Juridische Aspecten

van Informatie

Vierde les 2013

Steven Laporte | steven.laporte@gmail.com |

+32(0)478499113

Opmerkingen vorige les

1. Artikel Over parodieën en auteursrechten (DWM): http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/09/15/dick-lachen-toegestaan-over-parodie-n-en-auteursrechten

2. Na hoeveel maten is een muziekstuk beschermd?

Hier bestaat geen vaste regel over. Het gaat steeds om een

„common-sense‟ oordeel van de rechter. Zie ook: http://www.ntb.nl/index.php?id=84

3. Recht op recepten?

Zie hiervoor een uitvoerige bespreking op dokeos.

4. Auteursrecht voor buitenlandse auteurs?

Ja. België heeft met bijna alle staten in de wereld een

wederkerigheidsverdrag afgesloten.

5. Onduidelijkheid nieuwe KB leenrecht:

Zie voor een volledige bespreking: http://www.deauteurs.be/lobby/nieuwe-k-b-leenrecht/

2

Openbaar leenrecht

Evolutie tarieven:

2012

2013-2017

3

De vrijheid van meningsuiting

De vrijheid van meningsuiting is zeker en vast één van de

fundamentele waarden van een democratie en dit

principe werd bekrachtigd op internationaal niveau.

Europees: Vastgelegd in artikel 10 van het Europese Verdrag voor

de Rechten van de Mens (Voor meer info zie o.a. www.diversiteit.be)

Nationaal: Belgisch recht artikelen 19 en 25 van de Grondwet

De wet vrijheid van meningsuiting omvat ook de vrijheid

van pers

4

De vrijheid van meningsuiting

Artikel 10. Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens

Een ieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid een mening te koesteren en de vrijheid om inlichtingen of denkbeelden te ontvangen of te verstrekken, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. Dit artikel belet Staten niet radio-omroepen, en bioscoop- of televisieondernemingen te onderwerpen aan een systeem van vergunningen.

Daar de uitoefening van deze vrijheden plichten en verantwoordelijkheden met zich meebrengt, kan zij worden onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van de nationale veiligheid, territoriale integriteit of openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden, de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen, om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen of om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen.

5

De vrijheid van meningsuiting

Belgisch recht, namelijk in de artikelen 19 en 25 van de Grondwet

Art. 19 van de Belgische Grondwet: “De vrijheid van eredienst, de vrije

openbare uitoefening ervan, alsmede de vrijheid om op elk gebied zijn

mening te uiten, zijn gewaarborgd, behoudens bestraffing van de misdrijven

die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden

gepleegd.”

Art. 25 van de Belgische Grondwet: “De drukpers is vrij; de censuur kan

nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan worden geëist van de

schrijvers, uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn

woonplaats in België heeft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet

worden vervolgd.”

6

De vrijheid van meningsuiting

Een paar belangrijken elementen:

1. de vrijheid van meningsuiting zowel betrekking heeft op feiten als

op waardeoordelen.

Nuancering: Het is nodig om een zorgvuldig onderscheid te maken

tussen de feiten en de waardeoordelen want als men de werkelijkheid

van het eerste kan bewijzen, dan hoeft de nauwkeurigheid van het

tweede niet worden aangetoond.

2. De vrijheid van meningsuiting geldt even goed voor ideeën die

kwetsen, choqueren of verontrusten.

3. De vrijheid van meningsuiting heeft betrekking op zowel de keuze

van het medium als op die van de inhoud van de boodschap.

4. De vorm waarin het bericht wordt uitgedrukt, is van geen belang

(heeft zowel betrekking op kunst als op symbolen).

7

De vrijheid van meningsuiting

Maar:

Geen enkele vrijheid is absoluut.

De vrijheid van meningsuiting kan worden onderworpen aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, die bij de wet zijn voorzien en die in een democratische samenleving noodzakelijk zijn in het belang van: de nationale veiligheid

territoriale integriteit of openbare veiligheid

het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten

de bescherming van de gezondheid of de goede zeden

de bescherming van de goede naam of de rechten van anderen

om de verspreiding van vertrouwelijke mededelingen te voorkomen

om het gezag en de onpartijdigheid van de rechterlijke macht te waarborgen

8

De vrijheid van meningsuiting

Wanneer er een belangengeschil ontstaat tussen de

persvrijheid of de vrijheid van meningsuiting en de naleving van

andere rechten en vrijheden, dan moeten de hoven en

rechtbanken proberen om een rechtvaardig evenwicht te vinden

tussen de concurrerende vrijheden en rechten.

De Belgische en internationale rechtspraak maakt wat de

beperkingen betreft die aan de vrije meningsuiting worden

gesteld, een onderscheid in functie van het domein waarbinnen

de persoon die zich uitspreekt zich bevindt:

de pers

het artistiek milieu

de openbare dienst

9

De vrijheid van meningsuiting

Enkele belangrijke beperkingen:

De beperkingen van aanvaardbare kritiek zijn ruimer ten opzichte van een politieke figuur dan ten opzichte van een gewone particulier.

De feiten dienen steeds te worden gezien in het licht van de context waarbinnen ze hebben plaatsgevonden.

Opinies kunnen slechts juridisch worden aangevochten op grond van hun potentiële gevolgen voor de burgers in het bijzonder of de samenleving in zijn geheel. Dus niet uitsluitend omwille van hun inhoud.

Sommige opinies bevinden zich buiten de beschermingsfeer van de vrije meningsuiting. Bijvoorbeeld: Een negationist kan zich niet beroepen op de bescherming van artikel 10 van

de Conventie om aanspraak te maken op het recht om misdaden tegen de mensheid in twijfel te trekken.

Echter: Racisme, homofobie of antisemitisme werden tot nu toe nog niet begrepen in de uitzondering.

10

De vrijheid van meningsuiting

Actueel voorbeeld:

Komiek Bassem Youssef in Egypte

Artikel De Morgen 31/03/2013

Zie John Steward op youtube (engels): https://www.youtube.com/watch?v=LyDOAQNsTrI

11

Persvrijheid

De persvrijheid maakt onderdeel uit van de wet op de vrijheid van meningsuiting.

Naast de garantie in artikel 25 van de grondwet onderschrijft de raad voor de Journalistiek een journalistieke code die vorm krijgt in:

De Verklaring der plichten en rechten van de journalist Aanvaard te Munchen op 24 en 25 november 1971

De Code van Journalistieke Beginselen (1982) Aangenomen door de Algemene Vereniging van Beroepsjournalisten in België

Code van de Raad voor de Journalistiek Goedgekeurd door de VZW Vereniging van de Raad voor de Journalistiek op

20 september 2010

Voor een volledig overzicht zie : http://www.rvdj.be/journalistieke-code

12

Beperkingen en censuur

Censuur kan in België nooit worden ingevoerd

In de oorspronkelijke versie van de Belgische grondwet1831:

"La presse est libre; la censure ne pourra jamais être établie."

De meer recente Nederlandstalige versie van artikel 25 van de grondwet formuleert het als volgt:

"De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd.”

België was hiermee mondiaal gangmaker

O.a. Karl Marx, Multatuli en Victor Hugo hebben in hun tijd van de Belgische tolerantie gebruik gemaakt en kwamen in Brussel schrijven en publiceren als het in hun eigen land te warm werd.

Tussen 1941 en 1994 geen enkele bestraffing van opiniemisdrijven voor een assisenhof (naast criminele zaken ook bevoegd voor politieke- en drukpersmisdrijven). Na de oorlog werden ook fascistische pamfletten meteen weer getolereerd.

13

Beperkingen en censuur

1999: Aanpassing van artikel 150 van de grondwet

Art. 150. De jury wordt ingesteld voor alle criminele zaken, alsmede

voor politieke misdrijven en drukpersmisdrijven, behoudens voor

drukpersmisdrijven die door racisme of xenofobie ingegeven zijn.

Deze misdrijven vallen bijgevolg onder een gewone rechtbank.

Toch blijkt deze bepaling in bepaalde gevallen

problematisch:

Gaat het enkel op drukpers of om elke vorm van mededeling?

In 2001 besloot een Brusselse rechter in kortgeding een uitzending

van „Au nom de la loi‟ van de RTBF te verbieden. (De RTBF ging in

beroep en kreeg gelijk van het Europees Hof voor de rechten van de mens in

Straatsburg)

14

Beperkingen en censuur

Bevoegde rechtbank voor drukpersmisdrijven (behoudens de

uitzonderingen in artikel 150 van de grondwet) is dus steeds het

hof van assisen, echter:

De facto wordt in dergelijke zaken niet vervolgd door het Hof van Assisen

gezien een dergelijke zaak zeer veel werklast met zich meebrengt.

Dit betekent dan ook dat wanneer men een klacht indient wegens laster en

eerroof omtrent wat er in een krant of weekblad verschijnt deze klacht

proforma gebeurt en er geen effectieve rechtsvervolging komt.

Wat wel mogelijk is is dat de betrokken persoon een burgerlijke procedure

start om schadevergoeding te bekomen op basis van art.1382 en dit voor

een burgerlijke rechtbank.

15

Beperkingen en censuur

Rechterlijke tussenkomsten op het internet

De officier van Justitie kan vragen dat een site of andere informatie ontoegankelijk gemaakt wordt. Als de provider daaraan meewerkt, kan hij niet vervolgd worden voor die informatie.

Het kan hier bijvoorbeeld gaan om webpagina's met strafbare informatie (zoals smaad of laster of kraakinstructies), maar ook bijvoorbeeld om computers van klanten die gebruikt worden bij inbraken op systemen van derden. Zulke computers zouden dan van het internet geweerd moeten worden.

Maar: De provider mag zich op geen enkele wijze bemoeien met de inhoud van

de geplaatste informatie.

Een webhoste kan zich hierdoor indekken, maar de beheerder van een webforum niet. Beheerders lezen mee en modereren reacties. Daardoor zijn ze meer dan "tussenpersoon als zodanig". Een forumbeheerder kan dus strafrechtelijk worden vervolgd als gebruikers strafbare informatie publiceren.

16

Wet op de privacy

Bescherming van de privacy Iedereen heeft het recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn

gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden

door de wet bepaald. (Artikel 22 van de Belgische Grondwet)

Voor een volledig overzicht van de privacywet, zie document op

Dokeos

De Europese wetgeving gaat nog een stapje verder: ook de eigen

woning en correspondentie zijn privé. Geen enkel openbaar gezag

mag zich dus mengen in wat u:

doet in uw privéleven

doet in uw eigen huis

schrijft in uw brieven of e-mails

zegt aan de telefoon

17

Wet op de privacy

uitzonderingen: wanneer de nationale of openbare veiligheid of het economische

welzijn van het land in het gedrang is

om wanordelijkheden of strafbare feiten te voorkomen

om de gezondheid, de goede zeden of de rechten en vrijheden van

anderen te beschermen

Is uw privéleven wel privé? “Het gebruik van computer en internet hebben uw dagelijkse leven

vergemakkelijkt: bedrijven en de overheid kunnen u een betere

dienstverlening aanbieden. Maar u heeft er ook een en ander voor

moeten opofferen: u heeft uzelf moeten blootgeven en een stuk van

uw privacy moeten prijsgeven.”

(Portaal Belgium.be)

18

Wet op de privacy

Rechten:

Recht op informatie

U hebt het recht te weten wie uw gegevens verwerkt. Wanneer

iemand gegevens over u verzamelt, moet hij u daarvan op de

hoogte brengen. Dat geldt voor gegevens die rechtstreeks van u zijn

verkregen en voor informatie die via een derde is verkregen.

Recht om vragen te stellen

U mag aan iedereen die verantwoordelijk is voor

gegevensverwerking vragen of hij gegevens over u bezit. Als hij

gegevens over u heeft, moet hij u vertellen:

met welk doel hij deze gegevens heeft verzameld

welke gegevens hij precies heeft

en wie deze gegevens zal ontvangen.

19

Wet op de privacy

Recht om niet te worden onderworpen aan een

geautomatiseerde beslissing (!)

Persoonsgegevens komen tegenwoordig bijna altijd terecht in

computerdatabanken. Die gegevens kan men heel makkelijk

analyseren en gebruiken om een profiel van iemand op te stellen.

Dat is niet verboden. Wat niet mag, is een dergelijk geautomatiseerd

proces dat bepaalde aspecten van uw persoonlijkheid evalueert,

gebruiken als basis voor een belangrijke beslissing die voor u

ingrijpende gevolgen heeft.

Dit verbod is niet van toepassing op beslissingen die genomen

worden in het kader van een overeenkomst zoals de toekenning van

een lening of de intekening op een verzekering …

20

Wet op de privacy

Privacy en het internet Wie zich op het internet begeeft, laat altijd sporen achter.

Impliciete gegevensverzameling

Logfiles:

met welke provider of via welk bedrijf u op het internet surft

wanneer uw bezoek plaatsvindt en hoe lang het duurt

welke pagina's u opvraagt

welke bestanden u aanklikt

Cookies

Een cookie is een tekstbestandje dat op de harde schijf van uw pc

geplaatst wordt op het moment dat u een site bezoekt. Dankzij decookie

kan de server dan uw computer herkennen en kan hij zelfs inspelen op uw

surfgedrag.

21

Wet op de privacy

Soorten cookies

Sessiecookies onthouden uw voorkeuren alleen tijdens die ene

surfsessie.

Permanente cookies blijven op uw harde schijf staan tot u ze zelf wist

of tot de einddatum van het cookie bereikt is.

Er zijn e-marketeers en webwinkels die cookies en andere software gebruiken

om uw surfgedrag te volgen. Zij analyseren dat gedrag en koppelen het aan uw

persoonsgegevens.

Spyware

Spyware is de benaming voor computerprogramma’s die informatie over u

verzamelen zonder dat u het zelf weet.

22

Wet op de privacy

Filmpje Privacy op het internet (stampmedia.be) https://www.youtube.com/watch?v=2iEpO2DaKjA

23

Thuisopdracht

Informatie thuisopdracht

24