en terughalen. Tekenen als remedie tegen de vergankelijkheid. Vooral het binnenwerk heeft, met al zijn details, die kracht. Er zit wel enige ruimte tussen de sfeer van het omslag en het binnenwerk, maar het geheel staat als een huis. Te Loo varieert met sobere kleurstellingen tegenover uitbundigheid met frisse en felle kleuren. Je krijgt zin om zelf te gaan tekenen en schilderen en laten we eerlijk zijn: een ode aan de kracht van illustreren, dat kan niet anders dan een Zilveren Penseel krijgen.

Categorie drie tot zes jaar

3535

De jury had niet eerder een boek in handen dat je minstens drie keer moet omkeren om alle details te zien. Konijnentango is een krachtige, zinsbegoochelende leeservaring zonder woorden. Het beeld

draagt het verhaal. Een prentenboek pur sang. Het is een spiegeling, maar eigenlijk ook weer niet. Het heftige van de tango, het aantrekken en afstoten en de gepassioneerde bewegingen, maakt dit boek tot een feest voor ouder en kind. Waarbij iedereen zelf het verhaal kan verzinnen. Een zwierige dans van twee geliefden die elkaar bereiken maar er af

en toe ook even naast zitten. Wat willen ze elkaar graag zien, wat doen ze een moeite om tot elkaar te komen. Op heel veel niveaus zijn we getuige van dit schouwspel van toenadering en ontmoeting. En dan bekijk je het nog een keer en maak je het opnieuw mee en ontdek je weer andere dingen. Lief, vrolijk, grappig, ontroerend, gek, teder – noem maar op. Iedere keer opnieuw is Konijnentango een ervaring. Dit tegelijkertijd verrassende, enigszins verwarrende en schattige verhaal komt door de gloedvolle illustraties sprankelend tot leven. Het is ingekaderd en tegelijkertijd onstuimig. Het laat zien hoe een geïllustreerd werk zowel binnen als buiten de lijntjes tot volle wasdom kan komen. Elk jurylid dook erop en was even stil.

Zilveren Penseel

KonijnentangoIllustratoren: Ingrid & Dieter Schubert

Auteur: Daan Remmerts de Vries

Uitgeverij: Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren


363636

Zilveren Penseel

En toen, Sheherezade, en toen? Illustrator: Annemarie van Haeringen

Auteur: Imme Dros

Uitgeverij: Uitgeverij Leopold

Alles wat zo bijzonder is aan het werk van Annemarie van Haeringen komt samen in En toen, Sheherezade, en toen? Het voelt aan als een catalogus van haar werk, samengebracht in een kleurrijke en aansprekende band. Imme Dros nam de beroemde

verhalen nog eens onder de loep en dat resulteert in een gedragen samenwerking. Tekst en illustratie vullen elkaar voortdurend aan en zo ontstaat een interessante symbiose. Van Haeringen jongleert met haar perspectieven. Soms zit je met je neus op de voorstelling en kun je je verliezen in de bijzondere detaillering. Op andere momenten creëert ze afstand door het gebruik van grote kleurvlakken en bijna

Werkman-achtige vormen. Ze weet gemene aapjes liefdevol weer te geven en de pas geboren Roc-vogel kan op deze manier alleen maar door Van Haeringen zijn gemaakt. Ze werkt in uiteenlopende stijlen maar weet altijd trefzeker de tekst een extra dimensie te geven. Hier gebeurt nooit iets zonder reden, er is over nagedacht en gedelibereerd. Daardoor is de lezer steeds weer nieuwsgierig naar de volgende illustratie en de verwachting wordt telkens opnieuw waargemaakt. Iedere illustratie is een verhaal op zich en geeft de geschreven tekst nog meer lading. Van Haeringen illustreert op een constant hoog niveau dat steeds opnieuw uitnodigt tot lezen en voorlezen, en zeker ook tot kijken. Dit boek mag dan een catalogus van het werk van Van Haeringen lijken, de jury spreekt de wens uit dat het nog lang geen definitief overzicht is.

Categorie zes tot twaalf jaar

373737

Dit is niet de eerste keer dat een vader een boek schrijft voor zijn eigen kinderen. Het bijzondere van dit boek is echter dat het zich op allerlei manieren onderscheidt van wat mainstream is. Een boek als dit kenden we nog niet, het trekt ons in een andere wereld. Brian

Elstak is beeldend kunstenaar en hij incorporeert ook de games in zijn prentenboek. Eigentijds is in die zin een understament. Het geheel is een ode aan de kunst en de verbeelding, waarin een zwaard een potlood wordt en een krachtig wapen. Drie kinderen met een reuzenschildpad als vader. Een verhaal over

het vertellen van verhalen dat zich ontwikkelt tot een stoer en dwaas avontuur dat van de pagina’s afspat. Over jaloezie, broederschap en geloof in eigen kunnen. De uitvoering, de papierkeuze, de bijna dagboekachtige aantekeningen, de vlakverdeling en de typografie stralen stoerheid uit. Rauwer dan dit krijgt de Penseeljury het niet vaak voorgeschoteld. Dan weer duister, angstaanjagend en bedreigend, met draken en monsters. Dan weer die energieke broers die vol overgave de strijd aangaan. Het bekoort, door de oorspronkelijkheid en gedurfdheid. Elstak is niet de man van terughoudendheid en gestileerdheid maar laat zijn penselen en potloden het werk doen, alsof hij tegen ze zegt: “Ga je gang.” Het levert een krachtig en bijzonder boek op.

Zilveren Penseel

ToriIllustrator: Brian Elstak

Auteurs: Brian Elstak en Karin Amatmoekrim

Uitgeverij: Das Mag Uitgevers


383838

Zilveren Penseel

De wolven van Currumpaw Illustrator en auteur: William Grill

Uitgeverij: Fontaine Uitgevers

Oorspronkelijke titel: The Wolves of Currumpaw

Vertaling: Annelies Verhulst

William Grill heeft in potlood een overtuigend verhaal verteld. Trefzeker neemt hij je mee naar het jaar 1893 op wolvenjacht over de weidse vlakte van de prairie. Je reist mee met de wolvenjager, natuurkenner en tekenaar Ernest Thompson. Hij raakte

geïnteresseerd in de jacht omdat hij daarbij de dieren levensecht kon tekenen. Hij gaat op jacht naar Lobo, de enige wolf die alle jagers te slim af is en niet te vangen is. Hij wordt ook wel de koning van Currumpaw genoemd. Grill tekent de weidse vlakten maar zoomt ook in op de details van het verhaal, in een schetsmatige en heldere stijl. Het verhaal ontroert: de jager vangt de wolf maar schaamt zich

als deze sterft. De jager komt tot inkeer en ziet in dat wilde dieren in een land een kostbare erfenis zijn die bescherming nodig hebben. Het is meeslepend gebracht maar blijft ook informatief en heeft zelfs een getekende woordenlijst achterin. Het omslag is prachtig en sluit perfect aan bij het binnenwerk. De jury is verrukt van de manier waarop het potlood hier wordt gehanteerd, dat zou veel vaker mogen gebeuren. In een krasserige, kleurrijke stijl die sober en doeltreffend genoemd kan worden. Niet vaak wordt non-fictie op zo’n meeslepende manier in beeld gebracht. Het verhaal leest als een spannende strip en onderwijl wordt de lezer geïnformeerd over een geschiedenis waar hij nog veel meer over wil weten. De wolf is terug, in Nederland maar ook in het prentenboek. En hoe!


393939

Dit boek nam direct al een bijzondere plek in op de jurytafel. Het grote formaat met de grote kop op de voorzijde maakt meteen nieuwsgierig. Over draken, eenhoorns, griffioenen en nog veel meer. Laat maar zien dan! De landkaart voor in het

boek zet de toon. Zoals gezegd was de informatieve categorie heel sterk dit jaar en dit boek laat heel overtuigend zien dat dit genre heel verhalend en meeslepend kan zijn. Het is een encyclopedie van fabeldieren en de keuze om fictie-auteur Floortje Zwigman en tekenaar Ludwig Volbeda samen te laten werken is een heel goede geweest. Ludwig weet van ieder dier een geloofwaardig wezen te maken.

De ongelofelijke detaillering is nooit te veel. In veel monsters zitten weer even zoveel kleine monsters en wezentjes verstopt. Alleen al op de coverdraak telden we 14 andere wezens. Als je goed kijkt is zelfs president Trump tussen de trollen terecht gekomen. Ook de paginagrote illustraties hebben een kracht en diepte in kleur die je zelden ziet. De subtiele aardetinten krijgen een accent in helder wit. Of het nu de dondervogel of de trolkat is, je gelooft meteen dat ze er zo uitzien. Het illustratiegenre van de fantasy krijgt door de verbeeldingskracht van Volbeda een heel nieuwe dimensie. De zorgvuldigheid van de sjablonen, patronen en kaders zijn de kers op de taart in dit in alle opzichten geweldige en grootse boek.

Zilveren Penseel

FabeldierenIllustrator: Ludwig Volbeda

Auteur: Floortje Zwigtman

Uitgeverij: Uitgeverij Lannoo


Dit duo lijkt niet anders dan goede boeken te kunnen maken, waarin telkens iets verrassends met vormen en vormgeving gebeurt. Ze vallen daarbij regelmatig in de prijzen

en we kunnen ook dit keer niet om Barnett heen. Ook in dit boek wordt met eenvoudige vormen een simpel en geestig spel gespeeld. Vanaf de cover staart een driehoek op pootjes ons met zijn oogjes aan. Hij is direct een personage, niet de enige, en hij gaat een geintje uithalen met zijn vriend Vierkant. Meer basic kan eigenlijk niet en die soberheid wordt consequent volgehouden. Door het beperkte kleurenpalet winnen de vormen aan kracht. Er wordt mooi afgewisseld

met tintverloop en schakeringen. Bergen worden vormen en vormen worden bergen, met daarbij een enkel blaadje dat het schilderachtige landschap versterkt. Door de kleine grappige toevoegingen en schijnbaar simpele aanpassingen in de basisvorm van de personages, krijgen ze genoeg karakter om de grappige twist over te brengen. Mooi hoe de stand van de oogjes zo ontzettend veel kan zeggen: boosheid, verbazing en achterdocht. Door ze twee millimeter naar rechts te schuiven, verandert de gezichtsuitdrukking totaal. Vierkant zet Driehoek zijn flauwe grap op een geestige manier betaald en daar wordt de lezer op een slimme manier bij betrokken. “Terug naar de basis”, zou de ondertitel van dit boek kunnen zijn. Dat credo heeft Barnett samen met zijn kompaan tot kunst verheven.

Vlag en Wimpel Penseeljury

DriehoekIllustrator: Mac Barnett

Auteur: Jon Klassen

Oorspronkelijke titel: Triangle


Vertaling: J.H. Gever


40

Het idee achter deze serie is van een verbluffende eenvoud en werkt in ieder deeltje opnieuw, waarbij de illustrator veel ruimte heeft voor de eigen invulling. Een kijken

kiesboek, dat kan al snel voorspelbaar zijn maar dat is het tot nu toe geenszins. De serie waarvan dit boek deel uitmaakt is een mooi podium en de Penseeljury is benieuwd welke gevestigde namen, en hopelijk ook jonge talenten, hieraan in de toekomst hun bijdrage gaan leveren. Martijn van der Linden maakt van de beeldvullende illustraties

sterke, bijna surrealistische, prenten. Het beeld is daardoor zeker niet ondergeschikt aan het concept. De illustrator gaat zijn eigen gang en daagt uit om extra goed te kijken en te kiezen. Achter iedere staart zit een bijzonder verhaal waarbij vooral de reislust van de dieren opvalt. De dolfijn is met zijn bagage onderweg en wie heeft de krokodil allemaal op zijn rug? Het beeld van het ijdele stokstaartje dat een selfie maakt, is ijzersterk. Hoe grappig is het om er ook een mens tussen te zetten? Een meisje met een staartje inderdaad. De dieren kijken haar aan met een blik van: “Dat is knap bedacht.” De jury is het daar mee eens. Van der Linden toont zijn originaliteit en fantasie in de overtreffende trap. Hoe iets kleins groot kan zijn.


Van wie is die staart?Illustrator: Martijn van der Linden

Auteur: Joukje Akveld



41

Dino’s bestaan niet is een heel eigen verbeelding van het inmiddels zeer uitgebreide dino-universum dat is ontstaan in de loop der jaren. Het sfeervolle, panoramische beeld wordt versterkt door de uitvouwpagina’s in het boek. De uitklappers hadden

iets korter gemogen, om na het terugvouwen het boek niet te kreuken. Het is wel een mooie vondst om op deze manier de personages te volgen in het onmetelijke landschap: kleurrijk, donker en duister. Het gegeven, dat Janssen in andere albums ook uitwerkt, blijft geweldig. Kinderen die niet zien

wat de lezer allang doorheeft. Je wilt de jongetjes op de pagina’s waarschuwen voor het gevaar dat zo overduidelijk is, en dat wij wel waarnemen maar waar zij argeloos middenin verkeren. “Kijk nou uit, pas op.” Het is een boek om tegen te praten en waarbij we niet worden afgeleid door tekst. Het werkt fantastisch; je loopt echt met ze mee en voelt mee met hun naïviteit. De donkere prenten zijn zeer knap opgezet; zoekplaten met veel natuur en vormen waarvan het niet altijd duidelijk is wat wel en niet tot de dinosaurussen behoort. De dino is razend populair bij kinderen maar een boek als dit was er nog niet: Mark Janssen heeft het dinogenre naar een hoger plan getild.


Dino’s bestaan niet Illustrator en auteur: Mark Janssen

Uitgeverij: Uitgeverij Lemniscaat


42

Kitty Crowther kreeg van haar nichtje de opdracht nachtverhalen te maken. Een mooie opdracht waar ze geheel in is geslaagd. Het is een vriendelijke en toegankelijke raamvertelling in drie delen. Het maanlicht

is een fluorroze schijnsel dat op geraffineerde manier wordt toegepast. Het beeldritme en de potloodtextuur werken heel krachtig. Crowther is natuurlijk de koningin van het potlood en laat ook hier weer zien hoeveel kanten ze ermee uit kan. Het bijzondere kleurgebruik geeft een extra dimensie aan het beeld. Roze is de voornaamste

steunkleur en dat is gedurfd: het geeft meteen een vrolijke sfeer aan het boek. Het werk van Crowther kenmerkt zich door een sterk eigen beeldtaal en een zekere compromisloosheid. De illustrator lijkt niet bezig te zijn de lezer en kijker te behagen maar wil haar interpretatie van het verhaal overbrengen. Dat is krachtig maar soms ook weerbarstig. Ze schuwt de naargeestigheid niet. In dit boek wint de toegankelijkheid het en schetst ze een fantasievolle wereld vol kleur en vormen. Allemaal met dat potlood en daar neemt de jury de pet voor af. De fraaie illustraties nemen je mee in de verhalen en laten je daarna weer veilig achter bij de voorlezende moederbeer. De slotprenten zijn vertederend en helemaal af. Met deze verhalen wil je niet al te snel in slaap vallen.


Kleine nachtverhalen Illustrator en auteur: Kitty Crowther

Uitgeverij: Uitgeverij De Eenhoorn

Oorspronkelijke titel: Sagor om natten

Vertaling: Siska Goeminne


43

De prenten in Voor Papa verbeelden de fantasieën van een meisje over wat haar vader doet tijdens zijn afwezigheid, terwijl zij op school zit. Hij is ontzettend belangrijk en reist de hele wereld over. Eigenlijk is hij in zijn eentje zo’n beetje

verantwoordelijk voor de gehele wereldvrede. De illustraties van haar verbeelding hebben een autonoom karakter maar vormen toch een eenheid. Iedere prent vertelt een verhaal op zich. De subtiele herhaling van beeldelementen in combinatie met de afwisseling van kleuren geeft ook de dieren in het verhaal een heel eigen

context. De conventionele plaatsing van beeld en tekst werkt hier geheel overtuigend en houdt de boel in evenwicht. Tolman plaatst haar figuren vaak op de meest onlogische plekken op een prent maar toch voelt het aan alsof het niet anders kan. Er gebeurt veel en je komt soms ogen te kort. Ineens is er een gorilla, ook nog snel even door papa in de boeien gelegd, en dan komt de vader alweer aangevlogen aan een paraplu. Het is een achtbaan van fantasievolle verrassingen waardoor de lezer regelmatig moet schakelen. Wat is hier nou weer aan de hand en waar zijn we precies? Maar Tolman houdt het keurig bij elkaar en brengt het terug naar het verhaal over een meisje dat haar vader als held ziet. En daar is in dit geval niks overdrevens aan.


Voor Papa Illustrator: Marije Tolman

Auteur: Daan Remmerts de Vries

Uitgeverij: Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren


44

Wouter Klootwijk schreef een rustig en eenvoudig verhaal over het meisje Anne dat een paard moet bezorgen bij haar oom. Het jonge talent Enzo Pérès-Labourdette illustreerde het verhaal met veel schwung en dynamiek. De illustraties zijn overwegend in tinten

rood gehouden. Ze zijn lieflijk en doen soms wat nostalgisch en bijna Oost-Europees aan. Bijzonder dus, een nieuwe illustratiestem aan het firmament met een heel duidelijke eigen handtekening. Hier willen we meer van zien in de toekomst. Het maakt nieuwsgierig.

Het meisje en haar paard zijn herkenbaar en licht neergezet. De bijna sjabloonachtige illustraties werken goed bij de tekst en de speelsheid is verfrissend. We zien het meisje bij een ijscokar in een prent waarop van alles gebeurt. De focus ligt bij het meisje dat een ijsje krijgt overhandigd van de getatoeëerde ijscoman. Daarnaast gaan de ijsjes hun eigen gang en vliegen uit zichzelf in het rond. Het meisje trekt weer verder met haar paard en door de stijlvastheid reis je gemakkelijk met haar mee. Hier zijn de tekeningen een grote meerwaarde voor het verhaal. De jury vindt het fijn dat leesboeken ook op deze manier worden geïllustreerd; in een zorgvuldige vormgeving. Dat gebeurt te weinig. Daarom is deze aanmoediging volledig op zijn plek.


Anne, het paard en de rivier Illustrator: Enzo Pérès-Labourdette

Auteur: Wouter Klootwijk



45

Sommige boeken zijn even wennen maar ontvouwen zich na een paar keer kijken en dan gebeurt er iets magisch. Dat is het geval bij De Vos en de Ster. Een ouderwetse allegorie waarin thema’s als verlies, eenzaamheid en dood zijn verbeeld in de lotgevallen van

een vos die wordt geleid door een ster. Het klinkt abstract maar het wordt toch heel concreet en overtuigend in de uitwerking. Het boek is opgebouwd uit patronen en heeft een sterk ritme in beeld en tekst zonder het verhaal uit het oog te verliezen. Een strenge,

bijna schematische, benadering versterkt de zeggingskracht van de afzonderlijke prenten. De vos draagt het verhaal en is een spannend en sterk element om kinderen anders te laten kijken. Want anders kijken doe je naar dit boek, dat kan niet anders. Het zijn geen plaatjes maar gedisciplineerde prenten die zich onderscheiden in regelmaat en vormgeving. De op het eerste gezicht strenge bladspiegel breekt bij nadere beschouwing open. De schutbladen zijn ook nog eens juweeltjes. Anders dan anders is niet altijd een aanbeveling maar in dit geval werd de jury meegenomen. Door de vos die geheel is opgebouwd uit streepjes en wordt omringd door varens. Zo knap en mooi, dit boek is een goed geheim gehouden pareltje.


De Vos en de Ster Illustrator en auteur: Coralie Bickford-Smith

Uitgeverij: Uitgeverij Christofoor

Oorspronkelijke titel: The Fox and the Star

Vertaling: Jan Rot


46

Een prentenboek, maar ook een graphic novel en een roadmovie. Øyvind Torseter brengt een woeste reis in beeld met veel verrassende en humoristische ontwikkelingen en husselt meerdere genres door

elkaar. Torseter deed met Het gat al iets bijzonders en zet die lijn door. Het is bijna niet te volgen wat hier allemaal gebeurt en dat lijkt ook precies de bedoeling. Het boek is van een uitbundige lawaaierigheid, op het hysterische af. Je blijft lezen en kijken en als je erin wordt meegetrokken, is er geen houden meer aan. Het boek neemt de jeugdige lezer serieus door geen compromissen

te doen: het is groots en veel en dat mag het zijn. Het verhaal wordt op een bijzondere manier verteld: tekst wordt illustratie en illustratie wordt tekst. Alles is mogelijk: wat op de ene plek wordt weggesneden, duikt op de andere plaats weer op. Torseter gebruikt een veelheid aan technieken, maar steeds functioneel. Het verhaal duurt lekker lang en zakt nergens in, telkens gebeurt er weer iets in de illustraties waardoor je opschrikt. Wat fijn dat een illustrator dat gewoon doet en durft en dat een uitgever het nog uitgeeft ook. En tussen al die bijna niet te beschrijven ontwikkelingen door wordt er nog een verhaal voor alle leeftijden verteld ook. Over keuzes maken, over lef en doortastendheid en het zoeken naar geluk. Het is een universeel verhaal voor alle leeftijden.


Kleine Broer Illustrator en auteur: Øyvind Torseter

Uitgeverij: Uitgeverij De Harmonie

Oorspronkelijke titel: Mulegutten

Vertaling: Laila de Groot en Janna Kolff


47

Wat moest de jury hier nou weer mee? Een boek waarin röntgenfoto’s van dode dieren als illustratie zijn gebruikt. Na onze eerste verbazing en huiver worden we steeds enthousiaster. De binnenkant van dieren, jawel. Er zijn veel

fotoboeken over de natuur maar door de hier gebruikte röntgentechniek is het mogelijk om letterlijk het binnenste te laten zien. Een sterk concept, uitermate origineel en authentiek. De skeletten werken bijna als de lijnen in een tekening. Dit kan alleen maar op deze manier zijn gedaan en onderscheidt zich daarmee van andere

illustraties. Een goed voorbeeld van een gedurfde vorm waarvoor een creatieve geest is vereist. Vooral omdat Arie van ’t Riet meer heeft gedaan dan alleen röntgenfoto’s maken. Hij maakte er composities van die heel verrassend uitpakken, vooral door het subtiele kleurgebruik. Die foto’s zijn een soort kunstwerken geworden doordat dieren en planten zorgvuldig zijn neergezet. Maar ook de wat meer sec gemaakte foto’s bieden een bijzonder informatieve en unieke kijk op het binnenste van plant en dier. Deze manier van illustreren hadden we nog niet gehad en we worden er blij van. Het laat de enorme variëteit aan illustratievormen zien en spoort hopelijk anderen aan om buiten de lijntjes te denken.


BinnenstebinnenIllustrator: Arie van ‘t Riet

Auteur: Jan Paul Schutten



48

Al op de schutbladen word je door een bekend figuur uit het werk van Joost Swarte de weg gewezen naar de ateliers van De Stijl-kunstenaars. In de ateliers zijn in iedere tekening meerdere werken te zien, overwegend in

de zo herkenbare primaire kleuren. De prenten worden afgewisseld door mini-interviews met de kunstenaars zelf. Het is een heel slimme zet om deze in één kleur weer te geven om zo de aandacht op het beeld links op de spreads te houden. In de tien ateliers is veel te zien en te ontdekken, met grappige details en meerdere

lagen in het beeld, zoals het straatbeeld door de ramen. Kortom, het was een heel goede keuze van het Haags Gemeentemuseum om Joost Swarte te vragen voor een boek over De Stijl. Zoals De Stijl de zichtbare werkelijkheid terugbracht tot primaire kleurvlakken en lijnen, zo is de klare lijn de rode draad in Swartes werk. Joost Swarte zette de beweging neer in heldere, intelligente en informatieve beelden. De illustraties van Swarte herbergen in de ogenschijnlijke eenvoud meerdere lagen en interessante verwijzingen. Eerst kun je ze zelf ontdekken en daarna kun je er achterin het boek meer over lezen. Swarte is in de illustraties ten volle aanwezig met al zijn kennis, humor en stijl. Zoals Ko Verzuu zegt in het boek: “Met eenvoudige middelen komt de fantasie tot leven.”


En toen De stijl Illustrator en auteur: Joost Swarte



49

In dit genre zijn de illustraties niet zelden enigszins voorspelbaar – keurige tekeningen van dieren, met alle details. Oberendorff breekt met die wet met een geheel eigen handschrift waarin de wetenschappelijke illustratie een fraaie symbiose

aangaat met fantasie. De kever die als een sieraad dient is prachtig weergegeven op een kleurrijk overhemd. Je moet even kijken wat er precies staat, net als bij de raat met larven van de honingbij of de aanval van de Afrikaanse bombardeerkever op de kikker. Het zijn geen eendimensionale uitlegtekeningen maar prenten waarop echt

iets gebeurt, die nopen tot goed kijken. Op deze manier komen al die kriebelige beestjes tot hun recht, ook omdat Oberendorff het combineert met zorgvuldige, anatomische prenten die een nieuw hoofdstuk inleiden. Het Wonderlijke Insectenboek is een prachtig kijkboek waarbij insecten dan weer in lijn, dan weer in vrij werk, uiterst gedetailleerd in beeld worden gebracht. Er zijn sterke composities in een stapeling van insecten, maar ook vervreemdende situaties met achtergrondbeeld erbij. Een analytische tekenstijl die juist in de wat meer aangeklede situaties een overtuigend geheel vormt. Op deze manier krijgen informatieve non-fictieprenten een nieuwe laag, zonder dat het afdoet aan de wetenschappelijke waarde. Meer van dit soort speelsheid graag, veel meer!


Het WonderlijkeInsectenboek Illustrator: Medy Oberendorff

Auteur: Bart Rossel

Uitgeverij: Uitgeverij Lannoo


50

Postbus 10576

1001 EN Amsterdam

juni, 2018

Juryrapport · haar hand zet! 9 789026140679 Handje omslag.indd | Sander Pinkse Boekproductie |...

Documents

Transcript of Juryrapport · haar hand zet! 9 789026140679 Handje omslag.indd | Sander Pinkse Boekproductie |...