Machteld Sacré Meubelanalyse 3baiar

Jules Wabbes Schrijftafel Gérard Philippe

1952

Het meubel dat ik zowel op constructief als esthetisch vlak ga analyseren is de directieschrijftafel “Gérard Philippe” van meubelontwerper Jules Wabbes. Ik wil graag beginnen met een citaat van Marie Ferran-Wabbes (2002), de dochter van Wabbes omdat het volgens mij een samenvattend beeld geeft van de tafel.

‘De originaliteit van het model steunt op de eenvoud van de vormgeving, het evenwicht van de afmetingen en de kwaliteit van de materialen.’

Deze schrijftafel was één van de eerste uitgewerkte meubels van Wabbes die hij tentoonstelde op de Triënnale van Milaan in 1957 en waarvoor hij een zilveren medaille ontving. Het gaat hier om een vrij klassiek bureaumeubel bestaande uit een schrijfplank en een ruimte voor eventueel drie laden. De tafel wordt vernoemd naar de Franse Acteur “Gérard Philippe” die als eerste deze schrijftafel aanschafte.

Afb 1 , Jules Wabbes, Gérard Phlilippe, 1952 ,

Dit meubel wordt gezien als het klassieke ‘Wabbesmeubel’ omdat alle elementen waarmee hij zo gekend was samenkomen. Het werkblad en de drie vakken die bestemd zijn voor laden zijn gemaakt van mechanisch gekalibreerde latten of stukken massief hout ( notelaar , kerselaar en perelaar) die met elkaar verlijmd of verbonden zijn via rechte hoekverbindingen. De assemblagetechniek is typerend voor Wabbes zijn werk. Dit had niet alleen een decoratieve functie maar ook een functionele. Enerzijds had deze manier van werken het voordeel makkelijk door machines te kunnen worden uitgevoerd, anderzijds was het een oplossing tegen het barsten en kromtrekken van de exotische houtsoorten die Wabbes zo graag gebruikte en die toen in overvloed aanwezig waren

Afb 2, Assemblagetechniek (Ferran-Wabbes, 2002, p.47). De afzonderlijke poten hebben een T-vorm die naar beneden toe versmallen. Ze zijn gemaakt uit gebraseerd en geoxideerd, getrokken en geweerloopt zwart staal en met schroeven op de laden vastgemaakt. Er bestaan twee modellen van het meubel. Het belangrijke verschil tussen beide modellen is dat het T - profiel van de poot, dat bij de eerste versie naar buiten is gekeerd, bij de tweede versie naar binnen werd gedraaid om de structuur te vereenvoudigen. De tweede versie werd dan ook alleen in productie genomen door zijn eigen bedrijf: Afb 3, detail van het pootgedeelte Mobilier universel. (A+, 2012)

Hieronder illustreer ik de verbinding tussen de stalen poot en de houten lade die door middel van schroeven aan elkaar worden bevestigd. Er is tevens geen verbinding tussen de poten onderling. Schaal 1:1

Vanaf 2010 is de schrijftafel terug in productie bij de Mechelse meubelfabrikant : Bulo maar spijtig genoeg niet in de originele materialen. De kwalitatieve materialen die Wabbes gebruikte worden nu vervangen door goedkopere versies die volgens mij in strijd zijn met de visie van de ontwerper en het ontwerp zelf spijtig genoeg geen eer aandoet. Zo zijn de stalen poten vervangen door gietaluminium.

Afb 4, Maquette Gérard Philippe Jules Wabbes ( 1919-1974) Jules Wabbes is naast vele bekende namen van het Belgische naoorlogse design een onopvallend buitenbeentje. Hij is afkomstig uit een bescheiden kruideniersgezin en verdient aanvankelijk de kost als fotograaf. Hij is ook actief in het amateur theater waar hij zorgt voor rekwisieten en enkele figurantenrollen speelt. Na die periode richt hij in 1942 met een bevriende actrice een kleine antiek- en interieurdecoratiezaak op. Wabbes blijkt een neus te hebben voor mooie objecten. Maar zijn interesse reikt verder dan dat. Hij laat zijn oog vallen op functionele, eenvoudige en van massief hout gemaakte meubelen. Meubels die meestal aan restauratie toe zijn. Daarom richtte hij een atelier op waar hij niet alleen restaureerde maar ook meubels aankocht om met dat materiaal dan nieuwe meubels te maken ( Van Schaik,2012) In het begin van de jaren 50 wanneer Wabbes actief begint te ontwerpen heeft men in België hoe langer hoe meer belangstelling voor het industriële design. Zo werden er verscheidene verenigingen opgericht om de industriële aanpak te bevorderen en om de kwaliteit van de industriële productie te promoten. Men had als doel de mens gelukkiger te maken door hem meer comfort aan te bieden. In de jaren 50 heerste er een sfeer van optimisme. Ook Wabbes gaat zich meer en meer bezig houden met het industriële en de techniek. Na een grondige studie van de antiekmeubelen en hun assemblagemethode onderzoekt hij de mogelijkheden van de techniek met onder andere het gebruik van machines, schaafmachines, persen en de assemblages van metalen standaardprofielen door spanschroeven ( Ferran-Wabbes, 2002, p.45-46). Na problemen met een uit één stuk massief houten werkblad gaat hij ook experimenteren op het vlak van lattenmeubelen. Die productie verliep in het begin traag en eiste nog tal van aanpassingen. Wabbes werkte graag met massief hout omwille van de kleur, de geur en zijn duurzaamheid . Maar werken met een levend materiaal gaat ook gepaard met nadelen zoals kromtrekking zeker bij exotische houtsoorten die toen in overvloed aanwezig waren en die Wabbes als geen ander het liefst gebruikte. Hij grijpt terug naar gebruiken van het oude vakmanschap waarbij men een glad geschaafde plank in latten snijdt die dan door verlijming aan elkaar worden gezet om er dan een meubelplaat mee te maken( Ferran-Wabbes, 2002, p. 47-48). Jules Wabbes had een zeer uitgesproken visie. Hij wilt met eenvoudige vormen een hedendaags meubilair creëren dat beantwoordt aan de behoeften van het gebruik en dat van even sterke kwaliteit is als de oude meubels. Hij verklaarde ook dat een meubel dat op alle vlakken goed gemaakt is, niet vernietigd kan worden. De meubels moesten niet noodzakelijk mooi zijn. Ze moesten in de eerste plaats sterk zijn. Toch zijn de meubels van Wabbes een streling voor het oog. Ze moesten een logisch voorkomen hebben , een leesbare structuur ( Ferran-Wabbes, 2002, p. 47-48 ).

We kunnen dit het best vergelijken met : ‘What you see is what you get’. De materialen hout en metaal die hij zo graag verenigde moesten hun eigen waarden behouden. Wat echt telde was de eerlijke uitdrukking van kwaliteit. In het boek ‘Jules Wabbes , binnenhuisarchitect (2002) vond ik eveneens deze uitspraken die veel vertellen over zijn manier van denken.

‘…een meubel ontwerpen niet gewoon een tekening maken is. Vernieuwing is alleen te vinden in een technische bijdrage of uitvinding. In onze tijd is er een gebrek aan vakmensen en overvloed aan materialen. Bijgevolg moet men bij het vervaardigen van meubelen niet in de eerste plaats toezien op de materialen, maar aan de machines een maximum aan manipulaties toevertrouwen die een zeer grote nauwkeurigheid eisen , een nauwkeurigheid waartoe vakmensen zelfs niet zouden in staat zijn. Aanvankelijk moet men over de noodzakelijke fabricage technieken beschikken of er tenminste het nodige genie voor hebben. Ook al bedenkt men een meubel in functie van de gekende technieken, toch blijft het probleem bestaan van de uitvoering en van de aanpassing van het idee aan de industrie. Vaak ontdekt men dan banale moeilijkheden, conflicten, allergieën. Pas nadat men dit alles te boven is gekomen , op alles heeft toegezien tot op het allerlaatste ogenblik, kan men stellen dat het werk af is’

Jules Wabbes staat over het algemeen bekend om zijn bureaumeubilair. Hij start een meubel bedrijf op ‘Mobilier universal’ genaamd die hij uiteindelijk in de jaren 70 moet verlaten. Vandaag de dag zijn de ontwerpen van Jules Wabbes zeer hoog gewaardeerd bij antiekverzamelaars. Appreciatie Tijdens mijn bezoek aan de tentoonstelling van Jules Wabbes in de Bozar in Brussel werd me onmiddelijk duidelijk dat Wabbes een vergeten ontwerper is. De meubels en objecten waren van een zeer hoge kwaliteit en vakmanschap. Deze eenvoudige, maar elegante schrijftafel Gérard Philippe trok meteen mijn aandacht. De eenvoudige en leesbare constructie is in mijn ogen een steeds terugkerend kermerk in Wabbes’ werk. Die eenvoud inspireert me omdat het ons duidelijk leert dat een moeilijke / ingewikkelde constructie niet altijd tot een goed meubelstuk leidt. De toegepaste assemblagetechniek heeft zoals eerder gezegd een dubbele functie: zowel decoratief als functioneel. Ook dit komt vaak terug in verschillende stukken van Wabbes. Een zeer mooi handelsmerk als je het mij vraagt. Hieronder nog enkele foto’s die ik genomen heb op de tentoonstelling.

Afb 5, Gérard Philippe tweede versie, Afb 6, Gérard Philippe eerste versie,

Afb 7, tekening vooraanzicht Gérard Philippe

Afb 8, tekening werkblad Gérard Philippe

Bronnen Boek: Ferran-Wabbes, M. (2002). Jules wabbes (1919-1974), binnenhuisarchitect. Doornik : La renaissance du livre. Ferran-Wabbes, M. (2012). Jules wabbes, furniture designer. Folder tentoonstelling, p2 . Niet gedrukte online bron: Van Schaik, M. (2012). “un fou de qualité” :Jules wabbes in Bozar, via http://www.archined.nl/nieuws/2012/december/un-fou-de-qualite-jules-wabbes-in-bozar/ [geraadpleegd op 27 december 2012]. Afbeeldingen: Afb. 1:Dujardin, F. (z.j). “un fou de qualité” :Jules wabbes in Bozar, via http://www.archined.nl/nieuws/2012/december/un-fou-de-qualite-jules-wabbes-in-bozar/ [geraadpleegd op 27 december 2012]. Afb. 2: Ferran-Wabbes, M. (2002). Jules wabbes (1919-1974), binnenhuisarchitect. Doornik : La renaissance du livre. Afb. 3: Ferran-Wabbes, M. (2002). Jules wabbes (1919-1974), binnenhuisarchitect. Doornik : La renaissance du livre. Afb. 4: Ferran-Wabbes, M. (2002). Jules wabbes (1919-1974), binnenhuisarchitect. Doornik : La renaissance du livre.  Afb.  5:  Sacré,  M.,  2012.  Tweede  versie  Gérard  Philippe,  archief  auteur.    Afb.  6:  Sacré,  M.,  2012.  eerste  versie  Gérard  Philippe,  archief  auteur.    Afb.  7:  Sacré,  M.,  2012.vooraanzicht  Gérard  Philippe,archief  auteur.    Afb.  8:  Sacré,  M.,  2012.werkblad  Gérard  Philippe,  archief  auteur.