Risicomanagement vanuit het perspectief van de toezichthouder

Jon Vogelzang DNB

7 februari, Zanders Amsterdam

2 DNB

Agenda

1. Wettelijk kader

2. Governance / risicomanagement inrichting

3. Risicomanagement beleggingen

3 DNB

1. Wettelijk kader beleggingsbeleid

Nakomen verplichtingen

Prudent

person regel

(Art. 135 PW)

Regels voor

uitbesteding

(Art. 34 PW)

Beheerste en

integere

bedrijfsvoering

(Art. 143 PW)

4 DNB

Wat zegt de prudent person regel?

Beleggen in het belang van aanspraak- en pensioengerechtigden

Veiligheid, kwaliteit, liquiditeit en rendement van de portefeuille als geheel

zijn gewaarborgd.

Beleggen in lijn met aard en duur toekomstige uitkeringen.

Derivaten toegestaan voor doeltreffend portefeuillebeheer of verminderen

risicoprofiel.

Spreiding van beleggingen.

Beperkt beleggen in bijdragende onderneming.

Hoofdzakelijk beleggen op gereglementeerde markten.

Overige beleggingen beperken tot een prudent niveau.

Waardering op marktwaarde. Prudent

person regel

5 DNB

Beheerste en integere bedrijfsvoering (Art. 143)

Beheerste bedrijfsvoering wil zeggen dat er een balans is tussen de

mate van complexiteit van de beleggingen en de robuustheid van de

risicobeheersing.

De organisatiestructuur dient een beheerste en integere

bedrijfsvoering te waarborgen.

6 DNB

Wat is een beheerste en integere bedrijfsvoering?

Beheersen bedrijfsprocessen en bedrijfsrisico’s:

− Administratieve en boekhoudkundige procedures;

− Adequate controlemechanismen;

− Beleid voor de beheersing van risico’s.

Waarborgen integriteit:

− Systematische analyse integriteitrisico’s;

− Beleid voor beheersing van deze risico’s;

− Uitvoering van dat beleid.

Procedures en maatregelen belangenverstrengeling

(en gedragscode).

Beleid voor het beheersen (financiële) risico’s die

de soliditeit van een pensioenfonds kunnen aantasten.

Beheerste en

integere

bedrijfsvoering

7 DNB

Welke regels gelden voor de uitbesteding van werkzaamheden?

Beheersing van de risico’s o.m. door:

− Systematische analyse en rapportage van de risico’s m.b.t. de uitbesteding;

− Toereikende procedures, maatregelen, deskundigheid en informatie bij

pensioenfonds voor beoordeling van de uitbestede werkzaamheden.

NB: Eindverantwoordelijkheid kan niet worden uitbesteed,

alleen uitvoerende taken

Regels voor

uitbesteding

8 DNB

Wanneer is het bestuur “in control”?

Het bestuur heeft het beleid, procedures en processen afgestemd op

de complexiteit van de portefeuille:

- Mandaten van het bestuur, de beleggingsadviescommissie en

beleggingscommissie zijn helder en eenduidig.

- “Countervailing power” is ingeregeld.

Het bestuur begrijpt de risico’s van de beleggingen op hoofdlijnen:

- Rapportages aan het bestuur geven inzicht in performance en materiële risico’s.

- Het bestuur heeft inzage in de impact van stress scenario’s op de beleggingen.

Het bestuur heeft ex-ante objectieve evaluatiecriteria geformuleerd

met betrekking tot haar beleggingen.

9 DNB

2. Governance

Het beleid dient vertaald te worden in organisatorische en

administratieve procedures en maatregelen.

De governance van een pensioenfonds is onderverdeeld in:

− (opzet, bestaan en werking van de) organisatiestructuur en

− deskundigheid.

10 DNB

Bestuur

Beleggingscommissie

Beleggingsadviescommissie

Bestuursbureau

Uitvoeringsorganisatie

Fiduciaire manager

Vermogensbeheerders

Custodian

Organisatie beleggingen

11 DNB

Bestuurlijke cyclus – beleggingsproces

Bestuur in

control

Beleid

Uitvoeren

Rapporteren

Verantwoorden

12 DNB

Wie doet wat?

Bestuur

Beleggingscommissie Bestuursbureau

Extern*

* Extern wil zeggen de uitvoeringsorganisatie, fiduciaire manager, externe adviseur en/of externe vermogensbeheerder.

Beleidsbepalend!

13 DNB

Besluitvorming

Evalueer in hoeverre er sprake is van een objectieve, transparante en

evenwichtige besluitvorming binnen het bestuur.

− Objectieve besluitvorming wil zeggen dat er op systematische wijze een

analyse is gemaakt van de alternatieven.

− Evenwichtige besluitvorming wil zeggen dat alle relevante belangen

onderkent zijn en zichtbaar zijn meegewogen en dat de besluiten in lijn zijn

met het beleid.

− Transparante besluitvorming wil zeggen dat het bestuur op een

toegankelijke wijze communiceert naar alle stakeholders en het consistent

handelen zichtbaar maakt.

14 DNB

Bestuur / Bestuursbureau

De taken van het bestuur ten aanzien van de beleggingen in het

algemeen zijn onder te verdelen in:

− Beleidsbepalende,

− Besluitvormende en

− Evaluerende taken.

Een bestuur kan er voor kiezen een deel van haar taken te delegeren

aan de bijvoorbeeld de beleggingsadviescommissie, of zelfs

uitbesteden bijvoorbeeld aan een fiduciaire manager.

Echter niet alle taken zijn te delegeren/uit te besteden en het bestuur

blijft altijd eindverantwoordelijk.

15 DNB

Beleidsregel geschiktheid 2012

Geschiktheid bestaat uit:

− Kennis,

− Vaardigheden, en

− Professioneel gedrag.

De deskundigheid van een

beleidsbepaler blijkt in ieder geval uit:

− De opleiding,

− Werkervaring en

− Competenties van de beleidsbepaler en

− De doorlopende toepassing hiervan.

16 DNB

Geschiktheid

Wat maakt iemand een goede bestuurder op het gebied van

beleggingen?

Wat moet een bestuurder weten van beleggingen? Tot welk

detailniveau moet u zich ermee bezig houden?

In hoeverre mag je leunen op externen?

Welke belangentegenstellingen spelen er mogelijk bij inschakeling van

derden?

Hoe herken je complexiteit in de beleggingsportefeuille?

Hoe blijf je als bestuur in control?

17 DNB

Beleggingsadviescommissie

De beleggingscommissie is een comité van het bestuur en heeft de

taak het bestuur gevraagd en ongevraagd te adviseren over de

uitvoering van het strategische beleggingsbeleid.

− In een beleggingscommissie zitten alleen bestuursleden.

− Hebben ook externe adviseurs zitting in de commissie of bestaat deze

uitsluitend uit externe adviseurs dan heet de commissie meestal

beleggingsadviescommissie.

− Sommige pensioenfondsen hebben zowel een beleggingscommissie als

een beleggingsadviescommissie.

De beleggingsadviescommissie dient alleen een adviserende taak te

hebben.

− Het is daarbij van belang vast te stellen ten aanzien van welke onderwerpen

de beleggingsadviescommissie adviesbevoegdheid heeft.

18 DNB

Risicomanagement

Het risicomanagement bij een pensioenfonds dient aan twee

voorwaarden te voldoen:

− Onafhankelijkheid: het risicomanagement is niet afhankelijk van de sponsor,

fiduciair manager en de externe vermogensbeheerders (onafhankelijk);

− Adequaatheid: het niveau van het risicomanagement is afgestemd op de

complexiteit van de beleggingsportefeuille.…

19 DNB

Inbedding risicomanagement (1/3)

Bestuur

Vermogensbeheer Administratie

Geen complexiteit

20 DNB

Inbedding risicomanagement (2/3)

Bestuur

Vermogensbeheer

Portefeuille management

Risicomanagement

Administratie

Beperkte mate van complexiteit

21 DNB

Inbedding risicomanagement (3/3)

Hoge mate van complexiteit

Bestuur

Vermogensbeheer

Portefeuille management

Risicomanagement

Administratie

Bestuursbureau RM adviseur

22 DNB

Uitvoeringsorganisatie / fiduciaire manager

Die vormen van uitbesteding die de verantwoordelijkheid van het

pensioenfonds voor de organisatie en beheersing van

bedrijfsprocessen en het toezicht daarop kunnen ondermijnen, zijn niet

toegestaan.

Het is van belang dat de verantwoordelijkheden en taken van de

uitvoeringsorganisatie en/of de fiduciaire manager binnen het

beleggingsproces duidelijk zijn vastgelegd middels een

uitbestedingsovereenkomst en een bijbehorende service level

agreement.

− een service level agreement bevat normaliter alle afspraken tussen partijen

in een waardeketen omtrent afgesproken service levels, waaronder

ondermeer de definitie van de service, de vergoedingsregelingen,

prestatieafspraken (doorlooptijdgaranties, volumeafspraken),

verantwoordelijkheden (verdeling van risico's, escalatie, etc) en overige

verplichtingen.

23 DNB

3. Risicomanagement beleggingen

Takenpakket

1. Raamwerk (risicohouding, te onderscheiden

risico’s, te hanteren instrumenten, stelsel van

benchmarks en vrijheidsgraden en limietenstelsel)

2. Parameterisering (mandatering, individuele

limieten, specifieke vrijheidsgraden)

3. Monitoring en controle (risicometing,

performancemeting, overschrijdingen)

1 en 2 altijd door het fonds

3 uitbesteed??

I. Beleid

maken

II. Beleid

uitvoeren

III. Beleid

evalueren

24 DNB

Monitoring

Voor alle beleggingen geldt dat een noodzakelijke voorwaarde voor

risicobeheersing is dat het bestuur en de beleggingscommissie over

juiste, volledige en tijdige informatie over de posities, performance en

risico’s beschikken.

Met adequaat inzicht wordt bedoeld dat de rapportages het mogelijk

maken om een beoordeling van de performance uit te voeren en

inzicht te krijgen in de actuele risk drivers van de portefeuille.

Ook de compliance met de beleggingsrichtlijnen en de juistheid,

volledigheid, audibility en tijdigheid van waarderingen dient inzichtelijk

gemaakt te worden.

Zonder een adequate rapportage wordt de evaluatie van de

vermogensbeheerder bemoeilijkt.

25 DNB

Posities

Om de performance en risico’s te kunnen doorgronden dient het

pensioenfonds een adequaat inzicht te hebben in de onderliggende

posities van haar beleggingsportefeuilles. Echter, een pensioenfonds

zal vaak niet rechtstreeks beleggen maar via externe

vermogensbeheerders. Indien dit laatste niet via managed

accounts/segregated accounts gaat, maar via beleggingsfondsen dan

is het vaak lastiger voor het pensioenfonds om een volledige doorkijk

te krijgen. Het ligt aan de aard van de belegging of die een show

stopper is of niet.

Eist DNB altijd een 100% volledige look-through? Een 100% volledige

look-through biedt het fonds de mogelijkheid om goed inzicht te krijgen

in de belangrijkste risk drivers voor performance en risico. Het is

echter niet altijd nodig om op instrument niveau een volledig overzicht

te krijgen om een goed inzicht in de risk drivers te verkrijgen. Er zijn

meerdere manieren om dit inzicht te verkrijgen.

26 DNB

Risico’s

Is de instelling in staat om een onafhankelijke analyse van de risico´s

van de beleggingen uit te voeren?

Is de frequentie waarmee de risico´s van de beleggingen worden

geïdentificeerd en de diepgang in overeenstemming met de

materialiteit van de risico´s, m.a.w. is het risicobeheer in lijn met het

risicoprofiel?

27 DNB

Waar kijkt DNB dan bijvoorbeeld naar…

Beoordeelt het fonds bij het bepalen van de beleggingsstrategie in hoeverre het fonds risico’s wil en kan lopen?

Is de risicobeheerfunctie in staat om de risico’s van alle beleggingen op adequate wijze te kwantificeren?

Speelt het risicobeheer binnen het fonds een proactieve rol bij het kritisch beoordelen van (actieve) risicoposities?

Wordt er voldoende gekeken naar staartrisico’s? Worden stressscenario’s effectief en voldoende ingezet?

Is het bestuur bij uitbesteding in staat om voldoende initiërend op te treden en tegenwicht te bieden aan uitvoerders/ adviseurs?

27

28 DNB

Vragen?