Lespakket geloofsliederen l Erick VerslootJONG GELEERD...

JONG GELEERD ...Lespakket geloofsliederen

l Erick Versloot

Lespakket geloofsliederen l Erick VerslootJONG GELEERD...

1

2 Jong geleerd… Lespakket geloofsliederen

COLOFON

Auteur

Erick Versloot

Redactie

Erik Idema

Vormgeving

Richard Feld

Uitgever

Cora Vlaming

Illustraties

Iris Boter

Egbert Koopmans (pag. 94)

Met dank aan

Cor Roozenbeek

Brugkerk te Nieuwerbrug aan den Rijn en PKN Gereformeerde Kerk Waarder

ISBN: 978-90-5788-360-6

NUR: 275

Bestelnummer: 0417

© Kwintessens, Amersfoort

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

3

Het idee voor dit lespakket is geboren in een verpleeg-

huis. Op zondagmiddag ga ik weleens voor in de kapel van

het verpleeghuis Weddesteijn te Woerden. Bij verschillen-

de kerkgangers is er een sluier over hun geest gekomen,

dementie. Het is moeilijk om tot hen door te dringen.

Maar met oude liederen lukt het!

Hun ogen gaan glanzen, ze zingen mee, het lied dat ze

als kind geleerd hebben.

‘’k Sla d’ogen naar ’t gebergte heen,’ ‘De Heer is mijn

herder,’ ‘Wat de toekomst brengen moge.’ Geholpen door

het voortreffelijke orgelspel wordt er goed gezongen.

Als ik dat hoor, denk ik vaak: Hoe lang bestaat er nog een

gezamenlijk liedrepertoire? Zullen onze kinderen, als ze

van dagen verzadigd en van jaren vervuld zijn, nog een

gemeenschappelijk lied bezitten?

We leven in een tijd van canonisering. Over de vader-

landse geschiedenis, de sport, wereldoriëntatie en van

alles en nog wat verschijnen canons: over wat je zou

moeten kunnen kennen. Onze leefwereld raakt zo ver-

snipperd dat we op zoek gaan naar gemeenschappelijke

noemers en gemene delers.

Op school worden veel kinderliederen geleerd. Dat moet ook

vooral zo blijven: samen met kinderen kunnen we zingen

over wat ons bezighoudt en ons door liederen laten vertellen

wat we nog niet wisten. Liederen die speciaal geschreven

zijn voor kinderen, hebben daarin een belangrijke waarde.

Je kunt wel de vraag stellen: Wat heb je aan die liederen

op latere leeftijd? Blijft die bagage bruikbaar?

Daarbij valt op dat veel aangeleerde geloofsliederen pas-

sen bij een bepaald project. Als het project afgelopen is,

verstomt het lied. Het past allemaal in onze consumptie-

maatschappij en wegwerpcultuur, maar de vraag blijft mij

bezighouden: wat geven we onze kinderen mee?

Kostbaar zijn de momenten dat ik mensen, van wie de

wereld versmald is tot een ziekbed of sterfbed, plotseling

hoop en kracht zie putten als een oud lied in hen oprijst.

Dat is echt zendtijd van de Heilige Geest. Want hoe is het

anders mogelijk dat een lied dat tientallen jaren in je on-

derbewustzijn sluimerde, zich juist dan een weg baant in

je bewustzijn? Ook op zo’n moment vraag ik me weleens

af: hoe lang kennen we nog een gemeenschappelijk lied?

Er moet een canon komen!

Het lespakket dat u nu in handen heeft, is voortgekomen

uit die wens. In dit lespakket worden vijftig geloofsliede-

ren behandeld die kinderen in de loop van de basisschool

als bagage aangereikt kunnen krijgen. De selectie van de

liederen is tot stand gekomen in overleg met enkele basis-

scholen in Woerden. Delen van dit lespakket zijn op die

basisscholen ook al ‘uitgeprobeerd’, en op basis van die

praktijkervaringen verder uitgewerkt. Ook de uitgeverijen

Boekencentrum en Kwintessens hebben meegedacht over

de samenstelling en aanpak van dit lespakket. Het resul-

taat is een canon van vijftig liederen die op verschillende

momenten in een mensenleven waarde kunnen hebben.

Want jong geleerd is echt oud gedaan.

‘Gods goedheid houdt ons staande

zolang de wereld staat!

Houdt dan de lofzang gaande

voor God die leven laat.’ (gedeelte uit de berijmde Psalm 107)

Drs. Erick Versloot

Voorwoord van de schrijver

De geboorte van een canon - in een verpleeghuis

4 Jong geleerd… Lespakket geloofsliederen

Het selecteren van vijftig belangrijke geloofsliederen is

natuurlijk een waagstuk. De makers van dit lespakket zijn

zich ervan bewust dat op zo’n selectie altijd het nodige

aan te merken valt en dat met evenveel recht andere lie-

deren gekozen hadden kunnen worden. Het zou dan ook

te vrijmoedig zijn om te stellen dat dit lespakket de canon

van het geloofslied voor het basisonderwijs bevat. Maar

het is in ieder geval een canon.

Er is gekozen voor een vier-jarig rooster voor alle groepen.

Zo zal iedere leerling na acht jaar basisschool tweemaal

een lied hebben ingestudeerd. Een totaal van 48 liederen

zal dus, naaste al het andere, hun bagage vormen. Twee

extra liederen, het Onze Vader en een lied over zingen,

completeren de canon als een ‘top 50’.

Er is rekening gehouden met christelijke feestdagen en an-

dere tijd-eigen momenten in natuur, kerk en samenleving.

Ook wordt aangesloten bij de verschillende leefthema’s

van een mensenleven: geboorte en sterven, vreugde en

verdriet, gezondheid en ziekte. Ook is aansluiting gezocht

bij de internationale bedding van het protestants-chris-

telijke lied, oecumenische oriëntatie en bij belangrijke

componisten en tekstschrijvers. Tenslotte is getracht recht

te doen aan de breedte van de protestantse traditie: van

Liedboek tot Opwekking, van Taizé tot Iona, van Hanna

Lam ‘Alles wordt nieuw’ tot overige liedbundels. In deze

opzet is bewust gekozen voor liederen als bagage waar je

een leven lang mee verder kunt. Vandaar dat u hier niet

zoveel uitgesproken kinderliederen zult vinden. Wel heb-

ben we gezocht naar liederen waar kinderen ook nu al

- zeker als de liederen goed geïntroduceerd worden - veel

goeds aan kunnen beleven.

Bij elk lied wordt allereerst een inleiding aangereikt ter

introductie voor de leerlingen.

Hierin vervult de docent de rol van mystagoog – iemand

die de kinderen inwijdt in de geheimenissen van het

geloof. De inleiding wil het lied dichterbij brengen en iets

van de betekenis van het lied duidelijk maken.

In het ballonnetje staat een Bijbellezing als suggestie

aangegeven.

Op het schoolbord staat iets over het ontstaan van het lied.

Op het actielijstje staat een suggestie voor een werkvorm

of activiteit.

Bij het muzieknootje vindt u suggesties voor de uitvoering.

Er gaat niets boven live-muziek. Gezegend de klas met

een docent die goed zingt of een instrument bespeelt.

Maar voor anderen kan een geluidsbestand helpen.

Daarom vindt u bij dit lespakket een cd-rom met mp3-be-

standen. Van ieder lied is telkens één couplet opgenomen.

Door het vaker af te spelen, kunt u meerdere coupletten

zingen.

Voor elke les vindt u op de linkerpagina het lied, en op de

rechterpagina de verhalen, achtergronden en activiteiten

die u kunt gebruiken om dit lied te introduceren. Ter wille

van het overzicht is getracht om het doceren te doseren,

maar wie meer wil weten kan terecht bij uitgaven als:

• CompendiumbijhetLiedboekvoordeKerken,Amster-

dam, 1978.

• DagboekbijhetLiedboek–A.ThRothfusz,Kampen.

• Dichterbijhetlied–ErickVersloot,Zoetermeer,2007.

Ook internet biedt veel informatie, bijvoorbeeld op

www.kerklied.net.

Bij dit lespakket is ook een éénstemmige liedbundel

verkrijgbaar, die u voor alle kinderen kunt aanschaffen. Ze

kunnen hun eigen bundel gebruiken bij het aanleren van

de liederen, maar de bundel vormt ook na de basisschool-

tijd het tastbare bewijs van de bagage die ze hebben

meegekregen.

Kijk voor meer informatie op www.kwintessens.nl.

Bestelnummer 0419.

Over opzet en keuze

5

Aan een groep kinderen vroeg ik ooit wat hun lievelings-

lied was. Een meisje stak haar vinger op en zei spontaan:

‘Een landheer had een wijngaard’. Gezang 61 in het Lied-

boek voor de Kerken. Verrast complimenteerde ik haar

met haar originele keuze en vroeg hoe ze aan dit lied

kwam. (Het is namelijk niet echt een gemakkelijk lied, en

het wordt volgens mij ook niet zo vaak gezongen.) Haar

antwoord gaf te denken: ‘Meester vertelde er zo’n mooi

verhaal bij!’ Haar meester had blijkbaar het ‘heilige vuur’

over weten te brengen bij dit lied, zonder dat het lied

daar in mijn ogen directe aanleiding toe gaf. Hij was de

mystagoog die zijn leerlingen inwijdde in het geheim van

een lied en hen zo verrijkte.

Of een lied landt hangt dus ook af van de manier waarop

je een lied overbrengt.

Wie er een goed verhaal bij vertelt, wie het lied laat

leven, kan de juiste snaar raken bij elk lied. Omgekeerd is

een lied waar je zelf bij voorbaat niets mee hebt een hele

klus om over te brengen – in de ondertonen klinkt altijd

je eigen beleving door. Ook hier geldt dus: C’est le ton

qui fait la musique. Het is de toon die de muziek maakt.

De inleidende verhalen bij elk lied willen daarbij op weg

helpen.

Deze liederen vormen bagage, de rugzak. Ze zijn gebun-

deld om als lied van de maand in school en - hopelijk

ook - kerk en huis gezongen te worden. Zo voed je het

geloof, in de hoop dat ze ooit weer boven komen, op

momenten van blijdschap en verdriet, van verrukking en

verschrikking.

Je bent rijk wanneer je vol verwondering op een bergtop

staat en er ‘zomaar’ een lied opkomt. Of als je aan het

eind van je dagen de grip op het leven verliest, en er

plotseling een lied doorbreekt dat je terugbrengt bij je

oorsprong. Een lied kan iets verwoorden waar je van-zelf

geen woorden voor hebt. Dan gebeurt het wonder dat

een lied, dat je met je meedraagt, opeens jou draagt. Dan

vindt een lied jou.

Dat dit lespakket velen mag enthousiasmeren en stimu-

leren om de lofzang gaande te houden. Want het is echt

waar: jong geleerd, oud gedaan!

Denk om uw bagage

6 Jong geleerd… Lespakket geloofsliederen

Inhoudsopgave

Jaar 1augustus Alles wordt nieuw II, 6: Zomaar te gaan .................................................................................................................................. 10

september Gezang 285: Geef vrede, Heer, geef vrede ............................................................................................................................. 12

oktober Psalm 42: Evenals een moede hinde .......................................................................................................................................... 14

november Alles wordt nieuw IV, 13: Advent is dromen .......................................................................................................................... 16

december Gezang 134: Eer zij God in onze dagen .................................................................................................................................. 18

januari Gezang 456: Zegen ons Algoede ................................................................................................................................................ 20

februari Gezang 47: Jezus die langs het water liep ............................................................................................................................... 22

maart Tussentijds 145: Alles wat over ons geschreven is ............................................................................................................... 24

april Gezang 225: Zingt voor de Heer een nieuw gezang ......................................................................................................... 26

mei Gezang 411: Wilhelmus .................................................................................................................................................................. 28

juni Gezang 237/239: Veni Creator Spiritus..................................................................................................................................... 30

juli Gezang 427: Beveel gerust uw wegen ...................................................................................................................................... 32

Jaar 2augustus Gezang 223: De aarde is vervuld ................................................................................................................................................ 36

september Gezang 434: Lof zij de Heer, de almachtige Koning der ere .......................................................................................... 38

oktober Psalm 121: Ik sla mijn ogen op en zie ...................................................................................................................................... 40

november Gezang 44: Dankt, dankt nu allen God ................................................................................................................................... 42

december Gezang 145: Nu zijt wellekome .................................................................................................................................................. 44

januari Gezang 1: God heeft het eerste woord ..................................................................................................................................... 46

februari Gezang 62: Wie oren om te horen heeft .................................................................................................................................. 48

maart Gezang 178: Jezus, om uw lijden groot ................................................................................................................................... 50

april Gezang 215: Christus, onze Heer verrees ............................................................................................................................... 52

mei Gezang 234: Al heeft Hij ons verlaten ...................................................................................................................................... 54

juni Opwekking 488: Heer ik kom tot U, neem mijn hart ........................................................................................................ 56

juli Gezang 392: Blijf mij nabij ............................................................................................................................................................ 58

Jaar 3augustus Nieuw liedboek: Bron van liefde, licht en leven .................................................................................................................. 62

september Tussentijds 49: De steppe zal bloeien ....................................................................................................................................... 64

oktober Gezang 14: De Heer is mijn Herder .......................................................................................................................................... 66

november Evangelische liedbundel 99: Op aarde plant het kwaad zich voort ............................................................................ 68

december Gezang 143: Stille nacht, heilige Nacht ................................................................................................................................... 70

januari Psalm 139: Heer die mij ziet zoals ik ben ............................................................................................................................... 72

februari Gezang 446: O Jezus, hoe vertrouwd en goed ..................................................................................................................... 74

maart Gezang 183: O hoofd vol bloed en wonden ......................................................................................................................... 76

april Gezang 218: Ik zeg het allen, dat Hij leeft ............................................................................................................................. 78

mei Gezang 415: Komt nu met zang van zoeten tonen ............................................................................................................. 80

juni Gezang 252: Wat zijn de goede vruchten ............................................................................................................................... 82

juli Gezang 393: De dag voor uwe gunst ontvangen ................................................................................................................. 84

7

Jaar 4augustus Opwekking 167: Samen in de naam van Jezus ..................................................................................................................... 88

september Johannes de Heer 150: Welk een vriend is onze Jezus ..................................................................................................... 90

oktober Lied uit Taizé: Ubi caritas et amor ............................................................................................................................................... 92

november Gezang 122: Kom tot ons, de wereld wacht .......................................................................................................................... 94

december Gezang 132 Er is een roos ontloken .......................................................................................................................................... 96

januari Gezang 479: Aan U behoort, o Heer der heren ................................................................................................................... 98

februari Iona 40: Wil je opstaan en Mij volgen? .................................................................................................................................... 100

maart Opwekking 334: Heer, uw licht en uw liefde schijnen ..................................................................................................... 102

april Opwekking 213: U zij de glorie .................................................................................................................................................. 104

mei Gezang 235: In bidden en in smeken ....................................................................................................................................... 106

juni Gezang 242: Komt, laat ons deze dag ...................................................................................................................................... 108

juli Gezang 66: Mijn ziel verheft Gods eer ..................................................................................................................................... 110

EXTRA:Evangelische liedbundel 466: Onze Vader ............................................................................................................................................................ 112

Tussentijds 175: Zolang wij ademhalen .................................................................................................................................................................. 114

LvK Gezang 488B: Zolang er mensen zijn op aarde ........................................................................................................................................ 116

10 Jong geleerd… Lespakket geloofsliederen

Alles wordt nieuw deel 2, lied 6Zomaar te gaan...

2 Zomaar te gaan, wordt het leven of dood? altijd maar banger, duurt het nog langer? Zomaar te gaan wordt het leven of dood? In de woestijn worden kinderen groot.

3 Zomaar te gaan met Zijn woord als bewijs, altijd maar lopen, altijd maar hopen. Zomaar te gaan met Zijn woord als bewijs; straks wonen wij in een paradijs.

11

Augustus

Op verhaal komenWanneer je op reis gaat, stippel je een route uit. Van A naar B. Met een GPS kun je zelfs heel nauwkeurig je route uitstip-pelen en vinden. Als je op reis gaat, denk je: wat neem ik mee? Wat heb ik onderweg nodig?Een wegenkaart is handig. Maar tegenwoordig kun je nog veel beter je weg volgen als een stem iets tegen je zegt. Een TomTom in de auto bijvoorbeeld kun je zo instellen dat hij precies vertelt waar je heen moet gaan.

Mensen zeggen weleens dat het leven ook een reis is. Je komt ergens vandaan en je gaat ergens naartoe. De Bijbel kan een gids zijn op je reis. Die wijst welke wegen je kunt gaan. De Bijbel wordt ook wel ‘het beste boek voor de weg’ genoemd.Je vindt daarin verhalen over het doel van de reis van je leven, je bestemming.

In de Bijbel staan verhalen van mensen die op weg gingen omdat ze een stem hadden verstaan. Die stem, zo hadden ze gemerkt, kwam van God. Ze voelden zich geroepen, ze wisten zich aangesproken. Ze gingen op goed geluk, in het volste vertrouwen. Mensen op weg naar het beloofde land; alleen met zijn woord als bewijs gingen zij op reis. Zou jij dat doen?

Uit de Bijbel ✟

Het hele boek Exodus, dat letterlijk ‘uittocht’

betekent, is één groot reisverhaal.

Exodus 16 en 17 liggen aan de basis van dit

lied. Eigenlijk geldt voor veel boeken uit de

Bijbel dat het reisverslagen zijn. Er wordt wat

afgelopen in de Bijbel! Een mooi voorbeeld uit

het Nieuwe Testament wordt gevormd door de

reizen van Paulus, zoals ze beschreven worden

in Handelingen der Apostelen.

Om te doenMaak een lijstje van spullen die je onderweg echt nodig hebt. Je hebt bagage en ballast. Maak het verschil! Eten? Drinken? Foto’s? Kompas? Bijbel? Waar zou jij een reis naartoe willen maken? Waarom? Teken, maak het land van je dromen!

Leuk om te weten

Als mensen reizen, stellen ze elkaar vaak drie vragen.Waar kom je vandaan? Waarom ben je hier? Waar ga je naartoe?In het geloof gaat het erom dat je leven een bron, een bedoeling en een richting heeft.God roept mensen op om met Hem samen op weg te gaan. De weg gaat soms door de woestijn. Dat is de plek van eenzaamheid en verlatenheid. In de Bijbel is het ook de plaats waarop mensen elkaar de liefde bekennen.

Uitvoering

Je kunt op dit lied lopen, bijvoorbeeld in een stoet, een karavaan. Het helpt om met elkaar in het juiste ritme te komen en daarvoor moet je op elkaar afstemmen. Dan voel je ook als vanzelf het tempo.

12 Jong geleerd… Lespakket geloofsliederen

Gezang 285Geef vrede, Heer, geef vrede

2 Geef vrede, Heer, geef vrede, de aarde wacht zo lang, er wordt zo veel geleden, de mensen zijn zo bang, de toekomst is zo duister en ons geloof zo klein; o Jezus Christus, luister en laat ons niet alleen!

3 Geef vrede, Heer, geef vrede, Gij die de vrede zijt, die voor ons hebt geleden, gestreden onze strijd, opdat wij zouden leven bevrijd van angst en pijn, de mensen blijdschap geven en vredestichters zijn.

4 Geef vrede, Heer, geef vrede, bekeer ons felle hart. Deel ons uw liefde mede, die onze boosheid tart, die onze mond leert spreken en onze handen leidt. Maak ons een levend teken: uw vrede wint de strijd!

13

September

Op verhaal komenWanneer mensen ruzie hebben, helpt het vaak om met el-kaar te gaan praten. Dat je van elkaar begrijpt waarom je iets doet of laat. Als je er dan niet uitkomt, helpt het als iemand van buitenaf bemiddelt.Die probeert beide kanten van het verhaal te begrijpen en een oplossing te zoeken. Kom je er niet uit, dan moet je het soms hogerop zoeken.Dan gaan mensen naar de rechter. Die staat boven de par-tijen. Wat hij of zij zegt, moet je dan doen.

Soms lukt het niet om samen vrede te maken. Je kunt ook God vragen om te helpen. Eigenlijk is God de allerhoogste ‘instantie’ waar je terecht kunt.Als er ruzie is, of erger, oorlog en geweld, dan kun je je soms zo machteloos voelen. Soms lijkt het alsof er nooit meer vrede kan komen. Dan kun je God vragen om te hel-pen: Geef vrede Heer, geef vrede. En vrede begint dan allereerst in je eigen hart.Als daar vrede is, dan kun je ook met andere mensen vrede sluiten.

Uit de Bijbel ✟

De Hebreeuwse en Griekse woorden voor

vrede (‘Shalom’ en ‘Eirene’) komen veel in de

Bijbel voor. Soms ook in namen. Jeruzalem

betekent bijvoorbeeld: stad van de vrede.

Een mooi verhaal over vrede vind je bijvoor-

beeld in Genesis 32 en 33.

Om te doenWelke vredeswens zou jij willen schrijven? Aan wie zou je hem willen sturen?Welke afbeelding hoort daarbij? Een vredesduif? Twee opgestoken vingers? Twee handen die elkaar schudden? Mensen die elkaar omarmen? Soldaten die zich overgeven?Maak een collage met het onderwerp vrede.

Leuk om te weten

De melodie staat in mineur en onderstreept zo de ernst. De dichter, Jan Nooter, was doopsgezind predikant. Hij las in een Duitse bundel de regel ‘Gib Frieden, Herr, gib Frieden’ en dichtte daardoor geïn-spireerd ‘aus einem Gusz’ de coupletten van dit lied.De derde week van september staat inmiddels tra-ditiegetrouw in het teken van vrede. Het lied is ook tekenend voor de doopsgezinde traditie waarin vredeenookpacifismehooginhetvaandelstaan.

Uitvoering

Het lied vraagt om een tempo dat niet te snel is (tempo: 108). De toonherhalingen zijn het mooist als zij vloeiend (dus niet stotend) worden gezongen. Concreet: de noten twee aan twee, samengebonden in een vloeiende beweging van halve noten. De klacht tot God mag duidelijk geuit worden.

9 7 8 9 0 5 7 8 8 3 6 0 6

ISBN978-90-5788-360-6

Bestelnummer 0417

Liederen die je op jonge leeftijd leert, gaan vaak een leven lang met je mee.

Welke liederen leren kinderen op school? En wat kunnen ze daarmee als

ze ouder worden? Vanuit die vraag is dit lespakket ontstaan. In dit pakket

worden vijftig geliefde geloofsliederen bij kinderen geïntroduceerd. Elke

maand kan een nieuw lied centraal worden gesteld, zodat na vier jaar alle

liederen een keer behandeld zijn. In de lessen wordt bij elk lied iets verteld

over achtergrond en ontstaan. Ook worden tips gegeven voor activiteiten

en werkvormen naar aanleiding van een lied.

www.kwintessens.nl