Juf Astrid - Juf Astrid & Co · Web viewDe kleuters vergelijken twee kubussen uit de reeks. (Bv....

Astrid Meire2 BAKO

Howest 2012 - 2013

3

Astrid Meire Wiskunde: meetinstrument 2012 - 2013

InleidingAls kleuteronderwijzer(es) is het zeer belangrijk dat wij peuters en kleuters zoveel mogelijk kansen geven tot vergelijken, verwoorden, schatten, … zodat ze goed leren kennis maken met het begrip "meten". Als we in de kleuterklas dingen gaan meten met de kinderen, is het essentieel dat die kansen aansluiten bij hun leefwereld. Dit kunnen we doen door hen te laten experimenteren en exploreren met verschillende meetinstrumenten en materialen/zaken die we hen laten meten. Door probleemsituaties te stellen, zullen de kinderen geboeid worden om te gaan meten.

Ik heb een meetinstrument ontworpen dat aansluit bij alle ontwikkelingsniveaus en dat aanpasbaar is. Mijn meetinstrument heet de kubikus. Het is een veelzijdig meetinstrument, waarmee we lengte en inhoud kunnen meten. Er kan gedifferentieerd worden en het is een aantrekkelijk instrument. Bij de kubikus hoort ook een groot meetbord. Afhankelijk van het kleuterjaar waarin een meetles gegeven wordt, neem je er dan ook een klasdoos bij. Ik heb drie klasdozen gemaakt (K1 / K2 / K3) met daarin telkens de benodigdheden die bij het meetinstrument horen.

In deze handleiding wordt informatie gegeven over het meetinstrument zelf, de werkwijze, hoe er moet gedifferentieerd worden, enzovoort. Er worden ook enkele passende leerplandoelstellingen en activiteitendoelen gegeven.

Het meetinstrument kan in de klas geplaatst worden en gebruikt worden in allerhande activiteiten, spontaan of occasioneel.

3


InhoudsopgaveInleiding............................................................................................................2

Inhoudsopgave............................................................................................................3

1. De kubikus............................................................................................................41.1 Omschrijving en materiaal.................................................................................................................................41.2 Functie.................................................................................................................................5

1.2.1 Lengte meten.............................................................................................................................5

1.2.1.1 Benodigdheden.........................................................................................................................51.2.1.2 Werkwijze.........................................................................................................................8

1.2.2 Inhoud meten.............................................................................................................................10

1.2.2.1 Benodigdheden.........................................................................................................................101.2.2.2 Werkwijze.........................................................................................................................10

2. Onderwijsnut............................................................................................................112.1 Differentiatie.................................................................................................................................11

3


2.2 Leerplandoelstellingen.................................................................................................................................122.3 Activiteitendoelen.............................................................................................14

Bibliografie..........................................................................................16

1. De kubikus1.1 Omschrijving en materiaalDe kubikus bestaat uit een reeks kubussen van verschillende groottes. Elke kubus heeft zes vlakken die in verschillende kleuren geverfd zijn: rood, geel, blauw, groen, oranje en paars. Er zijn in totaal 5 kubussen:

Kubus 1: 10 cm Kubus 2: 20 cm Kubus 3: 40 cm Kubus 4: 50 cm Kubus 5: 60 cm

De kubussen zijn gemaakt uit hout. De vlakken werden aan elkaar gezet m.b.v. kleine vijzen. Bij elke kubus is er een scharnier voorzien zodat één vlak open kan gaan. Daardoor kunnen alle kubussen in elkaar geplaatst worden. Het vlak dat kan worden opengezet is beveiligd met tape en een koord. In elke kubus is er ook

3


een magneet aan de binnenkant gekleefd, zodat de zijde dat open kan niet open valt tijdens het "omrollen" van de kubussen.

De kubikus, dus de verzameling van alle kubussen, is zeer degelijk gemaakt. Het meetinstrument kan gemakkelijk verplaatst worden dankzij de handvatgaten aan weerszijden van de grootste en de tweede grootste kubus. De kubussen wegen niet zwaar op zich, enkel wanneer ze allen in de grootste kubus zitten weegt het uiteraard wat zwaarder. De kubussen zijn allen zeer duurzaam aangezien ze uit hout gemaakt zijn. Elke kubus werd ook afgeschuurd en geverfd met olieverf, waar ook vernis in zit. De kubussen zijn dus waterbestendig! Ook aan de veiligheid werd gedacht. De randen van de kubussen zijn met behulp van schuurpapier wat ronder gemaakt, zodat de kinderen zich niet kunnen bezeren aan eventueel scherpe kantjes.

Wanneer de kubikus niet gebruikt wordt, kan ze in de onthaalhoek gezet worden en kan er een kleuter op zitten, bv. de kleuter van de dag / week. De kleuter mag dan ook nog eens kiezen op welk kleurtje hij / zij wil zitten.

Bij de kubikus hoort ook nog een groot meetbord met verschillende prentjes die in klasdozen zitten. Meer uitleg over dit bord, de klasdozen en de prenten wordt gegeven in punt 1.2.1.1 op pagina 5.

1.2 FunctieDe kubikus heeft verschillende meetfuncties. Het kan de lengte meten en het kan inhoud meten.

1.2.1 Lengte meten

1.2.1.1 Benodigdheden

3


We kunnen met de kubikus de lengte meten van zowel voorwerpen als personen. Eerst en vooral hebben we natuurlijk de kubikus nodig. Daarnaast hebben we ook nog het grote meetbord nodig. De indeling van het bord ziet er zo uit:

Het meetbord is gemaakt uit hout en heeft bovenaan twee handvaten. Ik heb als ondergrond een neutrale kleur gekozen voor het bord, omdat op het bord nog felgekleurde prentjes moeten gekleefd worden. Op het bord staan zwarte lijnen van tape. De linkerkolom en de rechterkolom werden aantrekkelijk gemaakt m.b.v. zachte bolletjes en gekleurde sterretjes. Bij de middelste kolom heb ik het gewoon zwart gelaten, omdat in die kolom sowieso nog veel gekleurde prentjes komen en anders zou het te druk en chaotisch overkomen.

In de linkervakjes kunnen vierkanten gekleefd worden. Die tonen aan met welke kubusgrootte er zal gemeten worden. In de middelste stroken worden dan kaartjes gekleefd die aantonen hoeveel keer de kubus verrold werd om zo de lengte van iets te meten. In de rechtervakjes wordt dan het eindresultaat weergegeven.

Linkervakjes: Als je een voorwerp meet (bijvoorbeeld een bank) dan kun je het voorwerp eens meten met de kleinste kubus, eens met een iets grotere kubus, nog een grotere, enzovoort. De eindresultaten zullen telkens anders zijn en kunnen dan ook vergeleken worden. Zo leren de kleuters dat hoe groter maateenheid (grootte van de kubus) is, hoe kleiner het maatgetal zal zijn. We kunnen er ook bijvoorbeeld vier keer dezelfde kubus hangen. Dan kun je de lengte van vier objecten meten met die kubus en dan de resultaten vergelijken.

Middelste stroken: naast het prentje van het gekozen vierkant worden kleine prentjes gekleefd. Deze prentjes verschillen naargelang de leeftijd van de kleuters.

3


K1: afbeeldingen van bijvoorbeeld huisjes (kan aangepast worden aan het thema) in de zes kleuren. De KO kan ook concreet materiaal gebruiken hiervoor, maar dit wordt wat moeilijker aangezien het niet groot mag zijn en er 6 kleuren moeten zijn!

K2: bollen in de zes kleuren K3: het cijfer 1 in de zes kleuren

Rechtervakjes: in de middelste stroken hangen allerhande gekleurde prentjes. De kleuters tellen het aantal prentjes op, met of zonder hulp van de KO en met of zonder vingeraanwijzing. Het uiteindelijke cijfer komt dan in het rechtervakje. Als er dus 5 gekleurde huizen geteld worden, nemen de kleuters uit een potje een prent waarop 5 huizen staan. (=> één-één-relatie wordt gestimuleerd). Bij het optellen van de prentjes op de middelste strook, mag er zeker hulp gevraagd worden aan medekleuter of aan de KO. Ook bij het nemen van de juiste prent uit het eindresultaatpotje mag er hulp gevraagd worden.

Het meetbord ziet er als volgt uit:

Afhankelijk van het kleuterjaar, neem je de klasdoos voor K1, K2 of K3 met het kleine kubussendoosje. In deze dozen zitten de nodige prentjes. Deze kunnen ook altijd vervangen worden en aangepast worden aan het thema/niveau van de

3


klasgroep. De klasdozen zelf zijn gemaakt van stevig karton en op het deksel staat in vilt het kleuterjaar. Bij elke doos staat ook op de buitenkant reeds wat er in de doos zal zitten, zoals de huisjes of de eentjes. Deze zijn er met velcro opgekleefd, dus kunnen aan elk thema aangepast worden.

In elke klasdoos zitten gekleurde prentjes in kleine, gekleurde doosjes. Er zit ook een bakje in de doos waarin de prenten zitten voor het eindresultaat. Voor de eerste kleuterklas zijn dit bijvoorbeeld prentjes van huisjes (thema 'mijn huis', 'stenen', …). De KO kan eventueel ook voor concreet materiaal zorgen, zoals gekleurde balletjes waarop velcro werd bevestigd. Dit brengt uiteraard wat werk met zich mee, maar is wel tof om bij de jongste kleuters te gebruiken!

1.2.1.2 Werkwijze

1) Wat gaan we meten? De KO bepaalt alleen of in overleg met de kleuters wat er zal gemeten worden.

2) Kubus kiezen. De KO laat de kleuters kiezen met welke kubus ze het voorwerp willen meten. De kleuters moeten dan dus al inschatten welke kubus het meest geschikt is voor dat voorwerp. (Bv.: De kleinste kubus zal geschikter zijn om bv. de lengte van een boek mee te meten dan de lengte van een grote bank.) De kleuters nemen de juiste prent van de gekozen kubus en kleven deze op het meetbord aan de linkerkant.

3) Voorspellen. De kleuters voorspellen hoeveel keer de kubus in het voorwerp zou kunnen gaan en hoeveel keer ze de kubus zouden kunnen omrollen tijdens het meten van het voorwerp. Achteraf wordt dan naar de voorspelling teruggekeken.

4) Het meten zelf. De kubus wordt op het voorwerp gezet aan het begin. De kubus kan dus al zeker één keer in het voorwerp. Er wordt dus al één prent op het meetbord gekleefd. Telkens wanneer de kubus omgerold wordt, kleeft een kleuter een prent op het bord. De kleuter kijkt ook naar de kleur van de kubus. De kleur bovenaan de kubus wordt op het bord gekleefd. Het meten gaat door tot de kubus het voorwerp overlapt. Uiteindelijk zal de meting dus iets te groot zijn, aangezien we niet met halve kubussen werken bij kleuters!

5) De prenten op het meetbord worden geteld. Aan de rechterkant kleven de kleuters dan het eindresultaat.

3


6) Met een andere kubus meten. Sommige voorwerpen kunnen we met verschillende kubussen meten. Telkens krijgen we dan andere eindresultaten die met elkaar vergeleken kunnen worden.

We kunnen ook met één kubus verschillende dingen tegelijkertijd meten en die dan met elkaar vergelijken. Bijvoorbeeld: Hoe groot is de juf? Hoe groot is Jantje? We meten de juf en Jantje met dezelfde kubus en dan zien we hoeveel kubussen ze verschillen. Uiteindelijk zal de conclusie zijn dat de juf groter is dan Jantje. Hierbij worden de begrippen "groter dan" en "kleiner dan" geoefend.

De lengte van één voorwerp/persoon wordt gemeten met één kubus.

De lengte van twee verschillende voorwerpen/personen wordt gemeten met één kubus.

3


De lengte van één voorwerp wordt gemeten met verschillende kubussen. (Daarna kunnen de resultaten vergeleken worden.)

1.2.2 Inhoud meten

1.2.2.1 Benodigdheden

De tweede functie van de kubikus is het meten van de inhoud. Daarvoor hebben een aantal zaken nodig:

1. De kubikus; de vijf kubussen.2. Het meetbord en de klasdozen met daarin de juiste prentjes (K1 / K2 / K3 +

vierkantjes). Beschrijving meetbord, zie 1.2.1.1.3. Voorwerpen waarmee we de inhoud van één of meerdere kubussen meten,

bv. ballen, knuffels, ballonnen, wc-rollen, …

1.2.2.1 Werkwijze

1) Van welke kubus meten we de inhoud en welke voorwerpen gebruiken we? De KO bepaalt dit alleen of in overleg met de kleuters. De kleuters kleven opnieuw de gekozen kubus op het meetbord aan de linkerkant.

2) Voorspellen. De kleuters voorspellen hoeveel keer het voorwerp in de kubus zou kunnen of ze voorspellen welke kubus ze zouden moeten nemen

3


om een bepaalde hoeveelheid voorwerpen te meten. Achteraf wordt dan naar de voorspelling teruggekeken.

3) Het meten zelf. Eerst wordt het deksel van de gekozen kubus geopend. De kleuters nemen telkens een voorwerp en steken het in de kubus. Telkens wanneer er een voorwerp in de kubus kan, hangt de kleuter ook een kaartje op het meetbord naast de gekozen kubus. De kleuren van de prentjes spelen geen rol, maar de kleuter mag uiteraard altijd de kleur benoemen. Het meten gaat door tot de voorwerpen niet meer in de kubussen geraken.

4) De prenten op het meetbord worden geteld. Aan de rechterkant kleven de kleuters dan het eindresultaat.

5) De inhoud van een andere kubus meten. Met de voorwerpen die gebruikt werden in een kubus, kunnen we ook eens de inhoud van een andere kubus meten. Zo wordt duidelijk dat de inhoud van een andere kubus groter / kleiner is.

2. Onderwijsnut2.1 DifferentiatieWe moeten er altijd voor zorgen dat we werken in de zone van de naaste ontwikkeling. De KO moet inspelen op de verschillen tussen de kleuters onderling door goed en correct te differentiëren. Er kan op verschillende manieren

gedifferentieerd worden als we de kubikus in gebruik nemen. Hieronder volgen enkele mogelijkheden:

Naargelang de leeftijd van de kinderen en het niveau van de klasgroep/van de kleuters, kunnen er meer of minder kubussen aangeboden worden. Eerst bied je bijvoorbeeld de kleinste kubus, de middelste en de grootste kubus aan. De nadruk ligt dan op klein - midden - groot. Zijn de kleuters hiermee vertrouwd, dan haalt de KO de andere twee kubussen boven.

3


Er wordt gewerkt van concreet naar abstract i.v.m. het meetbord. Voor een K1 hebben we bijvoorbeeld prentjes van gekleurde huizen, in een K2 gebruiken we gekleurde bollen en in een K3 gebruiken we uiteindelijk gekleurde cijfers (cijfer 1). Als de KO merkt dat de kleuters (of sommige kleuters) al volledig vertrouwd zijn met bijvoorbeeld de bollen, dan kan er al eens geprobeerd worden om te werken met de cijfers. Nog leuker zou zijn mocht de KO zorgen voor écht materiaal voor de jongste kleuters, zoals gekleurde balletjes met velcro om op het meetbord te hangen.

Tempo : de KO kan de kleuters een meetopdracht geven dat ze binnen een bepaalde tijd moeten afwerken, m.b.v. een toffe zandloper. Hierdoor creëren we een spanningselement waardoor (de meeste) kleuters enthousiaster gaan reageren. Ze zien de opdracht nog meer aan als "een uitdaging".

De KO laat de kleuters individueel of in groep werken. Door in groep te werken, kunnen de kleuters elkaar helpen en doen groeien.

Met of zonder begeleiding van de KO. De KO kan heterogene of homogene groepen maken. Deze kan de KO wel of niet begeleiden. Een homogene groep waarin kleuters zitten die minder goed zijn in het meten van objecten, zal de KO best eens begeleiden. Deze kinderen zullen dan naar een succeservaring geleid worden. De KO kan ook een kleuterjuf of kleutermeester aanduiden die de leiding neemt over een klein groepje medekleuters. Zo helpen ze elkaar ook verder.

2.2 LeerplandoelstellingenHieronder volgt een lijst van doelstellingen die kunnen gebruikt worden bij activiteiten met de kubikus. De leerplandoelstellingen komen aan bod in volgorde van voorkomen in het leerplan wiskunde. Na elke doelstelling wordt een korte toelichting gegeven over waarom ik deze doelstelling als "passend" geselecteerd heb.

WIS/ME p. 10, */** 1.1 De kleuters ervaren dat dingen eigenschappen hebben en kunnen dat verwoorden.

In de kubikus zitten verschillende kubussen van verscheidene groottes. De kleuters verwoorden kleur, vorm, grootte.

3


WIS/ME p. 10, */** 1.2 De kleuters ervaren dat er verschillende grootheden bestaan die we kunnen meten, nl. lengte, inhoud, gewicht, oppervlakte en tijd.

De kleuters gebruiken verschillende kubussen uit de kubikus als maateenheid om verscheidene lengtes te meten. Ze begrijpen dat er verschillende lengtes bestaan. Ook bij inhoud experimenteren ze met de kubussen. Bv. Hoeveel knuffels geraken er in een bepaalde kubus?

WIS/ME p. 11, */** 2.1 De kleuters kunnen vergelijkingen maken en eenvoudige onderlinge relaties beschrijven.

De kleuters zeggen bv.: "Kubus 1 is veel kleiner dan kubus 5, dus in kubus 1 kunnen er minder dingen in zitten."

WIS/ME p. 11, */** 2.2 De kleuters kunnen handelend en verwoordend twee dingen op hun kwalitatieve eigenschap vergelijken. (O.D. 2.1.)

De kleuters vergelijken twee kubussen uit de reeks. (Bv. kubus 3 is groter dan kubus 1)

WIS/ME p. 11, */** 2.4 De kleuters kunnen rekening houden met meer dan één eigenschap.

De KO stopt bv. in een kleine kubus een zwaar gewichtje. De kleuters vergelijken dan de kleine kubus met een iets grotere kubus. Ze merken dat de ene kubus kleiner is dan de andere, maar dat hij toch zwaarder weegt.

WIS/ME p. 11, */** 2.7 De kleuters kunnen dingen rangschikken volgens de toenemende of afnemende mate van een welbepaald kwalitatief kenmerk. (O.D. 2.3.)

Een aantal kubussen worden van klein naar groot of omgekeerd gerangschikt. De KO kan hen de kubussen ook in de juiste volgorde laten zetten qua gewicht (er wordt gezorgd voor een duidelijk verschil in gewicht bij een aantal kubussen)

WIS/ME p. 12, ** 3.1 De kleuters kunnen de meest gepaste maateenheid kiezen.

De kleuter kiest welke kubus hij/zij neemt om een bepaalde lengte te meten. (Bv. bij het meten van een tafel, welke kubus zal hij/zij gebruiken?) De kleuter krijgt bijvoorbeeld een aantal knuffels. In welke kubus passen alle knuffels het best?

3


WIS/ME p. 12, ** 3.2 De kleuters kunnen op basis van een gekozen (natuurlijke) maateenheid vooraf het resultaat schatten.

Bv.: de KO laat de kleuters vooraf schatten welke kubus ze het best zouden gebruiken bij het meten van een bepaalde lengte en hoeveel keer de kubus zou draaien.

WIS/ME p. 12, ** 3.3 De kleuters kunnen bij benadering een voorwerp "meten" met een zelfgekozen maateenheid. (O.D. 2.6.)

Tijdens het hoekenwerk kunnen ze zelfstandig aan de slag met het meetinstrument. Ze schatten zelf welke kubus ze nemen en hoeveel keer de kubus in de lengte zou passen of hoeveel voorwerpen er in de kubus zouden passen. Ze draaien de kubus zelfstandig (of met hulp van andere kleuters) om en kleven de prentjes op het bord.

WIS/ME p. 13, ** 3.4 De kleuters kunnen het resultaat van de meting verwoorden.

De kleuters geven aan op het bord hoeveel keer de maateenheid in de lengte gaat. Daarna verwoorden ze het resultaat. Zelfde systeem bij meten van inhoud.

WIS/ME p. 13, ** 3.5 De kleuters zien in dat het wisselen van de maateenheid een invloed heeft op het maatgetal en omgekeerd.

Als ze de lengte van een kussen meten moeten ze inzien dat het maatgetal groter zal zijn wanneer ze een kleine kubus gebruiken dan wanneer ze een grotere kubus gebruiken.

WIS/ME p. 13, ** 3.6 De kleuters zien in dat je steeds dezelfde maateenheid moet gebruiken om te kunnen vergelijken.

Als er twee kleuters op een matje liggen op de grond en ze willen hun lengte meten, moeten ze inzien dat ze bij beide kleuters dezelfde kubus moeten nemen om een juist maatgetal te verkrijgen.

WIS/ME p. 13, ** 3.7 De kleuters kunnen verschillende meetresultaten vergelijken en interpreteren.

Bv. Kleuter 1 is 3 kubussen lang en kleuter 2 is 4 kubussen lang, dus kleuter 2 is langer dan kleuter 1.

3


2.3 ActiviteitendoelenCognitief:

Verschillende eigenschappen van de kubikus verwoorden. Verwoorden welke kubus groter/kleiner is dan een andere kubus. Verwoorden welke kubus het grootst/kleinst is. Benoemen van de kleuren (rood, geel, blauw, oranje, groen, paars). De verschillende stappen in het meetproces verwoorden. Het aantal huisjes/bollen/eentjes tellen, met en/of zonder vingeraanwijzing. Een mentaal beeld vormen van het aantal keer dat je een kubus moet

rollen om een voorwerp te meten om zo tot een voorspelling te komen. Een mentaal beeld vormen van het aantal voorwerpen dat in een kubus

zou kunnen passen om zo tot een voorspelling te komen. De kubus als zijnde “kubus” benoemen. De gelijkenissen tussen de kubussen verwoorden. De verschillen tussen de kubussen verwoorden. Beschrijven van de onderlinge relaties van de kubussen. Het resultaat van het meten verwoorden. Inzien dat het verwisselen van een kubus om eenzelfde lengte te meten

invloed zal hebben op het maatgetal. Verschillende meetresultaten vergelijken en interpreteren.

Dynamisch-affectief:

Samenwerken tijdens het meten van de lengte / inhoud. Elkaar helpen. Hulp durven vragen als je iets niet weet. Zich houden aan de afspraken: voorzichtig omgaan met de kubussen,

voorzichtig zijn met de potjes en de prentjes, de deksels niet opendoen en zomaar dicht laten vallen.

Motorisch:

De kubussen vastnemen om ze vervolgens te rangschikken volgens grootte.

De kubussen vastnemen om ze vervolgens te rangschikken volgens gewicht.

Met beide handen de kubus vastnemen om ze vervolgens om te rollen. De prentjes vastnemen tussen duim en wijsvinger om ze vervolgens op het

meetbord te kleven.

3


BibliografieVAN SIMAY, D. (2012) Cursus Meten met kleuters S3. Howest: Brugge.

VAN SIMAY, D. (2012) Powerpoint: Wiskunde voor kleuters 2: meten met kleuters. Howest: Brugge.

3


Leerplan wiskunde (GO!)

Juf Astrid - Juf Astrid & Co · Web viewDe kleuters vergelijken twee kubussen uit de reeks. (Bv....

Documents

Transcript of Juf Astrid - Juf Astrid & Co · Web viewDe kleuters vergelijken twee kubussen uit de reeks. (Bv....