700 jaar joods leven in Sittard

Opzet lezing Korte voorgeschiedenis van jodendom in Europa 1309, het begin in onze regio is triest… 16e – 17e eeuw: gewenst én vervolgd

- Synagoge(s?) in Plakstraat 18e eeuw:

- Synagoge in Molenbeekstraat- Begraafplaats

Franse tijd, gelijkberechtiging begint- raadslid

19e eeuw, groei en emancipatie- anti-joods gedrag19e eeuw- Een nieuwe synagoge

20e eeuw: assimilatie en holocaust- Carnaval- Muziek- Taal - Wolf&Hertzdahl- AMDG- De vernietiging (Zondervan)- Nieuwe klappen: afbraak synagoges,

begraafplaats- Toch overlevenden (Silbernberg)

21e eeuw: hoe nu verder

Geschiedenis Joden in Europa 313: Edict van Milaan, rechten joden ingeperkt 380: Theodosius, geen joodse ambtenaren 800: Karel de Grote, joden bevoordeeld 1096: eerste kruistocht, joden vermoord 1215: IV Lateranen, jodenhoed 1290: verdrijving uit Engeland 1306: verdrijving uit Frankrijk 1309: massamoord Born 1347…: pestepidemie, joden zondebok 1461: tijdelijke verdrijving uit Gulik 1492: verdrijving uit Spanje 1497: verdrijving uit Portugal

Organisatie Joden in middeleeuwen

Lokale, synagogale gemeenschappen Geen toegang tot gilden: daarom bijvoorbeeld in

handel en geldlening (vgl Lombarden) Positie t.a.v. adel en geestelijkheid:

- Adel: bescherming tegen betaling (nuttig ivm geldverkeer)- Geestelijkheid: anti-joods (moordenaars van Jezus)

Joods leven in Limburg De sporen van joods leven in Limburg gaan ruim 700 jaar terug. In Maastricht bestond

al vóór 1295 een synagoge mét mikwe, gelegen in de Platea Judeorum (de Jodenstraat). Als gevolg van pogroms verdwenen de joden uit Limburg. De pogroms begonnen in 1309 (Born) en culmineerden als gevolg van de pest-epidemie na 1349. Tussen 1350 en 1600 verbleven er weinig joden in het huidige Limburg. Als gevolg van de territoriale versnippering van wat nu Limburg is verschilde het beleid ten aanzien van de joden van gebied tot gebied. In de Oostenrijkse delen van Limburg hield men zich streng aan het uitwijzingsplakkaat van Alva uit 1570. Dit in de Spaanse tijd ontstane decreet bleef van kracht, zodat zich geen joden konden vestigen in de Opper-Gelderse steden Roermond en Venlo. Daarom trokken de joden naar het Gulikse en Staatse zuiden, waar te Sittard en Heerlen de eerste joodse vestigingen in de nieuwe tijd ontstonden. Daarnaast kwamen er kleine vestigingen langs de handelsroutes tussen Rijn- en Maasland en aan de wegen langs de Maas. Maastricht hield haar poorten echter gesloten. Pas met de komst van de Fransen in 1794 werden de joden wettelijk gelijkgesteld en werden de toelatingsverboden en beperkingen opgeheven. Toen konden er joodse gemeenten ontstaan in Maastricht, Roermond en Venlo. Verder waren er reeds kleine joodse gemeenten in Eijsden, Meerssen, Vaals, Valkenburg, Gulpen, Heerlen, Beek, Sittard, Grevenbicht en Gennep. In de loop van de negentiende en twintigste eeuw ontstond er een bloeiende joodse gemeenschap in Limburg.(Kunnen 2003)

1309 – 2009herdenking massamoord joden te Born

In regio in 13e eeuw al joden, mogelijk eerder. In 1215 op het Concilie van Lateranen bepaald dat de joden als kenteken een spitse

hoed moesten dragen. Later een gele ring.

In Born in 1309 door bendes die een kruistocht wilden organiseren het kasteel afgebrand, nadat daar 110 joden uit de omgeving hun toevlucht

hadden gezocht bij de vertegenwoordiger van de landsheer, Jan van Valkenburg.

In andere plaatsen, bijvoorbeeld Jemappes werden ze wel gered door bescherming van de hertog van Brabant, elders ook door bisschoppen of

kloosters

Kroniek van Tiel

In Duitsland, Brabant, Vlaanderen en Henegouwen en Holland heeft in 1309 een grote menigte mensen zich met het Kruis getooid en overal in de

landen vele joden vermoord. Zij hebben het kasteel Born

verwoest, waarbij 110 joden zijn vermoord.

15e en 16e eeuw Rond 1420 stierf de lijn der Gulikse hertogen uit en

erfde het “huis Berg‘ de goederen en het land. In 1461 werden de joden uit het land van Jülich uitgewezen. Niet erg veel later kon men toch weer terugkeren, want in 1514 werd in Gulik door Hertog Johann III bepaald dat de joden een gele ring op hun kleding moesten dragen. Tot het Land van Gulik hoorden onder meer Sittard, Broeksittard, Munstergeleen, Born en Grevenbicht. Volgens een Sittardse kroniek bestond begin 16e eeuw al een synagoge in de Plakstraat (huisnummers 6 en 8). De gemeenschap zou tussen de vijf en tien gezinnen moeten tellen, maar mogelijk kerkten ook joden uit omliggende plaatsen daar. De hertog van Gulik verbood in 1554 joden zich in zijn land op te houden, maar het is zeer de vraag in hoeverre hieraan gehoor is gegeven. In elk geval werd vanaf 1582 te Sittard weer een groep joodse slagers vermeld.

17e eeuw,

Vanaf 1595: Geleitschein, soort vrijbrief (tegen betaling…) min of meer vergelijkbaar met pachtovereekomsten, voor 6, 12 of 16 jaar…

Vanaf ca 1620 weer langzaam enkele joodse gezinnen in de stad

Geen Geleitschein? Dan ‘pack-’ of ‘betteljuden’

18e eeuw

Vanaf 1715 begrafenissen op joodse begraafplaats op voormalig fort Sanderbout

18e eeuw In 1725 toestemming van de

hertog om een huissynagoge te vestigen

Krefeld van oudsher hoofdplaats voor onze regio

Franse Tijd

Gelijkberechtiging, meteen al een raadslid- Moses Levy

Registers van naamsaanneming van Sittard verloren gegaan

Toename sterk: In 1794: 49 joden, in 1808: 72 Toch discriminatie: aanvragen van patenten (alleen in

departement v.d. Roer)- 8 slagers, 4 paardenhandelaren, 2 handelaren in stoffen, 2

opkopers- Namen: Rosendahl, Hertz, Hertzdahl, Levenbach,

Grünefeld, Fränkel, Egger, Sternheim, Goldstein, Waldhausen, Horn, Hartog, Silbernberg…

Register van naamsaanneming verloren…

 Volkstelling 1799 Roerdepartement, Arrondissement Aachen, Kanton Sittard: Joodse inwoners.(naar "Monografieën uit het Land van Sittard" deel 3) Volgnr.: naam: leeftijd: beroep: kinderen onder 12: Sinds wanneer in Sittard (aantal jaren)(* aantal jaren in deze plaats woonachtig) Sittard (binnenstad)154Hertz Hertzdahl 36 Boucher 2kk ook genoemd Rosendahl 1 jaar in Sittard155 Lena - 34 Femme 8 jaar in Sittard156Beer Hertzdahl 36 Frere ook genoemd Rosendahl157Finke Hertzdahl 20 Servante158Judith Hertzdahl 18 Servante 203Moises Hertzdahl 52 Md (Marchand) geboren204Lena Sandi 55 Femme205Barme. Hertzdahl 19 Fils206Zara Hertzdahl 17 Fille207Hertz Hertzdahl 15 Fils208 Ester Wolff 16 Pensionair 4 jaar in Sittard209 Rachel - 17 Servante 4 jaar in Sittard 270Levi Hertzdahl 47 Frippier (uitdrager) 2kk ook genoemd Rosendahl geboren 271Judith Gampers 44 Femme 23 jaar in Sittard272Veronica Hertzdahl 16 Fille273Meijer Hertzdahl 13 Fils

458Abraham Lezer 45 - 11jaar in Sittard459Mar.Ann. Hertzdahl 29 Femme

642Salmon Moises 59 Boucher = Sternheim 39 jaar in Sittard

 

661Godschalk Levij 77 - 1kk = familie Horn geboren662 Marianne 50 31 jaar in Sittard663 Leib Levy 27 Fils664Samson Levy 15 Fils665Rachel Levy18 Fille

686 Salmon Hertz 58 Boucher 34 jaar in Sittard

687 Sara Levy 56 Femme688 Compel. Hertz 24 Fils689 Vechel? Hertz 29 Fille 1kk690 Siporn 24 Femme 1kk691 Moises 30 Dominisque 1kk 2 jaar in Sittard692 Sibille 27 Servante 3 jaar in Sittard  

883 Moises Levij 53 Boucher = familie Levenbach 26 jaar in Sittard884Hend. Levij Eger 44 Femme885 Jos. Levij 20 Fils886 Ab. Levij 16 Fils887 Sal. Levij 14 Fils888 Bill. Levij 22 Fille

965 Leib. Joachim 42 Marechand = Joachim Grünefeld 8 jaar in Sittard966 Sibil Levij 48 - 25 jaar in Sittard967 Gertr. Levij 19 Fille (stiefdochter)968 Dan. Levij 15 Fils (stiefzoon) = familie Egger(969Helene Meijers** 17 Servante)__________________41 + 7 kk = 48 Joden (in 1806 werden 72 geteld)

19e eeuw

Groei en emancipatie- Beroepen: in 1849: 16 kooplieden, 8 slagers, 2 kramers, 2

modenisten, 1 blikslager, 1 kleerverkoper, 1 horlogier, 1 onderwijzer, 1 veearts

- Emancipatie vordert, maar wel pesterijen zo nu en dan, met name rondom religieuze feesten: HEP HEP (Hierosolyma est perdita = Jeruzalem is verloren gegaan..)

- Nieuwe synagoge in 1853, vanwege gestage groei naar ca 150 leden van de gemeente

- Opnieuw nauwe banden met opperrabbinaat Krefeld na ‘affaire’ Landsberg, opperrabbijn van Limburg

20e eeuw Assimilatie en holocaust

- Joden namen volledig deel aan samenleving, sterk aangepast aan omgeving:

- Lid van fanfare, harmonie, Swentibold, Carnaval (Marotte)…- Ad Majorem Dei Gloriam in notulenboek, erg katholiek…- Versierden zelfs de processieroute mee- Taal nog deels jiddish - Wolf&Hertzdahl voorbeeld van succesverhaal- De vernietiging (Zondervan)- Toch overlevenden - Na de oorlog nieuwe klappen: afbraak synagoges, ruiming

begraafplaats

   

Alfred Horn als

Zefke Mols

Carnaval ca 1930

Ad Majorem Dei Gloriam

Jiddisch Zittesj

Handelsgeest: voorbeeld Kledingimperium Hertzdahl…

Wolf&Hertzdahl

De holocaust

Anti-Joodse maatregelen in chronologische volgordeBron: http://www.amsterdam2000.nl/zuidelijkewandelweg/tijdtijn/razzia's2.htm

Website: 'The Holocaust: Lest we forget'

 

15-05-40 De Nederlandse Strijdkrachten leggen de wapens neer en geven zich over aan de binnenvallende Duitse troepen. Geleidelijk aan zal land en bevolking in grote duisternis vallen.

01-07-40 Joden moeten de luchtbescherming verlaten.

06-09-40 De Secretarissen-Generaal van de diverse Overheids Departementen beloven geen joden meer in overheidsdienst te benoemen.

05-10-40 Overheidspersoneel moet Ariër-verklaring tekenen.

22-10-40 Joodse ondernemingen moeten zich melden bij de Wirtschaftsprüfstelle.

21-11-40 Aankondiging gaat uit, waarbij joden uit hun overheidsfuncties worden ontheven.

10-01-41 Registratieplicht voor joden.05-02-41 Artsen moeten opgeven of zij van joodse bloede zijn of niet.13-02-41 Vorming van de Joodse Raad voor Amsterdam.22 en 23-02-41 Razzia's in Amsterdam.

12-03-41 Verordening betreffende de benoeming van een Verwalter - (Duitse) Beheerder in joodse bedrijven.

31-03-41 Oprichting van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung - Centraal Kantoor voor Emigratie van Joden.

11-04-41 Het eerste nummer van het Joods Weekblad verschijnt. 01-05-41 Joden mogen maar beperkt werkzaam zijn in vrije beroepen. Joden worden verplicht om hun

radiotoestellen in te leveren.

04-06-41 Bewegingsvrijheid van joden wordt beperkt11-06-41 Weer razzia op joden in Amsterdam.08-08-41 Verordening inzake joods geldelijk vermogen en grondbezit.01-09-41 Joodse kinderen moeten naar aparte, Joodse, scholen.15-09-41 Plakkaten met opschriften "Verboden voor Joden" verschijnen. Joden mogen geen bezoeken meer

brengen aan parken, dierentuinen, cafés, restaurants, hotels, pensions, schouwburgen, cabarets, variétés, bioscopen, sportinrichtingen, concerten, openbare bibliotheken, leeszalen of musea.

07 en 08-10-41 Razzia's op joden in de Achterhoek, Arnhem, Apeldoorn en Zwolle.

01-11-41 Joden moeten verenigingen waar ook niet-joden lid van zijn verlaten.03-11-41 In Amsterdam worden joodse markten ingericht.07-11-41 Joden mogen zonder verlof of reisvergunning niet meer reizen of verhuizen.

01-01-42 Joden mogen geen niet-joods huishoudelijk personeel meer hebben.

09-01-42 Openbaar onderwijs is voor joden verboden.

10-01-42 Eerste joden vertrekken uit Amsterdam naar speciale joodse werkkampen in Nederland.

17-01-42 Zaandamse joden moeten naar Amsterdam verhuizen. Begin van de concentratie van joden in het Judenviertel - Joden kwartier in Amsterdam.

23-02-42 Autorijden voor joden verboden. Persoonsbewijzen voor joden moeten van een "J" voorzien zijn.

25-03-42 Joden mogen niet meer met niet-joden trouwen, Buitenechtelijke seksuele omgang met niet-joden zal zwaar gestraft worden.

26-03-42 Het is verboden huisraad uit woningen van joden te verwijderen.

24-04-42 Een groot aantal joodse slagerijen moet sluiten.

02-05-42 Verordening waarbij het dragen van de Jodenster verplicht wordt gesteld. Het is een gele lap met daarop gedrukt de Davidster. In de ster staat in zwart het woord "Jood." De Davidster moet altijd zichtbaar en in het openbaar gedragen worden.

12-05-42 Joden mogen geen rekening meer hebben bij de postgiro dienst.

29-05-42 Joden mogen niet meer vissen en kunnen geen visakte meer aanvragen.

05-06-42 Volledig reisverbod voor alle joden.

12-06-42 Joden mogen geen groenten in niet-joodse winkels kopen. Elke sport voor joden is verboden.

26-06-42 De Joodse Raad wordt ingelicht over deportatie van Joden naar het Oosten.

30-06-42 Joden mogen na 20.00 uur 's avonds niet meer op straat zijn. Zij mogen niet meer fietsen.

06-07-42 Telefoneren voor joden verboden, joden mogen niet meer by niet-joden op bezoek.

15-07-42 De eerste deportatie trein met 1137 slachtoffers vertrok vanuit Hooghalen naar Birkenau.

17-07-42 Een groot aantal straten in Den Haag en Scheveningen wordt voor joden verboden. Joden mogen slechts winkelen tussen 3 en 5 uur 's middags.

31-07-42 Joden mogen niet meer in kapsalons komen

08-1942 Joden in Nederland gedurende de gehele maand augustus aan razzia's onderworpenop 2 augustus worden Katholiek geworden joden opgepakt. Daaronder Edith en Rosa stein (in Echt) en Louise Löwenfels (in Geleen)Op 25 augustus worden alle arbeidsgeschikten (tussen 16 en 60 jaar) opgepakt om te gaan ‘werken ’.

08-09-42 In Den Haag mogen joden niet meer op publieke banken zitten.

15-09-42 Studieverbod voor joodse studenten.

02 en 03-10-42

November 1942

Razzia's op joodse werkkampen.

Razzia’s in Limburg op huizen, velen worden opgepakt

16-01-43 De eerste joden komen in Vught aan.

21-01-43 Ontruiming van het joodse krankzinnigengesticht Het Apeldoornse Bos.

05-02-43 Joden mogen geen brieven of verzoekschriften aan Duitse instanties zenden. Alle post moet via de Joodse Raad gaan.

04-1943

7/8 april 1943

De joden uit de provincie Noord Brabant moeten zich naar het Kamp Vught begeven.

Alle Limburgse oudere en zieke joden worden op transport gesteld

05-05-43 Brief van dr. Harster, SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei, betreffende de eindoplossing van het jodenvraagstuk. Algemene richtlijn: De Reichsführer SS Heinrich Himmler wenst dat in de loop van dit jaar zoveel joden als menselijkerwijs mogelijk is, naar het Oosten op transport worden gesteld

26-05-43 Grote razzia op joden in Amsterdam.

20-06-43 Weer grote razzia op joden in Amsterdam.

29-09-43 Laatste grote razzia op joden in Amsterdam.

12-1943 Er wordt een begin gemaakt met het oproepen van gemengd gehuwde joden voor werkkampen. Het joodse vraagstuk in Nederland wordt beschouwd als opgelost.

  Naam Voornamen Geboren

1 Van Blijdenstein Nathan Bernhard 05-08-1871

2 Van Blijdenstein-Kransberg Sophia 08-07-1884

3 Claessens Jozef 22-03-1907

4 Claessens-Hirsch Cilly 15-12-1907

5 Colthof Levie 03-10-1890

6 Colthof Rozina 24-06-1918

7 Schlesinger Alexander 26-12-1912

8 Goldsteen-Lebenstein Elfriede 08-04-1913

9 Golstein August 27-05-1881

10 Golstein Wilhelmina 23-11-1870

11 Gotz Jacob Ralf 01-11-1913

12 Hertz Joseph 26-07-1884

13 Hertz-Isaac 17-09-1859

14 Hertz Salli 27-03-1873

15 Hertz-Seligmann Bertha 03-07-1877

16 Hertz Louis 14-03-1906

17 Hertz Siegfried 30-01-1915

18 Hertz Jacob Jacques 21-02-1919

19 Hertz Philip 17-03-1870

20 Hartog Gudula Rozette 02-04-1908

21 Heumann Albert 08-04-1892

22 Heumann-van Dijk Sara 17-04-1888

23 Heumann Emanuel Victor 25-06-1932

 

Gedeporteerde en niet meer teruggekeerde Joden uit SittardLijst samengesteld door gemeente-archivaris Offermans en gepubliceerd in "Sittard in Crisis- en Oorlogstijd" door A.E.L. Jonkergouw.Zie opmerkingen onderaan de lijst.  

24 Horn Alfred Moritz Nathan 19-05-1884

25 Horn-Rosenberg Eva 03-05-1897

26 Horn Leopold 08-04-1921

27 Horn Oscar 22-05-1922

28 Horn Rudolph Leopold 04-03-1937

29 Horn Sientje 15-09-1926

30 Horn Eduard 29-01-1896

31 Horn-Windmuller Pauline 28-04-1902

32 Horn Leopold Ludwig 28-05-1930

33 Kassel-Gerechter Irma Laura 10-07-1904

34 Koopman Benjamin 27-07-1876

35 Koopman-Mok Sara 06-08-1875

36 Koopman Elisabeth 27-12-1906

37 Koopman Sara 21-04-1931

38 Lebenstein-Rübsteck Johanna 29-07-1877

39 Lebenstein Julie Irma 05-04-1911

40 Stein-Salomon Lilly 27-03-1881

41 Stein Brunetta 15-09-1903

42 Spreekmeester Jacob Marcus 19-06-1903

43 Weiss-Rathheim Erna 12-08-1902

44 Wolf Herman 14-02-1895

45 Wolf-Franken Regina Elisa 11-07-1895

46 Wolf Hermonius 27-08-1927

47 Wolf Maurits Levie 09-08-1926

48 Wolf Silvain 07-10-1902

49 Wolff Abraham 03-12-1868

50 Wolff-Wolff Bertha 20-04-1875

51 Wolff Romain 31-07-1906

52 Wolff Sylvain 24-11-1897

53 Wolff Herman 13-11-1896

54 Wolff-Koopman Rozette 11-10-1900

55 Wolff Benjamin 11-08-1936

56 Wolff Isaac 27-10-1928

57 Wolff-Michaelis Martha 15-12-1865

58 Wolff Max 24-01-1880

59 Wolff-Serphos 24-10-1888

60 Wolff Dini 20-02-1923

61 Wolff Sigmond 26-10-1887

62 Wolff Hedwig 08-10-1892

63 Wolff Ida 25-04-1896

64 Wolff Rosalia 16-10-1885

65 Windmuller-Hoffmann Bernardine 13-11-1877

66 Zondervan Benoit 05-09-1896

67 Zondervan-Hertz Estella 04-10-1892

68 Zondervan Hermine 20-01-1931

69 Zondervan Henri 31-05-1898

70 Zondervan-Schloss Gertrude Maria Johanna 07-07-1901

71 Zondervan Herman Benoit 10-10-1935

72 Zondervan Ivonne Ruth 01-10-1931

73 Zondervan Jozef 20-10-1856

74 Moses Albert 22-09-1890

75 Pakula Chaim 27-05-1895

76 Pakula Hella 04-08-1921

77 Pakula-Pakula Lipsza 26-04-1896

78 Pakula Ida 25-11-1922

79 Pakula Siegfried 02-10-1926

80 Van Praag Mayer Marcus 16-05-1871

81 Van Praag-Moses Aaltje 25-04-1870

82 Renberg-Wolff Selma 04-01-1894

83 Renberg Alex 10-02-1924

84 Rosenberg Ascher gen. Lehmann 18-04-1866

85 Rosenberg-Rosenberg Elle 13-04-1871

86 Sassen Herman 21-08-1907

87 Sassen-Lindeman Betje 16-12-1913

88 Sassen Salomon 28-01-1938

89 Sassen-Falkenstein Wilhelmine 08-06-1874

90 Sassen Isaak 14-02-1880

91 Sassen-Winter Laura 15-09-1877

92 Sassen Albert 01-01-1920

93 Sassen-Alexander Dorothea Julia 19-03-1915

94 Sassen Jacob Ernst 31-08-1936

95 Sassen Nathan Herman 12-08-1940

96 Sassen Joseph 10-05-1870

97 Sassen-Cahn Julia 01-02-1865

98 Sassen Joseph 10-12-1905

99 Sassen-Benedik Bertha 04-07-1903

100 Sassen Carla 24-09-1933

101 Sassen Jacques 09-01-1931

102 Schellevis-Goudsmit Jansje 03-10-1886

103 Schellevis Barend 26-07-1913

104 Schellevis Mozes 02-03-1917

105 Schellevis Rachel 15-10-1920

106 Schwarz Albert 23-08-1876

107 Schwarz-Wihl Hedwig 07-12-1879

108 Silbernberg Philip 05-11-1902

109 Sillbernberg-van der Stam Jenetta 07-09-1902

110 Soesman Alphons 11-09-1872

111 Soesman-Beesman Sara Josephina 11-11-1880

112 Soesman Charles 14-01-1904

113 Soesman Jules 20-12-1873

114 Soesman-Kahn Mathilde 08-01-1877

Heel lang blijft het ‘normale’ leven doorgaan, ook al verdwijnen en meer en meer leven van de

joodse gemeente, tot de bladzijdes leeg blijven…

Augustus 1940: 77 families…

Juli 1942: 64 families…

Augustus 1942: 45 families…

October 1942: 33 gezinnen…

April 1943: 0 gezinnen….

Meeste Sittardse joden kort na aankomst vergast in Sobibor, een vernietigingskamp

De

Voorbeeld vernietiging, Henri Zondervan

Enkele onderduikers overleven…

In de oorlogsjaren kwam een einde aan een gelukkige periode voor het joodse leven in Limburg. De nazi’s hebben ervoor gezorgd, dat het merendeel van de joden in Limburg werd vermoord. Diegenen die deze verschrikking overleefden, hoefden de eerste jaren na de oorlog niet te rekenen op steun of sympathie van de niet-joodse Nederlanders en de Nederlandse overheid. De tijd van de wederopbouw was hard en steun of Sympathie kwam pas geleidelijk op gang. Slechts Door enorme wilskracht was het mogelijk, dat de gedecimeerde joodse gemeenschap na de oorlog de draad weer kon oppakken. Kort was de vreugde van de bevrijding, vanwege het niet te verdringen besef van de diepe wonden die de oorlog had geslagen. Mannen, vrouwen en kinderen, soms hele families waren weggevoerd en niet teruggekeerd. Desondanks is men voortgegaan en heeft de joodse gemeente moed geput uit geloofsovertuiging en traditie. Thans wonen er in héél Limburg nog slechts ongeveer honderd joden en is er nog maar één joodse gemeente. Deze gemeente houdt haar diensten in de fraai gerestaureerde synagoge in Maastricht. (Kunnen 2003)

Joden anno nu…

Gewoon, mensen, met

hun eigen(tijdse) sores…..

Gelukkig zijn de in de oorlog wél geredde archivalia, bibliotheek en religieus materiaal

nog bewaard, én getuigenissen van overlevenden, met daarin de verhalen van

hun overleden familie…

10232. Auteur/Hoofdwoord: Wijnperle, Nathan Titel: Zou ik het willen overdoen? Het levensverhaal van een joodse overlevende / Nathan Wijnperle ; met inl. en medew. van Jac Lemmens . - Sittard : Stichting Charles Beltjens, 1996

http://members.home.nl/w.brasse/genealogie_joods_bronnen.htm

www.ehc.sittard-geleen.nl

En diverse boeken en tijdschriften, naast natuurlijk internet…..

Nog wat nazien of nalezen?