J.C.Altorf en de familie Smith/van Hoey Smith

Visser

Den Haag, januari 2015

Mijn dank gaat uit naar een ieder die heeft meegeholpen aan de totstandkoming van deze publicatie, door de gesprekken en het laten

maken van foto’s op locatie en het gebruik van privé foto’s .

Rob Visser

Dit document geeft een indruk van de werkzaamheden die J.C.Altorf aan en voor de villa’s en jacht- en buitenverblijven van de familie Smith/van Hoey Smith heeft verricht, en toont een selectie van werk van Altorf wat in het bezit van de familie is gekomen in meer dan een halve eeuw.

Hoe het zo gekomen is?

Onder invloed van hun kunstminnende vader Adriaan Pieter van Stolk (1822-1894), hebben C.A.P.van Stolk en zijn zusters Grietttie Smith- van Stolk en Georgette Petronella van Stolk begin 20e – en eind 19e eeuw een voorliefde voor kunst -en de schilder en beeldhouwkunst- in het bijzonder ontwikkeld. Grietttie Smith- van Stolk was in de eerste helft van de vorige eeuw een van de grootste kunstverzamelaars in Rotterdam, en was getrouwd met de reder en cargadoor William Smith. Zij hadden twee zonen, James en Adriaan Pieter van Hoey Smith1. William Smith overleed in 1918, zijn nalatenschap werd verdeelt tussen zijn weduwe en beide zoons. James van Hoey Smith erft o.a. landgoed en villa Trompenburg te Kralingen-Rotterdam en Adriaan Pieter erft o.a. buitenplaats- en huis Olaertsduyn te Rockanje.

Vanaf 1918, toen Griettie Smith weduwe werd, vormde zij met haar zoon, de reder en cargadoor James (Jim) Van Hoey Smith, en diens vrouw Jeanne van Stolk één huishouden op het landgoed Trompenburg aan de Honingerdijk te Rotterdam-Kralingen.

Het was onder invloed van H.P.Bremmer2 de bekende kunstpedagoog en criticus dat Griettie Smith- van Stolk een grote kunstverzameling aanlegde. Deze bestond voor een groot deel uit door H.P.Bremmer bewonderde kunstenaars waaronder schilders als Johan Thorn Prikker en Bart van der Leck en beeldhouwers Joseph Mendez da Costa, Lambertus Zijl, John Rädecker en Johan C. Altorf. Zij steunde een aantal kunstenaars uit die kring rond kunstpedagoog H.P.Bremmer , onder wie Altorf. Bremmer gaf lessen in kunstbeschouwing bij de cursisten thuis, vanaf 1900-1943 had hij zo’n groep in Rotterdam rondom de zusters Grietttie Smith- van Stolk en Georgette Petronella van Stolk en later vanaf 1918 ook met haar schoondochter Jeanne van Stolk, in de villa Trompenburg aan de Honingerdijk in Rotterdam-Kralingen. Griettie Smith trad vanaf 1940 jarenlang op als mecenas voor de beeldhouwer Altorf met een toelage in ruil voor werk, waarbij H.P.Bremmer als intermediair en toezichthouder optrad. Altorf die de hele kring rond H.P.Bremmer van gestileerde apen, uilen en andere vogels verzag, leverde deze ook aan Griettie Smith als tegenprestatie voor haar steun waardoor haar collectie er rijkelijk mee voorzien was. Maar Altorf maakte ook veel werk direct in opdracht van de familie.

1 Bij Koninklijk Besluit is medio 1912 toegestaan dat o.a. James en Adriaan Pieter Smith hun geslachtsnaam

'Smith' veranderen in ‘van Hoey Smith'. 2 Voor de relatie tussen Griettie Smith – van Stolk, H.P.Bremmer en J.C.Altorf zie Hildelies Balk, “De Kunstpaus

H.P.Bremmer 1871-1956”

Het werk van Altorf in relatie met de familie Smith / van Hoey Smith wordt in de volgende hoofdstukken besproken:

- Werk aan villa Trompenburg? - Wandmeubel voor plaatsing in Villa Trompenburg vervaardigd door Altorf - Kinderstoel familie van Hoey Smith door Altorf - Werken uit de collecties van de familie van Hoey Smith - Buitenverblijven van de familie van Hoey Smith - Georgette Petronella van Stolk

Werk aan de villa Trompenburg? Kralingen en Rotterdam in de 19e eeuw

In die tijd bestond ambachtsheerlijkheid Kralingen uit meerdere buitenplaatsen. De meeste lagen ten noorden van de Oude Dijk en de 's-Gravenweg, grenzend aan of met uitzicht op de Kralingse Plas. Aan de zuidzijde van de Oude Dijk lagen Slot Honingen, buitenplaats Woudestein en buitenplaats Zomerlust met daarachter boerderij Trompenburg, de naam die voortleeft tot op de dag van vandaag. De buitenplaatsen werden gebouwd als weekend- en zomerverblijf, maar later werden ze het hele jaar bewoond. 'Zomerlust' door familie Smith, later Van Hoey Smith. De tuin achter het huis werd aangelegd in de Engelse (late) landschapstijl en vanwege de grote passie voor bomen begon familie Van Hoey Smith met de aanleg van een bomenverzameling, een arboretum. Buitenplaats Zomerlust, is inmiddels omgedoopt in buitenplaats Trompenburg.

Bron: www.trompenburg.nl

Het is aan deze villa Trompenburg dat Altorf volgens overlevering in de beginjaren van de vorige eeuw (medio 1900), decoratief houtsnijwerk heeft verricht . Na de villa met welwillende toestemming van de huidige gebruiker bezocht te hebben, heb ik prachtig met eikenhouten lambrisering voorziene ruimten gezien met decoratieve motieven. Maar helaas geen snijwerk wat mij aan Altorf deed denken, verder onderzoek over het soort snijwerk wat hij in villa Trompenburg gedaan zou hebben zal noodzakelijk zijn. We speuren verder!

Voor de geschiedenis van de familie Smith / van Hoey Smith en Villa/Arboretum Trompenburg en buitenplaats Olaertsduyn raad ik de volgende boekwerk aan : -Arboretum Trompenburg - De geschiedenis van een buitenplaats in het parklandschap van Kralingen door Hans W. Blom uitgave Stichting Bevordering van Volkskracht -Bomenrijk in Rotterdam- Arboretum ‘Trompenburg’ door Julia Voskuil en J.R.P. van Hoey Smith uitgave Stichting Arboretum Trompenburg

Vanaf 1920 bestond de tuin achter het huis Trompenburg uit o.a. een arboretum en een meer formele tuin, in deze tuin is de foto gemaakt van een uil van Altorf ( op de vetplantenmuur) welke waarschijnlijk speciaal voor de tuin van Trompenburg is gemaakt.

De uil van Altorf is mooi als ooit maar nu groen gepatineerd door natuur en tijd.

Wandmeubel voor plaatsing in Villa Trompenburg vervaardigd door Altorf (1e helft 1900) Altorf maakt voor William Smith en Griettie Smith-van Stolk een wandmeubel met twee

bijbehorende kastjes voor gebruik in villa Trompenburg Honingerdijk te Rotterdam.

De kast van eikenhout bestaat uit 5 compartimenten twee bij twee met dubbele glasdeuren met in

het midden een gesloten deur voorzien van houtsnijwerk bestaande uit een bovenpaneel met de

familiewapens van de families Smith- en van Stolk met op de achtergrond wingerd bladeren en de

tekst TROMPENBURG, en een onderpaneel voorzien van prachtig in het hout gesneden

bloemmotieven en kerkuilen?. Alle eind- en tussenschotten zijn voorzien van ebbenhouten pilasters

met bovenop een versiering met meikevers.

Meikever

De kast was in gebruik als boekenkast.

De twee kastjes hadden één compartiment met dubbele deurtjes met glas en ook deze werden

geflankeerd door ebbenhouten pilasters met meikevers!

Kinderstoel familie Jim en Jeanne van Hoey Smith

In 1916 bij de geboorte van hun eerste kind Janneke , laten Jim en Jeanne van Hoey Smith3 door

Altorf een kinderstoel maken naar model van een door Altorf voor zijn eigen eersteling vervaardigde

stoel4.

Deze stoel is nog rijker uitgevoerd en is vervaardigd in Coramandel hout en versierd met ivoren en

houten figuurtjes en bestaat uit twee delen een stoelgedeelte met opbergruimte voor een

kinderpotje en een tafelgedeelte met beveiligingsrek.

Het stoelgedeelte is versierd met twee uilen, twee aapjes, en tevens voorzien van houten zijpanelen

deze zijn uitgevoerd met prachtige in hout gestoken dierfiguren, op het achterpaneel 2 gespiegelde

vogels (kemphanen?)op dit paneel is ook het monogram van de maker aangebracht, en op de

zijpanelen een eekhoorn resp. een poes. Op de rugleuning zijn drie J’s in een bloemmotief

aangebracht, welke staan voor Jim, Jeanne en Janneke.

Het tafelgedeelte is versierd met twee kevers5 in ivoor en twee houten aapjes (of stokstaartjes) en

verder vervolmaken ivoren speelkralen op messing roetjes het beeld. Dit gedeelte is doormiddel van

een systeem met haakjes van het stoelgedeelte af te zonderen.

3 Jim en Jeanne zijn James van Hoey Smith en zijn vrouw Maria Adriana van Stolk

4 Opgenomen in de collectie van Meentwijck

5 De (mei)kever staat in sommige culturen symbool voor een goede jeugd

Werken van Altorf uit de collecties van de familie van Hoey Smith

In de collecties van door deze kunstminnende familie verzamelde objecten zijn heel wat werken van

Altorf zien:

1912

1913

Een ander exemplaar van deze aap is o.a. in het bezit van Museum Kröller Müller

In 1923 stond dit ivoren uiltje (in statige rust) in : C.Lorm, De toegepaste kunsten in Nederland-

Het gezellige binnenhuis, p.34-35 (1923

1930

Deze Havik wordt door H.P.Bremmer beschreven in Beeldende kunst, 18de Jaargang 1932 No 88

wat hier te vinden is : http://www.jcaltorf.info/Publicaties/Beeldende kunst 18e jaargang No 88.pdf

Er zijn exemplaren van deze Havik ook te vinden in Het Haags Gemeentemuseum (1916) en Museum

Kröller Müller ( ) en in privé collecties.

Uil van hout, 71,5 cm hoog incl voetstuk uit 1950

In bruikleen gegeven aan het Haagse Gemeente Museum

Buitenverblijven van de familie van Hoey Smith:

De familie Smith/van Hoey Smith bezat een paar jacht- en buitenverblijven in Rockanje waar ook werk van Altorf te vinden is. In 1910 wordt als jacht en buitenverblijf villa Olaertsduyn te Rockanje voor William Smith ontworpen door de architect J.W.Hamath.

Het is niet bekend of er door Altorf werk verricht is in de villa, wel zijn er oude foto’s met een toegangshek met gemetselde pijlers en gebeeldhouwde wapendragende uilen met het familiewapen van de familie van Hoey Smith, wat bij Olaertsduyn gehoord heeft! Bij Koninklijk Besluit van 22-5-1912 hebben nakomelingen van James Smith en Elizabeth Sieuwertsz van Reesema ( de ouders van William Smith) toestemming gekregen om ook de familienaam Van Hoey Smith aan te nemen. Hiertoe behoorde ook de zonen van William Smith en Griettie Smith van Stolk.

In het Nederland’s Patriciaat van 1925 is op blz.458 het familiewapen van Hoey Smith afgebeeld en dat als volgt wordt omschreven: Gedeeld: 1. het familiewapen Smith: Gedeeld van rood en goud met drie leliën van ‘t een in ‘t ander; Gedeeld: 11. het familiewapen van Hoey: In zilver negen zwartte leliën, 4, 3 en 2, en een gouden schildhoofd beladen met een rood loopend hert (van Hoey).“’ Helmteken en dekkleeden als bij Smith: resp. de onderste lelie (uit 1.) en goud en rood.

Wat er op zou duiden dat het toegangshek met wapendragende uilen in ieder geval van na 1912 zijn. Aangezien Adriaan Pieter Van Hoey Smith medio 1919 na het overlijden van zijn vader William Smith eigenaar werd van Olaertsduyn lijkt de plaatsing van de uilen met het familiewapen van “van Hoey Smith” op de pilaren van het toegangshek te dateren op medio 1920 gerechtvaardigd.

medio 1920 detail

Deze uilen zijn bij de ontruiming van Olaertsduyn wat in het zgn Sperr-gebied lag in de oorlogsjaren, opgeslagen samen met de inboedel van het pand. Het is onduidelijk wat er daarna mee gebeurt is, de huidige verblijfplaats is in ieder geval onbekend!

medio 1940

Voor de geschiedenis van de familie Smith / van Hoey Smith en buitenplaats Olaertsduyn raad ik de volgende boekwerk aan : “Het verhaal van een Huis” door Co Elshorst-Donker uitgave Volkshogeschool Olaertsduyn in Rockanje

Strypemonde. Deze buitenplaats ten noorden van Rockanje werd rond 1920 gesticht door de

Rotterdamse cargadoor James van Hoey Smith. Een bestaand huis werd in 1937-'38

vervangen door het huidige, langgerekte tweelaags jacht- en buitenverblijf in

traditionalistische vormen naar plannen van J.W. Janzen en is voorzien zijn van een

gecanneleerde trappaal welke wordt bekroond door een gebeeldhouwde houten roofvogel van

de hand van Altorf.

Voor de toenmalige bewoners heeft Altorf ook een met dierfiguren bewerkt dienblad met opklapbaar onderstel vervaardigd.

Georgette Petronella van Stolk

Georgette Petronella van Stolk, tante Georgette genoemd door de familie van Hoey Smith, de zuster

van grootmoeder Griettie Smith-van Stolk was samen met haar broer Cornelis Adriaan Pieter van

Stolk actief in de vooroorlogse Rotterdamse Kunstkring en waren ook verwoede kunstverzamelaars.

Van tante Georgette is een portret in brons bekend gemaakt door Altorf.

Bron: -Arboretum Trompenburg - De geschiedenis van

een buitenplaats in het parklandschap van

Kralingen door Hans W. Blom uitgave Stichting

Bevordering van Volkskracht