1

PgD-Jaarverslag 2013

Inleiding Dit verslag omvat een inhoudelijke samenvatting van de activiteiten van de PgD in 2012.

Dit is onderverdeeld naar kwartalen. In dit jaarverslag zijn de bijlagen en de jaarrekening

niet opgenomen. Meer informatie is op te vragen bij de directie, via

Directie@PgDexpertise.nl.

Eerste kwartaal 2013

Plannen 2013 en 2014

De dienstverlening van de PgD gaat ook onder de nieuw samengestelde directie op volle

toeren verder. In de eerste maanden van het jaar hebben al diverse activiteiten

plaatsgevonden, waarover we in deze nieuwsbrief graag berichten. De PgD staat nu en in

de toekomst voor het vergaren en verspreiden van psychologische expertise als basis

voor kwalitatief goede ouderenzorg. We verheugen ons in het feit dat ruim 240

psychologen elkaar via de PgD weten te vinden.

Voor 2014 staan enkele ontwikkelingen in de organisatie op de agenda. De PgD zal dan

verder gaan als zelfstandige stichting. Dat betekent dat er nieuwe overeenkomsten

gesloten worden met de deelnemende organisaties, de docenten en de supervisoren. Alle

belanghebbenden worden hier uiteraard tijdig over geïnformeerd. In principe zullen

kosten en diensten vergelijkbaar blijven met het huidige pakket. Wel komen er, in reactie

op vragen van deelnemers aan het samenwerkingsverband, wat aanpassingen om de

tarifering transparant te maken.

De nieuwe stichting zal een commissie van Toezicht benoemen en deze zal vervolgens de

aanstelling van de directieleden moeten goedkeuren. Wij houden u op de hoogte van de

ontwikkelingen, via deze nieuwsbrief en zonodig tussentijds extra.

Actualiteiten op de website

Op het forum zijn in dit kwartaal o.a. de volgende thema’s ter discussie gesteld: cva-

revalidatie in verpleeghuis, Lichttherapie en Video Interactie Begeleiding.

2

Een account kan via de volgende link http://www.pgdexpertise.nl/user/register

aangevraagd worden. Vervolgens zullen wij de aanvraag beoordelen en krijgt u bericht,

zodra u kunt inloggen.

Samenwerking met de VU: Stageplaatsen gezocht

Aan de faculteit Klinische Psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam bestaat er een

leerstoel Klinische Ouderenpsychologie. In dit kader wordt het mastervak Klinische

Ouderenpsychologie aangeboden. De docenten in dit vak zijn hoogleraar

Ouderenpsychologie Anne Margriet Pot en docent Iris van Asch.

Om masterstudenten de gelegenheid te geven praktijkervaring op te

doen in de Ouderenzorg is er behoefte aan samenwerking met

zorgorganisaties die een stageplaats kunnen aanbieden. Een vaste

samenwerkingsrelatie met de VU betekent dat stagiaires ingezet

kunnen worden voor een bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek in de klinische

praktijk, bijvoorbeeld door de Masterthese te koppelen aan de stage. Dit onderzoek zal

begeleid worden door de VU. Bekijk de bijlage voor meer informatie.

Tot de dood hen scheidt… – 30 januari 2013

Op woensdag 30 januari 2013 organiseerde de PgD een studiemiddag met als thema ‘Tot

de dood hen scheidt…’. Na een lang leven samen is het voor veel (echt)paren niet altijd

gemakkelijk om de ouderdom op goede wijze samen te beleven. Door ziekte en

achteruitgang van mogelijkheden van een of beide partners kan de relatie onder druk

komen te staan. Zorgverleners vinden het vaak moeilijk om paren goed te begeleiden.

De psycholoog kan (echt)paren ondersteunen bij het vinden van een nieuw evenwicht in

hun leven op latere leeftijd. Ook kan de psycholoog andere zorgverleners adviseren bij

de begeleiding van (echt)paarproblematiek. De studiemiddag ging in op de dynamiek van

ouder wordende (echt)paren vanuit het systeemtherapeutisch perspectief. Ruim 40

geïnteresseerden woonden de bijeenkomst bij. In de bijlage is een samenvatting

opgenomen.

Kitwood en Belevingsgerichte Zorg – 21 maart 2013

Op donderdag 21 maart 2013 organiseerde de PgD een

studiemiddag met als thema ‘Kitwood en Belevingsgerichte Zorg’.

3

Het motto van de Engelse psycholoog Tom Kitwood, pionier in de zorg voor mensen met

dementie was: ‘The person comes first’. Zijn werk vormt de basis voor Persoons- en

belevingsgerichte zorg voor mensen met dementie. Door de nadruk te leggen op

persoonsversterkend contact met mensen met dementie, blijken zij een aantoonbaar

beter gestemd. Op de studiemiddag stonden het werk van Kitwood en de methodiek van

Dementia Care mapping centraal. Ruim 60 geïnteresseerden woonden de bijeenkomst

bij. In de bijlage is de samenvatting opgenomen.

Workshop Supervisie geven – 15 maart 2013

Op vrijdag 21 maart 2013 organiseerde de PgD een workshop voor de supervisoren die

namens de PgD supervisie geven aan psychologen die aangesloten zijn bij de PgD. We

hebben tijdens deze workshop good practices uitgewisseld en kwaliteitscriteria opgesteld

voor goede supervisie. Drie thema’s kwamen hierbij aan de orde: Het vestigen en

bewaken van een goede werkrelatie, het stimuleren van reflectie op het eigen

functioneren en deskundigheids-bevordering.

De workshop werd bijgewoond door 15 supervisoren en door hen positief gewaardeerd.

De uitwisseling zal uiteindelijk resulteren in een duidelijke richtlijnen voor het geven van

kwalitatief hoogwaardige supervisie via de PgD.

Activiteiten van PgD-leden

Op 1 februari 2013 organiseerde Gerion het 6e symposium in de reeks

gedragsproblemen bij ouderen, 'Niet normaal meer?!'. Marja Vink organiseerde het

uitverkochte symposium en verzorgde hier de inleidende presentatie ‘Psychiatrische

problematiek: onthand of toegerust?’. Op de website van de PgD staat een verslag van

dit symposium dat is gemaakt door Annemeike Kuperus, Willeke Stein, Willemijn Rietkerk

en Anneke van Beijnum.

Jackelien Rikkers heeft samen met een collega binnen Lelie zorggroep op 28 januari, 11

februari, 7 en 21 maart 2013 samen met een collega een cursus Korsakov gegeven aan

nieuwe medewerkers van locatie Slingedael.

Op 14 maart is de GERION Delta lezingencyclus ‘VERBROKEN

VERBINDING? Over aansluiten en contact bij dementie’ van start

gegaan. Op 11 april, 16 mei en 13 juni 2013 vinden de volgende

bijeenkomsten plaats.

4

Marja Vink en Willemijn Rietkerk hebben als gastsprekers gesproken bij het

Alzheimercafé Almere over Therapeutische gesprekken bij dementie.

Frederik Jan Bruijel heeft op 25 maart 2013 een lezing gegeven aan behandelaren van

het Zonnehuis in Amstelveen met als thema ‘De mondige klant, zorgen voor een reële

samenwerking.’

Workshop Profilering van de psychologie - 17 april 2013

Tijdens deze workshop leren psychologen communiceren over de randvoorwaarden voor

het uitoefenen van hun vak en leren zij werken met jaarplannen.

Het werk van de psycholoog in de ouderenzorg wordt gewaardeerd vanwege de

gespecialiseerde kennis en kunde. Het vak kenmerkt zich zo langzamerhand door een

enorme diversiteit in werkzaamheden. Daarom is het belangrijk dat psychologen in de

ouderenzorg goed duidelijk kunnen maken wat ze te bieden hebben en onder welke

randvoorwaarden. Zo kunnen zij de verbinding zoeken van de psychologische expertise

met de bedrijfscultuur en visie van de instelling. In deze workshop leren psychologen hun

competenties en taken goed kenbaar te maken aan het management van de instelling.

Belangrijke onderwerpen zijn: het kennen en optimaal gebruiken van de eigen

competenties, weten welke randvoorwaarden en hulpmiddelen nodig zijn voor een

doelmatige en doeltreffende vervulling van de functie, strategisch communiceren, en het

opstellen van een jaarlijks werkplan. Deze workshop is al eerder gegeven en enthousiast

ontvangen: ‘boeiende afwisseling tussen luisteren en opdrachten uitvoeren’, ‘handige

tips’, ‘veel nieuwe inzichten’, ‘motiveert om mezelf meer ‘gezicht’ te geven in de

instelling’. Deze cursus is bedoeld voor psychologen die de waarde van de psychologie in

de eigen instelling goed herkenbaar willen communiceren.

Bernadette Willemse Willemijn van der Vleuten

5

Gebruik van de HAP in de klinische praktijk – 14 juni 2013

De Hetero Anamnestische Persoonlijkheidsvragenlijst (HAP) is

ontwikkeld voor onderzoek naar persoonlijkheidskenmerken van

een cliënt via een informant. Voor de ouderenzorg is het een

aantrekkelijk

instrument, omdat persoonlijkheidsonderzoek bij kwetsbare

ouderen niet altijd (betrouwbaar) kan worden afgenomen. In deze eendaagse cursus

geven de ontwikkelaars van het instrument, Harry Barendse en Toine Thissen, instructie

over indicaties, afname en interpretatie van de scores. Deze cursus mocht zich de

afgelopen jaren verheugen in een grote belangstelling. Meld je dus zo snel mogelijk aan.

Docenten: Toine Thissen & Harry Barendse

Tweede kwartaal 2013

Programma 2014

Zoals aangekondigd in de vorige nieuwsbrief gaat de PgD per 1 januari 2014 verder als

zelfstandige stichting. Dit najaar volgt hierover meer informatie. Voor de dienstverlening

en tariefvoering zal er zoals aangegeven niet veel veranderen. Wel zullen we streven

naar grotere transparantie en proportionaliteit van de bijdrage. Wij ontvangen graag een

bericht per mail indien de contactgegevens van uw organisatie niet meer actueel zijn.

Inmiddels zijn we via het Leden Forum de behoeften aan het verzamelen voor het

scholingsprogramma 2014. Dit zal weer bestaan uit vier interactieve studiemiddagen,

enkele workshops & masterclasses en de twee cursussen ‘begeleiding verzorgende

teams’ & ‘HAP’.

6

Workshop Profilering van de psychologie

“De afwisseling van theorie en praktijk maakt het leuk en dynamisch” -

Deelnemer workshop profilering, 17 april 2013

Onder leiding van Willemijn van der Vleuten en Bernadette Willemse hebben op deze

middag de deelnemers aan de workshop zich gebogen over de vraag hoe zij zich als

psycholoog optimaal kunnen profileren in hun organisatie. Niet altijd is iedereen duidelijk

waarvoor en op welke wijze de psycholoog het beste ingeschakeld kan worden en het is

aan psychologen zelf om hier duidelijkheid over te geven. Ook is in de workshop aan de

orde geweest hoe je samen met het management prioriteiten stelt en deze opneemt in

een werkplan. Lees in de bijlage een verslag van een deelnemer.

Gebruik van de HAP in de klinische praktijk “Ik ben zeker gemotiveerd om de HAP nu vaker te gaan gebruiken” - Deelnemer

cursus HAP, 14 juni 2013

Ook dit jaar was er weer voldoende belangstelling voor de cursus heteroanamnestische

persoonlijkheidsvragenlijst (HAP). De cursus werd dit jaar door 17 deelnemers gevolgd

en met een 7,8 gemiddeld gewaardeerd. De HAP is ontwikkeld voor onderzoek naar

persoonlijkheidskenmerken van een cliënt via een informant, bijvoorbeeld een naast

familielid. Voor de ouderenzorg is het een

aantrekkelijk instrument, omdat

persoonlijkheidsonderzoek in een

gesprek bij kwetsbare ouderen niet altijd

(betrouwbaar) kan worden uitgevoerd.

De docenten Toine Thissen en Harry van

Schijndel zijn tevens ontwerpers van het

instrument. Na een bespreking van de

theorie van de ontwikkeling van de

persoonlijkheid, volgde in de middag een

workshop waarin de deelnemers eigen

casuïstiek inbrachten en

bediscussieerden.

7

Activiteiten van PgD-leden

April 2013 ‘Je mag boos zijn op de dementia, maar niet op elkaar’. Dubbelinterview Marja

Vink vs. Fenny Wiss over ontremd gedrag in Alzheimer Magazine, p. 8-11

Op donderdag 20 juni 2013 vond in Amersfoort het voorjaarscongres Sectie

ouderenpsychologie NIP plaats. Thema's waren: Behandeling van ouderen in de eerste

lijn • Schematherapie bij ouderen • Cognitieve gedragstherapie bij ouderen • EMDR:

Casuïstiek en aanpassingen aan protocol bij ouderen • Person centered care in de

dementiezorg.

Hester Burger en Manon Wardenaar hebben op 13 en 21 mei een nieuwe les verzorgd in

de scholingsreeks Dementie. Het onderwerp van de les was "Gedragsbeïnvloeding" en er

werd gesproken over en geoefend met leertheoretische principes. De les was bestemd

voor medewerkers van Laurens Delfshaven.

Op 21 mei waren Marise van der Linden en Marije de Hen

gastspreker bij het Alzheimercafé van Laurens Antonius

Binnenweg. Het thema van de bijeenkomst was "Moeilijk

en onbegrepen gedrag".

Op 5 juni 2013 sprak Maritza Allewijn op het avondsymposium ‘Dementie in de

schijnwerpers’, georganiseerd door het KNMG, district XIII. Haar voordracht was getiteld:

Dementie: Is er (kwaliteit van) leven na de diagnose? Centraal stond de vraag hoe

hulpverleners, in dit geval artsen, hun behandeling en begeleiding kunnen laten

aansluiten bij de individuele betekenisverlening en aanpassingsmogelijkheden van de

persoon met dementie en diens familie en vrienden. Dergelijke ‘Hulpverlening op maat’

helpt de persoon met dementie belangrijke uitdagingen aan te gaan, zoals het behouden

van een positief zelfbeeld, het onderhouden van dierbare relaties en behoud van eigen

identiteit. Andere sprekers op het symposium waren prof. Philip Scheltens van het

Alzheimercentrum Vumc en dr. Wilma Knol, klinisch geriater & klinisch farmacoloog,

Tergooiziekenhuizen.

Tijdens het voorjaarscongres van de NIP-sectie

Ouderenpsychologie ‘Behandelmethodes voor ouderen onder de

loep’ te Amersfoort hebben meerdere PgD psychologen workshops verzorgd, namelijk

- EMDR bij ouderen: casuïstiek en aanpassingen aan protocol bij ouderen door

Marja Vink & Frederik Jan Bruijel

- Behandeling van ouderen in de eerste lijn: welke mogelijkheden zijn er? Door

Lucinda Meihuizen

- Systeembehandelingen bij ouderen door Maritza Allewijn

8

Frederik Jan Bruijel neemt deel aan de expertgroep Zorg en Dwang van VWS.

Psychologen in de ouderenzorg vinden elkaar nu ook op Twitter! Volg bijvoorbeeld Anne

Margriet Pot, Margje Mahler of Maritza Allewijn.

De Ziekte van Parkinson: voer voor psychologen? - 18 september 2013

Bij de Ziekte van Parkinson staan bewegingsbeperkingen op de voorgrond. Inmiddels is

wel duidelijk dat het lang niet altijd hierbij blijft. Naast lichamelijke veranderingen zien

we ook problemen in het denken, waarnemen, communicatie en stemming. Bij veel

Parkinsonpatiënten komt ook dementie voor, die we soms onder de noemer Lewy Body

dementie kunnen scharen. Het is dan ook geen gemakkelijke opgave om met de Ziekte

van Parkinson te leven of met iemand samen te leven die deze aandoening heeft. De

laatste jaren is de aandacht voor de aandoening nieuw leven ingeblazen, bijvoorbeeld

door aangepaste revalidatieprogramma’s. Welke rol speelt de psychologie hierbij? Wat

zijn de taken voor de psycholoog in de begeleiding van mensen met de Ziekte van

Parkinson en welke methodiek kan hiervoor worden ingezet? Op de studiemiddag komen

zowel theoretische aspecten als praktijkervaringen aan bod.

De middag wordt verzorgd door

Karolien Harink & Debby van Rhijn.

9

Derde kwartaal 2013

Stichting PgD in oprichting heeft een nieuw bestuur

” Als psychologen hun kennis en ervaring bundelen, kunnen

zij meer bijdragen aan de kwaliteit van de hulpverlening aan

kwetsbare ouderen.” – Maritza Allewijn, directeur PgD

Een lange geschiedenis

De PgD is opgericht in 1971 door Leo Cahn, ouderenpsychiater en

toenmalig directeur van de Stichting Verpleeghuizen Nederland

(SVN). Onder deze Stichting vielen destijds de Magnushof in

Schagen, de Heremalerhof in Harmelen, de Lisidunahof in Leusden en

de Stichtse Hof in Laren. Na pensionering van dr. Cahn in 1986 nam

Han Diesfeldt de leiding van de PgD over, daarin later ondersteund

door Maritza Allewijn. Beiden waren werkzaam als respectievelijk

klinisch psycholoog en Gz-psycholoog in De Stichtse Hof. Na de

ontvlechting van de SVN in 1995 hielden de voormailig fusiepartners

toezicht op de PgD door een Commissie van Toezicht die bestond uit

directeuren van de vier zorgorganisaties. Dhr. Diesfeldt heeft per 1

juni 2012 zijn taken voor de PgD neergelegd in verband met zijn

pensioen gegaan. De ondersteuningsverplichting van de voormalige

fusiepartners van de SVN is hiermee komen te vervallen.

Op naar een zelfstandige rechtsvorm

De directie taken zijn per juli 2012 overgenomen door Maritza Allewijn en Irène van

Kessel. De tweede helft van 2012 heeft de nieuwe directie aangegrepen om de huidige

situatie te analyseren en de toekomstvisie te concretiseren. Hierbij heeft de directie input

van de aangesloten zorgorganisaties gevraagd via een klankbordgroep bestaande uit

Marja Vink (Zorgspectrum), Eva Knapper-van der Meulen (Laurens), Sabine Sebel

(Axioncontinu), Willemijn Rietkerk-Grakist (Zorggroep Almere) en Willemijn van der

Vleuten (Vivium Zorggroep).

Voor de middellange termijn is hierbij afgewogen of de PgD zou kunnen toegroeien naar

een zelfstandige rechtsvorm. In goed overleg met vertegenwoordigers van Vivium, die

nu nog de verantwoordelijkheid voor de PgD draagt, is afgesproken concreet toe te

werken naar een zelfstandige Stichting PgD, met als streefdatum 1 januari 2014

vastgelegd.

10

Nieuw bestuur

Op 25 september 2013 heeft het eerste bestuursoverleg plaatsgevonden. De

bestuurders van de Stichting PgD in oprichting hebben de rollen verdeeld. Yolande Kuin

(voorzitter) is ontwikkelingspsycholoog en psychogerontoloog aan de Radboud

Universiteit Nijmegen en vele jaren voorzitter van de sectie ouderenpsychologie van het

NIP en nog steeds actief bij RINO en GERION. Henk Geertsema (secretaris) is

gezondheidszorgpsycholoog en hoofd nascholing GERION. Hij is gespecialiseerd in

onderwijskunde en professionele ethiek en actief bij de RINO, het NIP en de Europese

federatie van psychologen. Theo Arts (penningmeester) is voormalig regiodirecteur

Vivium Zorggroep en bestuurslid van diverse zorgorganisaties in de ouderenzorg. Tijdens

dit overleg zijn de door de directie voorbereide plannen vastgesteld.

Alle aangesloten zorgorganisatie ontvangen eind oktober het verzoek een nieuwe

aansluitingsovereenkomst te ondertekenen, zodat de PgD ook in de toekomst de

kwaliteit van zorg aan ouderen kan verbeteren door het vergaren, delen en

verspreiden van psychologische kennis. In de volgende nieuwsbrief meer informatie over

de Stichting PgD Psychologische expertise voor de ouderenzorg.

Wat betekent dit voor u als aangesloten zorgorganisatie?

We sturen u binnenkort een nieuwe aansluitingsovereenkomst waarmee we de

samenwerking opnieuw willen bekrachtigen. Dit is noodzakelijk i.v.m. de zelfstandige

rechtsvorm.

Nieuwe collega of leidinggevende?

We blijven graag op de hoogte van de mutaties in de bij de PgD aangesloten

vakgroepen. Ook nieuwe post- of mailadressen ontvangen we graag, zodat we de juiste

betrokkenen kunnen benaderen.

11

Collega zoeken via de Wie is Wie

Van enkele collega’s horen we dat zij de emailadressen of telefoonnummers van collega

PgD psychologen niet kunnen vinden. Daarom deze toelichting:

1. Ga naar http://www.pgdexpertise.nl/leden-forum/wie-is-wie

2. Zoek op naam

3. Klik op de enveloppe onder de foto voor het email adres en klik op ‘volledig

profiel’ om de werkplek, het adres en telefoonnummer te lezen.

We hopen dat iedereen elkaar zo weet te vinden. Verbetersuggesties voor de website

blijven welkom!

Programma 2014

Het scholingsprogramma 2014 is al deels bekend gemaakt via

de website. Dit zal weer bestaan uit vier interactieve

studiemiddagen, enkele workshops & masterclasses en de

twee cursussen ‘begeleiding verzorgende teams’ & ‘HAP’.

Schrijf in via de website! Een account kan via de volgende

link http://www.pgdexpertise.nl/user/register aangevraagd

worden. Vervolgens zullen wij de aanvraag beoordelen en

krijgt u bericht, zodra u kunt inloggen.

Onderzoek PgD als educatief voorbeeld gebruikt in r ecent statistiekboek – ingekomen bericht Han Diesfeldt, oud directeur PgD

In een recent statistiekboek voor bachelorstudenten in de gedragswetenschappen is een

project van de PgD gebruikt als educatief ‘doorlopend voorbeeld’. Het studieboek is

geschreven door dr. Jules Ellis, docent van de cursus Psychometrie en Besliskunde bij het

12

Onderwijsinstituut voor psychologie en kunstmatige intelligentie aan de Radboud

Universiteit te Nijmegen. Om studenten vertrouwd te maken met de beginselen van de

factoranalyse (p.19- p.87) is een in 1997 gepubliceerd onderzoek naar de Depressielijst

als doorlopend voorbeeld gebruikt (Han Diesfeldt, De Depressielijst voor

stemmingsonderzoek in de psychogeriatrie, Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie,

1997, 28, 113-118). Dit moderne statistiekboek is zeer toegankelijk en, wie had dat

gedacht, soms zelfs geestig geschreven, bijvoorbeeld waar Ellis een Shocking Program

against Statistical Secondhanders voorstelt, dat met een lichte elektrische schok zou

moeten waarschuwen tegen klakkeloos toepassen van ‘default’ SPSS-routines. Het boek

(Factoranalyse en Itemanalyse) is deel 5 in de serie Statistiek voor de psychologie, en is

uitgegeven door Boom Lemma, Den Haag, 2013 (isbn 978-90-5931-975-2). De

depressielijst is nog steeds een belangrijk instrument in de psychologische hulpverlening

aan ouderen, mede dankzij gedegen kennis van de door de lijst gemeten factoren.

Bestuurder Hermalerhof gaat een andere uitdaging aa n – kort verslag

afscheidsreceptie 11 september 2013

Rien van der Kolk, voorzitter van de Raad van Bestuur van De

Rijnhoven, gaat 1 oktober 2013 met pensioen en legt dan zijn

bestuursfunctie neerlegt. Op 11 september nam hij afscheid van

collega’s en relaties. Het thema van de receptie was cultuur.

Omdat locatie Heremalerhof en dhr. van der Kolk zelf aan de voet

heeft gestaan van de oprichting van de PgD waren ook Maritza en

Irène hierbij aanwezig. Wij wensen dhr. van der Kolk alle goeds.

Deelname aan wetenschappelijk onderzoek: Een Update van het

Onderscheidend Vermogen van de Amsterdamse Dementie Screeningstest

(ADS-6) – oproep volgt binnenkort van Meta van Toutert

Omdat het van groot belang is dat het diagnosticeren van een dementie zo vroeg

mogelijk en zo zorgvuldig mogelijk gebeurt, wil dit onderzoek de normen van

bovengenoemde test herijken. Om dit goed te doen zijn testgegevens en een aantal

andere gegevens nodig. Voor dit onderzoek vragen we binnenkort via de mail ook de

medewerking van de bij de PgD aangesloten psychologen.

13

De Ziekte van Parkinson: voer voor psychologen? - 18 september 2013

Op woensdagmiddag 18 september vond

de PgD-studiemiddag ‘De Ziekte van

Parkinson, voer voor psychologen?’

plaats. Docenten van deze middag waren

Karolien Harink en Debby van Rhijn.

Aan de hand van een beeldopname van

een gesprek dat Debby voerde met een

van haar cliënten, gaf ze een

uiteenzetting van de symptomen van de

Ziekte van Parkinson (ZvP) en de

consequenties hiervan voor het dagelijks

leven.

Indrukwekkend was het interview dat Karolien had met Anneke Blok, die al 30 jaar

Parkinson heeft en er een prachtig werkboek over schreef: ‘Op pad met Parkinson’.

Anneke Blok ziet als een van de taken van de psycholoog dat die kan helpen door je ‘te

leren jezelf beter te begrijpen’. Lees meer in de bijlage aan het eind van deze

nieuwsbrief.

Activiteiten van PgD-leden

Samen met Els Kruidenier (creatief therapeut bij GGZ centraal) heeft Maritza Allewijn de

train-de-trainer cursus 'Op zoek naar zin' bij het Trimbos Instituut verzorgd. De cursus

OP zoek naar Zin is een evidence-based methode om ouderen met depressieve klachten

te behandelen. In de train de trainers cursus leren de begeleiders onder meer

motivationele gespreksvaardigheden en het begeleiden van therapeutische

groepsprocessen. Meer informatie:

http://www.trimbos.nl/onderwerpen/preventie/ouderen/op-zoek-naar-zin.

De nieuwe versie van de participatielijst 3.0 is beschikbaar via de Kennisbank van de

website http://www.pgdexpertise.nl/leden-informatie/kennisbank. Han Diesfeldt heeft

deze lijst ontwikkeld.

Elles Zwart heeft in september les gegeven op de GZ-opleiding voor de Rinogroep. Het

betreft om het blok ‘volwassenen en geriatrie’.

14

Op 17 en 31 oktober zal Hanne Vriezen (Frankelandgroep) twee bijeenkomsten

verzorgen binnen een cursus voor mantelzorgers van patiënten met de ziekte van

Parkinson. Op interactieve wijze zal aandacht besteed worden aan de veranderingen die

kunnen optreden in cognitie, stemming en gedrag en de invloed hiervan op de relatie.

Benite Beijert, GZ psychologe, levert dit jaar tweemaal een bijdrage aan het Alzheimer

café van de Frankelandgroep te Schiedam. Op 8 oktober geeft zij uitleg bij de "Alzheimer

Experience". Dit is een interactieve mediaproductie van Alzheimer Nederland. Zeer de

moeite waard en gratis te bekijken op internet: www.alzheimerexperience.nl

Op 21 september heeft de boekpresentatie van het boek ‘Handig bij

dementie’ plaatsgevonden. Lenie Vermeer (Lelie Zorggroep) heeft dit

samen met Ruud Dirkse geschreven (zie verder het persbericht in de

bijlage). In dat kader staat Lenie ook als een van de hoofdsprekers op

het jubileumcongres van ‘Moderne Dementiezorg’ in november. Al

enkele jaren geeft Lenie ook workshops over de kunst van het verleiden

bij mensen met dementie en apathisch gedrag.

De persoonlijkheidstheorie van Millon en de benadering van cliënten met

persoonlijkheidsstoornissen werden behandeld tijdens een klinische les van Marije de Hen

op 19 september. De les was bestemd voor verpleegkundigen van alle afdelingen van

Laurens Antonius Binnenweg.

Op 24 september was een Voorlichtingsmiddag over het CVA-revalidatie programma

Laurens Therapeutisch Klimaat, door Marieke Terwel, GZ-psycholoog en Cobie van

Bruchem, specialist ouderengeneeskunde.

Eva Knapper heeft op 26 september een les verzorgd met als onderwerp Fronto-

temporale dementie voor het personeel van de afdelingen voor Jong Dementerenden in

Laurens Antonius Binnenweg.

In september is een artikel geplaatst in de GZ-psychologie van Marja Vink (Zorgspectrum

en VUmc) over de profielopleiding ouderenpsycholoog. Het artikel is via de website in te

zien.

In augustus heeft Han Diesfeldt een artikel geschreven over test-hertestbetrouwbaarheid

van de GIP: ‘Wat is een reëel verschil bij herhaalde metingen met de Gedrags-

observatieschaal voor de Intramurale Psychogeriatrie (GIP)? Onderzoek bij deelnemers

aan psychogeriatrische dagbehandeling. Het artikel is te lezen op de website van de PgD.

15

Lucinda Meijhuizen van Zorpartners Midden Nederland heeft een omschrijving gemaakt

van de taken en verantwoordelijkheden van verschillende leden van de vakgroep

psychologie: de Gz-psychologen, de psychologen in opleiding tot GZ psycholoog en de

basis- of masterpsychologen. Ze heeft deze beschrijving beschikbaar gesteld voor leden

van de NIP sectie Ouderenpsychologie en ook voor de website van de PgD. De

omschrijving kan als uitgangspunt dienen voor het maken van taakfunctie

omschrijvingen binnen andere vakgroepen.

Het congres ‘Grijs en van de wijs’ op 26 september jl. besteedde aandacht aan ouderen

in instellingen die moeilijk hanteerbaar gedrag vertonen. Het aantal cliënten met

psychiatrische problematiek in verpleeg- en verzorgingshuizen neemt toe. Het gedrag

van deze cliënten leidt regelmatig tot irritatie, stress en onzekerheid bij u als

zorgverlener, de cliënt en de omgeving. Hoe weet u of het gaat om psychiatrische

problematiek? Welke specifieke zorg en benadering hebben deze cliënten nodig? Maritza

Allewijn was een van de sprekers in het ochtendprogramma. Haar bijdrage ging over het

Stappenplan probleemgedrag, waarbij multidisciplinaire teams met cliënt en familie op

zoek gaat naar oplossingen.

Cursus ‘De begeleiding voor verzorgende teams in de ouderenzorg’

“Alle psychologen binnen onze zorggroep volgen deze cursus, zodat er een

eenduidige werkwijze ontwikkeld wordt” - Deelnemer cursus BVT, 14 september 2012

Op 20 september startte een nieuwe editie van de PgD cursus: Het begeleiden van

verzorgende teams in de ouderenzorg. Aan de cursus, die gegeven wordt door Leny

Haaring, Frederik Jan Bruijel en Maritza Allewijn, doen dit jaar weer 21 psychologen mee.

Als psychologen goed zijn toegerust om samen te werken met verzorgenden, kunnen

gedrag, behoeften en therapeutische mogelijkheden van bewoners van woon-

/zorgorganisaties beter geanalyseerd worden en kan de zorgverlening en bejegening hier

goed op aansluiten. Centraal staat de methode ‘verbindend begeleiden’. De psycholoog

wordt zich hierdoor bewust van het toepassen van de drie kernprocessen die hierbij

horen: begrijpen, verbinden en toevoegen. Op de eerste dag hield Leny Haaring een

voordracht over het vak verzorgen, de moeilijke opgaven waarvoor verzorgenden

dagelijks gesteld worden en de strategieën die zij kiezen om hun werk goed te kunnen

blijven doen. In het najaar van 2014 zal de cursus opnieuw gegeven worden. De data

worden via de agenda op de website bekend gemaakt.

16

Werkconferentie ‘Alles is revalidatie’ – Rotterdam, 4 november 2013

Voor leden van revalidatieteams die zich willen verdiepen in het Laurens Therapeutisch

Klimaat organiseert Laurens wederom een werkconferentie ‘Alles is revalidatie’. Deze

vindt plaats op maandag 4 november 2013 in Rotterdam, en bij voldoende belangstelling

ook op 11 november. Meer informatie en de mogelijkheid tot inschrijving kunt u vinden

op de website www.allesisrevalidatie.nl.

Congres ‘Moderne Dementiezorg’ – Nieuwegein, 25 november 2013

Onder andere Lenie Vermeer (Lelie Zorggroep) zal spreken op dit congres.

Inschrijven kan via www.studiearena.nl.

Vierde kwartaal 2013

Stichting PgD Psychologische expertise voor de oude renzorg een feit! –

20 december 2013

Eind 2013 is de Stichting PgD officieel opgericht door ondertekening van de statuten door

de bestuurders. Aan alle aangesloten zorgorganisaties is een nieuwe aansluitings-

overeenkomst aangeboden, zodat de psychologen ook in 2014 gebruik kunnen maken

van de dienstverlening van de PgD. In de bijlage van deze nieuwsbrief vindt u hierover

meer informatie.

Actualiteiten op de website

Op de website is het nieuwe beleid van de PgD gepubliceerd. Dit is te vinden onder de

volgende link http://www.pgdexpertise.nl/over-de-pgd/lidmaatschap. Op het forum zijn

nog steeds onderwerpen die om reacties vragen, zoals EMDR bij ouderen, de psycholoog

als hoofbehandelaar en het Moreel beraad.

Behandeling thuiswonende ouderen

Steeds meer GZ psychologen binnen de V&V wensen hun behandelingen aan te bieden

aan thuiswonende ouderen. Hiervoor is het wenselijk contracten aan te gaan met de

17

zorgverzekeraars. In 2014 gaan voormalige eerstelijns psychologische behandelingen

vallen onder de generalistische basis GGZ. Mochten jullie tegen knelpunten aanlopen in

het aangaan van de contracten, neem dan contact op met het NIP. Op hun site is een

speciale oproep geplaatst met bijbehorende formulieren. Ook via het PgD-forum kunnen

ervaringen uitgewisseld worden. Voor vragen kun je terecht bij Lucinda Meihuizen.

Verzamelen van actuele en gebruiksvriendelijke norm en voor de ADS-6.

Eind november hebben we alle psychologen aangesloten bij de PgD

opgeroepen om deel te nemen aan het verzamelen van nieuwe normen

voor de ADS-6.We hopen van harte dat er veel psychologen zullen zijn

die deel willen nemen aan dit onderzoek, zodat er nieuwe actuele en

gebruiksvriendelijke normen ontwikkeld kunnen worden voor de ADS-6,

een veelgebruikt instrument in de ouderenzorg. Geef je op via

onderzoek.ads6@gmail.com.

Masterclass Ondersteunende gesprekken bij dementie

“Veertig jaar praktijkervaring aan het hoofd van de tafel.” – Gijs Lauret,

deelnemer Masterclass

Op woensdag 9 oktober organiseerde de

PgD de tweede editie van een Masterclass

onder leiding van dr. Han Diesfeldt. Gijs

Lauret was enthousiast en schreef een

samenvatting (zie bijlage).

Het laatste taboe: Seksualiteit bij ouderen? – 21 november 2013

Ingrid van Kempen, gz-psycholoog bij de Brabant Zorggroep en

seksuoloog in opleiding, toonde zich een deskundig en bevlogen

docent op de PgD-studiemiddag over seksualiteit bij ouderen.

Seksualiteit en seksuele beleving zijn een wezenlijk onderdeel

van het leven van ouderen en dus een belangrijk

aandachtsgebied voor psychologen en andere zorgverleners.

Daarom dienen zij goed op de hoogte te zijn van beschikbare

kennis over seksualiteit en de invloed van veroudering,

chronische ziekten en medicatie. Het gesprek over seksualiteit bij cliënten vraagt om het

overwinnen van de eigen schroom en om specifieke vaardigheden. Bewustwording van

18

de eigen stijl van gespreksvoering is de eerste stap in het ontwikkelen van deze

vaardigheden. Zie verder de samenvatting en diapresentatie in de bijlagen. In de bijlage

is de samenvatting opgenomen.

Over lijden en uitzichtloosheid: Psychologische asp ecten van euthanasie

bij ouderen – 6 februari 2014

In 1991 stelde de Nederlandse rechtsgeleerde Huib Drion voor een pil beschikbaar te

stellen waarmee ouderen die 'klaar’ zijn met leven op humane wijze een einde aan hun

leven kunnen maken op een zelfgekozen tijdstip. In april 2002 ging de euthanasiewet,

genaamd ‘Toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding’, in werking. In

2011 maken de media melding van de eerste euthanasie bij iemand die dementie heeft

in een ver gevorderd stadium. In 2012 gaat de levenseindekliniek van start. Begin 2013

staan de media vol opiniestukken over dementie en euthanasie. Kortom: het zelfgekozen

levenseinde staat volop in de belangstelling. Psychologen staan tot nu toe niet vooraan

bij deze maatschappelijke discussie. Toch heeft de problematiek veel raakvlakken met

ons dagelijks werk. Waar ligt de rol en taak van ouderenpsychologen bij euthanasie-

vraagstukken van ouderen? Wat kan onze specifieke expertise toevoegen aan de

kwaliteit van de besluitvorming en begeleiding? Hoe maken we dit aan cliënt en

verwijzers kenbaar? Als voorbereiding is er alvast wat literatuur beschikbaar gesteld via

de website.

Sprekers: Saskia Teunisse, Marion Klaver, Marja Vink, Maritza Allewijn

Is meten weten? Effectmeting van psychologisch hand elen – 26 maart 2014

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat effectevaluatie een

vanzelfsprekend onderdeel van ons professioneel handelen

wordt? Het meten van de effecten van therapeutisch handelen

van psychologen is vaak letterlijk en figuurlijk de sluitpost van

het proces van hulpverlening. Vaak zijn we al tevreden met de

subjectieve ervaring van verbetering. Als cliënten, verzorgenden

of familieleden tevreden zijn, laten we een meting al snel

19

achterwege. Met kennis van zaken, een methodische aanpak en enige extra inspanning is

het echter wel degelijk mogelijk subjectieve ervaringen te objectiveren. Zo kunnen we

het therapeutisch effect daadwerkelijk meten. Dit heeft allerlei voordelen: De psycholoog

ontwikkelt hierdoor kennis over de werkzaamheid van de interventies en de cliënt of

verwijzer krijgt concrete feedback over de resultaten van het proces. Welke instrumenten

staan ons hierbij ter beschikking? Wanneer en op welke wijze kun je gebruik maken van

instrumenten als Likertschalen, Goal-attainmentscaling of de Qualidem.

Activiteiten van PgD-leden

Op vrijdag 31 januari 2014 organiseert GERION in de reeks gedragsproblemen bij

dementie het symposium: ‘Yes we can!’, versterken van de kracht van het zorgsysteem.

Familie en verzorgenden voelen zich vaak zwaar belast in de zorg voor ouderen met een

verminderende regie. Psychologische interventies die effectief zijn in het versterken van

hun kracht en samenwerking zijn dan ook uiterst belangrijk. Dit symposium belicht welke

interventies dit zijn en hoe ze kunnen worden ingezet. Het belooft weer een inspirerende

dag te worden! Verschillende PgD-collega's leveren een bijdrage aan deze dag. Voor

meer informatie en inschrijving verwijzen we naar de website van Gerion.

Op zaterdag 12 april is er weer een landelijk EMDR

congres (zie website: http://www.emdrcongres.nl/).

Wietske Soeteman en Lucinda Meihuizen geven daar een

workshop over EMDR en ouderen. Op de website van de

PgD een pakkend interview met beide collega's onder de

titel: 'Er kan veel meer dan we denken!'

Op 7 maart 2014 start de Gerion cursus Psychologische diagnostiek en interventies bij

CVA-revalidanten in de verpleeghuiszorg. De PgD psychologen Saskia Teunissen en

Anneke Demmendal gaan deze vorm geven. http://www.gerion.nl/bij-en-

nascholing?layout=edit&id=37