Jain Bharti Hindi

8/12/2019 Jain Bharti Hindi

1/460


2/460

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeueeFme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee


3/460

mecheeokeere..........-mJeefmle eer kece&eesieer heer"eOeerMe jJeervkeerefle& mJeeceer peer

pewveOece& kees mecePevesmecePeeves keer ef mes DeveskeeW eser-ye[er hegmlekeW ekeeefMele ngF& nQ leLee nes jner nQ efhejYeer Ske Ssmeer hegmleke ee ebLe keer DeeJeMekelee Leer efpemeceW pewveOece & kees mechetCe&he mes meb#eshe ceW Ske ner mLeevehej mecePee pee mekes~ pewve SJeb pewveslej e$e-e$eeSb Yeer pewvelJe kees mejuelee mes oebiece kej mekeW~

pewveOece& keesmeJeeieerCe mecePeveskes efueS eej DevegeesieeW kee ceeOece Deefle DeeJeMeke nw~ efkemeer Yeer keee&keeskejvesceW ee efkemeer Yeer keee& kes nesves ceW Deveske yeeleWmeeseer peeleer nQ~ pewmes Decegke keee&efkemevesefkeee, keeeWefkeee,kewmes efkeee, keye efkeee, Gmemes keee ueeYe ee neefve ngF& Fleeefo~ Fmeer ekeej mes Deveske vej-veeefjeeW keer enefpe%eemee menpe he mes nes mekeleer nw efke pewveOece& ke ee nw? keye mes nw? efkemeves heeueve efkeee? kewmes heeueve

efkeee? Fmekees OeejCe kejvee keeeW DeeJeMeke nw? Fmekee heeueve kejves mes keee ueeYe nw? Fleeefo~Ghejese mecemle eMveeW kee meceeOeeve Fme ebLe ceW he{ves mes efveefele he mes nespeeJesiee~ hejce hetpe ceeleepeer

ves DeveskeeW ebLeeW kee cebLeve kejkes en veJeveerlehe meej emlegle efkeee nw~ Fme ebLe kee mechetCe& efJe


4/460

( 4 )

ebLe kee eefleheee efJe


5/460

( 5 )

pees vetvelee-DeefOekelee mes jefnle nQ, efJehejerle Yeer veneR nQ, cee$e pewmes kes lewmes nQ Deewj mebosn jefnle nQ SsmesJeeveeWs keespewveeeeeeX ves Jeso kene nw~ Fme Jeso kes eLeceevegeesie, kejCeevegeesie, ejCeevegeesie Deewj JeevegeesieSsmes eej Yeso ceeves nQ~

Jele&ceeve kee GheueyOe pewve Jee*dcee Fve eej DevegeseieeW ceW ner efJeYee nw~ Fme pewve-Yeejleer ebLe ceW Yeer

Fve eejeW DevegeesieeW kees ner Deefle meb#eshe ceW efueee ieee nw~Fme ebLe ceW meJe&eLece me=ef kee ece yeleueeee ieee nw~ GmeceW Glmeefhe&Ceer, DeJemeefhe&Ceer kes


6/460

( 6 )

keer efJeeeOej veieefjeeW ceW, {eF& erhe mesDeeies kes DemebKeele erhe-mecetneW ceW, mJeieeX ceW Deewj vejkeeW ceW en


7/460

( 7 )

Jeevegeesie ceW meJe&eLece neW JeeW kee veece efveoxMe nw hegve: peerJe Je kee JeCe&ve kejles ngS henues peerJekees veJe ekeej mes kene ieee nw Devevlej iegCemLeeve, meceeme, heee&efhle, eeCe, meb%ee, ceeie&Cee Deewj Gheeesie Fvemeyekes eje peerJe kee mebef#ehle JeCe&ve efkeee ieee nw hegve: hegodieue, Oece&, DeOece&, DeekeeMe Deewj keeue keeDeeflemebef#ehle keLeve kejkes DeeieseceeCe kee keLeve efkeee ieee nw~ Fme eceeCe kes Yeso-eYesoeW kee henues efmeevle

ebLeeW keerDehes#ee JeCe&ve efkeee ieee nw hegve: veee ebLeeWkes DeeOeej mesYeer mebef#ehle efJeJeseve efkeee ieee nw~ veeeWkeeJeCe&ve kejles ngS JeeefLe&ke, heee&eeefLe&ke, vewiece, meben, JeJenej, $e+pegmet$e, Meyo, meceefYe{ Deewj SJebYetleSsmes veJe ekeej kes veeeW kee Deewj Fvekes Deveske YesoeW kee SJeb GheveeeW kee Yeer JeCe&ve nw hegve: DeOeelce keer Dehes#eemes efveee-JeJenej meodYetle-DemeodYetle veeeW kee efJeJeseve nw~ meeeo keerefmeef kejles ngS mehleYebieer kee megvojDeewj mejue efJeJeseve nw hegve: Deveskeevle kee JeCe&ve kejkes efve#eshe kee veece efveoxMe nw~ peerJe kes mJeleJe heeBenQ-DeewheMeefceke, #eeefeke Deeefo Deveske YesoeW kee JeCe&ve efkeee ieee nw~ Fve meyekes Devevlej


8/460

( 8 )

keLeve ceW lees kece&yebOe kes keejCeeW kee, kece&eke=efleeeW kee yebOe, Goe Deewj meee eesie eke=efleeeW kee JeCe&ve kejveener nesiee~

eer mecevleYeeeee&kes keLeveevegmeej kejCeevegeesie ceWyebOe-cees#e kes efJe


9/460

( 9 )

je^ieewjJe hejce hetpe ieefCeveerecegKe

eer %eeveceleer ceeleepeer kee heefjee

-e%eeeceCeerDeeefe&kee eereboveeceleerceeleepeerkegvokegvoevJeees peereeled, peereeled eerMeebeflemeeiej:~peereeled heeefOehemleme, metefj: eer Jeerjmeeiej:~~eer yeeeer ieefCeveer peereeled, peereeoefvleceevovee~peereeled %eeveceleer ceelee, ieefCeveeb ecegKee keueew~~

pewveMeemeve kes Jele&ceeve Jeesce hej efkes ve#e$eeWceW owoerheceeve mete&keer YeeBefle Deheveer ekeeMe-jefMceeeWkeesekeerefCe&lekej jneR hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes JeefelJe SJeb ke=eflelJe hej G"er uesKeveer keer DehetCe&lee eeefheDeJeMebYeeJeer nw, leLeeefhe DeelcekeueeCe keer YeeJevee mes hetpe ceeleepeer kes eerejCeeW ceW Gvekes oerIe&keeueerve leeieceeer peerJeve

kes eefle efJevece efJeveeebpeefuehe cesje en efJeveerle eeeme nw~1. pevce, Jewjeie Deewj oer#ee-22 Deketyej meved 1934, MejohetefCe&cee kes efove efkewleveiej eece (efpe. yeejeyebkeer,

G.e.) kes eser eer essueeue pewve keerOece&helveer eerceleer ceesefnveer osJeer kes oebhele peerJeve kes eLece heg


10/460

( 10 )

3. uesKeveer kee eejbYeerkejCe mebmke=le Yee


11/460

( 11 )

je^ere kegueheefle meccesueve kes YeJe Deeeespeve eje osMeYej kes efJeeefJeeeueeeW mes heOeejs kegueheefleeeW kees YeieJeeve$e+


12/460

( 12 )

Deve keF& ceeleepeer hetpe ceeleepeer mes eehle Jewjeieceeer mebmkeejeW SJeb DeOeeheve kee ner eefleheue nQ~ hetpe ceeleepeer mesmeJeeieerCe ebLeeW kee DeOeeve kejkes hetpe efpeveceleer ceeleepeer ves ecesekeceueceele&C[, hetpe Deeefoceleer ceeleepeer vesieesccemeejkece&keeC[ kee efnvoer DevegJeeo efkeee nw~ cegPes Yeer


13/460

( 13 )

eer heg


14/460

( 14 )

Ceceeskeej ceneceb$e yeQke Fleeefo efkeleveer ner keee&eespeveeSBefpeveMeemeve keer keerefle& kees efvejblej emeeefjle kej jner nQ~hetpe ceeleepeer keer esjCee mes meved 1982 ceW lelkeeueerve eOeeveceb$eer eerceleer Fbefoje ieebOeer eje jepeOeeveer efouueer mes

GodIeeefle pecyeterhe %eeve peesefle vesleerve Je


15/460

( 15 )

hejcheje ceW meJee&efOeke eeeerve oeref#ele nesves kes ieewjJe mes ege neskej nce meYeer kes efueS DeefleMeekeejer eeeerve eeflecee kesmeMe yeve ieF~ pecyeterhe-nefmleveehegj ceW 14 mes 16 Deewue 2006 lekeieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeerDeeefe&kee oer#ee mJeCe& peebleer ceneslmeJekee YeJe Deeeespeve kejkes mecemle meceepe ves hetpe ceeleepeer kes eerejCeeW ceWDeheveer efJevece efJeveeebpeefue Deefhe&le keer~

17. Dece=lecee neW Je


16/460

( 16 )

eeeerve SJeb DeJee&eerve nefmleveehegj-heer"eOeerMe #eguueke ceesleermeeiej

YeieJeeve DeeefoveeLe kee heLece Deenej-neqmleveehegj leerLe& leerLeexb kee jepee nw~ en Oece& heeej kee Deee kesvo jne nw~ eneR mes Oece& keer hejcheje kee

MegYeejbYe ngDee~ en Jen ceneleerLe& nw peneB mes oeve keer hesjCee mebmeej ves heehle keer~YeieJeeve DeeefoveeLe ves peye oer#ee OeejCe keer Gme mecee Gvekes osKee-osKeereej npeej jepeeDeeW ves Yeer oer#ee

OeejCe keer~ YeieJeeve ves kesMe}eWe efkeee, Gve meyeves YeerkesMe}eWe efkeee, YeieJeeve vesJem$eeW kee leeie efkeee, Gmeerhekeej mes Gve jepeeDeeWvesYeer veive efoiecyej DeJemLee OeejCe kej }er~ YeieJeeve neLe }keekej Oeeve cegoe ceWKe[snes iees, Jes meYeerjepeeieCe YeerGmeer he keej mes Oeeve kejves }ies efkevleg leerve efove kes yeeo Gve meYeer keesYetKe-heeme

keer yeeOee meleeves }ieer~ Jes yeej-yeej YeieJeeve keer lejHe osKeles efkevleg YeieJeeve lees ceewve OeejCe kejkes veemeeie o=efefkees ngS Dee} Ke[s Les, Ske-oes efove kes ef}S veneR hetjs n ceen kes ef}S Dele Gve jepeeDeeW (cegefveeeW) vesyesewve neskej pebie} kes He} Keevee SJeb PejveeW kee heeveer heervee heejbYe kej efoee~

Gmeermecee Jeve osJelee ves heie neskej GvnW jeskee efke-cegefve JesMe ceW Fme hekeej mes Deveie&} heJe=efe celekejes~ eefo YetKe-heeme kee ke menve veneR nes heelee nw, lees Fme peiele hetpe cegefve heo kees es[ oes~ leye meYeerjepeeDeeW ves cegefve heo kees es[kej Deve JesMe OeejCe kej ef}es~ efkemeer ves pee ye{e }er, efkemeer vesyeuke} OeejCe

kej }er, efkemeer ves Yemce }hes }er, keesF& keger yeveekej jnves }ies Fleeefo~YeieJeeve $e+


17/460

( 17 )

DeefYe


18/460

( 18 )

YeieJeeve DeeefoveeLe kes heLece Deenej kes Ghe}#e ceW Jen efleefLe heJe& kes he ceW ceveeF& peeves }ieer, Jen efoveFlevee ceneve nes ieee efke keesF& Yeer MegYe keee& Gme efove efyevee efkemeerpeesefle


19/460

( 19 )

He}mJehe yeenj mes Gvekee Mejerj pe} jne Lee Deewj Yeerlej mes kece& pe} jns Les~ Gmeer mecee mechetCe& kece&pe}kej Yemce nes iees Deewj Debleke=le kesJe}er yevekej leerve heeb[JeeW ves efveJee&Ce heehle efkeee Deewj vekeg}, menosJeGheMece esCeer kee DeejesnjCe kejkes ieejnJeW iegCemLeeve ceW cejCe kees heehle kejkes meJee&Le&efmeef iees~

keewjJe-heeb[Je lees Deepe Yeer Iej-Iej ceW osKeves kees efce}les nQ~ eefo efJepee heehle kejvee nw, lees heeb[JeeW kes

ceeie& kee DevegmejCe kejvee eeefnS~ meowJe veee-veerefle mes e}vee eeefnS~ leYeer heeb[JeeW keer lejn eMe keer heeefhlenesieer~ Oece& keer meoe pee nesleer nw~

j#eeyebOeve heJe&-Ske mecee neqmleveehegj ceW Dekebheveeeee& Deeefo meele meew cegefveeeW kee mebIe Deeee ngDeeLee~ Gme mecee eneB ceneheodce eeJeleea kes heg$e jepee heodce jepe kejles Les~ Gvemes keejCeJeMe ye}er ceb$eer vesJejoeve kes he ceW meele efove kee jepe ceeBie ef}ee~ jepe }skej ye}er ves Deheves hetJe& Deheceeve kee yeo}e }sves kesef}S peneB meele meew cegefve efJejepeceeve Les, JeneB Gvekes eejeW Deesj e%e kes yeneves Deefive hepJeef}le kej oer~ Ghemeie&

mecePekej meYeer cegefvejepe Meeble heefjCeece mes Oeeve ceW }erve nes iees~otmejer lejHe Gppewveer ceW efJejepeceeve efJe


20/460

( 20 )

nes ieee~ peye Gmekes heernj ceW metevee hengBeer, lees YeeF& Deeee, GmesSkeeble ceW ceveesJeleer ves meye yeele yelee oer~ GmekesYeeF& ves ceveesJeleer kes mJemegj kees yeleeee, lees Gmekes mJemegj ves kene efke nceejs eneB lees iepeceesleer kee kees"ej Yejenw~ leYeer ceveesJeleer ves iepeceesleer e{ekej YeieJeeve kes oMe&ve kejkes Yeespeve efkeee~

Fmekes yeeo ceveesJeleer kees lees Gmekee YeeF& Deheves Iej ef}Jee }s ieee~ FOej Gve ceesefleeeW kes e{eves mes Fme

heefjJeej hej jepekeere Deeheefe Dee ieF&, efpemekes keejCe ceveesJeleer kes heefle yegOemesve kes neW YeeFeeW vesefce}kej GveoesveeW kees Iej mes efvekee} efoee~ Iej mes efveke}ves kes yeeo ceveesJeleer ves leye leke Yeespeve veneR efkeee, peye lekeiepeceesleer e{ekej YeieJeeve kes oMe&veeW kee }eYe veneR efce}e~ peye e}les-e}les Leke iees, lees jemles ceW mees iees,efhe}s jeef$e ceW GvnW mJehve neslee nw efke legcnejs efveke ner cebefoj nw efMe}e nekej oMe&ve kejes~ G"kej mebkesle kesDevegmeej efMe}e neles ner YeieJeeve kes oMe&ve ngS~ JeneR hej e{eves kes ef}S iepeceesleer efce} iees~ oMe&ve kejkesYeespeve efkeee~ Deeies e}kej hegCeeesie mes yegOemesve jepee kes peceeF& yeve iees~

FOej Jes neW YeeF& Delevle oefjo DeJemLee kees heehle nes peeles nQ~ ieeBJe es[kej keee& keer le}eMe ce WIetceles-Ietceles neW YeeF&, Gvekeer heeflveeeB Je ceelee-efhelee meYeer JeneB hengBeles nQ, peneB yegOemesve efpevecebefoj keeefvecee&Ce keje jns Les~ }esieeW ves GvnW yeleeee efke Deehe yegOemesve kes eneB peeDees Deehekees Jes keece hej }iee }Wies~ JesmeYeer JeneB hengBes, Gvekees keece hej }ieeee, yegOemesve ceveesJeleer GvnW heneeve iees Devle ceW meyekee efce}ve ngDee~meYeer YeeFeeW-YeewpeeFeesW leLee ceelee-efhelee ves #eceeeeevee keer~ Oece& keer pee ngF&~ Fme Ievee mes ener efMe#eeefce}leer nwefke Deeheme ceWmeyekees efce}kej jnvee eeefnS~ ve cee}tce efkemekes hegCeeesie mes Iej ceWmegKe-Meebefle Deewjmece=ef nesleer nw~

meg}esevee peekegceej-

cenejepe meesce kes heg$e peekegceej Yejle eeJeleea kes heOeeve mesveeheefle ngS~Gvekeer Oece& hejeeCeMeer} efMejesceefCe Oece&helveer meg}esevee keer Yeefe kes keejCe iebiee veoer kes ceOe Deeee ngDeeGhemeie& otj ngDee~

jesefnCeer Jele keer keLee kee IeveemLe} Yeer ener neqmleveehegj leerLe& nw~pecyeterhe mes heneeve yeve ieF& nw Fme leerLe& keer-Deveske IeveeDeesb keer e=bKe}e kes ece ceW Ske Deewj

cepeyetle ke[er kes he ceW peg[ ieF& pecyeterhe keer jevee~ Fme jevee ves efJemce=le neqmleveehegj kees hegve mebmeej kes

mce=efle he} hej Debefkele kej efoee~ ve kesJe} Yeejle kes keesves-keesves ceW Deefheleg efJeMJeYej ceW pecyeterhe jevee kesoMe&ve keer eee& jnleer nw~ pewve peiele ceW ner veneR helege Jele&ceeve ogefveee ceW hen}er yeej neqmleveehegj ceW pecyeterhejevee kee efJeMee} Keg}s cewoeve hej YeJe efvecee&Ce ngDee nw, pees efke ieefCeveerDeee|ekee %eeveceleer ceeleepeer kes %eeve JeGvekeer hesjCee kee heefleHe} nw~

Deveske efvecee&Ceelceke SJebmeeefnefleke, Ssefleneefmeke ke=efleeeW mes meceefvJele Ssmes oeveleerLe& neqmleveehegj #es$e keeoMe&ve ceneved hegCe He} kees osves Jee}e nw~ en leerLees$e egieeW-egieeW leke he=LJeerle} hej Oece& keer Je


21/460

( 21 )

Ske Deefleere pewve kesv

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve-mJeefmleeerkece&eesieerheer"eOeerMe jJeervkeerefle&mJeeceer(DeOe#e)

efheues leerve oMekeeW mes jepeOeeveer efouueer keer Gej efoMee ceW GejeosMe kes efpeuee cesj" eqmLele heewjeefCeke leerLe&neqmleveehegjceW pecyeterhe veece mes Ske je^ere Deewj Debleje&^ere Deeke


22/460

( 22 )

12. lesjnerhe efpeveeuee-Fme cebefoj kes Deboj ceOeueeske kes lesjnerheeW keer Deke=ef$ece jevee kee Deefle megvojlee kes meeLeefoioMe&ve kejeee ieee nw, efpemeceW hebeces heJe&leeW kes meeLe-meeLe kegue 2127 eefleceeSB efJejepeceeve nQ~

13. Deeheo efoiecyej pewve cebefoj-Fme cebefoj kes Deboj eLece pewve leerLekej YeieJeeve $e+


23/460

( 23 )

1982 kees hetjs osMe ceW YeceCe kejves nslegpecyeterhe %eevepee seflejLe kee GodIeeve efkeee ieee~ pevemeeOeejCe ceW DeeEnmee,eeefj$e-efvecee&Ce leLee efJee yevOeglJe kes mebosMe kee eeej-emeej kejles ngS 1045 efove leke osMe Yej ceW YeceCe kejves kes heeeleden %eeve peesefle lelkeeueerve j#eeceb$eer eer heer.Jeer. vejefmecne jeJe (YetlehetJe& eOeeveceb$eer) eje pecyeterhe kes cegKe ej kes mece#emeowJe kes efueS mLeeefhele kej oer ieF&~

1992-Debleje&peere eefj$e efvecee&Ce mebieeserkee pebyeterhe mLeue hej eer vesceerebo pewve, efJeOeeeke (ceOeeosMe) keerDeOe#elee ceW Deeeespeve efkeee ieee~

pewve ieefCeleSJebeeefj$e efvecee&CeDeeefo efJe


24/460

( 24 )

YeieJeeve ceneJeerj cebefoj, YeieJeeve $e+


25/460

( 25 )

RQRQ

Ghejese hegjmkeejeW kes Deefleefje YeieJeeve $e+


26/460

( 26 )

Jeerj %eeveesoe ievLecee}e kes meneesieerefoiecyej pewve ef$e}eske MeesOe mebmLeeve kes Devleie&le Jeerj %eeveesoe ievLecee}e keer mLeehevee meved 1972 ceW ngF&~ leye mes Deye

leke }eKeeWkeermebKee ceWievLeeWkee hekeeMeve nesegkee nwDeewj efvejvlej nesjne nw~ iebLecee}e meshee"keeWkeesievLe kece keercele ceWheehle

nes mekeW, Fme o=eq


27/460

( 27 )

15. ee rveLeceue heejmeceue pewve, keuekeee-7~16. ee rceleermJe. MeebleeyeeF&Oe.he. eerkeceueebo pewve, meveeJeo (ce.e.)~17. ee rheebo pewve keeefjee, efouueer~18. ee rDeeMegpewve, keeuekee peer, veF&efouueer19. eerefpelesv kegceej megveerlee keesef[ee, heueesefj[e (et.Sme.S.)

20. eereegcve kegceej pewve esermee., eerDecej ebo pewve meje&he, ueKeveT (G.e.)mebj#eke

1. mJe. eerDevevleJeere& pewve SJeb mJe. eerceleerDeeoMe& pewve kes megheg$e eer ceveespe kegceej pewve, cesj"~2. eerceleer jepetyeeF& ceelesMJejer eer efMeKej evo YeeF& osJesvo kegceej }Keceer evo pewve, meveeJeo (ce.he.)~3. eer efeceve}e} egvveer}e} oesMeer, keerkee m^er, cegcyeF&~4. eerceleer DeCeeyesve cevvetYeeF& keesef[ee, meer.heer. Qke jes[, cegcyeF&~5. eerceleer leejeyesve evot}e} oesMeer, Hesve efyepe, cegcyeF&~6. eer jefle}e} egvveer}e} oesMeer, cegcyeF&~7. mJe. eerceleerceLegjeyeeF&KegMee} evopewve, eje-eerjleve evo KegMee} evo ieeBOeer kes megheg$e eerOeve kegceej, DeMeeske kegceej,

efMejerMe kegceej, Oece&jepe ieeBOeer He}ve (cene.)~8. eer Meebefle}e} KegMee} evo ieeBOeer, He}ve (meeleeje) cene.~9. eerDevevle }e} Het}evo He[s, Deke}tpe (mees}ehegj) cene.~10. eer nerje}e} ceeefCeke}e} ieeBOeer, Deke}tpe (mees}ehegj) cene.~11. eer peekegceej KegMee}ebo ieeBOeer, Deke}tpe (mees}ehegj) cene.~12. eerceleer yeoeceer osJeer ceelesMJejer eer heoce kegceej pewve iebieJee}, keevehegj (G.he.)~13. eerceleer kece}eosJeer Oe.he. mJe. eer censvo kegceej pewve, IeCs Jee}sn}JeeF&, oefjeeiebpe, veF& efouueer~

14. eerceleer G


28/460

( 28 )

33. mJe. eer efJece} evo pewve, jKeyeevo omejLe mee, meveeJeo (ce.he.)~34. eer Deepeeo kegceej pewve Meen (meveeJeo Jee}s), Fvoewj (ce.he.)~35. eerceleer meg


29/460

( 29 )

74. eer Yeeieevo ceveer


30/460

( 30 )

efJe


31/460

( 31 )

7. osJeeW kes Yeso 761. YeJeveJeemeer osJe 762. Jeblej osJe 783. peesefleJee&meer osJe 79

4. keuheJeemeer osJe 818. peerJe kes hebe heefjJele&ve 859. JeJenej keeue kes Debleie&le keg efJeMes


32/460

( 32 )

18. eeJeke keer


33/460

( 33 )

7. keeeeslmeie& 1368. osJeJebovee 136

25. meeOeg keer efoveeee& 1371. vewefceefeke efeee 139

2. cegefveeeW kes ome Oece& 1393. meesuenkeejCe YeeJeveeSB 140

26. $e+efeeW kee JeCe&ve 1411. yegef $e+ef kes Deejn Yeso 1412. efJeefeee $e+ef kes ieejn Yeso 1423. efeee $e+ef kes oes Yeso 143

4. lehe $e+ef kes meele Yeso 1435. yeue$e+ef kes leerve Yeso 144 6. Deew


34/460

( 34 )

5. eeCe 1586. meb%ee 1587. ceeie&Cee 1588. Gheeesie 163

31. eceeCe kee JeCe&ve 1641. hejes#e eceeCe 164 2. ele#e eceeCe 170

32. veeeW kee JeCe&ve 1721. DeOeelce keer Dehes#ee veeeW kee JeCe&ve 174

33. meeeoefmeef 175

1. mehleYebieer 17534. ef ve#eshe 17835. peerJe kes mJeleJe 17836. oMe&ve-meceer#ee 179

1. eeJee&keeefo oMe&ve 1802. meJe&%eefmeef 183

37. Deelcee kes leerve Yeso 18338. cees#eceeie& 185

1. JeJenej jlve$ee 1852. efveee jlve$ee 185

39. efvepe&je kes mLeeve 1911. kesJeue%eevee slheefe 1922. veJekesJeueueefyOe 193

3. cees#eeeefhle 19340. kece&efmeevle 194

1. Dee"eW keceeX kee mJeYeeJe 1952. keceeX kes Ske meewDe[leeueerme Yeso-ue#eCe 1953. kece& kes oMe keejCe 202

41. Dee"eW keceeX kes DeeeJe 2031. leerLekej eke=efle kes DeeeJe 205

42. kece&yebOe kes keejCe 2061. leerve meew $esme" heeKeC[cele 206


35/460

( 35 )

43. cegefe kes keejCe 2091. mecekelJe 2092. heeBe ueefyOe 2103. leerveeW kejCeeW kee mJehe 210

4. eeefj$e ueefyOe 2115. keceeX kes veeMe kee ece 2126. kesJeueer kes keJeueenej kee efvejekejCe 2127. cege peerJe DeueeskeekeeMe kes yeenj keeeW veneR peeles? 213

44. efme hejceser kes Dee" iegCe 21445. eMeefmle 215

46. ee& veb. 1-

eewon keguekej 21647. ee& veb. 2-

eewyeerme leerLekej 21848. ee& veb. 3-eoMe eeJeleea 22849. ee& veb. 4-veew yeueosJe 22950. ee& veb. 5-veew veejeeCe 22951. ee& veb. 6-veew eefleMe$eg 23052. ee& veb. 7-SkeeoMe 23053. ee& veb. 8

-

veejke pee rJe 23154. ee& veb. 9-#es$e leLee kegueeeue 23155. ee& veb. 10-heeeefo mejesJej 23256. ee& veb. 11-YeJeveJeemeer osJe 23257. ee& veb. 12-peesefleJee&meer osJe 23358. ee& veb. 13-yeejn keuhe 234

59. YeieJeeve heee&veeLe peerJe oMe&ve 23560. Yepeve 236

RQRQ


36/460

( 36 )

Meee mJeeOeee kee eejbefYekecebieueeejCe

vece: efmesYe:, vece: efmesYe, vece: efmesYe:DeeWkeejb efJevogmebegeb, efveleb Oeeeef vle eesefieve:~

keeceob cees#eob ewJe, DeeWkeejee vecees vece:~~1~~

DeefJejueMeyoIeveewIe-e#eeefuelemekeueYetleueceuekeuebkee~cegefveefYeheeefmeleleerLee&-mejmJeleernjlegveesogefjleeved~~2~~

De%eeveefleefcejevOeeveeb, %eeveebpeveMeueekeee~e#egvceerefueleb esve, lemcew eeriegjJes vece:~~3~~

eer hejceiegjJes vece:, hejchejeeee&iegjJes vece:~ mekeuekeueg


37/460


38/460

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee( 2 )eLeceevegeesie

cebieueeejCe

Cecees DeefjnbleeCeb Cecees efmeeCeb Cecees DeeFefjeeCeb~Cecees GJepPeeeeCeb Cecees ueesS meJJemeentCeb~~

eeeefj cebieueb-Deefjnble cebieueb, efme cebieueb, meentcebieueb, kesJeefueheCCeeesOecceescebieueb~ eeeefj ueesiegecee-Deefjnble ueesiegecee, efme ueesiegecee, meent ueesiegecee, kesJeefue heCCeeesOecceesueesiegecee~ eeeefjmejCebheJJeppeeefce

-Deefjnble mejCebheJJeppeeefce, efme mejCebheJJeppeeefce, meentmejCebheJJeppeeefce, kesJeefueheCCeeesOecceesmejCebheJJeppeeefce~DeLe&-DeefjnbleeW kees vecemkeej nes, efmeeW kees vecemkeej nes, DeeeeeeX kees vecemkeej nes, GheeOeeeeW kees

vecemkeej nes Deewj ueeske ceW meJe& meeOegDeeW kees vecemkeej nes~cebieue eej nQ-Deefjnble cebieue nQ, efme cebieue nQ, meeOegcebieue nQDeewj kesJeueer eje eCeerle Oece&cebieue nw~

ueeske ceW Gece eej nQ-Deefjnble ueeske ceW Gece nQ, efme ueeske ceW Gece nQ, meeOeg ueeske ceW Gece nQ Deewj

kesJeueereje eCeerle Oece& ueeske ceWGece nw~ eej keer ceQ MejCe ueslee ntB-

Deefjnble keer ceQMejCe ueslee ntB, efme keerceQ MejCe ueslee ntB, meeOeg keer ceQ MejCe ueslee ntB Deewj kesJeueer eje eCeerle Oece& keer ceQ MejCe ueslee ntB~

pewveJee*dcee DeveeefoefveOeve nw~ egie heefjJele&ve keer Dehes#ee mes en meeefo-meefveOeve Yeer ceevee peelee nw~kecee&jeleerved peeleerefle efpeve Fme Jeglheefe kes Devegmeej pees kece&Me$egDeeW kees peerleves Jeeues nQJes efpeve kenueeles nQ~FvnW ner efpeveosJe, efpevesv YeieJeeve, efpevejepe Deeefo meneeW veeceeW mes hegkeeje peelee nw~ Fvekes eje yeleeee ngDeeceeie& e fpeveOece&, pewveOece&, Deen&leOece& Deeefo veeceeW mes eefme nw~ Fve efpevejepe keer efoJeOJeefve kees ner Deeiece,

efpeveeiece, efpeveJeeCeer, mejmJeleer, Meejoe, pewve Jee*dcee, pewve Yeejleer Deeefo meb%eeSb JeJele nQ~efpevesvosJe kes cegKe keceue mes efvekeueer ngF& JeeCeer eoMeebie he nw~ hetJee&eeeeXves Gmes eej Devegeesie he mesefJeYeeefpele efkeee nw~ eLeceevegeesie, kejCeevegeesie, ejCeevegeesie Deewj Jeevegeesie~ FvnW eej Jeso Yeer kenles nQ~ Fveeej DevegeesieeW ceW eoMeebie kee meejYetle mecemle pewve Jee*dcee meceeee ngDee nw~ Fme pewve Yeejleer ebLe ceW YeerJele&ceeve kes GheueyOe pewve Jee*dcee kes meej kees Deefle meb#eshe ceW efoKeueeves keer Fe nw Dele: Fmes eej DevegeesieeWceWefJeYee efkeee nw~

efpeme ekeej mes pewveOece& Deveeefo efveOeve nw, Gmeer ekeej mes en mechetCe& ejeej efJee Yeer Deveeefo efveOeve nw~

keg ueesie Fme peiele kees hejceheg


39/460

pewve Yeejleer ( 3 ) eLeceevegeesie

me=ef kee eceYejle #es$e kes Deee&KeC[ ceW DeJemeefhe&Ceer-Glmeefhe&Ceer keeue kes oes efJeYeeie nesles nQ~ efpemeceW ceveg


40/460


Deeefo veneRnesles nQ, ome ekeej kes keuheJe=#e nesles nQ pees egieueeW kees Deheves-Deheves ceve keer keefuhele JemlegDeeW keesefoee kejles nQ~

keuheJe=#eeW kes veece-heeveebie, leteeie, Yet


41/460


YeesieYetefce kes ceveg


42/460


Oeveg


43/460


nermegces heJe&le keer eoef#eCee efkeee kejles nQ~ leye keguekej kes JeeveeW mes Jesmeye efveYe&e nes ieesDeewj Gvekeer hetpeekejkes mlegefle kejves ueies~

Fve keguekej kes mJeie&peeveskes yeeo DemebKeele kejes[ Je


44/460


kes meMe Deewj megceefle veece keerceneosJeer Leer~ Fme mecee ieceveeieceve mes heer[e kees eehle ngS YeesieYetefcepe ceveg


45/460


eveYe keguekej kes mJeie& peeves kes yeeo Deheves eesie Devlej kees Jeleerle kej ceosJe veeceke yeejnJeWkeguekej GlheVe ngS~ Fvekeer Deeeg veegleebie Je


46/460


es Je=#e, MeeKee, Debkegj, heue Deeefo GlheVe ngS nQ, FveceW keewve lees Keeves eesie nQ Deewj keewve veneR nw? Fvekee keeeGheeesie nw, en meye nceW yeleueeFes~ Fme ekeej kes oerve JeeveeW kees megvekej veeefYejepe yeesues-ns Ye heg


47/460


12 eeJeleea Yejle #es$e ceW GlheVe ngS nQ~

9 yeueYe-efJepee, Deeue, megOece&, megeYe, megoMe&ve, veboer, vebefoefce$e, jeceeb Deewj hee (yeueosJe)Yejle #es$e ceW es veew yeueYe ngS nQ~

9 veejeeCe-ef$ehe=, efhe=, mJeebYet, heg


48/460


Devevlej cees#eceeie& keer efmLeefle eie kejves kes efueS Jes efoiecyej cegefve nes iees~ Gme mecee eej npeej jepeeGvekeer osKee-osKeer cegefve nes iees Deewj YetKe-heeme keer yeeOee ve menve kej mekeves mes Jesmeye kes meye Ye nes iees~leye Gve meYeerves efceuekej Deveske heeKeC[ celeeW keer mLeehevee keer~ keg efove yeeo mecee Yejle vesyeeeCe JeCe& veecemes Ske JeCe& Deewj mLeeefhele kej efoee~

YeieJeeve $e+


49/460


Fmekes Devevlej De&heue keeue kes yeerle peeves hej kegbLegveeLe leerLekej efme ngS~

Fmekes yeeo Ske kejes[ Je


50/460


eglekesJeueer-pebyetmJeeceer kes Devevlej veefvo, veefvoefce$e, Dehejeefpele, ieesJe&ve Deewj Yeyeengcegefve es heeBeeWner eewon hetJeea Fve veece mes efJeKeele eoMe DebieeW kes Oeejke hetCe& egle%eeveer eglekesJeueer JeOe&ceeve mJeeceer kesleerLe& ceW ngS nQ~ Fve heeBeeW kee keeue efceueekej meew Je


51/460


ieee Lee-683275421000 Je


52/460


nceejer leerve efove keer Deeeg Mes


53/460


leke nesves mes ueieeleej Gvebeeme efove leke eueleer nw~

Fme Je=ef kes efveefcee mes DeJeMes


54/460


hej Fme Yejle #es$e ceW Deefleog


55/460


efJeceueJeenve Deewj Deefjmesve~

YeefJe


56/460



57/460


eewyeerme leerLekejeWkes meceeeW ceW Deveghece Deeke=efle kes Oeejke es yeengyeueer Deeefo eewyeerme keeceosJe neslesnQ~

leerLekej, Gvekes ceelee-efhelee, eeJeleea, yeueosJe, veejeeCe, , veejo, keeceosJe Deewj keguekej heg


58/460


YeJeveeW ceW ece me s Deheves Deehe ner Iebe, efmebnveeo, Yesjer Deewj MebKeeW kes Meyo nesves ueieles nQ~ Fve efevn efJeMes


59/460


jevee kejlee nw~ Fme Yetefce mes Ske neLe TBeeF& mes meceJemejCe keer meeref{eeB eejbYe nes peeleer nQ pees efke Ske-SkeneLe eceeCe keer yeerme npeej jnleernQ~ Fve meeref{eeW keesmeYeer DebOes, uebie[s, yeeueke, Je=, jesieer Ske Devleceg&ntle& ceWheej kej uesles nQ~ meb#eshe ceW meceJemejCe keer jevee Fme ekeej nw-

meyemes henues Oetefuemeeue kees nw, Gmekes yeeo eejeWefoMeeDeeW ceWeej ceevemlebYe nQ, ceevemlebYeeWkes eejeW DeesjmejesJej nQ, efhej efvece&ue peue mes Yejer ngF& heefjKee nw, efhej heg


60/460


efkemeer mecee Deheveer pevce ieeB" kes GlmeJe ceW jepee ceneyeue efme bnemeve hej efJejepeceeve Les~ Gme meceeDeveskeeW GlmeJe, ve=le, ieeve Deewj efJeodieesefeeB nes jner LeeR~ Gme mecee DeJemej heekej mJeebyeg ceb$eer vesmJeeceer kes efnle keer Fe mes pewveOece& kee ceeefce&ke GheosMe efoee~ Gmekes JeeveeW kees megveves kes efueS DemeceLe&YetleJeeoer ceneceefle ceb$eer ves veeefmleke cele kees efme kejles ngS peerJe leJe kee DeYeeJe efme kej efoee~ mebefYeVeceefle

ceb$eer ves efJe%eeveJeeo kee Deeee ueskej peerJe kee DeYeeJe kejvee eene, Gmeves kene %eevecee$e ner leJe nw Deewj meyeYececee$e nw~ Fmekes yeeo Meleceefle ceb$eer ves MetveJeeo kee DeJeuecyeve ueskej mekeue peieledkees Metvecee$e efme kejefoee~ Jele&ceeve ceW es oesveeW yeewcele mes peeves peeles nQ~

Fve leerveeW keer yeelesW megvekej mJeebyeg ceb$eer ves leerveeW kes Skeevle ogjeen kee veee Deewj Deeiece kes ejeKeb[ve kejkes mees meeeocee Deefnbmee Oece& keer efmeef kejkes GvnW efveej kej efoee Deewj jepee keesemeVe kejefueee~ Fmekes yeeo efkemeer Ske efove mJeebyeg ceb$eer Deke=ef$ece ewleeuee keer Jevovee kes efueS megces heJe&le hej

ieee, JeneB hengBekej Gmeves henues eoef#eCee oe r efhej YeefehetJe&ke yeej-yeej vecemkeej e fkeee Deewj hetpee kee r,eLeeece mes Yemeeue Jeve Deeefo kes mecemle Deke=ef$ece eefleceeDeeW keer Jebovee keer Deewj meewcevemeJeve kes ewleeuee ceWyew" ieee~ Fleves ceW ner efJeosn #es$e mes Deees ngS, DeekeeMe ceW eueves Jeeues Deeefoleieefle Deewj Deefjbpee veece kes oeseejCe cegefve Dekemceeled osKes~ Jes oesveeW ner cegefve egiecebOej YeieJeeve kes meceJemejCeheermejesJej kes cegKe nbme Les~ceb$eer ves G"kej GvnW eoef#eCeehetJe&ke eCeece kejkes hetpee Deewj mlegefle keer~ Devevlej eMve efkeee-ns mJeeefceved!efJeeeOej kee jepee ceneyeue nceeje mJeeceer nw, Jen YeJe nw ee DeYeJe? cesjs eje mevceeie& eoMe&ke pewveOece& kesGheosMe kees pewmee eceeCe ceevelee nw Jewmes eeve Yee r kejsiee ee veneR? Fme eMve ke s yeeo Deeefoleieefle veecekeDeJeefOe%eeveer cegefve kenves ueies

-

ns YeJe! legcneje mJeeceer YeJe ner nw, Jen legcnejs JeeveeW hej efJeeeme kejsieeDeewj Deepe mes oMeJeW YeJe ceW pecyeterhe kes Yejle#es$e ceW eLece leerLekej nesiee, Fmekes hetJe&YeJe kees legce megvees~

pecyeterhe kes cesheJe&le mes heefece keer Deesj efJeosn #es$e ceW iebefOeuee osMe ceW efmebnhegj veiej nw~ JeneB kes eer


61/460


OeejCe kej ueerDeewj Oece&OeevehetJe&ke cejCe kejkes SsMeeve mJeie&kes eereYe efJeceeve ceW ueefueleebie veece kee Gece osJenes ieee~ peye Gmekeer Deeeg he=LekelJe heue kes yejeyej jn ieF& leye Gmes mJeebeYee veece keer Ske Deewj osJeer eehlengF&~ Deve osefJeeeW keer Dehes#ee ueefueleebie osJe kees en osJeer efJeMes


62/460


mecePees, ceQves legcnW ceneyeue heee&e ceW pewveOece& enCe kejeee Lee~ Gve oesveeW ocheefeeeW ves cegefveeeW kes emeeo mesmeceioMe&ve enCe efkeee Deewj Deeeg kes Deble ceW egle neskej SsMeeve mJeie& ceW eerOej osJe Deewj mJeebeYeveece kes osJe ngS DeLee&led eerceleer kee peerJe mecekelJe kes eYeeJe mes eerheee&e kees es[kej osJe heo kees eehle nesieee~ Ske efove eerOej osJe ves Deheves ieg (mJeebyeg ceb$eerkes peerJe) eereflebkej cegefvejepe kes meceJemejCe ceW peekej

hete-

YeieJeved! cesjs ceneyeue kes YeJe ce W pees leerve Deewj ceb$eer Les, Jes Fme mecee keneB nQ? YeieJeeve ves yeleeee efkeGve leerveeW ceW mes ceneceefle Deewj mebefYeVeceefle es oes lees efveieeso mLeeve kees eehle ngS nQ Deewj Meleceefle vejke ieee nw~leye eerOej osJe ves vejke ceWpeekej Meleceefle kes peerJe keesmecyeesefOele efkeee Lee leLee efveieeso kes peerJeeW keesmecyeesOevekee meJeeue ner veneR nw~

pecyeterhe kes hetJe&efJeosn ceW ceneJelme osMe nw, Gmekeer megmeercee veiejer kes megef jepee keermegvojvevoe jeveermesJen eerOej osJe mJeie& mes egle neskej megefJeefOe veece kee heg$e ngDee Lee~ keeueevlej ceW megefJeefOe keer jeveer ceveesjcee

mes mJeebeYeosJe (eerceleer kee peerJe) mJeie& mes egle neskej kesMeJe veece kee heg$e nesieee DeLee&led JeepebIe kee peerJemegefJeefOe jepee ngDee Deewj eerceleer kee peerJe Gmekee heg$e ngDee nw~

keoeefeled megefJeefOe cenejepe owiecyejer oer#ee ueskej Devle ceW cejkej Deeglesv ngS, kesMeJe ves Yeer efveie&vLeoer#ee ueskej Deegle mJeie& ceW eleerv heo eehle efkeee~

en Deeglesv, pecyeterhe kes hetJe&efJeosn ceW heg


63/460


oesveeW ocheefe Ssmes peeve he[les Les ceeveeW YeesieYetefce keer ve ngF& ue#ceer kees ner mee#eeled efoKeuee jns neW~

DeeesOee keer jevee-peye meJe&$e keuheJe=#eeW kee DeYeeJe nes ieee leye veeefYejepe Deewj ceosJeer mesDeuebke=le mLeeve ceW Gvekes hegCe kes eje yegueees ngS Fv ves DeeesOee veiejer keer jevee keer~ Gme mecee pees ceveg


64/460


ceelee kes meesuen mJehve-efkemeer efove cenejeveer ceosJeer ves jepecenue ceW meesles mecee jeef$e kes efheuesenj ceW efpevesvosJe kes pevcemeteke meesuen mJehve osKes~ (1) SsjeJele neLeer (2) MegYeyewue (3) efmebn(4) neLeer kes eje mJeCe&cee keueMeeW mes Dee fYeef


65/460


kes mebheg ceW ceesleer keer lejn meye yeeOeeDeeW mes jefnle neskej efmLele nes iees~ Gme mecee mecemle Fv Deheves-DeheveseneB nesves Jeeues efevneW mes YeieJeeve kes ieYee&Jeleej kee mecee peevekej JeneB Deees Deewj meYeer ves veiejer keer leerveeoef#eCee oskej YeieJeeve kes ceelee-efhelee kees vecemkeej efkeee~ cenejepe veeefYejepe kee Deebieve osJeeW mes KeeeKeeYej ieee~ meewOece& Fv osJeebW kes meeLe mebieerle, ve=le Deeefo DeveskeeW GlmeJeeW mes ieYe&keueeCeke GlmeJe ceveekej

ceelee-efhelee keer hetpee kej Deheves-DehevesmLeeveeW hej euesiees~ Gmeer mecee mes ueskej Fv keer Dee%ee mes efokekegceejerosefJeeeB Gme mecee nesves eesie keeeeX kes eje oeefmeeeW kes meceeve ceelee ceosJeer keer mesJee kejves ueieeR~ heefjeee&kejles mecee meyemes henues osefJeeeW ves mJeie& mes ueees ngS heefJe$e heoeLeeX kes eje ceelee kee ieYe& MeesOeve efkeee Lee~eeefhe Jen ceelee mJeYeeJe mes nerefvece&ue Leer, jpemJeuee Deewj ceue, cet$e Deeefo oes


66/460


ye{ ieee, keuheJe=#eeW mesmJeeb ner heg


67/460


68/460


efueS Ge mJej mes Meebefle ceb$e he{ves ueies~ osJeeW vesGme iebOeesoke keeshenuesDeheves cemlekeeW hej ueieeee, efhej meejsMejerj ceW ueieeee Deewj efhej yeekeeryeesngS keesmJeie& ues peeves kes efueS jKe efueee~ DeefYe


69/460


ieerle ieeves ueieeR~ cenejepe veeefYejepe ceosJeer kes meeLe-meeLe Jen Deeee&keejer ve=le osKekej yengle ner eefkele ngSDeewj FveW eje keer ngF& eMebmee kee s eehle ngS~

veecekejCe-es YeieJeeve peiele Yej ceW pes nQ Deewj peieled kee efnle kejves Jeeues Oece&heer Dece=le keer Je


70/460


Yeesie-GheYeesie eesie JemlegDeeW kees Fveefo osJeieCe, FvneR efheejs mes ueeles nQ~

YeieJeeve $e+


71/460


emeVe Les~ peye es heg$e-hegef$eeeB eesie DeJemLee kees eehle nes iees, leye YeieJeeve $e+


72/460


Fe mes Deehekeer MejCe ceW Deees nQ Dele Gheee kees yeleueekej nce ueesieeW keer j#ee keerefpeS~

Fme ekeej epeepeveeW kes oerve Jeeve megvekej oe oee mes esefjle nes jne nw, Ssmes YeieJeeve DeeefoveeLe Dehevesceve ceW efJeeej kejves ueies-

hetJe&1Deewj heefece efJeosn #es$e ceWpeesefmLeefle Jele&ceeve ceW nw, Jener efmLeefle Deepe eneB eJe=e kejves eesie nw, Gmeermesen epee peerefJele jn mekeleernw~ JeneB efpeme ekeej Deefme, ceef


73/460


Deeefo iegCeeW kes eje ece mes#eef$ee, JewMe leLee Met kenueeles nQ~ $ewJeefCe&keeW kes efJeJeen, peeeflemebbyebOe leLee JeJenejDeeefo meYeerkeee& YeieJeeve keerDee%eevegmeej ner nesles Les~ Gme mecee mebmeej ceW efpeleves Yeer heehe jefnle DeepeerefJekee kesGheee Les, Jes meye YeieJeeve keer mecceefle mes eJe=e ngS Les~ Fme ekeej mes YeieJeeve $e+


74/460


Yeer Jener ve=le kee heefjece Lee leLeeefhe YeieJeeve ves Gmeer mecee Gmekes mJehe kee Devlej peeve efueee Lee~ lel#eCener YeesieeW mes efJeje Deewj Delevle mebJesie leLee Jewjeie YeeJevee kees eehle ngS YeieJeeve ceve ceW efevleJeve kejves ueiesefke ye[s Deeee& keer yeele nw efke en peieled efJeveej nw, ue#ceer efyepeueerheer uelee kes meceeve ebeue nw, eewJeve,Mejerj, Deejesie Deewj Ssee& Deeefo meYeer eueeeue nQ~ Gme mecee efJeMegefeeW vesYeieJeeve kes oe ceW Dehevee mLeeve

pecee efueee Lee Deewj Jes Ssmeer ceeuetce nesleer LeeR efke ceeveeWcegefeue#ceer kes eje esefjle ngF& Gmekeer meefKeeeB ner eoMeDeveges#eehe mes meeceves Deekej GheefmLele ngF& neW~ peieodieg YeieJeeve kes Devle:kejCe keer mecemle eseSb Fv vesDeheves DeJeefOe%eeve mes peeve ueer LeeR~ Gmeer mecee YeieJeeve kes Jewjeie keer eMebmee kejves kes efueS Deewj Gvekes lehekeueeCeke keer hetpee kejves kes efueS ueewkeebefleke osJe yeeueeske mes Glejs~ es ueewkeebefleke osJe meejmJele, Deeefole,Jeef, DeCe, ieo&leese, legef


75/460


ueskej YeieJeeve kes heers-heers pee jner LeeR~ Gme mecee cenejepe veeefYejepe Yeer ceosJeer leLee mewke[eW jepeeDeeW mesheefjJe=e neskej YeieJeeve kes lehe keueeCeke kee GlmeJe osKeves kes efueS Gvekes heers-heers pee jnsLes~ meceed YejleYeer veiejefveJeemeer, ce b$eer, GeJebMe ceW GlheVe ngS jepee Deewj Deheves ess-ess YeeFeeW kes meeLe-meeLe ye[er YeejerefJeYetefle ueskej YeieJeeve kes heers-heers eue jns Les~ Fme ekeej peieodieg YeieJeeve $e+


76/460


efceLeelJe keer eJe=efe-YeieJeeve kees oer#ee uesles ner ceve:hee&e %eeve GlheVe nes egkee Lee~ mecemle ueeskekes DeefOeheefle $e+


77/460


Fmeer yeere ce W cenejepe ke, ceneke kes oes heg$e YeieJeeve kes mecee rhe Deees~ Fvekee veece veefce DeewjefJeveefce Lee~ es oesveeW Yeefe mesefJeYeesj neskej YeieJeeve kes ejCeeW ceWvecemkeej kejkes yeesues-nsYeieJeved! Deehe ncehej emeVe nesFes~ Deeheves Dehevee en meeceepe heg$e leLee heew$eeW kes efueS yeeb efoee nw Deewj yeeBles mecee nce oesveeWkees Yeguee ner efoee, FmeefueS Deye nceW Yeer keg Yeesie meeceeeroerefpeS~ Oeeve jns efke es veefce-efJeveefce YeieJeeve kes

Yeleerpes ueieles Les DeLee&led ke-ceneke jepeeDeeW keer yenveW eMemJeleer Deewj megvevoe YeieJeeve keer helveerLeeR Deewjes ke ceneke jepeeDeeW kes heg$e Les~

Gme mecee Fve oesveeW kes eje YeieJeeve kes Oeeve ceW efJeIve nesves kes efveefcee mes OejCesv osJe kee Deemevekeefchele ngDee Deewj Jen Deekej Fve oesveeW kees mecePeeves ueiee efke Deehe ueesie Yejle kes heeme peeFes~ es YeieJeeve leesmeJe&Lee YeesieeW mesefvemhe=n nes egkes nQ, YeesieeWkeer Fe kejvesJeeues legce oesveeW keesYeesie kewmesos mekeles nQ? es kesJeuecees#e kee Geesie kej jns nQ, legcnW Fvekes heeme Oejvee osvee JeLe& nw~ OejCesv kes Jeeve megvekej Jes oesveeW YeeF& yeesues

efke nceejs yeere ceW Deehekees DeveefOekeejerese kejvee ieuele nw, nce $ewueeskeeveeLe YeieJeeve kees es[kej Yejle kesheeme veneRpeeeWies~

OejCesv Fvekee n"Jeeo, mJeeefYeceeve Deewj YeieJeeve kes eefle Yeefe osKekej emeVe nes ieee~ leye Gmeves keneefke ceQ heeleeue ueeske kee Fv OejCejepe nttB, YeieJeeve legcnejer Yeefe mes emeVe nQ~ GvneWves legcnW YeesieesheYeesie meeceeerosves kes efueS cegPes eneB Yespee nw~ legce cesjs meeLe MeerIe ner euees~ Ssmee megvekej Jes oesveeW YeieJeeve keer emeVelee leLeeDee%ee mecePekej MeerIe ner OejCesv kes meeLe eues he[s~ OejCesv osJe oesveeW kegceejeW kees efJeceeve ceW yew"ekej

DeekeeMeceeie& mes MeerIe ner efJepeeeOe& heJe&le hej hengBee~ en efJepeeeOe& heJe&le heeeme eespeve eew[e, heeerme eespeveTBee, hetJee&hej ueJeCe meceg kees mheMe& kejlesngS uecyee nw~ en Yejle #es$e kes yeere ceWnw~ Fmekeer henueer esCeer ceWoef#eCe ceW heeeme SJeb Gej efoMee ceW mee" veieefjeeB nQ~ FveceW efJeeeOej ceveg


78/460


efveoex


79/460


Gvekes ejCe Oeesvee, Gvekeer hetpee kejvee, GvnW vecemkeej kejvee, Deheves ceve, Jeeve, keee keer Megef Deewj Deenejkeer Megef kee efveJesove kejvee, es oeve osves Jeeues keer veJeOee Yeefe kenueeleer nw~ Fme ekeej veJeOee Yeefe hetJe&kejepee meesceeYe, Gvekeerjeveerue#ceerceleerDeewj eseebme kegceej DeeojhetJe&ke YeieJeeve kes neLe keerDebpeefue ceWF#egjme keeDeenej os jnsLes~ Gme mecee Fme ceneoeve kes eYeeJe mes DeekeeMe mesosJeeWkes eje hebeeee& Je=ef keerieF&Leer~ Jen

efove JewMeeKe Megkeuee le=leeree kee Lee~ enerkeejCe nwefke Deepe YeerGme efove keesDe#ee le=leeree kenles nQ~leovevlej osJeeW mes meceereerve oeve Deewj Gmekes heue keer Iees


80/460


hej keuheJeemeer osJe ieoe Deeefo neLe ceW ueskej henjsoej yeves ngS nQ~ Fme mheefke ceefCe kes kees kees ueskej heer"heele uecyeer Deewj ceneJeerefLeeeW kes Deeefele meesuen oerJeeuebs nQ~ es oerJeeueW mheefke kees mes ueskej heer" heeleuecyeer nQ Deewj yeejn meYeeDeeW kee efJeYeeie kej jner nQ~ Gve oerJeeueeW kes Thej jlvecee KecYeeW mes Ke[e ngDee DeewjDeekeeMe mheefke ceefCe kee yevee ngDee yengle ye[e DeefleMee MeesYeeege eerceC[he yevee ngDee nw, Gme eerceC[he

kee Ssmee DeefleMee nw efke Jen Deheves ceW Ske meeLe leerveeW ueeskeeW kes mecemle peerJeeW kees mLeeve os mekelee nw~ Jenceneved TBee leLee mJe nw Deewj efleere DeekeeMe kes meceeve ceeuetce he[lee nw~

Gme eerceC[he mes efIejs #es$e kes ceOe Yeeie ceW henues heeref"kee efmLele nw, pees Jew[te&ceefCe efveefce &le nw~ Fmeheeref"kee hej megJeCe& efveefce&le otmejer heeref"kee nw leLee Fmekes Thej meJe&jlveeW mes efveefce&le le=leere heeref"kee nw~ en heer"leerve keefveeeWmes ege nw, Oece& eeeWmes megMeesefYele nw~ le=leere heer" kes efmebnemeve hej eej Debiegue DeOej YeieJeeve eer$e+


81/460


kes #ee mes GlheVe nesles nQ~

efJeMes


82/460


YeieJeeve ves Ske npeej Je


83/460


84/460


Debeflece leerLekej

YeieJeeve ceneJeerj kewmes yeves-meye er heeW kes ceOe ceW jnves Jeeue s Fme pecyeterhe kes hetJe & efJeosn #es$eceW meerlee veoe r kes Gej efkeveejs hej heg


85/460


yevee, leovevlej ceensv mJeie& kees eehle efkeee~

efhej JeneB mes egle neskej kegceeie& kes eie kejves kes heuemJehe efceLeelJe kes efveefcee mes mecemleDeOeesieefleeeW ceW pevce ueskej Gmeves Yeejer ogKe Yeesies~ Fme ekeej $eme-mLeeJej eese fveeeW ceW DemebKeele Je


86/460


keer peeeJeleer jeveer mes efJeMeeKeYetefle kee peerJe efJepee veece kee yeueYe heoJeer Oeejke heg$e ngDee Deewj GvneR keerotmejer ce=ieeJeleer jeveer mesefJeevevoerkee peerJe, veejeeCe heoOeejke ef$ehe= veece kee heg$e ngDee SJeb efJeMeeKevevoer keepeerJe efejkeeue leke mebmeej ceW heefjYeceCe kej efJepeeeOe& heJe&le keer GejesCeer kes Deuekeehegj veiej ceW ceetjeerJeefJeeeOej keer veerueebpevee jeveer mesDeeeerJe veece kee eefleveejeeCe heo kee Oeejke heg$e ngDee~ hetJe& pevce kes mebmkeej

mesef$ehe= veejeeCe ves DeeeerJe eefleveejeeCe keesceejkej ee-jlve eehle efkeee~ efejkeeue leke jepe megKe Yeesiekej Devle ceW Yeesieemeefe mes cejkej meeleJeW vejke kees eehle efkeee~ JeneB kes ogKeeW kees meeiejeWhee&vle menkej FmeerYejle#es$e keer iebiee veoerle kes meceerheJeleeaJeve ceWefmebnefieefj heJe&le hej efmebn ngDee, JeneB Yeer leere heehe meshegve: eLecevejke kees eehle efkeee~ JeneB Ske meeiej leke ogKe Yeesiekej pecyeterhe ceW efmebnket keer hetJe& efoMee ceW efnceJeveheJe&le kes efMeKej hej efmebn nes ieee~

efmebn kee GlLeeve-efkemeer mecee en efmebn efkemeer Ske nefjCe kees heke[ kej Kee jne Lee, Gmeer mecee

DeefleMee oeeueg Deefpelebpee veeceke eejCe cegefve, DeefceleiegCe veeceke ce gefvejepe kes meeLe DeekeeMe ceW pee jns Les~GvneWves Gme efmebn kees osKee, osKeles ner kes leerLekej kes JeeveeW kee mcejCe kej oeeJeMe DeekeeMeceeie& mes GlejkejGme efmebn kes heeme hengBes Deewj efMeueeleue hej yew"kej GemJej mes efmebn kees mecyeesOeve kej Oece&cee Jeeve kenvesueies~ GvneWves kene efke ns ce=iejepe! letves henues ef$ehe= veejeeCe kes YeJe ceW FefveeW kes efJe


87/460


88/460


ieee~ meye yeeueke Yee mes keeBhe G"s efkevlegYeieJeeve Jeerj yeeueke efveYe&e neskej Gmekes heCe hej hewj jKekej Glejiees Deewj Gmekes meeLe eer[e kejves ueies, leye mebiece osJe ves YeefeJeMe YeieJeeve keer mlegefle kejkes ceneJeerj enveece Ieesef


89/460


Deenej osveskees lelhej ngF&~ Meerue kes ceenelce mesGmekee efceer kee mekeesje megJeCe& hee$e yeve ieee Deewj keesoeW kee YeeleMeeueereeJeueeW keer Keerj nesieee~ Gme yegefceleerevovee vesefJeefOehetJe&ke he[ieenve kejkes YeieJeeve keesDeenej oeveefoee, FmeefueS Gmekes eneB hebeeeeeXkeer Je


90/460


eeerOece&veeLe Deewj MeeefvleveeLe kes Devlejeue ceW ngS nQ~ MeeefvleveeLe, kegbLegveeLe Deewj DejveeLe esleerve eeer nesles ngSleerLekej Yeer Les~ megYeewce eeer DejveeLe Deewj ceefuueveeLe YeieJeeve kes Devlejeue ceW, heeeeerceefuue Deewj cegefvemegelekes Devlejeue ceW, nefj


91/460


Deewj 32000 cues KeC[ keer keveeSB nesleer nQ~ eleske eefeeeW kes me bKeele npeej heg$e-hegef$eeeB, 32000ieCeye jepee, 360 Debiej#eke, 360 jmeesFes, 35000000 (mee{s leerve kejes[) yebOegJeie&, 30000000 ieeeW,10000000 LeeefueeeB, 8400000 Ye neLeer, 8400000 jLe, 180000000 Iees[s, 840000000 GejJeerj, 88000 cues jepee, DeveskeeW kejes[ efJeeeOej, 32000 cegkegye jepee, 32000 veeeMeeueeSB,

32000 mebieerleMeeueeSB Deewj 480000000 heoeefleieCe nesles nQ~meYeer eeJeefle&eeW ceW mes eleske 960000000 eece, 75000 veiej, 16000 Kes, 24000 keJe&,

4000 cebye, 48000 heeve, 99000 esCecegKe, 14000 mebJeenve, 56 Devleeahe, 700 kegef#e efveJeeme,28000 ogiee&efo nesles nQ SJeb eewon jlve, veJeefveefOe Deewj oMeebie Yeesie nesles nQ~

eewon jlve-iepe, Dee, ie=nheefle, mLeheefle, mesveeheefle, hejeveer Deewj hegjesefnle es meele peerJejlve nQ~ $e,Deefme, oC[, ee, keebefkeCeer, efevleeceefCe Deewj ece& es meele jlve efvepeeaJe nesles nQ~ eeJeefle&eeW kes eecejeW kees

yeeerme e#e {esjles nQ~veJeefveefOe-keeue, cenekeeue, heeb[g, ceeveJe, MebKe, hee, vewmehe&, efheue Deewj veevee jlve es veJeefveefOeeeB

eerhegj ceW GlheVe ngDee kejleer nQ~ Fve veJe efveefOeeeW ceW mes eleske ece mes $e+leg kes eesie Je, Yeepeve, Oeeve,DeeegOe, Jeeefo$e, Jee, nce&, DeeYejCe Deewj jlvemecetneW kees efoee kejleer nQ~

eeJeefle&eeW kes 24 oef#eCe cegKeeJele&OeJeue Je Gece MebKe, Ske kees[ekees[er 100000000000000 nuenesles nQ~ jceCeere Yesjer Deewj he yeejn-yeejn nesles nQ, efpevekee Meyo yeejn eespeve eceeCe osMe ceW megvee peelee nw~

oMeebie Yeesie-

efoJehegj, jlve, efveefOe, mewve, Yeepeve, Yeespeve, Meee, Deemeve, Jeenve Deewj veee es GveeeJeefle&eeW kes oMeebie Yeesie kens peelesnQ~

Fve eeJeefle&eeW keer DeJeieenvee, Deeeg, jepekeeue Deeefo kee JeCe&ve ee& ceW osefKeS~

Yejle eeJeleea eLece eeJeleea Les Deewj YeieJeeve $e+


92/460


leovevlej eejlve keer hetpee kejkes heg$e kee pevceeslmeJe ceveeee~

Devevlej Yejle cenejepe ves efoefiJepee kes efueS emLeeve kej efoee~ eejlve mesvee kes Deeies-Deeies euelee Lee~mechetCe&


93/460


94/460


DeCegeleeW ceW cegKe nw, eeJekeeW ceW es nw Gmes oeve osvee Gefele nw~ Ssmee meesekej Yejle ves eesie JeefeeeWkeer hejer#ee kejves keer Fe mes mecemle jepeeDeeW kees yegueeee Deewj Iej kes DeeBieve ceW njs-Yejs Debkeg j, heg


95/460


le$e jn peeJesiee~ (9) Oetue mes ceefueve ngS jlveeW kee r jeefMe kes osKeves me s hebecekeeue ceW $e+efOeejer Gececege fve veneR neWie s~ (10) keges kees vewJese Keeles ngS osKeves mes ele jefnle yeeeCe iegCeer hee$eeW kes meceeve DeeojheeJeWies~ (11) TBes mJej me s Meyo kejle s ngS leCe yewue kee efJenej osKeves mes hebecekeeue ceW DeefOekelejuee sie leCe DeJemLee ceW ce gefveheo kees OeejCe kejWies~ (12) heefjceC[ue mes efIej ngS evcee kes o sKeve s mes

hebecekeeue kes cegefveeeW ceW DeJeefOe%eeve Deewj ceve:hee&e%eeve veneR nesiee~ (13) hejmhej efceuekej peele s ngS oesyewueeW kes osKeves mes hebecekeeue ceW cege fvepeve meeLe-meeLe jnWies, Dekessues efJenej kejve s Jeeues veneR nesies~ (14)cesIeeW kes DeeJejCe ceW kes ngS mete& kes osKeves mes eee: hebecekeeue ceW kesJeue%eeveheer mete& kee Goe veneRnesle e nw~ (15) metKes Je=#e kes osKeve s mes eer-heg


96/460


ue#ceCe Deewj YeieJeeve vesefceveeLe ke s mecee ceW ke=


97/460


mecee jepee peveke ves heg$ee r kes yeen kes e fueS mJeebJej ce b[he yeveJeeee Deewj en Iee s


98/460


Mee rIe ner Deehe oesveeW kees eehle ne s~ Fmekes Gej ceW GvneWve s kene-ns YeieJeved! Jes jece-ue#ceCe keewve nQ?veejo ves mee rlee kes Jeve ceW es[ves leke kee meeje Je=eevle ken megveeee~ leye Fve yeeuekeeW ves hete-eneB me sDeeesOee efkeleveer otj nw? veejo ves kene-mee" ee speve otj nw~ oesve eW kegceej DeeesOee hej e{eF& kejve s kesefueS Gele nes iee s~ ceelee ves yengle keg mecePeeee efke ns heg$eeW! legce efJevee mes peekej efhelee Deewj eeee kee s

vecemkeej kejes, ener veeemebiele nw efkevleg Je s yeesues ef ke Fme mecee Jes jeceev nceejs Me$e g kes mLeeve kee seehle nQ~ Fleee fo kenkej Jes pewmes-le wmes ceelee keer Dee%ee ueskej Deewj efme YeieJeeve kee s vecemkeej kej egkejves kes efueS eue he[s~ JeneB me beece Yete fce ceW cene Yee bkej eg nesve s ueiee~

Devevlej keesheJeMe ue#ceCe ves eejlve kee mcejCe kejkes ceoveebkegMe kees ceejves kes efueS euee e foeeefkevle g Jen eejlve Jeeheme ue#ceCe kes heeme Dee ieee~ Fmeer yee re ceW efmeeLe& #eguueke ves jeceev Deewjue#ceCe kees meeer Ievee megvee oer~ leye Gve ueesieeW ves Mee [eue efoes Deewj efheues Meeske SJeb Jele&ceeve kes n


99/460


efvemhe =n kees Deheves ke sMe GKee[kej jece kees os efoes~ en osKe jecee b cetef&le nes iees~ FOej peye lekeevove Deeefo eje jece kees mee sle efkeee ieee, leye leke meer lee he=LJeerceleer Deee fe&kee mes oeref#ele nes ieF&~ peyejeceev mee sle ngS, leye meerlee kees ve osKekej Mee ske Deewj eesOe ceW yengle ne r og:Kee r ngS Deewj mee rlee kee sJeeheme ueeve s kes efueS osJeeW mes Jeehle Geeve ceW hengBes~ JeneB cegefveeeW ceW es meJe&Yet


100/460


eewyeerme leerLekejeW keermeesuen pevceYetefceeeW keerveeceeJeueer

cenevegYeeJeeW,Dehevesveiej kes efpevecebefojeWceWeewyeerme leerLekejeWkeermeesuen pevceYetefceeeWkes veece efvecveevegmeej

efueKeJeeSbSJebFve leerLeeX keeree$ee kejkes hegCeueeYe eehle kejW~

1. DeeesOee (hewpeeyeeo-G.e.) -eer $e+


101/460


102/460

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee( 66 )kejCeevegeesie


103/460

pewve Yeejleer ( 67 ) kejCeevegeesie

meeceeve ueeske

meJe&%e YeieJeeve mes DeJeueesefkele Devevleevevle DeueeskeekeeMe kes yengceOe Yeeie ceW343 jepeg eceeCe heg


104/460


DeOeesueeskeDeOeesueeske ceW meyemes henueer ceOeueeske mes ueieer ngF& jlveeYee he=LJeer nw~ Fmekes keg kece Ske jepeg veeres

Meke&jeeYee nw~ Fmeer ekeej mes Ske-Ske kes veeres yeeuegkee eYee, hebkeeYee, OetceeYee, lece:eYee Deewj cenelece:

eYee YetefceeeB nQ~ es meele he=efLJeeeB n jepeg ceW nQ Deewj Debeflece meeleJeW jepeg ceW efveieeso mLeeve nQ~vejkeeW kes otmejs veece-

Ieccee, JebMee, cesIee, Debpevee, Deefje, ceIeJeer Deewj ceeIeJeer es Fve he=efLJeeeW kesDeveeefoefveOeve veece nQ~

jlveeYee he=LJeer kes 3 Yeeie nQ-KejYeeie, hebkeYeeie Dee wj DeyyengueYeeie~ KejYeeie Deewj hebkeYeeie ceWYeJeveJeemeer leLee JeblejJeemeer osJeeWkes efveJeeme nQ Deewj DeyyengueYeeie ceW eLece vejke kes efyeue nQ, efpeveceW veejefkeeeWkes DeeJeeme nQ~

vejkeeW kes efyeueeW keer mebKee-

meeleeW vejkeeWkes efyeueeW keer mebKee eewjemeer ueeKe eceeCe nw~ eLece he=LJeerkes 30 ueeKe, efleere kes 25 ueeKe, le=leere kes 15 ueeKe, elegLe& kes 10 ueeKe, heeBeJeeR kes 3 ueeKe, "er kes5 kece 1 ueeKe SJeb meeleJeeR he=LJeer kes 5 efyeue nQ~

G


105/460


veejefkeeeW keer Deeeg-

vejke peIeve Deeeg Glke= Deeeg

1 10 npeej Je


106/460


ceOeueeske

ceOeueeske 1 jepeg eew[e 1 ueeKe 40 eespeve TBee nw~ en et[er kes Deekeej kee nw~ Fme ceOeueeske ceWDemebKeele erhe Deewj DemebKeele meceg nQ~ Fme ceOeueeske kes yeereeW-yeere ceW Ske ueeKe eespeve Jeeme Jeeuee

DeLee&led 40 kejes[ ceerue efJemleej Jeeuee pecyeterhe efmLele nw~ pecyeterhe kees Iesjs ngS 2 ueeKe eespeve efJemleej Jeeuee

ueJeCe meceg nw~ ueJeCe meceg kees Iesjs ngS 4 ueeKe eespeve Jeeme Jeeuee Oeelekee r KeC[ nw, Fmekees Iesjs ngS8 ueeKe eespeve Jeeme Jeeuee keeueesoefOe meceg nw~ Gmekes yeeo 16 ueeKe eespeve Jeeme Jeeuee heg


107/460


pecyeterhe

pecyeterhe kes ceOe ceW Ske ueeKe eespeve TBee leLee ome npeej eespeve efJemleej Jeeuee megces heJe&le nw~ Fmepecyeterhe ceW n kegueeeue SJeb meele #es$e nQ~

6 kegueeeueeW kes veece-

efnceJeeved, ceneefnceJeeved, efve


108/460


efJepeeeOe& heJe&le-Yejle#es$e kes ceOe ceW efJepeeeOe& heJe&le nw~ en 50 eespeve (200000 ceerue) eew[eDeewj 25 eespeve efJemle=le (100000 ceer.) TBee nw SJeb uecyeeF& oesveeW lejhe mes ueJeCe meceg keesmheMe& kej jnernw~ heJe&le kes Thej oef#eCe Deewj Gej oesveeW lejhe Fme Oejeleue mes 10 eespeve Thej leLee 10 eespeve ner Yeerlejmeceleue ceW efJeeeOejeW keer veieefjeeB nQ pees efke oef#eCe ceW 50 SJeb Gej ceW 60 nQ~ GmeceW 10 eespeve Thej SJeb

Devoj peekej DeeefYeeesie peeefle kes osJeeW kes YeJeve nQ~ Gmemes Thej (DeJeefMe) 5 eespeve peekej meceleue hej9 ket nQ~ FveceW 1 ket efmeeeleve veece kee nw, efpemeceW efpevecebefoj nw, yeekeer ceW osJeeW kes DeeJeeme nQ~

en efJepeeeOe& heJe&le jpeleceeernw~ Fmeerekeej kee efJepeeeOe&heJe&le SsjeJele #es$e ceW Yeer FmeereceeCe Jeeuee nw~

efnceJeeved heJe&le-en heJe&le 1052 12/19 eespeve (4210526 6/19 ceer.) efJemleej Jeeuee SJeb100 eespeve TBee nw~ Fme heJe&le hej hee veeceke mejesJej nw, en mejesJej 1000 eespeve uecyee, 500 eespeveeew[e SJeb 10 eespeve ienje nw~ Fmemes Deeies kes heJe&leeW hej ece mes cenehee, efleefieb, kesMejer, hegC[jerke,

cenehegC[jerke veece kes mejesJej nQ~keceue-hee mejesJej kes ceOe ceW Ske eespeve Jeeuee Ske keceue nw pees efke he=LJeerkeeefeke jlveceeer nw~

Fme keceue keer keefCe&kee hej yeves ngS YeJeve ceW eer osJeer efveJeeme kejleer nQ~ Fmeer mejesJej ceW eerosJeer kes heefjJeejmJehe 140115 keceue Deewj nQ, efpeve hej eerosJeer kes heefjJeej osJe jnles nQ, Ssmes ner Deeies-Deeieskes mejesJejeW ceWYeer keceue nQ Deewj GveceW ece mes er Oe=efle keerefle& yegef Deewj ue#ceer osefJeeeB jnleer nQ~

vees-(heefjefMe ee& veb. 10 osefKees)

iebieeefo veefoeeB-

Fve n mejesJejeW mes 14 veefoeeB efvekeueleernQ pees efke Ske-Ske #es$e ceW oes-oes yenleer nQ~ Yejle #es$e ceW iebiee-efmebOeg, nwceJele #es$e ceWjesefnle-jesefnleemee Deeefo~ hee Deewj cenehegC[jerkeFve oesmejesJejeW mes leerve-leerve veefoeeB efvekeueleer nQ SJeb yeere kes eejmejesJejeW mes oes-oes veefoeeB efvekeueleer nQ~

iebiee veoer-hee mejesJej kes he tJe& efoMee kes leesjCe ej mes

iebiee veoer efvekeue kej heeBe meew eespeve leke hetJe& keer Deesj peeleerngF&iebieeket kes oes keesme FOej mes oef#eCe keerDeesj ceg[kej Yejle #es$e ceW25 eespeve heJe&le mes Gmes es[kej efpeefkee veeueer ceW eJesOe kejkesheJe&lemes veeres efiejleer nw~

iebieekegC[-peneB iebiee veoer efiejleer nw, JeneB hej 60 eespeveefJemle=le SJeb 10 eespeve ienje Ske kegC[ nw~ GmeceW 10 eespeve TBee Jeecee Ske heJe&le nw~ Gme heJe&le kes ket

hej iebiee osJeer kee eemeeo yevee ngDee nw~ eemeeo keer le hej keceueemeve hej Deke=ef$ece efpeve eeflecee kesMeeW kespeepet ege MeesYeeeceeve nw~ iebiee veoer Deheveer ebeue lejbieeW mes ege nesleer ngF& peueOeeje mes efpevesvosJe keeDeefYe


109/460


hegve: Fme kegC[ kes oef#eCe leesjCe ej mesefvekeuekej Deeies Yetefce hej kegefuelee kees eehle nesleerngF& efJepeeeOe&keer ieghee ceW Dee" eespeve efJemle=le nesleer ngF& eJesMe kejleer nw~ Devle ceW eewon npeej heefjJeej veefoeeW mes ege neskejhetJe& keer Deesj peeleer ngF& ueJeCe meceg ceW eefJe ngF& nw, es 14 npeej heefjJeej veefoeeB Deee& KeC[ ceW ve yenkejcues KeC[eW ceW ner yenleer nQ~ Fmeer iebiee veoer kes meceeve ner efmebOeg veoer kee JeCe&ve nw pees efke hee mejesJej kes

heefece leesjCe ej mes efvekeuekej Yejle #es$e ceW Deeleer nw~ Deeies keer egieue-egieue veefoeeW kee efJemleej Deeefo meerleeveoerleke otvee-otvee Deewj Deeies DeeOee-DeeOee neslee ieee nw~

n KeC[-Yejle #es$e Deewj SsjeJele #es$e ceW efJepeeeOe& heJe&le Deewj egieue veefoeeW kes efveefcee mes n-nKeC[ nes peeles nQ~ FveceW mes meceg keer lejhe kes ceOe kee Deee& KeC[ Deewj Mes


110/460


heefece oesveeW efJeosneW ceW Dee"-Dee" Je#eej Deewj 6-6 efJeYebiee veefoeeW mes efJeosn kes 16-16 Yeso nesves mesyeeermeefJeosn #es$e nes peeles nQ~ GveceW Meeele kece&Yetefce nw~

ueJeCe meceg

pecyeterhe kees Iesjs ngS 2 ueeKe eespeve JeemeJeeuee ueJeCemeceg nw~ Gmekee heeveer Deveepe kes {sj kes meceeve

efMeKeeT TBee G"e ngDee nw~ yeere ceW ienjeF& 1000 eespeve keer nw~ meceleue mes peue keer TBeeF& DeceeJemee kesefove 11000 eespeve keer jnleer nw~ Megkeue he#e keer eefleheoe mes ye{les-ye{les TBeeF& hetefCe&cee kes efove 16000eespeve keernespeeleernw hegve: ke=


111/460


112/460


efoMee kes meeRie Jeeues SJebGej efoMee kes ietBies nesles nQ~ efJeefoMee Deeefo mebbyebOeermeYeerkegYeesieYetefceeeB kegeflmele he Jeeuesnesles nQ~ es ceveg


113/460


ceW je#eme peeefle kes Jeblej osJeeW kees es[kej meele ekeej kes Jeblej osJeeW kes efveJeeme mLeeve nQDeewj YeJeveJeemeerkesDemegjkegceej peeefle kes osJeeW keeses[kej veJe ekeej kes YeJeveJeemeer osJeeW kes mLeeve nQ~ jlveeYee kes hebkeYeeie veecekes efleere Yeeie ceW Demegjkegceej peeefle kes YeJeveJeemeer SJeb je#eme peeefle kes JeblejeW kes DeeJeeme mLeeve nQ~

YeJeveJeemeerosJeeW kes Yeso-Demegjkegceej, veeiekegceej, megheCe&kegceej, erhekegceej, efokekegceej, GoefOekegceej,mleefvelekegceej, efJeeglkegceej, Deefivekegceej Deewj Jeeegkegceej~

YeJeveJeemeer osJeeW kes YeJeveeW kee eceeCe-Demegjkegceej kes 64 ueeKe, veeiekegceej kes 84 ueeKe,megheCe&kegceej kes 72 ueeKe, Jeeegkegceej kes 96 ueeKe Deewj Mes


114/460


heejeie ceefCecee keueMeeW mes megMeesefYele eej ieeshegj, leerve ceefCecee eekeej, JeveOJepeeDeeW SJeb ceeueeDeeW mes mebegeefpeveie=n MeesefYele nQ~ eleske efpeveie=n ceW 108-108 efpeveeefleceeSb efJejepeceeve nQ~ pees osJe meceioMe&ve mes egenQ, Jes kece&ee kes efveefcee efvele ner efpeve YeieJeeve keerYeefe mes hetpee kejles nQ, Fmekes Deefleefje meceief osJeeWmes mecyeesefOele efkeS ieS Deve efceLeeef osJe Yeer kegueosJelee ceevekej Gve efpevesv eefleceeDeeW keer efvele ner yengle

ekeej mes hetpee kejles nQ~osJeeemeeo-efpevecebefoj kes eejeWlejhe Deveske jeveeDee Wmesege megJeCe& Deewj jlveeW mes efveefce&le YeJeveJeemeer

osJeeW kes cenue nQ~ Fve osJeeW keer Deeeg Deeefo kee JeCe&ve Deeies eb$e mes mecePe uesvee eeefnS~

vees-(heefjefMe ee& veb. 11 osefKeS)~

Jevlej osJe

Jeblej osJe-

jlveeYee he=LJeer kes KejYeeie ceW Jeblej osJeeW kes meele Yeso jnles nQ-

efkeVej, efkebheg


115/460


nesles nQ Dele: eneB Dee" Yeso kens iees nQ~ eleske Fv kes Ske-Ske eleerv nesves mes 16 FveW kes 16 eleervSsmes JevlejeW kes 32 Fv kenueeles nQ~

Fme ekeej heefjJeej osJeeW mes meefnle, megKeeW kee DevegYeJe kejves Jeeues Jevlej osJesv Deheves-Deheves hegjeW ceWyengle ekeej keer eer[eDeeW kees kejles ngS ceive jnles nQ~

Jevlej osJeeW kee Deenej-

efkeVej Deeefo SJeb Gvekeer osefJeeeB efoJe Dece=lecee ceeveefmeke Deenej enCekejles nQ~ osJeeW kees keJeueenej veneR neslee nw~ heue eceeCe Deeeg Jeeues osJeeW kee Deenej 5 efove ceW SJeb ome npeejkeer Deeeg JeeueeW kee oes efove yeeo neslee nw~

osJeeW kee GdJeeme-heue eceeCe Deeeg Jeeues 5 cegntle& ceW SJeb ome npeej Je


116/460


117/460


ev kee ieceve #es$e-mete& kes Fmeer ieceve #es$e ceW ev keer 15 ieefueeeB nQ~ FveceW Jen eefleefove Ske-Ske ieueer ceW ieceve kejlee nw~

Ske efceve ceW ev kee ieceve-Ske efceve ceW evcee 422796 31/1647 ceerue leke ieceve kejlee nw~

ke=


118/460


keuhe Deewj keuheeleerleeW kes mLeeve-ces leue mes ueskej 1 1/2 jepeg cesb meewOece& egieue, Gmekes Ghej1 (1/2) jepeg ceW meevelkegceej egieue, Deeies DeeOes-DeeOes jepeg ceW 6 egieue nQ Dele: 1 1/211/23,1/263, Ssmes6 jepeg ceW 8 egieue nQ~ Fmekes Deeies 1 jepeg ceW 9 ewJeseke, 9 DevegefoMe, 5 Devegej Deewj efmeefMeueenw~

efJeceeveeW keer mebKee-

meewOece&mJeie& ceW3200000, F&Meeve ceW 2800000, meevelkegceej ceW1200000,ceensv ceW 800000, yee-yeeesej egieue ceW 400000, ueebleJe-keeefhe ceW 500000, Mege-ceneMege ceW40000, Meleej-meneej egieue ceW 6000, Deevele-eeCele, DeejCe Deewj Deegle Ssmeseej keuheeW ceW 700, leerveDeOeesewJeseke ceW 111, leerve ceOeewJeseke ceW107, leerve TOJe& ewJeseke ceW91, DevegefoMe ceW 9 Deewj heeBe DevegejceW 5 Ssmes meye efceueekej 32000002800000120000080000040000050000400006000070010791958497023 efJeceeve nQ Deewj Ske-Ske efJeceeve ceW 11 efpevecebefoj nesves mes

Fleves ner cebefoj nes peeles nQ~ GveceW efmLele efpeve eefleceeDeeW kees cesje ceve, Jeeve, keee mes vecemkeej nesJes~efJeceeveeW kes Yeso-Fvke, esCeerye Deewj ekeerCe&ke Ssmes 3 Yeso nQ~ pees ceOe ceW nw, Jen Fvke

kenueelee nw~ efoMeeDeeW kes efJeceeve esCeerye Deewj DevlejeuemebbyebOeer efJeceeve ekeerCe&ke kenueeles nQ~

Fvke keer mebKee-Fvke efJeceeve kees elej Yeer kenles nQb~ meewOece& egieue ceW 31, mevelkegceej egieue ceW7, yeeegieue ceW 4, ueebleJe egieue ceW 2, Megee gieue ceW 1, Meleejegieue ceW 1, Deevele Deeefo 4 keuheeW ceW 6,DeOemleve leerve ewJeseke ceW 3, ceOece leerve ceW 3, Gheefjce leerve ceW 3, veJe DevegefoMe ceW 1 Deewj heeBe Devegej ceW 1

Ssmes efceueekej 317421163331163 Fvke efJeceeve nQ~ $e+leg, efJeceue, ev Deeefo FveFvkeeW kes ece mes Des-Des veece nQ~

efJeceeveeW kee eceeCe-meYeer Fv efJeceeve mebKeele eespeve efJemleej Jeeues nQ~ meYeer esCeerye efJeceeveDemebKeele eespeve efJemleej Jeeues nQ SJeb ekeerCe&ke efJeceeveeW ceW keg mebKeele eespeve Jeeues Deewj keg DemebKeeleeespeve Jeeues nQ~

efJeceeveeW kes JeCe&-meewOece& egieue kes efJeceeve heeBe JeCe& Jeeues nQ~ meevelkegceej, ceensv ceW ke=


119/460


meewOece& Deeefo veece-meewOece& Fv peneB jnles nQ, Gmekee veece meewOece& mJeie& nw Ssmes ner Deve$e peevevee~

osJeeW kes eemeeo-Fvke, esCeerye Deewj ekeerCe&ke efJeceevee W kes Thej meceeleg


120/460


Mejerj keer DeJeieenvee-meewOece& egieue kes osJeeW kes Mejerj keer DeJeieenvee 7 neLe, meevelkegceej egieue keer6 neLe, yeeegieue Deewj ueebleJe egieue ceW 5 neLe, Me ge, ceneMege ceW 4 neLe, Meleej-meneej ceW 3 1/2 neLe,Deevele mes Deegle leke mJeieeX ceW 3 neLe, leerve DeOeesewJeseke ceW 2 1/2 neLe, leerve ceOe ewJeseke ceW2 neLe, leerveGheefjce ewJeseke ceW 1 1/2 neLe, veJe DevegefoMe SJeb heeBe DevegejeW ceW 1 neLe eceeCe nesleer nw~

Glke= Deeeg-

meewOece& egieue ceW Glke= Deeeg 2 meeiej, meevelkegceej egieue ceW 7 meeiej, yeeegieue ceW10 meeiej, ueebleJe egieue ceW 14, Mege egieue ceW 16, Meleej egieue ceW 18, Deevele eggieue ceW 20, DeejCe egieueceW 22 meeiej nw~ Deeies veJe ewJeseke leke 1-1 meeiej ye{les ngS Debeflece ewJeseke ceW 31 meeiej, veJe DevegefoMe ceW32 meeiej Deewj hebeDevegej ceW 33 meeiej eceeCe nw~

efJeefeee Deewj DeJeefOe%eeve-eLece mJeie& kes osJe Thej ceW Deheves efJeceeve kes OJepeob[ leke SJeb veereseLece he=LJeer leke DeJeefOe%eeve mes peeve uesles nQ~ Deeiesye{les-ye{les meJee&Le&efmeef kes osJe ueeskevee[er leke peeve uesles

nQ~ Fve osJeeW kees peneB leke DeJeefOe%eeve nw, JeneR leke efJeefeee kejves keer Meefe nw~ meesuen mJeie& leke kes osJeefJeefeee mes e$e-le$e Deeles peeles nQ~ Deeies kes osJe peeves keer Meefe jKeles nQ efkevleg peeles veneR nQ~

eJeereej megKe-eJeereej kee veece keecemesJeve nw~ meewOece& egieue ceW keee eJeereej, Deeies oes mJeie& ceWmheMe&eJeereej, Deeieseej mJeie& ceW he eJeereej, Deeies eej mJeie& ceW Meyo eJeereej Deewj Deeies Deevele Deeefo eejceW ceve: eJeereej nw~ Fve mJeieeX kes Deeies veJeewJeseke Deeefo ceW osJeebievee Yeer veneR nw Deewj Gvekes YeesieeW keer FeYeer veneR nw~

osefJeeeW kes Glheefe mLeeve-

meewOece&-F&Meeve mJeie& leke ner osefJeeeW keer Glheefe nesleer nw, Deeies veneR~ Deeieskes osJe Deheveer-Deheveer osefJeeeW keer Glheefe kees DeJeefOe%eeve mes peevekej Deheves-Deheves mLeeve hej ues peeles nQ~

efJejn keeue-meye Fv, Gvekeer ceneosefJeeeB, ueeskeheeue Deewj eleerv, Fvekee Glke= efJejnkeeue nceeme nw~ Deve meYeer kee eb$e ceW osefKeS~

osJeeW kee Deenej keeue-pees osJe efpeleves meeiej leke peerefJele jnles nQ, Gleves ner npeej Je


121/460


ueewkeeefvleke osJe Deewj meJee&Le&efmeef kes osJe, es meye efveece mes ceveg


122/460


Fme lejn efkemeer efJeJeef#ele mecee ceW Ske peerJe ves Deewoeefjke, Jewefeefeke Deewj Deenejke, Fve leerveeW MejerjeWDeewj n heee&efhleeeW kes eesie veeskece & hegodieue mkebOe enCe efkeee Deewj Yeesie kej es[ efoee~ hetJeexe ece kesDevegmeej peye Jes ner veeskece& hegodieue Gmeer he, jme Deeefo kees ueskej peerJe kes eje hegve: veeskece& he mes enCeefkees peeles nQ, Gmes veeskece& Je heefjJele&ve kenles nQ~ kene Yeer nw-

meJJes efJe hegiieuee Keueg kecemees YegegefpPeee e peerJesCe~DemeFb DeCebleKegees hegiieueheefje mebmeejs~~

hegodieue heefjJele&vehe mebmeej ceW Fme peerJe ves meYeer hegodieueeW kees eceMe: Devevle yeej enCe efkeee Deewjes[e~

#es$e heefjJele&ve-ueeskeekeeMe kes 343 jepegDeeW ceW meYeer peerJe Deveske yeej pevce ues egkes Deewj cej egkes nQ~#es$e heefjJele&ve kes oes Yeso nQ-mJe#es$e heefjJele&ve, hej#es$e heefjJele&ve~

mJe#es$e heefjJele&ve-

keesF& met#ce efveieesefoee peerJe, DeheveerpeIeve DeJeieenvee kees ueskej GlheVe ngDee DeewjDeeeg hetCe& kejkes cej ieee heeeled Deheves Mejerj keer DeJeieenvee ceW Ske-Ske eosMe ye{eles-ye{eles cenecelme keerDeJeieenveehee&vle Deveske DeJeieenvee OeejCe kejlee nw~ Fme ekeej eser DeJeieenvee mes ueskej ye[er DeJeieenveehee&vle meye DeJeieenveeDeeW kees OeejCe kejves ceW efpelevee keeue ueielee nw, Gmes mJe#es$e heefjJele&ve kenles nQ~

hej#es$e heefjJele&ve-keesF& peIeve DeJeieenvee kee Ske Oeejke met#ce efveieesefoee ueyOeheee&hleke peerJe ueeskekes Dee" ceOeeosMeeW kees Deheves Mejerj kes Dee" ceOeeosMe yeveekej GlheVe ngDee~ heers Jener peerJe Gmeer he mes

Gmeer mLeeve ceW otmejer leermejer yeej Yeer GlheVe ngDee~ Fmeer ekeej Ieveebiegue kes DemebKeeleJeW Yeeie eceeCe peIeveDeJeieenvee kes efpeleves eosMe nQ, Gleveer yeej Gmeer mLeeve hej ece mes GlheVe ngDee Deewj eeme ke s De"ejnJeW YeeieeceeCe #eg Deeeg kees Yeesiekej cejCe kees eehle ngDee~ heers Ske-Ske eosMe ye{eles-ye{eles mechetCe& ueeske keesDehevee pevce #es$e yevee ues, en hej#es$e heefjJele&ve nw~ kene nw-

meJJeefe ueeseKeses kecemees leb CeeflLe peb Ce GhhehCeb~DeesieenCeeS yengmees heefjYeefceoes Kesemebmeejs~~

mecemle ueeske ceW Ssmee keesFes$e veneR nw, peneB #es$ehe mebmeej ceWheefjYeceCe kejlesngS Deveske DeJeieenveeDeeWkees ueskej en peerJe eceMe: GlheVe ve ngDee nes~

keeue heefjJele&ve-keesF& peerJe Glmeefhe&Ceer keeue kes eLece mecee ceW GlheVe ngDee Deewj Deeeg hetCe& kejkes cejieee, efhej YeceCe kejkes otmejer Glmeefhe&Ceer kes otmejs mecee ceW GlheVe ngDee Deewj Deeeg hetCe& kejkes cej ieee~ efhejYeceCe kejkes leermejer Glmeefhe&Ceer kes leermejs mecee ceW GlheVe ngDee Deewj Deeeg hetCe& kejkes cej ieee~ ener eceDeJemeefhe&Ceerkeeue kes mebyebOe ceWYeer mecePevee eeefnS~ Fme ece mesGlmeefhe&Ceer leLee DeJemeefhe&Ceer kes yeerme kees[ekees[er

meeiej kes efpeleves mecee nQ, GveceW GlheVe ngDee leLee Fmeer ece mes cejCe kees eehle ngDee DeLee&led Glmeefhe&Ceer DeewjDeJemeefhe&Ceerkes eLece mecee ceW ceje, efhej otmejer Glmeefhe&CeerDeewj DeJemeefhe&Ceer kes otmejs mecee ceW ceje, Fmes keeueheefjJele&ve kenles nQ~ kene Yeer nw-


123/460


GmmeefhheefCe DeJemeefhheefCemeceeeJeefueeemeg efCejJemesmeemeg~peeoes cegoes e yengmees YeceCesCe og keeuemebmeejs~~

Deveeefo keeue mes mebmeej ceW heefjYeceCe kejlee ngDee en peerJe Glmeefhe&Ceer Deewj DeJemeefhe&Ceer keeue kes meyemeceeeW ceW Deveske yeej pevcee Deewj ceje~

YeJe heefjJele&ve-

vejke ieefle ceW peIeve Deeeg ome npeej Je


124/460


Deewj peIeve ner eesie mLeeve neslee nw~ efhej Gmeer efmLeefle, Gmeer ke


125/460


Gme keeue ceW Devevle heoeLeeX kes heefjCeceve kejeves keer meeceLe& nw Dele: Jen mJeeb DemebKeele neskej YeerDevevle heoeLeeX kes heefjCeceve ceW menkeejer neslee nw~ efpeme ekeej ke gcnej kes eeke kes Ietceves ceW Gmekes veeres ueieerngF&keerue keejCe nwGmeer ekeej heoeLeeX kes heefjCeceve ceW keeue Je menkeejer keejCe nw~ mebmeej kes mecemle heoeLe&Deheves-Deheves iegCe-heee&eeW eje mJeecesJe ner heefjCeceve kees kejles jnles nQ Deewj keeue Je Gvekes heefjCeceve ceW

cee$e menkeejer keejCe neslee nw~ peerJe, hegodieue, Oece&, DeOece& Deewj DeekeeMe es heeBe Je Deefmlekeee nQ Deewj keeueJe yengeosMeer ve nesves mes Deefmlehe nw Deefmlekeee veneR nw~

keeue kes Yeso-keeue Je kes efveee Deewj JeJenej kes Yeso mes oes Yeso nQb~ FveceW mes efveee keeue kesDeeee mesJeJenej keeue keer eJe=efe nesleer nw~ en JeJenej keeue Jele&vee ue#eCe he efveee keeue Je kes ejener eJeefle&le neslee nw Deewj Yetle, YeefJe


126/460


ntnebie Deewj ntnebie kees 8400000 mesiegCee kejves hej Ske ntnt veeceke keeue kee eceeCe neslee nw~ ntnt kees 84mes iegCee kejves hej ueleebie Deewj Fmekees 8400000 mes iegCee kejves hej Ske uelee veeceke eceeCe neslee nw~ ueleekees 84 mes iegCee kejves hej ceneueleebie Deewj Fmekees 8400000 mes iegCee kejves hej Ske ceneuelee kee eceeCeneslee nw~ ceneuelee kees 8400000 mes iegCee kejves hej Ske eerkeuhe neslee nw Deewj Fmekees 8400000 mesiegCee

kejves hej Ske nmle ensefuele veeceke mebKee kee eceeCe efceuelee nw~ nmle ensefuele kees 84 ueeKe mes iegCee kejveshej Ske Deeueelce veece kee keeue neslee nw~

Fkeleerme mLeeveeW ceW he=Leked-he=Leked eewjemeer kees jKekej hejmhej iegCee kejves mes Deeueelce veece kee eceeCeeehle neslee nw, pees veyyes Metveebke he nw~ Fme ekeej en mebKeele keeue Je


127/460


Debiegue kes leerve Yeso-GlmesOeebiegue, eceeCeebiegue Deewj Deelceebiegue~ Gheeg&e heefjYee


128/460


ceOe kes Gej heue mes erhe Deewj mecegeW kee eceeCe peevee peelee nw, Fme Deeheue mes veejkeer, efleee,ceveg


129/460


nw, Ssmes FveceW pees Devevle-DevevleiegCee megKe nw, Gve meyekes Deleerle, Deveeiele Deewj Jele&ceevekeeuemebbyebOeermeYeer megKeeWkees Skeef$ele keefjes, Gmekeer Dehes#ee Yeer efmeeW kee #eCecee$e ceWGlheVe ngDee megKe DevevleiegCee nw, en GheosMe YeerkeLevecee$e nw keeeWefke DeewjeW kee megKe Deekeguelee meefnle nw Deewj efmeeWkee megKe efvejekegue nw~ FmeefueS efmeeWkeemegKe Jeeve kes Deieesej nw, Ssmee peevevee~

eneB leke kejCeevegeesie ceW ueeske kee, hebeheefjJele&ve kee, heuemeeiej Deeefo kee Deewj efmeueeske kee mebef#ehlemJehe kene nw~ efJeMes


130/460

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee( 94 )ejCeevegeesie

le=leere KeC[

ejCeevegeesie

i e = n c e s O e v e i e e j e C e e b e e e f j $ e e s l h e e f e J e = e fj# e ec e d ~

ejCeev e g e e s iemecee b mecei% eeve be f J e p e e v e e e f l e ~ ~ 4 5 ~ ~

DeLe&-mecei%eeve ner ie=nmLe Deewj cegefveeeW kes eefj$e keer Glheefe, Je=ef Deewj j#ee kes DebieYetle ejCeevegeesieMeee kees peevelee nw DeLee&led efpemeceW eeJeke Deewj cegefveOece& kee JeCe&ve efkeee peelee nw, Jen ejCeevegeesie nw~


131/460

pewve Yeejleer ( 95 ) ejCeevegeesie

Oece& kee ue#eCe

pees1mebmeej kes ogKe mes eeefCeeeW kees efvekeeuekej Gece megKe ceW hengBeelee nw, Jen Oece& nw~ jlve$ee2

mJehe Oece& kes F&ej Ssmes eer efpevesv YeieJeeve meceioMe&ve, mecei%eeve Deewj mecekedeeefj$e kees Oece& kenles nQ~Fvemes efJehejerle efceLeeoMe&ve, efceLee%eeve Deewj efceLeeeeefj$e mebmeej kes keejCe nesles nQ~

meceioMe&vemees3osJe, Meee, ieg kee leerve cet{lee jefnle, Dee" ieJe& mes jefnle Deewj Dee" De meefnle eeve kejvee

meceioMe&ve nw~ DeLeJee-

leJeeW4

kee eLeeLe& eeve kejvee meceioMe&ve nw~ DeLeJee-

efpevekes5Dee" ceo, leerve cet{lee, n Deveeeleve, Dee" Mebkeeefo oe s


132/460


mees ieg kee ue#eCe

pees efJe


133/460


134/460


hejceeJeiee{ mecekelJe-kesJeue%eeve kes eje osKes iees heoeLeeX kes efJe


135/460


Jeevegeesie-peerJe Deewj DepeerJe leJeeW kes, hegCe Deewj heehe kees leLee yebOe-cees#e kes eefleheeoke MeeeJeevegeesie kenueeles nQ~

eer iegCeYemetefj kenles nQ efke-1

pees eglemkebOehe Je=#e Deveske Oecee&lceke heoeLe&he hetue SJebheueeWkes Yeej mesDeefleMee Pegkee ngDee nw,JeeveeWhe heeeW mesJeehle nw, efJemle=le veeeWhe mewke[eW MeeKeeDeeW mes ege nw, GVele nw leLee meceereerve SJeb efJemle=leceefle%eevehe pe[ mes efmLej nw, Gme eglemkebOehe Je=#e kes Thej yegefceeve meeOegDeeWkeesDehevesceveheeryeboj keeseefleefove jceevee eeefnS DeLee&ledebeue ceve kees efJe


136/460


heebe DeCegeleeW kee JeCe&veDeefnbmeeCegele-pees ceve, Jeeve, keee mesDeewj ke=le, keeefjle, Devegceesoveehe mes mebkeuhehetJe&ke $emepeerJeeWs

kee Ieele veneR kejlee nw, Jen DeefnbmeeCegele nw~

meleeCegele-

pees mLetue Demele mJeeb veneR yeesuelee nw Deewj Ssmee mele Yeer veneR yeesuelee peesefke Oece&keerneefve ee hej keer efJeheefe (efnbmeeefo) kes efueS keejCe nes, Jen SkeosMe meleele nw~

Deeewee&Cegele-pees jKeer ngF&, Yetueer ngF& ee efiejer ngF& otmejs keer mecheefe kees efyevee efoes ngS enCe veneRkejlee nw, Jen Deeewe& DeCegele nw~

yeeeee&Cegele-pees heehe kes Yee mes hejeer kee leeie kej oslee nw, Jen elegLe& DeCegeleer nw~heefjen heefjceeCe DeCegele-Oeve, Oeeve Deeefo heefjen kee eceeCe kejkes Gmemes DeefOeke ceW Fe jefnle

nesvee heeBeJeebheefjen heefjceeCeele nw~esheeBe DeCegele efveece mes mJeie& kees eehle kejeves Jeeues nQ~ DeCegele1Deewj ceneeleeWkees enCe kejves Jeeuee

peerJe osJeeeg kee ner yebOe kejlee nw, Mes


137/460


efueS es[vee~ece-efveece kee mJehe-eeJeppeerJeve leeie kees ece Deewj keg keeue leke leeie kees efveece kenlesnQ~

eej efMe#eeele

osMeeJekeeefMeke, meeceeefeke, ees


138/460


Jeecee$e3heefjen kees jKekej Deewj DeJeefMe mecemle heefjen kees es[kej Deheves ner Iej ceW DeLeJeeefpeveeuee ceW jnkej peeseeJeke ieg kes meceerhe ceW ef$ekejCeMegefhetJe&ke Deheveer Deeueesevee kejkes heerveseesie heoeLe&kes efmeJeee Mes


139/460


pegDee3, Mejeye, ceebme, JesMee, efMekeej, eesjer Deewj hejoejemesJeve esmeeleeW Jemeve ogie&efleieceve kes keejCeYetle heehe nQ~ele eeflecee-pees Meue Deewj Deefleeej jefnle, heeBe DeCegele Deewj meele Meeruehe yeejn eleeW kees OeejCe

kejlee nw, Jen eefleke4kenueelee nw~meeceeefeke eeflecee-

eej yeej leerve-leerve DeeJele& Deewj eej eCeece kejves Jeeuee, keeeeslmeie& mes efmLele,eLeepeele-

yeeeeYeblej heefjen mes jefnle, osJe Jebovee kes Deeefo Deewj Deble ceW yew"kej eCeece kejves Jeeuee, ceve,Jeeve, keee mes Meg, Ssmee ef$ekeeue ceW Jebovee kejves Jeeuee eeJeke meeceeefeke eeflecee Jeeuee nw~

Deeies osJeJebovee efJeefOe kes ekejCe ceW Fme meeceeefeke efJeefOe kees mhe kejWies~ees


140/460


efkeveejs Oeeve kejvee, efmeevle ebLeeW kee-kesJeueer, eglekesJeueer keefLele, ieCeOej, eleske yeg Deewj DeefYeVeoMehetJeeameeOegDeeW mesefveefce&le ebLeeW kee DeOeeve Deewj jnme-eeeefee Meee kee DeOeeve, Fleves keeeeX ceWFve eeJekeeWkeeDeefOekeej veneRnw~

eeJeke kes leerve YesoeeJeke1kes leerve Yeso nQ-heeef#eke, vewefke Deewj meeOeke~ he#e, eee& Deewj meeOeve kes eje es leerve Yeso

ngS nQ~ DeYeemehe mes DecetueiegCe Deeefo kee heeueve kejvee, osJe, Oece&, ieg kee he#e jKevee he#e nw~ ke=


141/460


eer Dece=leevmetefj kenles nQ efke-og:Keoeeke Deewj heeheeWkes mLeeve cee, ceebme, ceOeg Deewj heebe Gogcyejheue Fve Dee" heoeLeeX kee heefjleeie kejkes efvece&ue yegef Jeeues heg


142/460


yeeeejerkenlesnQ~DeJeuecye-#eguuekehe mes mecemle MeeeeW kee DeOeeve kejves Jeeues (yeeo ceW ie=nmLeeece ceW eJesMe

kejves Jeeues) DeJeuecye yeeeejernQ~Deoer#ee-

pees yeeeejerkes JesMe keesOeejCe efkees efyevee ner MeeeeW kee DeYeeme kejles nQ, efhej ie=nmLe Oece&mJeerkeej kejles nQ, GvnW Deoer#ee yeeeejer kenles nQ~iet{ yeeeejer-pees yeeueeJemLee ceW ner ieg kes heeme jnkej MeeeeW kee DeOeeve kejles nQ, veive jnkej

ner mebece kee heeueve kejles nQ (efkevleg oer#ee veneR ueer nw) hegve: keg keejCeJeMe ie=nmLeeece ceW eJesMe kejles nQ,Jes iet{ yeeeejer kenueeles nQ~

vewefke-pees ele kes efevn efMejesefuebie (eeser) Gjesefuebie (pevesT) keefefuebie (uebieeser, kejOeveer) keesOeejCe kejles nQ, meoe efYe#eeJe=efe mes Yeespeve kejles nQ, pees mveeleke Je eleer nQ, meoe efpevehetpee Deeefo kes kejves ceW

lelhej nQ, Jes vewefke yeeeejer nQ~efJeMes


143/460


SsvOJepe-Fv, eleerv Deeefo kes eje keer ieF& hetpee SsvOJepe kenueeleer nw~1Meeemeejmecegee ceW hetpee kes oMe Yeso Yeer ceeves nQ eLee-

osJe-FveW eje keer peeves Jeeueer Denle keer hetpeeceneYenw~

FveW eje keer peeves Jeeueer hetpeeFvOJepenw~eejeW ekeej kes osJeeW eje keer peeves Jeeueer hetpeemeJe&leesYenw~eeJeleea eje keer peeves Jeeueer hetpeeelegceg&Kenw~efJeeeOejeW eje keerpeeves Jeeueer hetpeejLeeJele&venw~ceneceC[ueerke jepeeDeeW eje keer peeves Jeeueer hetpeeFvkeslegnw~ceC[uesej jepeeDeeW eje keer peeves Jeeueer hetpeecenehetpeenw~

DeOe&ceC[uesej jepeeDeeW eje nesves Jeeueer hetpeeceneceefncenw~vevoerej erhe ceW peekej keeefle&ke, heeuiegve, Dee


144/460


#eef$ee, leerLe& #eef$ee~eej JeCeeX ceW mes #eef$ee JeCe& ceW pevce uesves Jeeues peeefle #eef$ee nQ Deewj leerLekej, veejeeCe, eeJeleea Deeefo

leerLe& #eef$ee kenueeles nQb~

JeeveemLe Deeecepees efoiecyej he kees OeejCe ve kejkes Keb[Jee kees OeejCe kejles nQ DeLee&led #eguueke, Ssueke DeJemLee ceW

jnles nQ, Jes JeeveemLe kenueeles nQ~

efYe#egke DeeeceefYe#egke-YeieJeeve Dejnble osJe keer efoiecyej DeJemLee kees OeejCe kejves Jeeues efYe#eg kenueeles nQb~

efYe#eg kes eej Yeso nesles nQ-

Deveieej, eefle, cegefve Deewj $e+ef


145/460


kejveeGheJeemenw~ kesJeue peue enCe kejveeDevegheJeemenw Deewj Ske yeej Yeespeve kejveeSkeeMevenw~

eeJeke keer


146/460


De#eerCe ueefyOe mes mecheVe neskej Deble ceW cees#e megKe kees heelee nw~heg


147/460


mJeeOeee

mJeeOeee YeJe peerJeeWkees%eeve osves Jeeuee nw, Gmekes heeBe Yeso nQ-Jeeevee-he{vee-he{evee~ he=vee-eMve kejvee~ Deveges#ee-he{sngS kee yeej-yeej efebleJeve kejvee~ Deecveee-Meg hee" jvee Deewj OeceexheosMe-

Oece& kee GheosMe osvee~mebece

Fefve Deewj ceve hej efveeb$eCe kejvee Deewj peerJeoee heeuevee mebece nw~ mebece kes oes Yeso nQ-Fefvemebece Deewj eeefCemebece~

hebesefve kes efJe


148/460


1. oeCeb hetpee cegkeKeb meeJeeOeccees s Ce meeJeee lesCe efJeCee~

PeeCepPeeCeb cegkeKeb peFOecceb Ce leb efyeCee lene meesefJe~~11~~2. oeCeb YeeseCeceseb efoCCeF OeCCees nJesF meeeejes~heeeheeefJemesmeb meobmeCes efkeb efJeeejsCe~~15~~ jeCemeej~

3. pees cegefCeYegeJemesmeb YegbpeF mees YegbpeS efpeCegJeefob~mebmeejmeejmeeskeKeb kecemees efCeJJeeCeJejmeeskeKeb~~22~~

4. Yejns ogmmecekeeues OeccepPeeCeb nJesF meengmme~leb DehhemeneJeef"os Ce ng ceCCeF mees efJe DeCCeeCeer~~76~~

5. DeppeefJe eflejeCemege Dehhee PeeSefJe uenF Fboeb~

ueesebefee osJeeb lelLe egoe efCeJJegefob pebefle~~77~~ cees#eheeng[ he=. 275~6. osJes LegJeF efJeeeues heJJes megheesmenesJeemeb~

DeeflenerCeb mebefJeYeeies cejCebles kegCeF meefuuenCeb~~355~~ YeeJemeb. he=. 81~

Gece Deeefo hee$eeW ceW Fve eejeW oeveeW kees osvee Gece oeve nw~Fm

Jain Bharti Hindi

Documents

Transcript of Jain Bharti Hindi