Jan Kortie - Iedereen wil zingen REPORTAGE
description
Transcript of Jan Kortie - Iedereen wil zingen REPORTAGE
30 VolZin | 20 januari 2012
‘Zingen hoort bij ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.’
VOL002_30_cornelissen.indd 30 13-01-12 13:35
In het monumentale kerkgebouw De Duif heerst het geluid
van stilte. Alleen de cadans van ademhaling is hoorbaar.
Ruim vierhonderd mensen zitten in een kring rondom Jan
Kortie (58) en zijn vleugel. Vrouwen zijn in de meerderheid;
ongeveer een kwart van de deelnemers is man. Alle ogen
zijn gesloten. Dan, na enkele minuten, zwellen pianoklan-
ken aan. Ook een violiste – die bij uitzondering aanwezig is
– speelt mee en langzaam ontstaat er een melodie. Stemmen
neuriën, ogen gaan open. Geneurie wordt gezang en steeds
meer mensen staan op van hun stoel. “Als alles duister is,
ontsteek dan een lichtend vuur dat nooit meer dooft”, zo
klinkt het. De tekst en melodie herhalen zich telkens, wat ty-
perend is voor mantraliederen. Bij elke herhaling klinken de
stemmen luider. Er is geen publiek, want iedereen doet mee.
Toch verraadt het toenemende volume hoezeer de stemmen
gehoord willen worden. Hoezeer ze de ruimte willen vullen.
“Ik hou ontzettend van zingen, hoewel ik mijn leven lang
al meekrijg dat ik het niet kan”, zegt Christine van Bueren
(52). “Via via hoorde ik van Jan Kortie en op internet vond
ik filmpjes van zijn bijeenkomsten. De ongedwongen sfeer
sprak me meteen aan. Op deze avonden mag alles. Of je nu
wilt zitten of staan, luid of juist zacht wilt zingen. En het kan
niemand schelen hoe je klinkt.”
Iedereen wil zingen’Jan Kortie past zich als begeleider aan bij wat de zaal doet.
Aan het begin van de avond zingt hij enkele mantra’s voor
in allerlei talen. De aanwezigen oefenen mee. Daarbij merkt
Kortie op: “Wat ik speel mag je volgen. Maar het hoeft niet.”
Als de zang van tempo verandert dan verandert ook het
tempo van zijn pianospel. Kritiek laat hij niet horen, hoog-
stens een vriendelijke aanmoediging. Bijvoorbeeld wanneer
bijna iedereen in een tweestemmig stuk met de hoge partij
meezingt. “Ik dacht al dat dit zou gebeuren”, lacht hij – en
het publiek lacht ook. “Zullen we de lage partij nog eens
oefenen?” Daarna komt de meerstemmigheid steeds meer
op gang. De kerk raakt gevuld met heldere, doordringende
harmonieën. “Diep vanbinnen wil iedereen zingen”, zegt Jan
Kortie een dag eerder in zijn kantoor aan de Amsterdamse
Keizersgracht. “Een deel van ons kan zich alleen via zang
uiten. Tijdens workshops laat ik mensen soms hun eigen
naam zingen. Of alleen het woord ‘ja’. Daarbij komen vaak
emoties los. Het raakt kennelijk een diepere laag die je niet
bereikt wanneer je een woord simpelweg uitspreekt.” Kortie
profileert zichzelf als ‘stembevrijder’ en is ervan overtuigd
dat iedereen niet alleen wil, maar ook kan zingen. “Ik
beweer niet dat iedereen in het Concertgebouw kan staan.
Maar wel dat elk mens via zang kan uiten wat er in hem
leeft. En daarmee de gave heeft om anderen te boeien. Wij
zijn als mens nu eenmaal nieuwsgierig naar wat anderen
bezighoudt. Er ligt ook een taak bij de luisteraar om hiervoor
open te staan. Om oprecht te verlangen naar het mooiste
wat een ander jou kan geven.”
Sinds twaalf jaar houdt Kortie elke maand mantrabijeen-
komsten die Het Lied van de Ziel heten. “Omdat de ziel wil
zingen”, verklaart hij. In het begin was de opkomst wisse-
lend, maar tegenwoordig weet de stembevrijder honderden
mensen te trekken. De zangavonden zijn meestal in de
Amsterdamse Amstelkerk; sporadisch ook op andere plek-
ken in het land. Ditmaal zijn er zoveel kaarten verkocht dat
Kortie en zijn zangers moesten uitwijken naar een grotere
locatie. “Ik vermoed dat de laagdrempeligheid mensen
aanspreekt. Je hoeft jezelf voor niemand te bewijzen. Er zijn
geen verplichtingen en de bijeenkomsten staan open voor
mensen zonder, of met uiteenlopende geloofsovertuigingen.
Ik kies bewust mantra’s uit verschillende religieuze stromin-
gen en spirituele tradities. Zo vind je inspiratie in tal van
‘Van zingen word je mens’ Mantra’s voor saamhorigheid
De mantra-avonden van ‘stembevrijder’ Jan Kortie trekken elke maand honderden bezoekers. Hij is er stellig van overtuigd dat iedereen niet alleen kán, maar ook wíl zingen. In De Duif, een vrijzinnige kerk in de Amsterdamse grachtengordel, wordt duidelijk wat zijn methode zo aantrekkelijk maakt. “Je zangstem is je gave om de ander te boeien.”
door Geertje CornelIssen foto’s Hapé smeele
20 januari 2012 | VolZin 31
RepoRtAge
‘Soms laat ik mensen hun eigen naam zingen, of alleen het woord ‘ja’.
Daar komen vaak emoties bij los’
VOL002_30_cornelissen.indd 31 13-01-12 13:36
oude wijsheden.” Ook de pianobegeleiding is volgens Kortie
van belang voor het succes. “Dat is zo’n typisch westers
instrument. Het hoort bij ons idee van koorzang. Voor veel
mensen voelt het vertrouwd.”
Enorme vakmanInez van Oord, oprichtster van het maandblad Happinez, is
zeer te spreken over Korties manier van werken. Voor haar
tijdschrift bezocht zij een paar jaar geleden een van zijn
workshops. Ze raakte onder de indruk van Korties bezie-
ling. “Zijn enthousiasme is onwaarschijnlijk groot”, licht Van
Oord telefonisch toe. “Mij viel ook op dat hij zich expres
een tikkeltje klungelig opstelt. Een beetje Mr. Bean-achtig.
Juist daardoor richt je al je aandacht op hem. Je vraagt je af
waar hij mee bezig is en wat hij van je wil. Ondertussen is
hij een enorme vakman die iedereen meekrijgt.” Dat beeld
komt ook deze avond naar voren. Tussen de nummers door
zoekt Kortie af en toe naar de juiste bladmuziek. Alsof hij ter
plaatse bedenkt wat hij wil doen. Vergissingen deelt hij met
zijn toehoorders. “Wat ik nu speel, klopt niet helemaal. Ik
zit nog met de melodie van het vorige stuk in mijn hoofd.”
Gelach volgt. Korties methode werkt uitnodigend. “Zijn
humor versterkt de sfeer”, zegt Ron Huissen (59). Hij komt
elke maand. “Voor mij is dit een plek om me volledig te laten
gaan. Doordat de teksten zich steeds herhalen hoef je je al-
leen op je zang en gevoel te concentreren. Dat maakt allerlei
emoties in me los. Voornamelijk vreugde en herkenning.”
Buiten de zangavonden zingt Huissen alleen thuis. Als nie-
mand anders het hoort. “Ik vind zingen heel plezierig, maar
ik durfde een lange tijd niet goed. Hier voelde ik meteen de
moed om het te doen.”
Kortie wil met zijn mantrabijeenkomsten de drempel verla-
gen naar de beoefening van zowel spiritualiteit als muziek.
“Beide werelden zijn in mijn ogen één. Het wonderlijke dat
ik leef, dat ik ‘spirit’ ben, wil ik als mens tot uiting brengen.
En zang leent zich daar prima voor. De eerste mensen ge-
bruikten melodieën om te communiceren. Zingen hoort bij
ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.”
32 VolZin | 20 januari 2012
‘Het wonderlijke dat ik leef, dat ik ‘spirit’ ben – dat wil ik met zingen tot
uiting brengen.’
‘Kortie is een vakman die iedereen meekrijgt.’
VOL002_30_cornelissen.indd 32 13-01-12 13:36
20 januari 2012 | VolZin 33
Jan Kortie (1953) werkte als economiedocent totdat hij zijn ware passie ontdekte: het verleiden tot zingen. Hij ging aan de slag als onder meer dirigent, trainer, stemtherapeut en workshopleider. Omdat geen van die termen voor hem de la-ding dekte, besloot hij zich ‘stembevrijder’ te noemen. Tijdens een tocht door de Himalaya, jaren geleden, droomde hij er-van een groot gelegenheidskoor op te richten. Dit resulteerde in de maandelijkse mantra-avonden. Volgens Kortie draait stembevrijding niet om zangtechnieken, maar om “de kunst jezelf te bevrijden uit het keurslijf van ‘hoe het hoort’.”
Behoefte aan zachtheid De wens om die natuurlijke uitdrukkingsvorm te (her)ont-
dekken lijkt vooral bij vijftigplussers aanwezig. Zij zijn
althans duidelijk in de meerderheid. Lisa Galesloot is met
haar 22 jaar een uitzondering. Voor haar voelt het mantra-
zingen als een bevrijding. “Ik doe verder niets met zang.
Maar op zo’n avond kom je los van alles om je heen. Het is
een kwestie van gewoon doen. En je niet druk maken om
anderen.” Ze is er nu voor de tweede keer bij. “Mijn moeder
komt hier vaak. Ik raakte nieuwsgierig en kwam erachter
dat het bij me past. Ik mediteer regelmatig en houd me
bezig met mindfulness. Deze bijeenkomsten sluiten daarop
aan.” Hoewel er relatief weinig jongeren aanwezig zijn,
merkt Kortie dat de interesse voor het mantrazingen onder
tieners en twintigers groeit. “Dat zie ik in mijn omgeving en
soms ook op de avonden zelf. Mantra’s winnen sowieso aan
populariteit. Ik denk dat de tijd rijp voor deze gezamenlijke
vorm van expressie. De laatste decennia waren we enorm
op jacht naar succes, status en resultaatgerichtheid. Dat
loopt nu tegen muren aan. Mensen hebben behoefte aan
zachtheid.” Wiesje Dijker (56) beaamt dit. “Er heerst hier een
warm gevoel van saamhorigheid en het zingen maakt dat je
ontspant. Voor mij is het essentieel om hier zo vaak mogelijk
bij te zijn.”
StilteHet groepsgevoel wordt extra duidelijk wanneer de liederen
vanuit het niets ontstaan. Tussen de mantra’s door is het af
en toe minutenlang stil. Mensen sluiten hun ogen of staren
in de verte. Kortie verbreekt deze momenten nooit met
woorden. Enkel met een zachte melodie die hij langzaam
opbouwt. Zodra de pianomuziek herkenbaarheid opwekt,
vallen de deelnemers in. Daarbij kan de muziek nog alle
kanten opgaan. Terwijl het gros van de aanwezigen een
hindoeïstische mantra ten gehore brengt, speelt de violiste
‘Stille Nacht’. Sommigen gaan hierin mee, anderen houden
vast aan de mantra. Bij weer anderen werkt het vooral op
de lachspieren. Na verloop van tijd verstomt het gezang
als vanzelf en breekt er weer een moment van kalmte aan.
“Beschouw de zang als een pauze van de stilte”, zegt Kortie
tegen de aanwezigen. “Tijdens het zingen mag je naar de
wc. Als het stil is, hoop ik dat je blijft zitten.” De stembevrij-
der acht stiltes van wezenlijk belang. “Ze creëren ruimte.
Als het stil is kun je verkramping, stress en het idee dat je je
best moet doen helemaal loslaten. Niets hoeft, je hoeft niets
te presteren. Het gevoel van verbondenheid komt in die
momenten heel sterk tot uiting.” Ook voor vaste deelneem-
ster Els Lagendijk (52) benadrukken de rustmomenten een
gevoel van samenzijn. “Je deelt iets met elkaar. Iets wat
moeilijk te verwoorden is. Daardoor lijkt het aan eind van de
avond alsof ik opgetild ben. Lichter.” ■
Wie zich nu abonneert op VolZin, ontvangt de cd Noyana van
Jan Kortie. Het is een live-registratie van een mantra-bijeen-
komst. Over zijn zangopvattingen en -methode schreef Kortie
het boek Jouw ziel wil zingen. Over de vreugde van stembevrijding,
Ten Have, 2010. Het boek en de cd zijn te bestellen via
www.jankortie.nl.
‘Tijdens het zingen mag je naar de wc; als het stil is, hoop ik dat
je blijft zitten’
‘Er heerst hier een warm gevoel van saamhorigheid’
‘Het is een kwestie van gewoon doen, en je niet druk maken om anderen.’
VOL002_30_cornelissen.indd 33 13-01-12 13:36