Jan Kortie - Iedereen wil zingen REPORTAGE

4
30 VolZin | 20 januari 2012 ‘Zingen hoort bij ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.’

description

‘Zingen hoort bij ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.’ 30 VolZin | 20 januari 2012

Transcript of Jan Kortie - Iedereen wil zingen REPORTAGE

30 VolZin | 20 januari 2012

‘Zingen hoort bij ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.’

VOL002_30_cornelissen.indd 30 13-01-12 13:35

creo

In het monumentale kerkgebouw De Duif heerst het geluid

van stilte. Alleen de cadans van ademhaling is hoorbaar.

Ruim vierhonderd mensen zitten in een kring rondom Jan

Kortie (58) en zijn vleugel. Vrouwen zijn in de meerderheid;

ongeveer een kwart van de deelnemers is man. Alle ogen

zijn gesloten. Dan, na enkele minuten, zwellen pianoklan-

ken aan. Ook een violiste – die bij uitzondering aanwezig is

– speelt mee en langzaam ontstaat er een melodie. Stemmen

neuriën, ogen gaan open. Geneurie wordt gezang en steeds

meer mensen staan op van hun stoel. “Als alles duister is,

ontsteek dan een lichtend vuur dat nooit meer dooft”, zo

klinkt het. De tekst en melodie herhalen zich telkens, wat ty-

perend is voor mantraliederen. Bij elke herhaling klinken de

stemmen luider. Er is geen publiek, want iedereen doet mee.

Toch verraadt het toenemende volume hoezeer de stemmen

gehoord willen worden. Hoezeer ze de ruimte willen vullen.

“Ik hou ontzettend van zingen, hoewel ik mijn leven lang

al meekrijg dat ik het niet kan”, zegt Christine van Bueren

(52). “Via via hoorde ik van Jan Kortie en op internet vond

ik filmpjes van zijn bijeenkomsten. De ongedwongen sfeer

sprak me meteen aan. Op deze avonden mag alles. Of je nu

wilt zitten of staan, luid of juist zacht wilt zingen. En het kan

niemand schelen hoe je klinkt.”

Iedereen wil zingen’Jan Kortie past zich als begeleider aan bij wat de zaal doet.

Aan het begin van de avond zingt hij enkele mantra’s voor

in allerlei talen. De aanwezigen oefenen mee. Daarbij merkt

Kortie op: “Wat ik speel mag je volgen. Maar het hoeft niet.”

Als de zang van tempo verandert dan verandert ook het

tempo van zijn pianospel. Kritiek laat hij niet horen, hoog-

stens een vriendelijke aanmoediging. Bijvoorbeeld wanneer

bijna iedereen in een tweestemmig stuk met de hoge partij

meezingt. “Ik dacht al dat dit zou gebeuren”, lacht hij – en

het publiek lacht ook. “Zullen we de lage partij nog eens

oefenen?” Daarna komt de meerstemmigheid steeds meer

op gang. De kerk raakt gevuld met heldere, doordringende

harmonieën. “Diep vanbinnen wil iedereen zingen”, zegt Jan

Kortie een dag eerder in zijn kantoor aan de Amsterdamse

Keizersgracht. “Een deel van ons kan zich alleen via zang

uiten. Tijdens workshops laat ik mensen soms hun eigen

naam zingen. Of alleen het woord ‘ja’. Daarbij komen vaak

emoties los. Het raakt kennelijk een diepere laag die je niet

bereikt wanneer je een woord simpelweg uitspreekt.” Kortie

profileert zichzelf als ‘stembevrijder’ en is ervan overtuigd

dat iedereen niet alleen wil, maar ook kan zingen. “Ik

beweer niet dat iedereen in het Concertgebouw kan staan.

Maar wel dat elk mens via zang kan uiten wat er in hem

leeft. En daarmee de gave heeft om anderen te boeien. Wij

zijn als mens nu eenmaal nieuwsgierig naar wat anderen

bezighoudt. Er ligt ook een taak bij de luisteraar om hiervoor

open te staan. Om oprecht te verlangen naar het mooiste

wat een ander jou kan geven.”

Sinds twaalf jaar houdt Kortie elke maand mantrabijeen-

komsten die Het Lied van de Ziel heten. “Omdat de ziel wil

zingen”, verklaart hij. In het begin was de opkomst wisse-

lend, maar tegenwoordig weet de stembevrijder honderden

mensen te trekken. De zangavonden zijn meestal in de

Amsterdamse Amstelkerk; sporadisch ook op andere plek-

ken in het land. Ditmaal zijn er zoveel kaarten verkocht dat

Kortie en zijn zangers moesten uitwijken naar een grotere

locatie. “Ik vermoed dat de laagdrempeligheid mensen

aanspreekt. Je hoeft jezelf voor niemand te bewijzen. Er zijn

geen verplichtingen en de bijeenkomsten staan open voor

mensen zonder, of met uiteenlopende geloofsovertuigingen.

Ik kies bewust mantra’s uit verschillende religieuze stromin-

gen en spirituele tradities. Zo vind je inspiratie in tal van

‘Van zingen word je mens’ Mantra’s voor saamhorigheid

De mantra-avonden van ‘stembevrijder’ Jan Kortie trekken elke maand honderden bezoekers. Hij is er stellig van overtuigd dat iedereen niet alleen kán, maar ook wíl zingen. In De Duif, een vrijzinnige kerk in de Amsterdamse grachtengordel, wordt duidelijk wat zijn methode zo aantrekkelijk maakt. “Je zangstem is je gave om de ander te boeien.”

door Geertje CornelIssen foto’s Hapé smeele

20 januari 2012 | VolZin 31

RepoRtAge

‘Soms laat ik mensen hun eigen naam zingen, of alleen het woord ‘ja’.

Daar komen vaak emoties bij los’

VOL002_30_cornelissen.indd 31 13-01-12 13:36

oude wijsheden.” Ook de pianobegeleiding is volgens Kortie

van belang voor het succes. “Dat is zo’n typisch westers

instrument. Het hoort bij ons idee van koorzang. Voor veel

mensen voelt het vertrouwd.”

Enorme vakmanInez van Oord, oprichtster van het maandblad Happinez, is

zeer te spreken over Korties manier van werken. Voor haar

tijdschrift bezocht zij een paar jaar geleden een van zijn

workshops. Ze raakte onder de indruk van Korties bezie-

ling. “Zijn enthousiasme is onwaarschijnlijk groot”, licht Van

Oord telefonisch toe. “Mij viel ook op dat hij zich expres

een tikkeltje klungelig opstelt. Een beetje Mr. Bean-achtig.

Juist daardoor richt je al je aandacht op hem. Je vraagt je af

waar hij mee bezig is en wat hij van je wil. Ondertussen is

hij een enorme vakman die iedereen meekrijgt.” Dat beeld

komt ook deze avond naar voren. Tussen de nummers door

zoekt Kortie af en toe naar de juiste bladmuziek. Alsof hij ter

plaatse bedenkt wat hij wil doen. Vergissingen deelt hij met

zijn toehoorders. “Wat ik nu speel, klopt niet helemaal. Ik

zit nog met de melodie van het vorige stuk in mijn hoofd.”

Gelach volgt. Korties methode werkt uitnodigend. “Zijn

humor versterkt de sfeer”, zegt Ron Huissen (59). Hij komt

elke maand. “Voor mij is dit een plek om me volledig te laten

gaan. Doordat de teksten zich steeds herhalen hoef je je al-

leen op je zang en gevoel te concentreren. Dat maakt allerlei

emoties in me los. Voornamelijk vreugde en herkenning.”

Buiten de zangavonden zingt Huissen alleen thuis. Als nie-

mand anders het hoort. “Ik vind zingen heel plezierig, maar

ik durfde een lange tijd niet goed. Hier voelde ik meteen de

moed om het te doen.”

Kortie wil met zijn mantrabijeenkomsten de drempel verla-

gen naar de beoefening van zowel spiritualiteit als muziek.

“Beide werelden zijn in mijn ogen één. Het wonderlijke dat

ik leef, dat ik ‘spirit’ ben, wil ik als mens tot uiting brengen.

En zang leent zich daar prima voor. De eerste mensen ge-

bruikten melodieën om te communiceren. Zingen hoort bij

ons mens-zijn. Het is even natuurlijk als ademhalen.”

32 VolZin | 20 januari 2012

‘Het wonderlijke dat ik leef, dat ik ‘spirit’ ben – dat wil ik met zingen tot

uiting brengen.’

‘Kortie is een vakman die iedereen meekrijgt.’

VOL002_30_cornelissen.indd 32 13-01-12 13:36

20 januari 2012 | VolZin 33

Jan Kortie (1953) werkte als economiedocent totdat hij zijn ware passie ontdekte: het verleiden tot zingen. Hij ging aan de slag als onder meer dirigent, trainer, stemtherapeut en workshopleider. Omdat geen van die termen voor hem de la-ding dekte, besloot hij zich ‘stembevrijder’ te noemen. Tijdens een tocht door de Himalaya, jaren geleden, droomde hij er-van een groot gelegenheidskoor op te richten. Dit resulteerde in de maandelijkse mantra-avonden. Volgens Kortie draait stembevrijding niet om zangtechnieken, maar om “de kunst jezelf te bevrijden uit het keurslijf van ‘hoe het hoort’.”

Behoefte aan zachtheid De wens om die natuurlijke uitdrukkingsvorm te (her)ont-

dekken lijkt vooral bij vijftigplussers aanwezig. Zij zijn

althans duidelijk in de meerderheid. Lisa Galesloot is met

haar 22 jaar een uitzondering. Voor haar voelt het mantra-

zingen als een bevrijding. “Ik doe verder niets met zang.

Maar op zo’n avond kom je los van alles om je heen. Het is

een kwestie van gewoon doen. En je niet druk maken om

anderen.” Ze is er nu voor de tweede keer bij. “Mijn moeder

komt hier vaak. Ik raakte nieuwsgierig en kwam erachter

dat het bij me past. Ik mediteer regelmatig en houd me

bezig met mindfulness. Deze bijeenkomsten sluiten daarop

aan.” Hoewel er relatief weinig jongeren aanwezig zijn,

merkt Kortie dat de interesse voor het mantrazingen onder

tieners en twintigers groeit. “Dat zie ik in mijn omgeving en

soms ook op de avonden zelf. Mantra’s winnen sowieso aan

populariteit. Ik denk dat de tijd rijp voor deze gezamenlijke

vorm van expressie. De laatste decennia waren we enorm

op jacht naar succes, status en resultaatgerichtheid. Dat

loopt nu tegen muren aan. Mensen hebben behoefte aan

zachtheid.” Wiesje Dijker (56) beaamt dit. “Er heerst hier een

warm gevoel van saamhorigheid en het zingen maakt dat je

ontspant. Voor mij is het essentieel om hier zo vaak mogelijk

bij te zijn.”

StilteHet groepsgevoel wordt extra duidelijk wanneer de liederen

vanuit het niets ontstaan. Tussen de mantra’s door is het af

en toe minutenlang stil. Mensen sluiten hun ogen of staren

in de verte. Kortie verbreekt deze momenten nooit met

woorden. Enkel met een zachte melodie die hij langzaam

opbouwt. Zodra de pianomuziek herkenbaarheid opwekt,

vallen de deelnemers in. Daarbij kan de muziek nog alle

kanten opgaan. Terwijl het gros van de aanwezigen een

hindoeïstische mantra ten gehore brengt, speelt de violiste

‘Stille Nacht’. Sommigen gaan hierin mee, anderen houden

vast aan de mantra. Bij weer anderen werkt het vooral op

de lachspieren. Na verloop van tijd verstomt het gezang

als vanzelf en breekt er weer een moment van kalmte aan.

“Beschouw de zang als een pauze van de stilte”, zegt Kortie

tegen de aanwezigen. “Tijdens het zingen mag je naar de

wc. Als het stil is, hoop ik dat je blijft zitten.” De stembevrij-

der acht stiltes van wezenlijk belang. “Ze creëren ruimte.

Als het stil is kun je verkramping, stress en het idee dat je je

best moet doen helemaal loslaten. Niets hoeft, je hoeft niets

te presteren. Het gevoel van verbondenheid komt in die

momenten heel sterk tot uiting.” Ook voor vaste deelneem-

ster Els Lagendijk (52) benadrukken de rustmomenten een

gevoel van samenzijn. “Je deelt iets met elkaar. Iets wat

moeilijk te verwoorden is. Daardoor lijkt het aan eind van de

avond alsof ik opgetild ben. Lichter.” ■

Wie zich nu abonneert op VolZin, ontvangt de cd Noyana van

Jan Kortie. Het is een live-registratie van een mantra-bijeen-

komst. Over zijn zangopvattingen en -methode schreef Kortie

het boek Jouw ziel wil zingen. Over de vreugde van stembevrijding,

Ten Have, 2010. Het boek en de cd zijn te bestellen via

www.jankortie.nl.

‘Tijdens het zingen mag je naar de wc; als het stil is, hoop ik dat

je blijft zitten’

‘Er heerst hier een warm gevoel van saamhorigheid’

‘Het is een kwestie van gewoon doen, en je niet druk maken om anderen.’

VOL002_30_cornelissen.indd 33 13-01-12 13:36