JGZ in het sociaal domein Een agenda van verbinden Prof.dr. Kim Putters Directeur Sociaal en Cultureel Planbureau Hoogleraar Beleid en Sturing van de Zorg

Trends: Nederland, participatiesamenleving? •  Lange tijd: ‘Met de samenleving gaat het slecht, maar met mij gaat het

goed!’ Recent: `Het gaat met mij slechter`(62%). •  Relatief hoog, maar afnemend vertrouwen in politieke besluitvorming over de

verzorgingsstaat (48%). Toenemende angst voor de toekomst (69%). •  Veel zorgen over de crisis, maar nog meer over hoe we met elkaar omgaan

(aggression, egoism). Er lijkt een kanteling aan te komen. •  Prioriteit voor stabiele economie en goede zorg. Mensen willen meer

investeringen in arbeid (86%), onderwijs (75%) and zorg (70%). •  Groeiende verschillen in opleiding en levensverwachting: kwetsbare groepen

(ook onder jongeren) onder druk. •  We participeren al veel in werk en zorg, maar een beperkte groep heel veel.

Wat zien we als we gericht kijken naar de zorg voor jeugd?

Sociaal en Cultureel Planbureau

Terecht in de jeugdzorg •  Er wordt per jaar door 19% van de jeugdigen (en hun ouders)

gebruikgemaakt van jeugdzorgvoorzieningen; Ruim een op drie van hen op verwijzing van de gespecialiseerde tweedelijnsjeugdzorg.

•  Gezinnen kunnen in de jeugdzorg terechtkomen vanwege gedrags- en psychische problemen van het kind en problemen met de opvoeding.

•  Vooral kenmerken van het kind bepalen kind- en opvoedproblemen in een gezin. Kenmerken van de ouders spelen minder grote rol.

•  Gezinnen met veel problemen maken in ruim de helft van de gevallen geen gebruik van tweedelijns jeugdzorg en een deel van de gezinnen met relatief weinig problemen juist wel.

•  Migrantengezinnen maken relatief weinig gebruik van tweedelijnsjeugdzorg

Bron: SCP, januari 2013

Groeit de jeugdzorg door?

•  Tussen 2001 en 2011 is het beroep op de jeugdzorg per jaar gemiddeld met 4,6 procent per jaar gestegen. De verwachting is dat de stijging de komende jaren aanhoudt met zo'n 2,2 procent per jaar tot en met 2017.

•  Vooral jongeren met chronische ziekte, erg laag/hoog IQ, uit eenoudergezin en/of ouders met psychische problemen.

•  Verwachting was dat minder jongeren beroep zouden doen op jeugdzorg. Mogelijke verklaringen: gedrag dat vroeger niet als problematisch werd beschouwd is dat nu vaker wel; verbeterde diagnostiek en de centralere plaats en bekendheid van Bureau Jeugdzorg.

Voor het eerst hebben we cijfers over het totale beroep op de jeugdzorg. Bron: SCP, november 2013.

Jeugdgezondheidszorg: trends in uitgaven

Sociaal en Cultureel Planbureau 5

Verzorgingsstaat in transitie

Decentralisaties - Jeugdzorg - Awbz/Wmo - Participatiewet

Marktprikkels - Zorgstelsel - Arbeidsmarkt - Wonen - Onderwijs

Rollen Zorgverzekeraars Lokaal Bestuur Aanbieders Burgers/patiënten/cliënten Betekenis voor rol van de JGZ: Lokaal en verbindend?!

Sociaal en Cultureel Planbureau

JGZ: verbindende rol in de zorg voor jeugd

Cruciale schakel in jeugdzorg, onderwijs en welzijn van jeugd en jongeren: -  Cruciale contactmomenten (vaccinaties, screening van ontwikkeling/groei,

vroegsignalering). -  Combinatie van medische, psychische en sociale zorg. -  Opvoedondersteuning en welzijn. -  Informatiefunctie via consultatiebureaus, JGZ professionals.

De gezondheidswinst voor Nederlanders is 1 jaar gezond ouder worden. De economische winst: iedere geïnvesteerde euro levert 11 euro op.

Kansen voor de JGZ: integrale benadering van jeugd in het lokale sociale domein

•  Zorgzaamheid, zelfredzaamheid, gemeenschapszin: dicht bij jeugd. In wijken en buurten. Gericht op preventie.

•  Behoeften jeugd, jongeren en ouders centraal: integrale benadering zorg, werk, wonen, onderwijs (leefsituatie centraal).

•  Lokale beslissingsmacht, burgerparticipatie en eigen keus? Verandering in aard en intensiteit van contactmomenten.

•  Sociale innovatie en creativiteit.

•  Werken aan kosteneffectiviteit; effectieve interventies. Sociaal en Cultureel Planbureau

Risico’s voor de JGZ: verkokerde werelden bewegen niet gemakkelijk mee, ook lokaal Zorgparadox "  De gerichtheid op zorg i.p.v. op preventie.

Informatieparadox "  De gerichtheid op meten i.p.v. op weten wat werkt.

Keuzeparadox "  De gerichtheid op kiezen voor i.p.v. het soms moeten afdwingen van zorg.

Regelparadox "  De gerichtheid op verkokering/regulering i.p.v. op verbinding en integraliteit.

Agenda voor een ‘verbindende’ JGZ (1) Morele agenda •  Grote rol voor ervaringskennis naast wetenschappelijke en professionele

kennis: pas op voor een evidence base bias. •  Kwaliteit van leven en welbevinden vragen om verbindingen tussen

onderwijs, zorg en welzijn. •  Beroep op zelfredzaamheid moet geen onrealistisch appel worden, soms

moet jeugd gestuurd worden. •  Acceptatie dat burgers en professionals eigen afwegingen maken rond wat

belangrijk is (‘stille ideologie’).

Agenda voor een ‘verbindende’ JGZ (2) Institutionele agenda •  Financieel: labelen gemeenten voldoende geld zodat JGZ voor alle

kinderen toegankelijk blijft? •  Zeggenschap: delen van de macht in de keten en met de burger (is

fundamenteler dan roepen: ‘eigen kracht’!). Wat betekent dat voor Inspectie en Toezicht?

•  Nieuwe allianties op wijk- en buurtniveau: noodzaak verbinding professionele en informele activiteiten in netwerken.

•  Monitoring op uitkomsten gekoppeld aan verbeterafspraken.

Agenda voor een ‘verbindende’ JGZ (3) Kennisagenda •  Delen van kennis: professionals en vrijwilligers (meningen vs

’geobjectiveerde kennis’). •  Grenzenwerk tussen onderzoek, praktijk en beleid. •  Kennisvergaring over de grenzen van sectoren (arbeid, zorg, onderwijs,

mobiliteit) en vertaling naar lokale – integrale - praktijken. •  Werken aan effectieve interventies en kosteneffectiviteit.

JGZ: verbinder in het sociale domein!

DANK VOOR DE AANDACHT 13