JONGENS TOCH…

Schoolbeleving bij jongens en meisjes in het secundair onderwijs

Toelichting van het onderzoek

Onderwijzen in het bed van Procrustes – Studiedag 13/12/2013 – Dr. Dimitri Van Maele

Els ConsuegraMarian De Groof

Elke GovaertsEllen Huyge

Ankelien KindekensSofie Lietaert

Wendelien Vantieghem

I. Achtergrond van het project Waarom?

II. Perspectieven binnen het project Wat is onze focus?

III. Methodologie van het project Wat is onze aanpak?

IV. Tussentijdse resultaten van het project Wat weten we al?

OVERZICHT

Achtergrondjongens vs. meisjes

1A 1B 2 2BVJ0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

50%56%

49%55%

Geslachtsverdeling 1ste graad gewoon S.O. (‘12-’13)

JongensMeisjes

Bron: Voorpublicatie Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs - schooljaar 2012-2013

ASO TSO KSO BSO ASO TSO KSO BSO2de graad 3de graad

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

46%

57%

35%

54%

44%

56%

36%

54%

Geslachtsverdeling 2de/3de graad gewoon S.O. (‘12-’13)

JongensMeisjes

Achtergrondjongens vs. meisjes

Bron: Voorpublicatie Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs - schooljaar 2012-2013

jongens meisjes jongens meisjes jongens meisjes1ste graad 2de graad 3de graad

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

75%78%

66%

72%

59%

69%

21%18%

26%21%

28%22%

3% 2%8%

6%12%

8%

Schoolse vorderingen gewoon S.O. (‘12-’13) Op leeftijd

1j. Achterstand

≥2j. Achterstand

Achtergrondjongens vs. meisjes

Bron: Voorpublicatie Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs - schooljaar 2012-2013

Achtergrondjongens vs. meisjes

Bron: Voorpublicatie Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs - schooljaar 2012-2013

1ste graad 2de graad 3de graad0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

3.41%

7.70% 7.64%

2.16%

4.57%4.24%

Zittenblijven in het gewoon S.O. (‘12-’13)JongensMeisjes

AchtergrondSecundair Onderwijs

The Boys’ Problem?

Onderwijs/Scholen

Leerlingen?

Onderzoeksperspectieven

I. (Gender-) identiteit van leerlingen

II. Macho-attitudes en -cultuur

III. Leerkracht-leerling relaties/interacties

IV. Leerlingenbetrokkenheid en -welbevinden

V. Zelfregulerend leren

Onderzoeksmethodologie

Grootschalig onderzoeksluik:

longitudinaal surveyonderzoeko Scholen: 59 deelnemende vestigingen met eerste graad

secundair onderwijs (provincies, urbaan vs. ruraal, officiële vs. vrije onderwijs)

o Leerlingen (start 1ste jaar): 6380 ingevulde enquêtes bij eerste meting

o Leerkrachten (1ste graad): 1247 ingevulde enquêtes bij eerste meting (responsgraad: 69,5%)

o Ouders: > 5000 ingevulde enquêtes

Onderzoeksmethodologie

Interventie-onderzoeken:

A.Identiteit en identiteitsontwikkelingo 3 interventiescholen en 3 controlescholen

o Coachingstraject, interviews met leerlingen en leerkrachten

B.Klassikale leerkracht-leerling interactieso 3 interventiescholen en 3 controlescholen

o Coachingstraject, lesopnames, video-gestimuleerde leerkrachtinterviews

Onderzoeksmethodologie

Interventie-onderzoeken:

C. Betrokkenheid en welbevinden in relatie tot leerkrachtaanpako 5 interventiescholen en 3 controlescholen

o Coachingstraject, klasobservaties, leerlingvolgsysteem

D. Zelfregulerend leren via artistieke werkvormeno 3 interventiescholen (Brussel, Gent, Antwerpen)

o Sturingsgroepen en krijtlijnen voor implementatie artistiek-educatief project ter bevordering van motivatie/welbevinden/betrokkenheid

2

Jan. 2012

Juni 2015

Sept. 2012

Nov. 2012

April 2013

Juni 2013

Nov. 2013

April 2014

Juni 2014

Contactname scholen – opstellen vragenlijsten – voorbereiding interventieonderzoek

Bevraging 1: leerlingen, ouders, leerkrachten en directie

Bevraging 2: leerlingen en leerkrachten

Interventie 2

Bevraging 3: leerlingen, leerkrachten en directie

April 2014

Bevraging 4: leerlingen, leerkrachten en directie

Interventie 1 (fine tuning)

Onderzoeksfases

OnderzoeksbevindingenNederlands

20% laagste score

20% middelste score

20% hoogste score

63%

61%

53%

51%

41%

37%

39%

47%

49%

59%

Toets Begrijpend Lezen (N = 5749)jongensmeisjes

OnderzoeksbevindingenWiskunde

20% laagste score

20% middelste score

20% hoogste score

52%

46%

50%

55%

62%

48%

54%

50%

45%

38%

Wiskundetoets (N = 5982)jongensmeisjes

OnderzoeksbevindingenSchoolverbondenheid

20% laagste

20% middelste

20% hoogste

61%

55%

56%

46%

45%

39%

45%

45%

54%

55%

Schoolverbondenheid (N = 5139)jongens meisjes

Schaal: 3 items; betrouwbaarheid (α=.84)Voorbeelditems:- Ik voel me gelukkig en veilig op deze school.- Over het algemeen voel ik me als een echt deel van deze school.

Onderzoeksbevindingen Schoolse zinloosheid

Schaal: 5 items; betrouwbaarheid (α=.76)Voorbeelditems:- Leerlingen zoals ik hebben geen geluk op school.- Hard werken op school heeft geen zin, een goede job is toch niet voor mensen zoals ik.

20% laagste

20% middelste

20% hoogste

51%

51%

53%

54%

59%

49%

49%

47%

46%

41%

Schoolse zinloosheid (N = 6082)jongensmeisjes

Onderzoeksbevindingen Schoolse doeltreffendheidsbeleving

Schaal: 8 items; betrouwbaarheid (α=.84)Voorbeelditems:- Hoe goed ben jij in studeren terwijl er andere interessante dingen te doen zijn?- Hoe goed ben jij in je huiswerk op tijd afwerken?

20% laagste

20% middelste

20% hoogste

63%

61%

53%

48%

43%

37%

39%

47%

52%

57%

Schoolse doeltreffendheidsbeleving (N = 6124)jongensmeisjes

OnderzoeksbevindingenIntrinsieke studiemotivatie

Schaal: 8 items; betrouwbaarheid (α=.89)Voorbeelditems:- Ik ben gemotiveerd om te studeren omdat ik nieuwe dingen wil bijleren.- Ik ben gemotiveerd om te studeren omdat ik dit een belangrijk levensdoel vind.

20% laagste

20% middelste

20% hoogste

59%

54%

53%

51%

49%

41%

46%

47%

49%

51%

Intrinsieke studiemotivatie (N = 5865)jongensmeisjes

OnderzoeksbevindingenGelijke behandeling door leraren

Schaal: 6 items; betrouwbaarheid (α=.87)Voorbeelditems:- Ik krijg evenveel hulp van de leerkrachten als andere leerlingen.- Ik word hetzelfde behandeld als andere leerlingen in de klas.

20% laagste

20% middelste

20% hoogste

64%

55%

53%

47%

47%

36%

45%

47%

53%

53%

Gevoel van gelijke behandeling door leraren (N = 5774)jongensmeisjes

OnderzoeksbevindingenZelfregulerende vaardigheden

Schaal: 6 items; betrouwbaarheid (α=.74)Voorbeelditems:- Ik ondervraag mezelf zodat ik er zeker van ben dat ik de leerstof echt ken.- Voor ik begin met studeren, denk ik eerst na over wat ik allemaal moet doen.

20% laagste

20% middelste

20% hoogste

65%

59%

52%

46%

42%

35%

41%

48%

54%

59%

Zelfregulerende vaardigheden (N = 5904) jongensmeisjes

OnderzoeksbevindingenVoorspellende rol genderidentiteit?

• Gender-atypische leerlingen (jongens en meisjes) scoren slechter qua schoolse doeltreffendheidsbeleving dan leerlingen die zichzelf als gendertypisch beschouwen

• Gendertypicaliteit speelt een rol in de perceptie van de eigen schoolse doeltreffendheid

Gender typicaliteit

Scho

olse

do

eltr

effen

dhei

dsbe

levi

ng

OnderzoeksbevindingenVoorspellende rol genderidentiteit?

Schoolse doeltreffendheidsbeleving

Model 1 Model 2Geslacht(0 = jongen; 1 = meisje)

0.27*** 0.23***

Gender typicaliteit 0.16*** 0.10***

Geslacht*gender typicaliteit 0.07** 0.05*

Welbevinden 0.35***

Adjusted R2 9,25 % 16,31% Presentatie van gestandaardiseerde regressie coëfficiënten; Controle voor: SES-achtergrond, Leeftijd, Stroom, Score toets begrijpend lezen, Score wiskundetoets; etnische minderheidspositie; *p ≤ .05; **p ≤ .01; ***p ≤ .001

Gendertypicaliteit: 6 items; betrouwbaarheid (α=.77)Voorbeelditem: Ik heb het gevoel te zijn zoals alle andere jongens/meisjes van mijn leeftijd.Welbevinden: 12 items; betrouwbaarheid (α=.81)Voorbeelditem: Ik voelde me de laatste 30 dagen nooit/zelden/soms/vaak/heel vaak vrolijk.

Een lager welbevinden van gender-atypische leerlingen (jongens en meisjes) draagt bij tot een lagere schoolse doeltreffendheidsbeleving

OnderzoeksbevindingenVoorspellende rol identiteitsstijl?

Schoolse doeltreffendheidsbeleving

Intrinsieke studiemotivatie

Model 1 Model 2 Model 1 Model 2

Geslacht(0 = jongen; 1 = meisje)

0.17*** 0.16*** 0.09*** 0.08***

Informatieve identiteitsstijl 0.29*** 0.36***

Diffuse identiteitsstijl -0.08*** -0.09***

Adjusted R2 3,8%*** 12,4%*** 4,1%*** 17,5%***

Presentatie van gestandaardiseerde regressie coëfficiënten; Controle voor: SES-achtergrond, Etnische minderheidspositie, Leeftijd, Stroom, Score toets begrijpend lezen, Score wiskundetoets (VIF-factoren < 1.80); *p ≤ .05; **p ≤ .01; ***p ≤ .001

Informatieve identiteitsstijl: 12 items; betrouwbaarheid (α=.69)Voorbeelditem: Wanneer ik een grote beslissing moet nemen, wil ik er zoveel mogelijk over weten.Diffuse identiteitsstijl: 6 items; betrouwbaarheid (α=.64)Voorbeelditem: Ik probeer zo lang als ik kan niet na te denken over problemen.

Een informatieve identiteitsstijl draagt bij tot een hogere mate van schoolse doeltreffendheidsbeleving en intrinsieke studiemotivatie (jongens en meisjes)

OnderzoeksbevindingenVoorspellende rol traditionele genderrolvisie?

Traditioneel denkende leerlingen (jongens en meisjes) voelen zich minder verbonden met hun school dan meer progressief denkende leerlingen

Scho

olve

rbon

denh

eid

Traditionele genderrolvisie

Schaal: 15 items; betrouwbaarheid (α=.80)Voorbeelditems:- Het stoort me als een jongen zich gedraagt als een meisje.- Het is normaal dat meisjes meer aandacht besteden aan hun uiterlijk dan jongens.

OnderzoeksbevindingenVoorspellende rol van genderrolvisie en -cultuur?

Schoolverbondenheid

Geslacht(0 = jongen; 1 = meisje)

0.08***

Traditionele genderrolvisie -0.07***

Traditionele genderrolcultuur -0.16**

Verklaarde variantie individueel niveau Verklaarde variantie schoolniveau

2,5 %*** 61,4%***

Presentatie van gestandaardiseerde regressie coëfficiënten o.b.v. multilevel-analyse.; Controle voor: SES-achtergrond, Etnische minderheidspositie, Schoolachterstand, Gendercompositie, SES-compositie, Etnische compositie, Onderwijsnet en Schooltype;*p ≤ 0.05; **p ≤ 0.01; ***p ≤ 0.001

Traditionele genderrolcultuur: individuele items geaggregeerd op schoolniveau (ICC-2: BMS-WMS/BMS=0.92)

• Naast individuele leerlingen, verschillen ook leerlingenpopulaties qua traditionele genderrolvisie Genderrolcultuur verschilt van school tot school

• Een traditionele genderrolcultuur heeft een grotere negatieve invloed op de schoolverbondenheid van leerlingen dan de genderrolvisie van individuele leerlingen

OnderzoeksbevindingenWaar vind je traditionele genderrolculturen?

Traditionele genderrolcultuur bij leerlingen

Proportie meisjes -0.58***

Socio-economische compositie -0.45***

Proportie leerlingen met etnische minderheidspositie

0.13

Adjusted R2 73,2%***

Presentatie van gestandaardiseerde regressie coëfficienten; VIF-factoren < 1.60 ; *p ≤ 0.05; **p ≤ 0.01; ***p ≤ 0.001

Compositievariabelen: berekend op basis van achtergrondkenmerken van deelnemende leerlingen 1ste jaar secundair onderwijs

• Hoe meer jongens, hoe groter de kans op een traditionele genderrolcultuur

• Hoe meer socio-economisch kansarme leerlingen, hoe groter de kans op een traditionele genderrolcultuur

• De aanwezigheid van leerlingen uit etnische minderheidsgroepen heeft geen invloed op de genderrolcultuur indien rekening gehouden wordt met geslachts- en socio-economische leerlingencompositie

OnderzoeksbevindingenGender-blindheid van leerkrachten

• Leerkrachten hebben meer negatieve interacties met jongens dan met meisjes

• Leerkrachten zijn zich weinig bewust van hun gedifferentieerde interactiepatronen met jongens en meisjes

• Confrontatie met lesopnames vergroot het bewustzijn bij leerkrachten van hun gendergedifferentieerd handelen

Ongewenst gedrag, negatieve attributiesALGEMEEN

Jongens Meisjes

Ongewenst gedrag, negatieve attributiesSPECIFIEK

Jongens MeisjesALGEMEENEdward: 'Als je jongens bij elkaar zet, gaan ze praten. Als je meisjes bij elkaar zet, gaan ze precies hetzelfde doen.'SPECIFIEKEdward: “Jordan en Kenny praten hier weer over van alles en nog wat.” [...] “Kyle is iemand die graag rapt en met beatboxen bezig is en zo'n dingen. Hij maakt vaak geluiden in de les. Dan zeg ik: alsjeblieft stop ermee.” [...] “Ik weet niet of je het hier ziet wanneer Sean binnenkomt. (...) Hij krijgt er een opmerking over, je kan het niet zien op de opname, maar ik toon hem de rode kaart. Hij weet het ... wanneer hij binnenkwam maakte hij teveel lawaai.”

OnderzoeksbevindingenVoorspellende rol leerkrachtaanpak

Resultaten o.b.v. deelstudie binnen interventie-onderzoek naar betrokkenheid (N = 427)

Gedragsmatige klasbetrokkenheid bij Nederlands (leerlingenperspectief)

Geslacht (0 = jongen; 1 = meisje) 0.11***

Autonomie 0.40***

Autonomie*geslacht -0.16***

Adjusted R2 25,76%***Presentatie van gestandaardiseerde regressie coëfficienten ; Controle voor SES-achtergrond, aangeboden structuur en affectieve ondersteuning in de leerkrachtaanpak; *p ≤ .05; **p ≤ .01; ***p ≤ .001

Gedragsmatige klasbetrokkenheid: 7 items; betrouwbaarheid (α=.88)Voorbeelditem: Ik aanvaard verantwoordelijkheid voor een taak die de leerkracht Nederlands me geeftAutonomieondersteuning: 6 items; betrouwbaarheid (α=.83)Voorbeelditem: Mijn leerkracht Nederlands luistert naar mijn ideeën.

• Meisjes rapporteren meer gedragsmatige betrokkenheid in het vak Nederlands dan jongens

• Leerkrachten Nederlands waarbij leerlingen autonomie percipiëren in de aanpak versterken de klasbetrokkenheid van jongens en meisjes

• Autonomie heeft een iets sterkere invloed op de klasbetrokkenheid voor het vak Nederlands bij jongens dan bij meisjes

Ter afronding

o Jongens en meisjes verschillen in schoolbeleving

o Inter- én intrasekse variatie

o Aandacht voor (gender-)identiteit, macho-attitudes/cultuur, klassikale interacties en leerkrachtaanpak kunnen bijdragen tot reductie genderkloof

o Klaspraktijk en schoolbeleid

o Praktische toelichting bij de workshops