Jaarverslag & Jaarrekening 2016 - SOR comfortabel wonen · 6 SOR Jaarverslag & Jaarrekening 2016...

SOR Jaarverslag & Jaarrekening 2016


Ons woningbezitin verhuureenheden

Kerncijfers 2016

5.258 50+ woningen

1.905verzorging en verpleging

We verhuurden

562 woningen

5.258woningen voor

50+ers met verschillendehuurprijzen:

3.139goedkope woningentot € 586,68

We gaven

€ 7,2 miljoenuit aan onderhoud …

…

€ 6,7 miljoenaan renovatie …

… en

€ 18.000 aan project#veilig010

Betaalde rente

€ 29,1 mln.

Belastingen en heffingen

€ 5,1 mln.Aflossingen lopende leningen

€ 7,1 mln.

Bruto huuropbrengsten

€ 66 mln.ICR1,4

Bedrijfsresultaat

€ 29,3 mln.

AEDES Benchmark CC

KWH Huurlabel 7,7 U waardeert ons voor:

Onze klanten waarderen onderhoud van hun woning met een 8

We gaven

€ 0,2 mln.uit aan

leefbaarheid

Het aantalmedewerkers was

59 fte

781betaalbare woningenvan € 586,68 tot € 710,68

1.338dure huurwoningenvanaf € 710,68

nieuwe huurders vertrokken huurders afhandelingreparatieverzoeken

7,68,2 7,5

496maatschappelijk

vastgoed, bedrijfsruimten

Hoofdstuk 3

Ons woningbezitin verhuureenheden

Kerncijfers 2016

5.258 50+ woningen

1.905verzorging en verpleging

We verhuurden

562 woningen

5.258woningen voor

50+ers met verschillendehuurprijzen:

3.139goedkope woningentot € 586,68

We gaven

€ 7,2 miljoenuit aan onderhoud …

…

€ 6,7 miljoenaan renovatie …

… en

€ 18.000 aan project#veilig010

Betaalde rente

€ 29,1 mln.

Belastingen en heffingen

€ 5,1 mln.Aflossingen lopende leningen

€ 7,1 mln.

Bruto huuropbrengsten

€ 66 mln.ICR1,4

Bedrijfsresultaat

€ 29,3 mln.

AEDES Benchmark CC

KWH Huurlabel 7,7 U waardeert ons voor:

Onze klanten waarderen onderhoud van hun woning met een 8

We gaven

€ 0,2 mln.uit aan

leefbaarheid

Het aantalmedewerkers was

59 fte

781betaalbare woningenvan € 586,68 tot € 710,68

1.338dure huurwoningenvanaf € 710,68

nieuwe huurders vertrokken huurders afhandelingreparatieverzoeken

7,68,2 7,5

496maatschappelijk

vastgoed, bedrijfsruimten


1 Voorwoord 5

2 Verslag van de bestuurder 7 2.1 In beweging 7

2.2 Terugblik 8

2.3 Nieuwe koers SOR 9

2.4 Stelselwijziging 12

2.5 Belangrijkste bestuursbesluiten 13

2.6 Permanente educatie 14

2.7 Bestuursverklaring 14

3 Verslag van de raad van commissarissen 15

3.1 Inleiding 15

3.2 Besturen en toezicht houden 15

3.2.1 Visie op toezicht en toetsing 15

3.2.1 Governance 17

3.2.3 Implementatie Governance in 2016 17

3.3 Toezichthoudende rol 17

3.3.1 Toezicht op strategie 17

3.3.2 Toezicht op financiële en operationele

prestaties 18

3.3.2 Toezicht op volkshuisvestelijke en

maatschappelijke prestaties 18

3.4 Werkgeversrol 19

3.4.1 Invulling werkgeversrol voor bestuur 19

3.4.2 Organisatiecultuur en integriteit 20

3.5 Adviesrol en klankbordfunctie 20

3.6 Over de rvc 20

3.6.1 Samenstelling 20

3.6.2 Functioneren 21

3.7 Bezoldiging 23

3.8 Vergaderingen en overleg 23

3.9 Tot slot 24

4 Klant 25 4.1 Voor wie we zijn 25

4.2 Beschikbaarheid 28

4.3 Betaalbaarheid 31

4.4 Duurzaamheid 32

4.5 Kwaliteit 32

4.5.1 Professionele kwaliteit: dienstverlening 32

4.5.2 Sociale kwaliteit: Bewoners- en

activiteitencommissies en leefbaarheid 33

4.5.3 Technische kwaliteit: onderhoud en veiligheid 35

4.6 Strategische samenwerking 36

4.6.1 Huurdersplatform 36

4.6.2 Zorginstellingen 38

4.6.3 Overheden 38

5 Organisatie 41 5.1 Organisatie 41

5.1.1 Formatie 42

5.1.2 Ziekteverzuim 42

5.1.3 Professionalisering medewerkers 43

5.1.4 Organisatieontwikkeling 43

5.2 Integriteit 44

5.3 Ondernemingsraad 44

5.4 Efficiënte en compliant processen 45

5.5 Intern beheersysteem 46

5.6 Governance 46

5.7 Vastgoed(sturing) 46

5.8 Visitatie 46

5.9 Communicatie 47

6 Financiën 49 6.1 Resultaat en vermogen 49

6.2 Liquiditeit 50

6.3 Treasury 51

6.4 Autoriteit wonen en Waarborgfonds

Sociale Woningbouw 52

6.5 Risicomanagement 53

6.6 Kritische Prestatie Indicatoren 54

7 Verkorte jaarrekening 55 7.1 Balans 56

7.2 Resultatenrekening 58

7.3 Kasstroomoverzicht 59

Bijlagen 62 1 Bedrijfsgegevens en samenstelling

stichtingsorganen SOR 63

2 Bedrijfsgegevens van de verbindingen 64

Inhoud

5Voorwoord

Ouderenhuisvesting heeft de toekomst

Hieraan werken en hieraan een bijdrage mogen leveren is een mooie en dankbare

taak. Zeker als je dit juist samen met anderen mag doen. 2016 was een jaar waarin

we de samenwerking met onze partners, zoals gemeenten, collega corporaties en

huurdersvertegenwoordigingen verder hebben versterkt.

Voor 2016 hadden we ons voorgenomen aan de basis te werken. Die basis is nu zeker

gelegd. Ook zijn de medewerkers veel meer in hun kracht gezet. Nu wordt het tijd om

te gaan bouwen aan een basis voor duurzame samenwerking. Onze samenwerkings-

partners hebben ook te maken met bezuinigingen en beperkte middelen.

Alleen door eendrachtige samenwerking van huurders, gemeenten en maatschappelijk

middenveld kunnen we de toekomstige uitdagingen het hoofd bieden.

Met de zorginstellingen hebben we intensiever gekeken naar de opgave van het

vastgoed en de vraag gesteld hoe onze gezamenlijke toekomst eruit gaat zien.

De belangrijkste thema’s voor een woningcorporatie zijn beschikbaarheid, kwaliteit

en betaalbaarheid van de woningen voor onze doelgroep. Dat klinkt heel eenvoudig.

Echter er dienen zich behoorlijke dilemma’s aan in onze sector en juist voor onze

doelgroep. Hoe kunnen we in het licht van onze (financiële) continuïteit toch iets

beteken op eerder genoemde thema’s en bovendien iets ondernemen op aangren-

zende terreinen als leefbaarheid, duurzaamheid, wonen/zorg en welzijn?

We hebben de afgelopen periode gesneden in de bedrijfslasten en onze kosten-

structuur is verbeterd. Dat gaan we de komende jaren verder optimaliseren. Gezien

de succesvolle eerste transformaties verwachten wij de investeringen de komende

jaren op peil te kunnen houden. Al met al een goed jaar voor SOR.

Door het gevoerde beleid en de inzet van alle medewerkers hebben we ons goed

voorbereid op de consequenties van de Woningwet.

Ons huurdersplatform en de bewonerscommissies ontwikkelen zich verder. Bewoners-

participatie wordt steeds belangrijker. Niet alleen voor de organisatie zelf, maar ook

voor de bewoners zelf. Participatie is geen ‘extra’ maar ‘ander’ werk. Dit vergt een

bepaalde manier van kijken. Onze rol is het stimuleren, coachen en faciliteren van

1 Voorwoord Voorwoord


actieve bewoners die invulling geven of deelnemen aan het verbeteren van de leef-

baarheid. Wij willen dichtbij de bewoners staan, goed naar hen luisteren en de dialoog

aangaan. Kortom: bewonersparticipatie nieuwe stijl.

Wij willen een thuis in een passende woonomgeving bieden. Dat kunnen we niet

alleen. Daarom vinden we het belangrijk dat onze bewoners een bijdrage leveren

aan de leefbaarheid in de buurt.

De komende tijd staan we langer stil bij wat we belangrijk vinden en wat ons als

organisatie krachtig maakt. Medewerkers moeten kunnen vertellen waar de organisatie

voor gaat en staat. Hoe we met huurders en collega’s omgaan. Waar anderen ons aan

kunnen herkennen. Kortom: het DNA van een organisatie. Wij willen een organisatie

zijn waarbij iedereen dit DNA helder voor ogen heeft. Dit geeft onszelf niet alleen

houvast in hoe we de zaken graag met elkaar willen oppakken. Het zorgt er ook voor

dat huurders precies weten wat ze van ons mogen verwachten. Dit DNA-traject is in

2016 gestart met de lancering van het “thuisgevoel voor iedereen” en daarmee gaan

we verder. Daar merken de meeste huurders weinig van. Verhuur, onderhoud en beheer

lopen immers gewoon door, want de basis blijft overeind. Die basis is het helpen van

mensen aan een huurwoning die ons waardeerden met rapportcijfer 7,8 van huurders.

Samen met huurders en stakeholders maken we van een huis een thuis.

Ik wens u veel leesplezier.

Hassan Najja

directeur-bestuurder SOR

7Verslag van de bestuurder

2.1 In beweging

Onze omgeving is voortdurend in beweging en dit vraagt het nodige van onze

organisatie. De wijzigingen in weten regelgeving volgen elkaar in hoog tempo op.

Nieuwe woningwet

De woningwet brengt voor de jaarverslaggeving meerdere veranderingen met zich

mee, zoals de waardering tegen marktwaarde in verhuurde staat, het opnemen van

een beleidsmatige beschouwing over het verschil tussen marktwaarde en bedrijfs-

waarde van het vastgoed en de gevolgen van het verschil tussen deze waarden voor

het eigen vermogen.

Naast de wijzigingen voor de jaarverslaggeving, heeft het scheidingsvoorstel Daeb/

niet-Daeb, passend toewijzen en het actualiseren van statuten en reglementen veel

aandacht gevraagd.

2 Verslag van de bestuurder

Training bewonerscommissies in verband met nieuwe woningwet


In het verslag jaar is er veel contact geweest met onze huurdersorganisatie en met

gemeenten waar wij bezit hebben. Onze huurdersorganisatie was in 2016 voor het

eerst van begin tot eind betrokken bij het maken van prestatieafspraken. Het mede

ondertekenen van de prestatieafspraken hoorde daar ook bij. Gemeenten hebben een

grotere rol gekregen als gevolg van de nieuwe woningwet. Onderwerp van gesprek

was het scheidingsvoorstel Daeb/niet-Daeb en de prestatieafspraken.

Huurdersorganisatie

De woningwet hebben we niet nodig om in gesprek te zijn en samen te werken met

onze huurdersorganisatie. Wel hebben we inzet gepleegd op het verbeteren van de

samenwerking en het verder professionaliseren het bestuur van onze huurders-

organisatie. Zo hebben we gezamenlijk een overlegprogramma opgesteld met daarin

de onderwerpen van gesprek voor het gehele jaar. Daarnaast gaan we in een vroeg

stadium in gesprek met elkaar over vraagstukken, ideeën en besluitvorming volgt later.

Scheiden wonen en zorg

Het overheidsbeleid op het gebied van scheiden van wonen en zorg heeft voor ons als

seniorenhuisvester grote gevolgen. De instroom van ouderen naar intramurale zorg

stagneert. Sluiting van verzorgingshuizen is daardoor (op termijn) een risico. De

duurzame exploitatie van het zorgvastgoed is een belangrijk aandachtspunt. Proactief

monitoren we ontwikkelingen om de alternatieve aanwendbaarheid van het zorg-

vastgoed te bevorderen.

Wet doorstroming huurmarkt 2015

Op 22 december 2015 heeft minister Blok het wetsvoorstel Wet doorstroming huur-

markt bij de Tweede Kamer ingediend. In dit wetsvoorstel is de huursombenadering

nader uitgewerkt. Voor de huurverhoging 2017 was de huursombenadering voor het

eerst van toepassing. Dit houdt in dat de inkomstenstijging van de SOR, als gevolg van

de jaarlijkse huurverhoging en de huurstijging als gevolg van huurharmonisatie bij

mutatie, is gemaximaliseerd tot inflatie + 1%. Binnen deze huursomstijging heeft SOR

de ruimte om zelf te bepalen of de stijging van de inkomsten met name komt uit de

jaarlijkse huurverhoging of uit huurharmonisatie bij mutatie. In 2016 is de richting van

de huurverhoging overeenkomstig het wettelijk kader uitgewerkt en afgestemd met

de huurdersvertegenwoordiging.

2.2 Terugblik

Onderdeel van de Nieuwe koers is het Herstelplan om weer te voldoen aan alle

financiële ratio’s van onze externe toezichthouders. De realisatie van het herstelplan

verloopt voorspoedig. Op basis van bekende in- en externe ontwikkelingen stellen

we jaarlijks ons herstelplan en de meerjarenprognose bij. De lage inflatie had minder

positieve gevolgen voor onze update van het Herstelplan die we in 2016 hebben

gemaakt.

Ontmoeting is belangrijk voor onze bewoners. Ontmoeting draagt bij aan een fijn

thuis. Het bieden van een thuis voor iedereen is wat wij nastreven. Trots ben ik op de

65 koffiesessies die wij ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van SOR samen met de

bewonerscommissies hebben georganiseerd. Onze medewerkers gingen koffie drinken


bij bewoners. Alle medewerkers zijn meerdere keren op de koffie geweest. Tijdens

deze sessies hebben wij gehoord wat een thuisgevoel voor onze bewoners betekent.

De duurzame exploitatie van zorgvastgoed blijft een belangrijk aandachtspunt. In dat

kader hebben we intern een zorgvastgoedstrategie opgesteld om hier verder invulling

aan gegeven. Daarnaast hebben we een multidisciplinair zorgvastgoedteam opgericht

dat periodiek de ontwikkelingen bij de zorgpartners en van het zorgvastgoed monitort

en acties voorbereidt.

Een project dat we zijn gestart is onder meer het groot onderhoud en verduurzaming

van gebouw Sonneburgh. Het project wordt in het eerste kwartaal 2017 afgerond.

Daarnaast is de verbouwing van oud verzorgingshuis de Schutse dat in april 2017

wordt opgeleverd, iets om trots op te zijn. Hier start De Drie Nootenbomen met een

nieuw concept, te weten de ZorgButler.

Verder blijven we met zorgpartijen zoeken naar samenwerking om de verzorgings-

gebouwen op een goede manier in exploitatie te houden.

2.3 Nieuwe koers SOR

Wij zijn nu halverwege met de realisatie van onze ambities uit de Nieuwe koers;

ondernemingsplan 2015-2018. Hiermee gaan we verder. Met de Nieuwe koers

hebben we de beweging van stenen naar mensen gemaakt: van focus op vastgoed-

ontwikkeling naar focus op huurders.

Net als in 2015 werkten we aan de verdere ontwikkeling van de organisatie,

pro fes sionalisering van medewerkers en het Lean maken van de organisatie.

Met de implementatie van vastgoedsturing zijn we in 2016 verder gegaan. We

professionaliseren dit proces op basis van continue evaluatie en bijsturing.

De financiële vertaling van de keuzes die we in de Nieuwe koers hebben gemaakt

zijn terug te vinden in het herstelplan dat onderdeel is van de Nieuwe koers.

Jaarlijks stellen we ons herstelplan en de meerjarenprognose bij op basis van de

laatste ontwikkelingen. De lage inflatie had minder positieve gevolgen voor onze

update van het Herstelplan die we in 2016 hebben gemaakt.

Er is ons veel aan gelegen de ambities uit de Nieuwe koers te realiseren om vanuit

die positie verder te bouwen aan SOR. De Nieuwe koers loopt tot en met 2018.

We zijn inmiddels gestart met een ondernemingsplan voor de periode na 2018.

Dit onder nemings plan maken we samen met onze partners, waarbij we in eerste

instantie denken aan ons Huurdersplatform en de gemeente Rotterdam.

Onze missie vertelt waar we voor staan:

Comfortabel en veilig wonen voor senioren, in het bijzonder voor (kwetsbare) senioren met een beperkt inkomen, in de stadsregio Rotterdam en de Hoeksche Waard.

Zoals gezegd, maken we de komende jaren nadrukkelijk een omslag van stenen naar

mensen. Onze focus ligt de komende jaren bij drie thema’s: Klant, Organisatie en

Financiën.

Op de koffieTer gelegenheid van ons 30-jarig jubi-leum kwamen alle medewerkers in de periode van 13 september tot 21 oktober bij alle bewoners op de koffie. Met gebak, want wie jarig is trakteert! In totaal hebben we met hulp van bewonerscommissies 65 koffiesessies georganiseerd. Wij vonden het enorm leuk om bij bewoners een kijkje te mogen nemen. En om te horen wat een thuisgevoel voor hen betekent. Mooie, warme verhalen en enthousiaste bewoners die zich inzetten voor hun medemens steunen ons waar we voor staan: het bieden van een thuis voor iedereen, een plek voor ontmoeting.


Klapwiek

Marthalaan

Jan van Loon

BisschopshoveLombarde

Statenhove

11

Borghave

Prinsenhof

Boog

Kroon

Plussenburgh

Vrouwe Groenevelt’s

Gravin

Hagestaete

Te Hoogerbrugge


2.4 Stelselwijziging

Verschil tussen Bedrijfswaarde en Marktwaarde

Vanaf 2016 past SOR conform de Woningwet voor het waarderen van het DAEB bezit

de waarderingsgrondslag marktwaarde in verhuurde staat toe. Hiervoor werd dit

vastgoed gewaardeerd tegen bedrijfswaarde. Het niet-DAEB bezit werd al gewaardeerd

op marktwaarde in verhuurde staat. De wijziging in waarderingsgrondslag kwalificeert

als stelselwijziging.

De verschillen tussen beide waarderingsgrondslagen zijn:

(× € 1 miljoen) Marktwaarde in verhuurde staat Bedrijfswaarde

Daeb-bezit 568 447

Niet-Daeb bezit 264 287

Totaal 832 734

Onderstaand worden de belangrijkste verschillen nader toegelicht.

Algemeen:

De marktwaarde in verhuurde staat geeft de maximale waarde weer als het bezit

wordt geëxploiteerd als een belegger. De hoogste waardering van doorexploiteren of

verkoop (uitponden) geldt hierbij als de marktwaarde in verhuurde staat. Dit betekent

doorrekening van markthuren en in het geval van woningen en parkeerplaatsen

verkopen inrekenen. Hierbij wordt gelijk aan beleggers gerekend met een tijdshorizon

van 15 jaren (in zowel doorexploiteren als uitponden).

Bij de bedrijfswaarde wordt het eigen beleid (onder andere huur en onderhoud) van de

corporatie ingerekend. Dit betekent bij ons bezit en onze doelgroep geen in rekening van

verkopen. Door ons relatief jonge bezit betekent dit dat rekening wordt gehouden met

een relatief lange levensduur voor onze gebouwen.

Het totale vermogen bestaat voor een bedrag van € 147 miljoen uit ongerealiseerde

herwaardering, wat op langere termijn wordt gerealiseerd. De realisatie van deze

on gerealiseerde herwaardering is sterk afhankelijk van het te voeren beleid van SOR.

De mogelijkheden voor SOR om vrijelijk door (complexgewijze) verkoop of huurstijgingen

de marktwaarde in verhuurde staat van het sociale bezit in exploitatie te realiseren zijn

zeer beperkt door wettelijke maatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen. Wij

hebben een inschatting gemaakt van het gedeelte van herwaarderingsreserve dat bij

ongewijzigd beleid niet of anders op zeer lange termijn realiseerbaar is. Deze schatting

ligt in lijn met het verschil tussen de bedrijfswaarde van het DAEB bezit in exploitatie en

de marktwaarde in verhuurde staat van dit bezit en bedraagt circa € 114 miljoen.

De hogere waardering leidt tot een € 98 miljoen boekhoudkundig hoger eigen vermogen.

Op portefeuille niveau:

Omdat wij een sectorale corporatie met zeer specifiek bezit zijn, wordt een toelichting

gegeven op portefeuille.


Verzorging:

De marktwaarde van de verzorgingsgebouwen in exploitatie is lager dan de bedrijfs-

waarde. Dit wordt veroorzaakt door langere levensduren in de bedrijfswaarde dan de

bij de marktwaarde in verhuurde staat gehanteerde 15 jaar. Daarnaast wordt de door

overheidsbeleid noodzakelijke investering in de ombouw voor de verzorgingshuizen

meegenomen als afslag op de waardering. Voor zorgvastgoed mag er geen uitpond-

scenario worden doorgerekend in de marktwaarde. Dit leidt tot een lagere waardering

dan bij bedrijfswaarde het geval is.

Woningen:

De marktwaarde in verhuurde staat van de woningen ligt fors hoger dan de bedrijfs-

waarde. Dit wordt veroorzaakt door het meenemen van het uitpondscenario.

Uit ponden leidt tot aanzienlijke kasstromen uit verkoop. In de bedrijfswaarde werd

conform ons beleid geen rekening gehouden met verkoop.

Bedrijfsruimten/Maatschappelijk onroerend goed (BOG/MOG):

De marktwaarde in verhuurde staat van BOG/MOG is lager dan de bedrijfswaarde.

Dit wordt veroorzaakt doordat een groot deel van dit vastgoed een relatief lange

levensduur heeft. Bij de bepaling van de marktwaarde in verhuurde staat wordt

verplicht gerekend met een doorexploiteerhorizon van slechts 15 jaar. Evenals bij het

zorg vastgoed mag er geen rekening worden gehouden met een uitpond scenario.

Hierdoor is de marktwaarde in verhuurde staat lager dan de bedrijfswaarde.

Parkeren:

De marktwaarde in verhuurde staat van parkeerplaatsen is hoger dan de bedrijfs-

waarde. Het uitpondscenario leidt tot een hogere waardering dan rekening houden

met de werkelijke huren en werkelijke leegstand in de bedrijfswaarde.

Samenvattend is te zien dat de voorgeschreven systematiek leidt tot andere waarderingen

van de diverse vastgoedsoorten. Per saldo is de voorgeschreven marktwaarde in verhuurde

staat hoger dan de bedrijfswaarde van hetzelfde vastgoed.

2.5 Belangrijkste bestuursbesluiten

De belangrijkste bestuursbesluiten in 2016:

• Kwartaalrapportages

• Jaarstukken 2015

• Jaarplan en begroting 2017

• MJB 2017-2020 en update Herstelplan

• Huurverhoging 2017

• Treasury statuut en Treasury jaarplan

• Zorgvastgoedstrategie

• Klokkenluidersregeling

• Financieel reglement

• Convenant samenwerking met de gemeente Rotterdam 2017

• Overlegprogramma Huurdersplatform 2017

• Verkoop Hof van Telders

• Projecten: renovatie, verduurzaming en verbouw zorgvastgoed


2.6 Permanente educatie

De bestuurder blijft kennis ontwikkelen door middel van trainingen en opleidingen.

De afgesproken permanente educatie systematiek is hierop van toepassing. Taak-

stelling voor de bestuurder is 108 PE-punten in 3 jaar. In 2016 heeft de bestuurder

109 PE-punten behaald.

2.7 Bestuursverklaring

Belang van de volkshuisvesting

Het bestuur van SOR verklaart dat alle beschikbare middelen in het verslagjaar

uitsluitend zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting.

Hassan Najja

directeur-bestuurder SOR

15Verslag van de raad van commissarissen

3.1 Inleiding

Het jaar 2016 heeft onder meer in het teken gestaan van de implementatie van de

Nieuwe Woningwet. Voor het overige zijn de beleidskaders stabiel gebleven. Op de

woningmarkt heeft het herstel doorgezet. De verhuurmarkt van vooral de duurdere

woningen is mede daardoor verbeterd. De kapitaalmarkt was redelijk stabiel waardoor

in samenhang met de verbeterde woningmarkt geen al te grote schommelingen in de

waardering van onze bezittingen optraden. Kortom 2016 kende ruimte om onze

dienstverlening te verbeteren en de organisatie verder te professionaliseren. Over wat

ons in 2016 voor het overige heeft bezig gehouden leest u in het navolgende.

3.2 Besturen en toezicht houden

De raad van commissarissen van SOR houdt toezicht op het functioneren van het

bestuur van SOR en de algemene gang van zaken binnen SOR. De Raad adviseert het

bestuur daarnaast gevraagd en ongevraagd, is verantwoordelijk voor de benoeming

van de bestuurder, en stelt zijn beoordeling en arbeidsvoorwaarden vast. De rvc geeft

de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken en keurt de opdracht-

verlening goed voor de visitatie die elke vier jaar plaatsvindt.

3.2.1 Visie op toezicht en toetsing

Bestuur en rvc hebben een visie op besturen en toezicht houden. In de visie houden

worden de verantwoordelijkheden beschreven voor het realiseren van de doel-

stellingen, de strategie, het beleid, de financiering en de onderlinge wisselwerking in

rollen. De rvc beschrijft hierin zijn rollen (als werkgever, toezichthouder en klankbord)

en taakuitoefening als intern toezichthouder.

Toezicht houden

Wij toetsen het functioneren van de organisatie op basis van externe onderzoeken en

benchmarks, kwartaalrapportages, oordelen van derden (zoals de management letter

van de externe accountant en oordeelsbrieven van toezichthouders), overleg over zijn

beleidskeuzes met anderen dan de bestuurder in en buiten de organisatie (Huurders-

3 Verslag van de raad van commissarissen


platform, ondernemingsraad, managers). Daarnaast laat de rvc zich uit gebreid door

de bestuurder informeren over beleid, actuele ontwikkelingen etc.

Wij handelen op basis van bevoegdheden die in de statuten zijn beschreven. De

werkwijze van de rvc is in het reglement van de rvc opgenomen. Hierin is tevens

opgenomen dat de Raad werkt met een auditcommissie. De auditcommissie heeft ook

een reglement. De auditcommissie adviseert de Raad over onderwerpen die binnen

hun taakgebied vallen.

De Raad heeft eveneens een renumeratiecommissie. Deze doet voorstellen aan de

Raad die het te voeren bezoldigingsbeleid van het bestuur aan gaan, de bezoldiging

van het bestuur en de bezoldiging van de leden van de Raad en zijn voorzitter.

In een toezichtskader heeft de Raad uitgewerkt hoe hij de toezichtsvisie in de praktijk

wil brengen. Het toezichtskader beschrijft op hoofdlijnen het speelveld en de taken van

SOR en omvat het geheel aan spelregels die de rvc bij het uitoefenen van zijn taken

volgt.

Toezichtskader

• Aedescode

• Governancecode

• Wet- en regelgeving

Toetsingskader

• Statuten

• Bestuursreglement

• Profielschets rvc

• Reglement rvc

• Commissies:

- Remuneratiecommissie

- Auditcommissie

• Treasury statuut

• Gedragscode en klokkenluidersregeling

Het toetsingskader is voor het bestuur kaderstellend om te besturen en voor de

Raad richtinggevend om toezicht te houden. Het toetsingskader wordt gevormd

door de kaders die betrekking hebben op enerzijds de besturing en anderzijds op

de beheersing van de organisatie.

Besturingskader

• Nieuwe Koers; ondernemingsplan 2015-2018

• Strategisch voorraadbeleid

• Jaarplan en begroting 2016

• Prestatieafspraken met gemeenten

• Accountantsrapportage en managementletter

• Rapportages en oordeelsbrieven van de Autoriteit Woningcorporaties en

het Waarborgfonds Sociale Woningbouw


Beheersingskaders

• Meerjarenbegroting 2015-2023

• Liquiditeitsbegroting

• Investeringsstatuut

• Treasury jaarplan

• Risicobeheersingssysteem

Verantwoordelijkheid rvc

De raad van commissarissen handelt op basis van de bevoegdheden die in de statuten

zijn omschreven. De werkwijze van de Raad is beschreven in het reglement raad van

commissarissen. Voor wat betreft de Remuneratiecommissie en de Auditcommissie,

wordt de werkwijze in het reglement Remuneratiecommissie dan wel reglement

Auditcommissie beschreven.

3.2.2 Governance

Naast een visie op besturen en toezicht houden beschikken zowel bestuur als rvc over

een reglement. Het bestuur heeft hierin vastgelegd de wijze van besluitvorming over

majeure onderwerpen en de rolverdeling tussen bestuur en rvc. De rvc heeft zijn

werkwijze in het reglement vastgelegd. Dit reglement is gepubliceerd op de website.

SOR voldoet aan de Governancecode 2015.

3.2.3 Implementatie Governance in 2016

In 2016 zijn in het kader van de implementatie van de woningwet de statuten en de

reglementen van de rvc, het Bestuur, de Remuneratiecommissie en de Auditcommissie in

lijn gebracht met de woningwet. Verder is de Raad via periodieke voortgangsrapportages

geïnformeerd over de voortgang van de implementatie van de woningwet.

3.3 Toezichthoudende rol

3.3.1 Toezicht op strategie

Eind 2014 is het ondernemingsplan door de Raad goedgekeurd. De voortgang van de

uitvoering van het ondernemingsplan wordt gemonitord aan de hand van een tien

Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s). In elke kwartaalrapportage wordt aangegeven of

de realisatie op planning ligt. Er is eveneens een evaluatie van de KPI’s besproken.

In de kwartaalrapportages is ook vermeld in hoeverre het Plan van Aanpak n.a.v. de in

2015 uitgevoerde visitatie is uitgevoerd.

Sinds 1 juli 2015 is de hernieuwde woningwet van kracht. De rvc heeft toezicht

gehouden op de implementatie van de woningwet en de hieraan gekoppelde

besluitenvorming over:

• Bod op de woonvisies van de gemeenten

• Prestatieafspraken met huurdersplatform als volwaardig partner

• Over 2016 voor het eerst waardering op marktwaarde

• Statuten en reglementen rvc, Auditcommissie, Remuneratiecommissie en Bestuur

• Financieel reglement gebaseerd op Aedes model

• Aanpassing Treasury statuut

• Scheidingsvoorstel Daeb/niet-Daeb


Verder zijn per 1 januari 2016 van kracht:

• Voorschriften aan jaarrekening en inrichting verantwoordingsinformatie (dVi)

• Formats voor de door de accountant op te stellen stukken

• Voorschriften ter bepaling van de investeringscapaciteit

Woningmarktregio

De gemeente Rotterdam heeft een voorstel gedaan voor een woningmarktregio.

Aangezien SOR een categorale instelling is en wij niet gehouden zijn aan één regio als

kernwerkgebied heeft dit voorstel geen gevolgen voor ons.

3.3.2 Toezicht op financiële en operationele prestaties

De auditcommissie is in het verslagjaar zeven keer bij elkaar is gekomen. Naast de

auditcommissie waren aanwezig de bestuurder, de manager bedrijfsvoering en de

concern controller. De auditcommissie heeft onder meer over de volgende onderwer-

pen gesproken: jaarverslag en jaarrekening, controleplan van de accountant, de

invulling van de rol van de concern controller en het jaarplan van de concerncontroller,

in vesterings voorstellen, kwartaalrapportages, versnelling herstelplan, huurverhoging,

scheidingsvoorstel Daeb/niet-Daeb. De auditcommissie heeft n.a.v. de jaarrekening in

het bijzonder gesproken over de impact van de verandering van de waardering van

het vastgoed vanaf het boekjaar 2016.

De onderwerpen die in de auditcommissie zijn besproken, zijn ook in de rvc besproken.

Waardering op marktwaarde

De waardering op marktwaarde in verhuurde staat is voor het eerst verantwoord in de

dVi voor 2015. Voor de jaarrekening 2016 heeft de accountant de betrouwbaarheid

van deze marktwaarde gecontroleerd en goed bevonden.

Jaarverslag/-rekening en accountantsverslag

Op datum 25 mei heeft de auditcommissie gesproken over de jaarrekening. De rvc

heeft op 9 juni jaarverslag- en jaarrekening besproken en het accountantsverslag in

aanwezigheid van de bestuurder, manager Bedrijfsvoering en de accountant.

Managementletter

In de managementletter is naar aanleiding van de interim-controle geconcludeerd dat

de interne beheersing en interne controle verder is verbeterd in 2016. De accountant

vindt echter dat een snellere realisatie van verbeterpunten wenselijk is. De accountant

kwalificeert de interne beheersings- en interne controleomgeving binnen SOR als

voldoende.

De managementletter 2016 is in maart 2017 door de auditcommissie en vervolgens

door de rvc besproken. De daarin vermelde aandachtspunten zijn uiteraard opgepakt.

3.3.3 Toezicht op volkshuisvestelijke en maatschappelijke prestaties

In het verslagjaar had het huurdersplatform een grotere rol dan de jaren daarvoor.

Zij zijn van begin tot eind betrokken geweest bij het maken van prestatieafspraken.

Zij hebben de prestatieafspraken mede ondertekend.

De prestatieafspraken zijn geheel in lijn met benoemde prioriteiten van het Rijk.

Onze externe toezichthouders hebben onze aandacht gevraagd voor passend toe-

wijzen. Daarbij gaat het met name om toezicht rondom intermediaire verhuur.


Nieuwe contracten, dan wel aangepaste contracten tussen SOR en een intermediaire

partij, dienen afspraken te bevatten over de organisatie van de woningtoewijzingen,

documentatie daarvan en (accountants)controle daarop. Verder is de organisatie in

gesprek met intermediairs over het tekenen van bestuursverklaringen, zodat de

volledigheid van het aantal toewijzingen gewaarborgd wordt.

Wij hechten veel waarde aan efficiency en continuïteit. In dit kader is de Aedes

benchmark besproken, maar belangrijker is het advies aan de bestuurder geweest een

peer group analyse te laten verrichten. Deze analyse biedt beter vergelijkingsmateriaal

dan de Aedes benchmark. De eerste resultaten van de peer group analyse zijn begin

2017 aan de Raad gepresenteerd en wordt in de loop van 2017 verder uitgebreid.

De organisatie is voortdurend in dialoog met haar stakeholders, Huurdersplatform en

gemeenten in het bijzonder. De bestuurder informeert de Raad daarover schriftelijk of

mondeling. Ook komt het voor dat een delegatie van de Raad deelneemt aan de

stakeholders overleggen, zoals bij het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW).

Daarnaast is een delegatie van de Raad aanwezig geweest bij de stakeholdersdialoog

over ‘Hoe ziet jouw thuis eruit over 30 jaar?’.

Risicobeheersing is een onderwerp dat op specifieke aandacht van de Raad kan

rekenen. In het verslagjaar is gestart met het toepassen van een raamwerk voor

risicomanagement. De aftrap vond plaats tijdens een sessie voor rvc, managementteam

en teamleiders. Vanaf de vierde kwartaalrapportage wordt de voortgang op de diverse

risicofactoren gerapporteerd.

3.4 Werkgeversrol

De Raad is verantwoordelijk voor benoeming, beoordeling en beloning, schorsing

en ontslag van de bestuurder. Op grond daarvan beoordelen wij periodiek het

functioneren van de bestuurder.

3.4.1 Invulling werkgeversrol voor bestuur

Beoordelingskader en beoordeling

Op 25 mei heeft de Remuneratiecommissie een eerste functioneringsgesprek met de

bestuurder gevoerd.

Ten behoeve van de functioneringsgesprek heeft de Remuneratiecommissie interne en

externe input gevraagd. Het functioneren van de bestuurder is als goed beoordeeld.

Beloningskader en beloning

SOR heeft een arbeidsovereenkomst gesloten die volledig voldoet aan de honorerings-

regels van WNT2. De overeenkomst had een looptijd van één jaar en is door de Raad in

2016 verlengd met 3 jaar. Daarnaast voert de voorzitter regelmatig tussentijds overleg,

waarbij ook het dagelijkse functioneren aan de orde kan komen. De bezoldiging van

de directeur-bestuurder voldoet aan de voorwaarden van de WNT2-regeling.


3.4.2 Organisatiecultuur en integriteit

In het verslagjaar is aandacht geweest voor cultuur en integriteit. SOR is een maat-

schappelijke organisatie. De inkomsten van SOR bestaan voor het grootste deel uit de

huren die huurders opbrengen. Dat schept een extra verplichting om daar verantwoord

mee om te gaan. Dat stelt eisen aan de wijze waarop de organisatie werkt. Betrouw-

baarheid en integriteit zijn daarom van het grootste belang. De organisatie heeft

aangereikt wat er op het gebied van integriteit wordt ondernomen. De Raad ziet dit

onderwerp graag periodiek terugkomen.

3.5 Adviesrol en klankbordfunctie

Eén van de taken van de raad van commissarissen is de advies- en klankbordfunctie

voor de bestuurder. De leden van de rvc bieden de bestuurder, individueel en als

collectief, bilateraal of tijdens de vergaderingen, kennis en ervaring over diverse onder-

werpen, zoals over projectontwikkeling, ouderenzorg, financiële vraagstukken etc.

3.6 Over de rvc

3.6.1 Samenstelling

Profielschets

Uitgangspunt voor de benoeming en herbenoeming van leden van de raad van

commissarissen is de profielschets. Leden van de rvc dienen te voldoen aan algemene

kwaliteitseisen, zoals strategisch inzicht, visie, bestuurskracht, maatschappelijke

betrokkenheid, integriteit, omgevingsbewustzijn en uitdrukkingsvaardigheid. Op zes

terreinen dient de Raad over brede, generalistische kennis te beschikken:

• Financiën

• Management en bestuur

• Bouwen, wonen en projectontwikkeling

• Zorg en welzijn

• Marketing en consumentenvoorkeuren

• Wet en regelgeving.

Bij een volgende benoeming, per 1 maart 2017 ingaand, is in de werving accent gelegd

op juridische kennis.

(Her)benoeming

December 2015 heeft mevrouw Houben meegedeeld dat zij wegens gezondheids-

redenen af zag van een tweede termijn als commissaris bij SOR. In januari 2016 is

afscheid genomen. De Raad dankt mevrouw Houben voor haar inbreng op het gebied

van Zorg en Welzijn. Direct is de procedure voor het vervullen van de ontstane vaca-

ture in gang gezet. Een extern bureau heeft de werving en selectie voor haar rekening

genomen. Gezocht is naar een commissaris op voordracht van de huurders. Het Bestuur

van het Huurdersplatform heeft samen met de voorzitter de Graaf en de heer

Fleischeuer de gesprekken met vijf kandidaten gevoerd. Vervolgens is de heer Bank

benoemd als nieuw rvc lid.

In het verslagjaar zijn mevrouw Van Duin en mevrouw Kremer herbenoemd als

commissaris na de ontvangst van een positieve zienswijze van de Autoriteit woning-

corporaties.


In de tweede helft van 2016 is gestart met de werving van een nieuw rvc-lid omdat de

zittingstermijn van de voorzitter eindigt per 26 februari 2017. De heer Fleischeuer

heeft zich bereid gevonden het voorzitterschap op zich te nemen.

Samenstelling en rooster van aftreden

De samenstelling van de Raad, die functioneert als intern toezichthoudend orgaan en

als werkgever van de directeur bestuurder, is in 2016 als volgt:

Naam Geboren Deskundigheidsprofiel Hoofdfunctie Nevenfuncties

Drs. Ing. B. de Graaf(Bert)Vanaf 01-12-2009Voorzitter

13-11-1948 Financiën, Management en bestuur, Bouwen en wonen

Directeur Bedegra BV,Associate EcorysNederland BV

Lid Raad van Advies Rebel Group, Lid Investment Committee ROM-D.Voorzitter ASL/VVE Village Le Chat, Frankrijk

Drs. H.M.A. van Duin MRE (Helen)Vanaf 15-5-2012Vicevoorzitter

19-10-1958 Management en bestuur, Bouwen, wonen en project-ontwikkeling

Afdelingshoofd gebieds-ontwikkeling gemeente Almere

Lid raad van commissarissen woningbouwcorporatie Bo-ExLid raad van commissarissen OVO

J.M. Kremer MBA (Anne Margreet)Vanaf 15-5-2012

23-02-1970 Management en bestuur, Financiën, Bouwen en wonen, Zorg en Welzijn

Directeur Finance en controlDe Forensische Zorg-specialisten

Deelnemer Vastgoed Kennisnetwerk Zorg

Drs. S.Fleischeuer (Stef)(huurderszetel)Vanaf 30-06-2015

16-07-1954 Management en bestuur, Bouwen en wonen

Directeur gemeente Tilburg Bestuurslid/penningmeester Lantaren Venster, film- en muziektheater in Rotterdam

Drs. T.J.M. Bank(Tom)(huurderszetel)Vanaf 09-06-2016

10-09-1960 Management en bestuur, Zorg en Welzijn

Directeur Algemene Zaken bij GGZ-Rivierduinen

De rvc kent twee commissies, te weten de Remuneratiecommissie en de Audit-

commissie. De Remuneratiecommissie wordt gevormd door de heer B. de Graaf en

mevrouw H. van Duin. De Auditcommissie bestaat uit mevrouw Van Duin (voorzitter)

en mevrouw Kremer.

Het rooster van aftreden en (her)benoemingen ziet er door de mutaties als volgt uit:

Rooster van (her)benoemingen per einde 2016

benoemd einde huidige zittingsperiode

Drs. Ing. B. De Graaf 2009 2017 niet herbenoembaar

Drs. H.M.A. van Duin MRE 2012 2020 niet herbenoembaar

J.M. Kremer MBA 2012 2020 niet herbenoembaar

Drs. S. Fleischeuer 2015 2019 herbenoembaar

Drs. T.J.M. Bank 2016 2020 herbenoembaar

3.6.2 Functioneren

Integriteit en onafhankelijkheid

Volgens de rvc voldoen de leden aan de criteria voor onafhankelijkheid zoals

om schreven in de Governancecode. Mogelijke strijdige belangen worden door de

leden van de rvc gemeld in de plenaire vergaderingen. De bestuurder meldt tegen-

strijdige belangen bij de voorzitter van de rvc.

In het verslagjaar deden zich bij de besluitvorming door de rvc geen onverenigbaar-

heden voor.


Aanspreekbaarheid

De rvc hecht veel waarde aan zijn aanspreekbaarheid. Een ieder is uitgenodigd zich tot

de rvc te wenden als daartoe aanleiding is. De contactgegevens van de rvc staan op de

website van SOR.

Meldingsplicht

Voor rvc’s is een brede meldingsplicht van toepassing (BTIV, art. 29). De Raad dient de

Autoriteit Woningcorporaties te melden als er sprake is van ongewone omstandigheden,

zoals financiële problemen, rechtmatigheidskwesties, twijfel over integriteit en dergelijke.

De rvc heeft in 2016 geen melding gemaakt van ongewone omstandigheden.

Informatievoorziening

Om de toezichthoudende rol goed te kunnen vervullen heeft de rvc zich door de

bestuurder regelmatig mondeling en schriftelijk laten informeren over de maatschappe-

lijke prestaties en de financiële resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante

externe ontwikkelingen en de wensen en behoeften van belanghebbenden. De rvc

laat zich ook informeren door relevante stakeholders binnen en buiten de organisatie.

Gesprekken met Huurdersplatform en Ondernemingsraad ervaart de Raad als zeer

belangrijk omdat daarmee vanuit verschillende invalshoeken informatie wordt

ver kregen over het functioneren van SOR, en over het functioneren van de bestuurder

in het bijzonder. De leden van de rvc halen tevens informatie op bij onder andere

Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties (VTW) en Aedes.

Introductieprogramma

In 2016 is een introductieprogramma voor nieuwe commissarissen opgesteld. In dit

programma komen de relevante aspecten van de functie aan bod. Zo vormen naast

een aantal gesprekken met collega rvc-leden, bestuurder, MT-leden en Huurders-

platform, een belangrijk onderdeel van het introductieprogramma. Een werkbezoek

aan een aantal woongebouwen van SOR is hoort daar vanzelfsprekend ook bij.

De heer Bank is in de tweede helft van het jaar het introductieprogramma gestart.

Zelfevaluatie

In december heeft de rvc het eigen functioneren (in termen van effectiviteit) en dat

van de individuele leden van de rvc besproken. Dit onder onafhankelijke, externe

begeleiding. Daarnaast heeft de rvc tijdens deze bijeenkomst de toezichtsvisie,

toezichtskader en toetsingskader herijkt.

Permanente educatie

Om effectief te zijn en te blijven ontwikkelt de rvc blijvend hun kennis door middel

van trainingen en opleidingen. In de jaren 2015 en 2016 te samen diende elk rvc-lid

10 PE-punten te halen. Deze taakstelling is ruimschoots behaald. Het aantal behaalde

PE-punten van de rvc leden is als volgt:

In 2016 behaalde PE-punten

• Drs. Ing. B. De Graaf 9

• Drs. H.M.A. van duin MRE -

• J.M. Kremer MBA 25

• Drs. S. Fleischeuer 12

• Drs. T.J.M. Bank 2


3.7 Bezoldiging

De bezoldiging over 2016 bedraagt voor een rvc-lid € 11,573 en voor de rvc-voorzitter

€ 17.360.

De vergoeding van de Raad is gebaseerd op de VTW-beroepsregel Bezoldiging commis-

sarissen 2015 en 2016. Deze beroepsregel is voor alle leden van de Vereniging voor

Toezichthouders (VTW) algemeen geldend en bindend.

De rvc onderschrijft de uitgangspunten die in de beroepsregels worden gehanteerd,

waaronder gepaste terughoudendheid die een rvc dient te betrachten bij het vast-

stellen van de hoogte van zijn eigen bezoldiging. Soberheid en doelmatigheid zijn

gepast vanwege de publieke taak van SOR. De maximale bezoldiging die de beroeps-

regeling hanteert ligt onder de maximale bezoldiging op basis van de wettelijke

bepalingen van de Wet Normering Topinkomens 2 (WNT2) wordt voorgeschreven.

De rvc heeft er vervolgens voor gekozen om 10% onder de beroepsregel te gaan zitten.

3.8 Vergaderingen en overleg

Vergaderingen en besluiten

De Raad vergaderde in het verslagjaar negen keer met het bestuur. Voorafgaand aan

deze vergaderingen vond een vooroverleg plaats, waaraan alleen de rvc-leden deel-

namen. Eén vergadering had geen vooroverleg.

Een aantal besluiten van het bestuur, zoals vastgelegd in de Statuten en het

Investerings statuut vereist goedkeuring van de rvc. In 2016 heeft de rvc vele besluiten

genomen. De belangrijkste besluiten zijn:

• Huurverhoging

• Prestatieafspraken

• Zorgvastgoedstrategie

• Jaarstukken 2015

• Risicomanagement

• Jaarplan en begroting

• Statuten en reglementen (inclusief financieel reglement)

• MJB 2017-2021

• Investeringsvoorstellen

• Treasury statuut

• Treasury jaarplan 2017

• Scheidingsvoorstel Daeb//niet-Daeb 2.0

Daarnaast zijn onder meer de volgende rapportages besproken:

• Kwartaalrapportages

• Voortgangsrapportages woningwet

• Aedes Benchmark

• Marktmonitor

Meningsvorming heeft plaats gevonden over de volgende onderwerpen:

• Stand van zaken implementatie woningwet

• Professionalisering vastgoedsturing


Overleg met huurdersvertegenwoordiging

Het contact met het Huurdersplatform verloopt via de commissarissen die op voor-

dracht van het Huurdersplatform zijn benoemd. Daarnaast vindt er jaarlijks een

gezamenlijk overleg plaats. In het verslagjaar was het thema van het gezamenlijke

overleg ‘hun zorgen onze zorgen’.

Overleg met Ondernemingsraad

De rvc vergadert jaarlijks met de Ondernemingsraad. In het verslagjaar heeft de rvc

met de OR teruggekeken op het jaar 2016, is gesproken over het functioneren van het

bestuur en het managementteam, en heeft de rvc haar visie op SOR gedeeld.

Overleg met overige stakeholders

Het bestuur heeft periodiek overleg met de Autoriteit woningcorporaties (Aw) en het

Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), een enkele keer in aanwezigheid van

een delegatie van de rvc. Het bestuur informeert de Raad hierover.

De rvc heeft zich door de bestuurder laten informeren over het gevoerde overleg met

verschillende stakeholders. De Raad vindt de dialoog met stakeholders belangrijk om

de volkshuisvestelijke opgave goed te kunnen uitvoeren. Hiermee geeft SOR actief

invulling aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid

In het kader van het 30 jarig bestaan van de SOR is er een ‘Denk Mee Café’

georganiseerd voor stakeholders om toekomstscenario’s te bedenken. Ideeën zijn

verzameld over ‘thuis’ over dertig jaar.

3.9 Tot slot

De uitvoering van het Herstelplan heeft zoals eerder verwacht enige vertraging

opgelopen door de invoering van de randvoorwaarden uit de Nieuwe Woningwet. Per

saldo zijn we echter, zoals grosso modo ook onze externe toezichthouders, tevreden

met de voortgang. Wij danken onze Bestuurder en alle overige medewerkers voor de

door hen daarvoor getoonde inzet.

Het overleg in de driehoek corporatie-huurdersorganisatie-gemeente(n) heeft in de loop

van 2016 nader vorm en inhoud gekregen. We kijken daar met tevredenheid op terug,

maar het kan nog steeds een beetje beter. We zijn hoe dan ook dank verschuldigd aan

alle spelers die het overleg tot een constructieve dialoog hebben gemaakt.

Voor onze huurders blijft de betaalbaarheid een zorgelijk punt. We blijven dan ook

zoeken naar mogelijkheden om de woonlastenstijging te beperken. Wellicht dat door

het beleid van het nieuwe kabinet de mogelijkheden daarvoor toenemen.

Tot slot bedankt de Raad het bestuur, het management en alle medewerkers voor de

geleverde prestaties. Wij zien de toekomst met vertrouwen tegemoet.

25Klant

4.1 Voor wie we zijn

Wij zijn er voor senioren en in het bijzonder voor (kwetsbare) senioren met een

beperkt inkomen en senioren met een zorgbehoefte. Tevens bedienen wij ook midden-

inkomens.

Diversiteit aan klanten

De stadsregio Rotterdam en Rotterdam in het bijzonder kent bewoners van diverse

afkomst. Onze doelstelling om tenminste 10% huurders van allochtone afkomst te

huisvesten is behaald. Het aandeel senioren van allochtone afkomst bedroeg 11,1%.

Daarmee is onze doelstelling voor 2018 al bereikt. Onze inzet in 2016 richtte zich op

het in stand houden van de 10% en het benutten van eventuele kansen die zich

voordoen als het gaat om het huisvesten van senioren van allochtone afkomst. We

hebben in 2016 geen meting gedaan. Het aandeel huurders van allochtone afkomst is

daarmee onbekend.

4 Klant


Aangezien onze gebieds-, gebouw- of doelgroep specifieke communicatie eerder liet

zien dat dit zijn vruchten afwerpt, hebben we dat in 2016 voortgezet.

Het huisvesten van bijzondere doelgroepen behoort eveneens tot onze taken. Deze

huisvesten wij in onze zorggebouwen en in onze reguliere woningen. Zo huurt

Stichting Zuidwester sinds 2014 woningen in ons woongebouw Vlietburg om er

mensen met een licht verstandelijke beperking (met woonbegeleiding) te huisvesten.

Woonruimtebemiddeling

Naast de stadsregio Rotterdam behoort ook de Hoeksche Waard tot ons woningmarkt-

gebied. In de stadsregio Rotterdam bieden we onze vrijkomende sociale huurwoningen

aan via Woonnet Rijnmond. Voor de toewijzing van sociale huurwoningen zijn we

gehouden aan de Verordening woonruimte bemiddeling Rotterdam (2015). In deze

verordening is onder meer de huisvesting van woningzoekenden met een urgentie-

status geregeld. Door deze huisvestingsverordening is voordracht van kandidaten door

bewonerscommissie niet meer mogelijk.

De website van Woonnet Rijnmond is per 1 januari 2016 aangepast aan de regels van

passend toewijzen. Woningzoekende kunnen alleen maar reageren op woningen die

een huurprijs hebben die past bij hun inkomen. In de Hoekse Waard bieden we onze

vrijkomende woningen aan volgens de daar geldende regelgeving. Voor de verhuur

van onze sociale huurwoningen in Oud-Beijerland werken we samen met woning-

corporatie HW Wonen.

Onze vrije sector huurwoningen verhuren we deels via makelaars en deels bieden we

vrije sector woningen aan via directe bemiddeling. De woning wordt in het laatste

geval niet geadverteerd, maar direct aangeboden aan een kandidaat. Als sociale

huur woningen niet gemakkelijk worden verhuurd, bieden we de woningen eveneens

via directe bemiddeling aan. Ook woningen voor kandidaten uit een bijzondere

doelgroep, zoals woningzoekenden met een zorgindicatie bieden we aan via directe

bemiddeling.

In 2016 is vaker gebruik gemaakt van directe bemiddeling dan in 2015. De spelregels

voor woonruimtebemiddeling bieden deze ruimte.

Verhuurresultaten

Met ingang van 1 januari 2016 is passend toewijzen van kracht. Dit houdt in dat wij

woningen tot € 586,68 vrij hebben moeten houden voor woningzoekenden met recht

op huurtoeslag. Woningenzoekenden met een inkomen boven de huurtoeslaggrenzen

konden terecht in middel dure sociale huurwoningen en in het dure segment.

In onderstaande tabel zijn de verhuurresultaten weergegeven conform bijlage E

van de BBSH-verantwoording aan het ministerie van BZK. Daarnaast sturen we op

EU-toewijzings regels. In 2016 hebben we 97,6% toegewezen conform EU regels.

Het streven was 100% toewijzing conform regelgeving.

27Klant

Tabel 1: Verhuurresultaten 2016

Huishouden per leeftijd Jaarinkomen Totalen

≤ 409,92 409,92 - 586,68 > 586,68

1 persoonshuishouden

< 65 jaar ≤ 22.100 13 84 1 98

< 65 jaar > 22.100 0 1 25 26

≥ 65 jaar ≤ 22.100 4 102 4 110

≥ 65 jaar > 22.100 0 3 55 58

Totaal 1-pers. h.h. 17 190 85 292

2 persoonshuishouden

< 65 jaar ≤ 30.000 0 3 1 4

< 65 jaar > 30.000 0 0 1 1

≥ 65 jaar ≤ 30.050 0 16 2 18

≥ 65 jaar > 30.050 0 0 23 23

Totaal 2-pers.h.h. 0 19 27 46

Totaal verhuur 338

Goedkoop scheef 4 1,18%

Duur scheef 8 2,37%

goedkoop scheef= Niet-huurtoeslaggerechtigden die wonen in een woning ≤ 586,68

duurscheef= Huurtoeslaggerechtigden die wonen in een woning > 586,68

betreft alleen de toewijzingen van de sociale huurwoningen. In 2016 hebben we ook 166 woningen boven 710,68 verhuurd.

Open dag in Te Hoogerbrugge


In 2016 was het wederom noodzakelijk veel inzet te plegen op de leegstand. De leeg-

stand bestreden we met het organiseren van open dagen, adverteren, promoten van

onze website. We hebben geëxperimenteerd met het inzetten van online advertising.

Het resultaat was een aanzienlijke toename van het websitebezoek en in een aantal

gevallen ook een toename van het aantal verhuringen.

De mutatiegraad was in 2016 hoger dan in 2015 (10,4 ten opzichte van 9,2). Belangrijk-

ste reden is de toegenomen gemiddelde leeftijd van onze bewoners en daarmee meer

overledenen en meer verpleging.

4.2 Beschikbaarheid

Wij werken met productmarktcombinaties, oftewel woonstijlen, om onze producten

goed te laten aansluiten bij de behoefte van de klant. De behoeften van de doelgroep

zijn daarbij vertaald in een aantal leefstijlafhankelijke producten.

Verdeling vastgoedportefeuille naar productmarktcombinatie 2016

PMC Omschrijving Aantal %

PMC 0 Verzorging en verpleging 1.911 27%

PMC 1 Wonen met zorg 1.015 14%

PMC 2 Betaalbaar wonen 1.028 14%

PMC 3 Levendig wonen 1.316 18%

PMC 4 Rustig wonen 863 12%

PMC 5 Exclusief wonen 1.036 14%

Totaal incl. V&V 7.169 100%

Het aantal verzorgingsplaatsen nam toe met 6 eenheden omdat die ten behoeve van

intramurale zorg worden ingezet. Het aantal betaalbare woningen steeg met 14 door

de toevoeging van een aantal woningen in het woongebouw Boekholt.

Per saldo steeg de voorraad met 20 woningen.

Aantal woningen naar huurprijsklasse

Tot € 409,92 448 9%

€ 409,92 - € 586,68 2.691 51%

€ 586,68 - € 710,68 781 15%

Boven huurtoeslaggrens (€ 710,68) 1.338 25%

Totaal 5.258 100%

29Klant

Aantal woningen naar gemeente

Gemeente Tot € 409,92 Tot € 586,68 Tot € 710,68 Vanaf € 710,68 Totaal

Brielle 0 48 82 163 293 5,6%

Krimpen a/d IJssel 0 8 54 95 157 3,0%

Westvoorne 0 20 14 118 152 2,9%

Oud-Beijerland 0 0 69 104 173 3,3%

Rotterdam 448 2.612 530 822 4.412 83,9%

Nissewaard 0 3 28 40 71 1,4%

Totaal 448 2.691 781 1.338 5.258 100%

Projecten

De focus in 2016 lag op de transitie van zorgvastgoed.

Transformatie zorgvastgoed en groot onderhoud

• Voormalig verzorgingshuis Schutse is omgebouwd tot 138 sociale appartementen.

• Groot onderhoud 65 appartementen in Alver

• Groot onderhoud 67 appartementen in Sonneburgh

• Verbouw zorgwoningen 18 appartementen in Siloam

Groot onderhoud

In 2016 heeft SOR aan meerdere gebouwen planmatig onderhoud uitgevoerd. Het

gaat om een veelvoud aan grotere en kleinere ingrepen:

• Woongebouw Sonneburgh: Groot onderhoud en toekomstbestendig maken van

67 appartementen. Eind 2016 opgeleverd;

• Woongebouw Alver in Hoogvliet was uit exploitatie genomen, maar door groot

onderhoud zijn 65 appartementen toegevoegd aan de betaalbare voorraad.

De oplevering vindt plaats in het 1e kwartaal van 2017;

• Schilderwerk Leemgaarde, Kolk, Noordschans en Te Hoogerbrugge;

• Vervangen brandmeldinstallatie zorggebouw Burcht;

• Renovatie C.V.-installatie bij onder meer Sonneburgh en Nieuw Oldenoord.

Verduurzaming

• Woongebouw Sonneburgh: labelsprong in combinatie met groot onderhoud.

• Woongebouw Wartburg: gestart met de voorbereidingen.

Nieuwbouw

Er is geen nieuwbouw toegevoegd aan de voorraad van SOR.

Verkoop

In 2016 zijn de volgende vijf ontwikkellocaties aangeboden aan de markt:

• Hof van Telders, Rotterdam

• Fazantenlaan, Oostvoorne

• Bijlschoollocatie, Oud Beijerland

• Molenpolder, Numansdorp

• Deelgemeentekantoor, Hoogvliet

Eind 2016 waren we in gesprek met een koper voor Hof van Telders.


Alver, werk in uitvoering

Schutse, verbouwing hal en entree

Schutse, verbouwing gevel

Schutse, eindresultaat verbouwing hal en entreeSonneburgh, mevr J. den Boer in nieuwe keuken

Sonneburgh, dhr Sinterniklaas krijgt via SOR hulp bij tijdelijke, interne verhuizing

Alver, ondertekening huurcontract met Argos Zorggroep

31Klant

4.3 Betaalbaarheid

Wij maken ons hard voor de betaalbaarheid van het wonen. De woonlasten stijgen,

terwijl het besteedbare inkomen van onze huurders daalt. Er zijn steeds meer signalen

dat de betaalbaarheid van het wonen voor (een deel van) onze huurders een probleem

is. Bij betaalbaarheid gaat het om de huren, de servicekosten, de energielasten en

andere bijkomende lasten. Betaalbaarheid is niet alleen onze verantwoordelijkheid,

maar ook die van de (lokale) overheid en bewoners.

Huurverhoging

Als je onder verscherpt toezicht staat, wordt er verwacht dat er alles aan gedaan wordt

om de financiële continuïteit te bevorderen. In dat kader is gebruik gemaakt van de

wettelijk toegestane huurverhoging. Voor de sociale huurwoningen gaat het om een

generieke huurverhoging van 1,0%. Voor de vrije sector is een generiek huurverhoging

van 0,6% doorgevoerd. Er is geen inkomensafhankelijke huurverhoging doorgevoerd,

aangezien SOR weinig scheefwoners kent.

Ons Huurdersplatform heeft een positief advies gegeven over de huurverhoging.

Vangnet

Voor een deel van onze bewoners hebben eerder geschetste ontwikkelingen tot

gevolg dat ze tegen betaalbaarheidsproblemen aanlopen. Om hierin een passende

oplossing te kunnen bieden, heeft SOR een vangnet. Dit vangnet kan bijvoorbeeld

worden ingezet voor verhuizing naar een goedkopere woning of de huur te verlagen,

zodat huurtoeslag kan worden aangevraagd. In 2016 is drie keer een beroep gedaan

op het vangnet en gehonoreerd.

Energiebesparing en beperking servicekosten

Bewoners zijn ook zelf verantwoordelijk voor de betaalbaarheid. Bijvoorbeeld als het

gaat om de gewenste kwaliteit en prijs (servicekosten). Met het Huurdersplatform

waren drie pilots gestart om bewoners zelf meer invloed te laten uitoefenen op de

woonlasten. De drie pilots hadden als doel de servicekosten omlaag te brengen door

zelfwerkzaamheid. In twee pilots is onderzocht of de toepassing van LED verlichting in

de algemene ruimten tot besparing op de energiekosten leidt. In een derde pilot is

gekeken of het onderhoud van de tuin door bewoners kan worden gedaan en het

onderhoudscontract kan worden opgezegd.

In 2016 zijn de pilots geëvalueerd. Conclusie was dat de pilots niet direct het beoogde

eindresultaat opleverden, met andere woorden het heeft niet direct tot verlaging van

de servicekosten geleid. De pilots met de toepassing van LED verlichting hebben wel

tot gevolg dat bij de duurzaamheidsprojecten (zie paragraaf 4.2) het toepassen van

LED verlichting wordt meegenomen vanuit het oogpunt van verduurzaming.

Huurachterstanden

In 2016 hebben we ons incassobeleid aangescherpt. De betalingstermijnen worden

strikter gehandhaafd om sneller financiële problemen te signaleren en ontruimingen

te voorkomen. Zogenaamde slepers worden telefonisch benaderd en verzocht vooruit

te betalen of een betalingsregeling te treffen. Bij korte huurachterstanden (1 tot

2 maanden) nemen we snel telefonisch contact op om uit te zoeken wat er aan de

hand is en of we vervolgacties moeten inzetten om overdracht aan de deurwaarder te

voorkomen. Genoemde maatregelen zijn in lijn met het in 2016 getekende Convenant


preventie huisuitzettingen. In 2016 heeft aanscherping van het incassobeleid geleid tot

een forse daling van de huurachterstanden met € 100.000,-.

In 2017 stellen we nieuw incassobeleid op.

Voor bewoners die in financiële problemen zijn gekomen kunnen we terugvallen op

een vangnet of faciliteren we de doorstroming van huurders naar een goedkopere

woning.

Transformatie zorgvastgoed

Met het ingezette beleid Langer Zelfstandig Thuis stagneert de toestroom naar

verzorgingshuizen. In de Nieuwe Koers (inclusief Herstelplan) is rekening gehouden

met een ombouw van 12 verzorgingshuizen tot zelfstandige woningen. De sluiting van

verzorgingshuizen verloopt minder snel dan ingeschat. De toestroom is groter dan

verwacht en de uitstroom is lager dan verwacht.

Om de risico’s te beperken zijn we voortdurend in gesprek geweest met onze zorg-

partners over de toekomst van de zorgen verpleeggebouwen. In 2016 is gestart met

de ombouw van voormalig verzorgingshuis Schutse naar 138 betaalbare zelf standige

woningen. Deze woningen hebben deels een huurprijs tot de eerste aftoppingsgrens

(€ 586,-), deels een huurprijs tussen de eerste aftoppingsgrens en de liberalisatiegrens

(€ 710,-). In 2017 worden de appartementen verhuurd.

Met de ombouw vergroten we ons aandeel betaalbare woningen (met 138 woningen)

en voorzien we in de vraag naar verzorgd wonen.

In lijn met de aanbeveling uit de visitatie informeren we periodiek onze belangrijkste

stakeholders over de voortgang van onze plannen rondom het zorgvastgoed.

4.4 Duurzaamheid

Wij onderschrijven het ‘Energieconvenant: in 2021 naar energielabel B’ van onder meer

Woonbond en Aedes. Ons uitgangspunt is de voorraad op gemiddeld label B, overeen-

komend met een energie index van 1,4 of minder, te krijgen. Duurzaamheidsingrepen

combineren wij zoveel mogelijk met planmatig onderhoud.

We zijn gestart met een plan van aanpak voor de verduurzaming van acht gebouwen.

In 2017 starten we met de verduurzaming van deze acht gebouwen. Uitgangspunt bij

de duurzaamheidsingrepen is, dat onze huurders mee betalen aan de duurzaamheids-

investeringen. Hiervoor is het noodzakelijk dat 70% van de huurders in het betreffende

woongebouw akkoord gaat met de ingrepen. We zijn gestart met het ophalen van een

accoord van onze huurders. De duurzaamheidsvisie ontbreekt nog. Deze stellen we in

2018 op.

4.5 Kwaliteit

Kwaliteit is één van onze drie speerpunten vanuit het klantperspectief. We onder-

scheiden professionele, technische en sociale kwaliteit.

4.5.1 Professionele kwaliteit: dienstverlening

Wij onderstrepen het belang van onze bewoners die hechten aan goede dienst-

verlening. Door de (maandelijkse) metingen van KWH hebben we meer inzicht

gekregen in hoe onze bewoners onze dienstverlening ervaren en welke aspecten zij

33Klant

belangrijk vinden. Deze uitkomsten gebruiken we voor de herijking van ons dienst-

verleningsconcept. Hiervoor hebben we een projectplan opgesteld en zijn gestart met

de uitvoering daarvan. Zo hebben we een keuze gemaakt wie onze klant is en waar

we ons op focussen. Onze dienstverlening kent de volgende uitgangspunten:

• In ons handelen staat de klant centraal;

• We zijn behulpzaam en flexibel;

• We behandelen de klant respectvol en eerlijk;

• We komen onze afspraken na.

Vervolgstap is deze uitgangspunten inhoud geven en vertalen naar het werk en de

dienstverlening.

In het verslagjaar onderzochten we de mogelijkheden voor het opzetten van een

kennisbank voor het Klant Contact Center. Met zo’n kennisbank beogen we dat het

KCC ten minste 75% van alle binnenkomende telefoontjes zelf afhandelt. Onze

bewoners krijgen dan snel en efficiënt het goede antwoord op de gestelde vragen.

Voor overige vragen stellen we interne richtlijnen op. De kennisbank is aangeschaft.

In 2017 vullen we de kennisbank, zodat we deze in gebruik kunnen nemen.

Klachten- en geschillencommissie

De klachten- en geschillencommissie bestaat uit de volgende leden:

• ing. H.J.B. Nap

• mr. M. van Seventer

• mr. Drs. C.J.M. Stubenrouch

Klachten en geschillen waar wij met de huurder, bewonerscommissie of huurders-

platform niet uit komen, leggen we voor aan deze commissie. In 2016 zijn drie

klachten ingediend bij de klachtencommissie:

• Een klacht van een bewoonster inzake burenoverlast en de afhandeling door SOR.

Uitspraak: Klacht wordt als ingetrokken beschouwd omdat de bewoonster deel

nam aan gesprek met o.a. de wijkagent. De wijkagent heeft hierin met alle

betrokken partijen, hele duidelijke afspraken kunnen maken.

• Klacht van bewoner inzake lekkages in de woning met schade als gevolg. Klager

gaat niet akkoord met de schadevergoeding en eist hogere vergoeding.

Uitspraak: klacht van klager is ongegrond verklaard. De schade als gevolg van

on gerief acht de commissie voldoende.

• Klacht van bewoner inzake onvoldoende toezicht op het tuinonderhoud van één

van de buren. Het uitzicht wordt verstoord.

Uitspraak: SOR is met de bewoners tot een oplossing gekomen. De klachten-

commissie beschouwt de klacht als afgedaan.

4.5.2 Sociale kwaliteit: Bewoners- en activiteitencommissies en leefbaarheid

Bij sociale kwaliteit gaat het om contact, veiligheid, comfort, gezelligheid en zorg

(in de buurt). Wij streven naar een goed leefklimaat waarin onze huurders zich veilig

voelen. Sociaal veilig betekent: actief blijven deelnemen, ontmoeting, prettige leef-

sfeer en vrijetijdsbesteding.

Bewoners- en activiteitencommissies

We stimuleren bewoners en bewonersgroepen mee te denken over leefbaarheids-

vraagstukken en nodigen hen uit om met oplossingen te komen. Inzet is de bewoners-


en activiteitencommissies zelf de organisatie van ontmoeting en activiteiten op zich te

laten nemen. Dit ondersteunen wij door het bieden van faciliteiten voor ontmoeting.

Zelf doen waar het kan.

In 2016 zijn de samenwerkingsovereenkomsten met de bewonerscommissies herijkt als

gevolg van de nieuwe woningwet.

Bedankdag

De bewoners- en activiteitencommissies van onze woongebouwen zetten zich het hele

jaar vrijwillig in voor de bewoners in hun woongebouw. De commissies zijn de schakel

tussen de bewoners en SOR. Wij bespreken met hen wat er in hun woongebouw speelt.

Dat kan gaan over de inrichting van de ontmoetingsruimte, de opbouw van de

servicekosten, het dienstenpakket en groot onderhoud aan het gebouw. Daarnaast

organiseren veel commissies activiteiten voor bewoners. Wij waarderen de inzet van

commissies. Daarom organiseren we ieder jaar een dag om hen te bedanken.

Tijdens de bedankdag hebben we drie mooie voorbeelden van activiteiten die zorgen

voor ontmoeting beloond met een prijs.

SOR Burendag

Goede voorbeelden van ontmoeting waren er ook tijdens de SOR Burendag. Maar

liefst 35 commissies deden mee aan de burendag. Zij organiseerden veel originele en

inspirerende activiteiten.

Samenwerking

Mede door het overheidsbeleid van Langer Zelfstandig Thuis en de woningwet trekken

we ons terug op ons werkdomein. De gemeente is (zorg)regisseur, wij signaleren en

zijn verantwoordelijk voor actieve doorverwijzing als het gaat om aanvullende

diensten en zorgverlening bij onze bewoners. We zoeken daarvoor samenwerking met

externe partijen. We doen dit als regisseur in de samenwerking.

We zien dat steeds meer leden van bewonerscommissies zich terug trekken. Zodoende

is er in een aantal gebouwen meer ondersteuning nodig. Voor het bevorderen van de

leefbaarheid werken we in een aantal gevallen samen met sociale partners. Zij leveren

onder andere ondersteuning van de vrijwilligers bij activiteiten, het leveren van

zorgdiensten en de opvolging van 24-uursalarmering. In 2017 bekijken we of meer

ondersteuning door derden georganiseerd moet worden.

Bewonerscommissie Nieuw OldenoordBewonerscommissie Ariane, ondertekening samenwerkingsovereenkomst

35Klant

Een andere trend is dat zorgpartijen algemene ruimten teruggeven aan SOR en zich

terug trekken op het gebied van welzijnsactiviteiten. In 2016 zijn we daarom een pilot

gestart. In overleg met Catharina Stichting, bewoners en gemeente Brielle verkennen

we de mogelijkheden van het woongebouw Leemgaarde. Aan de orde komen vragen

als ‘wat wil je de klant bieden qua diensten- en welzijnsaanbod’, wie heeft welke rol,

hoe kunnen we dit organiseren etc.

Leefbaarheid

Om de leefbaarheid in gebouwen op peil te houden kijken we kritisch naar de achter-

grond van woningzoekenden. We zien een trend dat binnen de primaire doelgroep

sprake is van een toename van sociaal zwakkere woningzoekenden: mensen zonder

vaste woon- of verblijfplaats of mensen met psychische problemen. Deze groep

woningzoekenden vraagt extra aandacht. Concentraties van deze groep binnen een

specifiek woongebouw kan leiden tot een verslechtering van de leefbaarheid en

uiteindelijk tot het vertrek van trouwe huurders.

In 2017 gaan we na of we met verschillende partijen gericht afspraken kunnen maken

voor de huisvesting van de sociaal zwakkere woningzoekende binnen onze gebouwen.

4.5.3 Technische kwaliteit: onderhoud en veiligheid

Onderhoud

SOR wil kwalitatief goede woningen, afgestemd op het huurprijsniveau en de

wensen van onze huurders. De concrete invulling van ons onderhoud doen we door

zo veel mogelijk te clusteren, te combineren met groot onderhoud/renovatie en

duurzaamheidsingrepen. In 2016 is ruim € 8 miljoen besteed aan planmatig en niet

planmatig onderhoud. Ruim 60% betrof contracten planmatig onderhoud: onder-

houd aan daken, gevels, schilderwerk, technische installaties, etc.

Sinds een aantal jaar wordt het niet planmatig onderhoud (ongeveer een derde van de

onderhoudsuitgaven) van alle zelfstandige huurwoningen uitgevoerd door en onder

coördinatie van twee outsourcingspartners. We hebben voor deze werkwijze gekozen

om onze klant direct in contact te brengen met de experts. In de meeste gevallen kan

de bewoner direct een afspraak maken. Onnodige schakels worden hiermee voor-

komen en onze eigen opzichters kunnen zich richten op de regie- en controlerol.

We meten, anders dan KWH, continue de tevredenheid over de dienstverlening van de

outsourcingspartners. Onze klanten hebben dit in 2016 gemiddeld gewaardeerd met

een 8,0. We zetten deze werkwijze door in 2017.

Warmtewet

Ook in 2016 is speciale aandacht besteed aan de implementatie van de Warmtewet.

Invrijwel alle gebouwen met een collectieve installatie zijn de vereiste GJ-meters en

waar nodig verdelingsmeters geplaatst. In 2017 wordt dit project afgerond.

Veiligheid

Onze huurders vinden veiligheid erg belangrijk. Onze doelstelling om in alle

gebouwen de woningen te voorzien van het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW)

realiseren we in stappen. Elk jaar zorgen we dat een aantal gebouwen het keurmerk

krijgt of behoudt.

De werkzaamheden worden zoveel mogelijk gecombineerd met groot onderhoud. Het

keurmerk wordt afgegeven als een gebouw voldoet aan een aantal technische veilig-

heidseisen en is 10 jaar geldig. Van twee gebouwen zijn dit jaar de woningen voorzien


van het politiekeurmerk. In totaal heeft circa 82% procent van alle SOR-woningen

inmiddels het PKVW-certificaat.

Veilig#010

Dankzij de tijdelijke stimuleringsregeling van de gemeente Rotterdam hebben we extra

veiligheidsmaatregelen kunnen treffen bij sociale huurwoningen in 7 gebouwen. Het

project #veilig010 is een gezamenlijk project van gemeente Rotterdam en een aantal

woningcorporaties met als doel het terugdringen van het aantal woning inbraken.

Gemeente en corporatie betalen beide de helft van de investering. SOR heeft € 18.000,-

uitgegeven aan extra veiligheid bij:

• gebouw Boog: camerabewaking

• gebouw Nieuw Oldenoord: camerabewaking

• gebouw Schietoren: camerabewaking

• gebouw Statenhove: uitbreiding camerabewaking

• gebouw Zonnehove: camerabewaking

• gebouw Jan van Loon: camerabewaking

• gebouw Rubroek: afrastering buitenruimte

Alle maatregelen zijn uitgevoerd in nauw overleg met de bewonerscommissies. Het

beheer van het camerabewakingsststeem ligt bij de bewonerscommissies. Hierdoor is

de betrokkenheid van bewonerscommissie en bewoners bij veiligheid vergroot.

4.6 Strategische samenwerking

Samenwerking met gemeenten, zorgpartijen, collega-corporaties en huurders-

organisatie is essentieel als het gaat om nieuwe woningwet, de nieuwe Wet Maat-

schappelijke Ondersteuning, langer zelfstandig thuis, scheiden wonen en zorg maar

ook de ombouw van onze verzorgingshuizen. Daarnaast zijn opgaven waarbij het

verstandig is deze gezamenlijk op te pakken zoals de scheiding Daeb/niet-Daeb en

het maken van prestatie-afspraken.

4.6.1 Huurdersplatform

Het huurdersplatform is een vereniging die de belangen van de zelfstandige huurders

van SOR vertegenwoordigt. Het bestuur bestaat uit vijf bestuursleden. De voorzitter,

penningmeester en secretaris vormen het dagelijks bestuur. Het huurdersplatform is

onze gesprekspartner voor strategische en beleidsmatige zaken die de huurder raken.

In 2016 is de bestuurssamenstelling gewijzigd. Van twee bestuursleden is afscheid

genomen. Er is één bestuurslid toegetreden. Daarnaast zijn een adviseur en een

notulist aangetrokken ter ondersteuning van het bestuur.

Samenstelling van het huurdersplatform

Naam Functie

Bert van Reeuwijk Voorzitter

Riet Kranenburg Secretaris

Tim Dekker Penningmeester

Eduard Vink Lid

Marijke Groenewegen Lid

37Klant

In 2016 lag de focus op het verbeteren van de onderlinge samenwerking huurders-

platform – SOR en het verder professionaliseren bestuur van het huurdersplatform.

Daarvoor hebben onder meer de volgende activiteiten plaats gehad:

A Verbeteren samenwerking onderling:

• Een gezamenlijk opgesteld overlegprogramma. Hierin worden onderwerpen

van gesprek voor het gehele jaar in opgenomen.

• Vraagstukken en onderwerpen worden besproken in een pril stadium, ideeën zijn

nog niet gevormd, gezamenlijk een onderwerp verkennen en uitwerken en komen

tot een passende oplossing.

• Heisessie over samenwerking.

B Verder professionaliseren HPF bestuur:

• Samenstelling bestuur in lijn brengen met samenstelling huurders SOR.

• Samenwerking bestuur en taakverdeling verbeteren met ondersteuning van

een externe.

• Herijken statuten en huishoudelijk reglement

In het verslagjaar is onder andere gesproken over:

• financiële situatie SOR

• huurbeleid en huurverhoging

• passend toewijzen

• leefbaarheid en ‘hun zorgen onze zorgen’

• warmtewet

• kaderbrief

• jaarverslag 2015

• verduurzaming bezit

• servicekosten

• scheidingsvoorstel DAEB en niet-DAEB

• onderwerpen voor de prestatieafspraken

Huurdersplatform v.l.n.r. boven: Bert van Reeuwijk, Hassan Najja (SOR), Marijke Groenewegen, Willem Boon (adviseur),

Yvonne Brugmans (SOR), Tim Dekker en Eduard Vink; v.l.n.r. onder: Gerda de Graad (notulist) en Riet Kranenburg


Er is positief advies uitgebracht over:

• huurverhoging 2016

• richting van de huurverhoging 2017

Daarnaast is er een positieve zienswijze uitgebracht over het scheidingsvoorstel DAEB

en niet-DAEB.

In 2016 heeft het Huurdersplatform een voordracht gedaan voor een huurders-

commissaris.

4.6.2 Zorg- en welzijnsinstellingen

Er vindt periodiek intensief overleg plaats met de zorgpartijen die gebouwen bij ons

huren. Door de financiële situatie van een aantal zorgpartijen is de toon van het

overleg zakelijker. SOR blijft de zorgpartijen zien als belangrijke stakeholder omdat

zij kunnen meehelpen in de dienstverlening naar onze reguliere bewoners waar we

steeds meer te maken hebben met mensen met een zorgvraag.

4.6.3 Overheden

Rijksoverheid

We zijn al geruime tijd in gesprek met het Rijk over compensatie voor de schade die

we lijden als gevolg van het overheidsbeleid om mensen langer zelfstandig thuis te

laten wonen. Basis hiervoor is het Protocol uitbreiding garantiestructuur verzorgings-

huizen.

We zijn van mening dat dit saneringsprotocol juist is opgesteld is om corporaties met

zorgvastgoed te compenseren in het geval vanuit overheidswege een zorggebouw

wordt beëindigd, afgeboekt en eventueel omgebouwd.

In dit traject trekken we samen op met andere corporaties die het betreft en met

Aedes als belangenbehartiger. De Minister is van mening dat er geen aanspraak kan

worden gemaakt op het protocol. Wij zijn het daar niet mee eens en zijn over gegaan

tot een formele rechtsgang. Daartoe hebben we een jurist in de hand genomen en een

strategie geformuleerd die is gestart met het interviewen van de mensen die betrok-

ken zijn bij het opstellen van het Protocol.

Gemeente Rotterdam en overige gemeenten

Wij werken op diverse niveaus samen met de gemeente Rotterdam: op bestuurlijk-,

directie- en beleidsniveau. Zo is er op bestuurlijk niveau (wethouder en bestuurders

van de corporaties) gesproken over de woonvisie, Nationaal Programma Zuid, verkoop-

kader en prestatieafspraken.

Op directieniveau (Stadsontwikkeling) wordt vooral gesproken over concrete zaken,

zoals de knelpunten bij de uitvoering van projecten. Dit is tevens het escalatieniveau,

als op ambtelijk niveau problemen niet kunnen worden opgelost.

Op beleidsniveau hebben we het zogenaamde afstemoverleg tussen gemeente en

corporaties. Dit strategisch afstemoverleg bereid het bestuurlijk overleg voor. Daar-

naast wordt over diverse onderwerpen gesproken, zoals Langer zelfstandig thuis,

prestatieafspraken en huisvesting bijzondere doelgroepen.

De samenwerking met de gemeente Rotterdam en de vier grote corporaties is goed.

We weten elkaar te vinden als partner en voor kennisdeling. In 2016 is ook regelmatig

contact geweest met de andere gemeenten waar wij bezit hebben. Onderwerp van

gesprek waren de prestatieafspraken en het concept scheidingsvoorstel. Omdat we

niet met alle gemeenten een intensief traject kunnen lopen zoals met de gemeente

39Klant

Rotterdam hebben we voor pragmatische oplossingen gekozen en zaken (zienswijzen

scheidingsvoorstel Daeb/niet-Daeb en prestatieafspraken) veelal telefonisch besproken

en afgerond met een schriftelijke bevestiging.

Voor de prestatieafspraken is het in 2016 voor het eerste een tripartite overleg

geweest tussen gemeente Rotterdam, HPF en SOR over de prestatieafspraken. De

afspraken zijn in december door drie partijen ondertekend.

Sectorale samenwerking

Wij zijn lid van Aedes, Maaskoepel en Woonnet Rijnmond.

Het lidmaatschap van Aedes vinden we belangrijk voor onze sectorbrede contacten en

het uitwisselen van en verzamelen van kennis. Bovendien behartigt Aedes de belangen

van de sector in brede zin. Daarnaast biedt Aedes diverse mogelijkheden om via de

netwerken collega’s van andere corporaties te ontmoeten. Netwerken waaraan wij

deelnemen zijn bijvoorbeeld Wonen en Zorg, Bestuurssecretarissen en concern

controllers.

Op stadsregionaal niveau geeft Maaskoepel invulling aan sectorale samenwerking.

Samengewerkt wordt op het gebied van voorraadontwikkeling, huisvesting bijzondere

doelgroepen en woonruimtebemiddeling.

De woonruimtebemiddeling in de stadsregio Rotterdam organiseren we samen met de

collega corporaties via Woonnet Rijnmond. Dit betekent dat wij richtlijnen en voor-

schriften volgen bij de verhuur van onze woningen.

Naast eerder genoemde lidmaatschappen onderhouden wij structureel collegiaal

contact met drie andere corporaties die zich met name bezig houden met senioren-

huisvesting. Het doel hiervan is voor gezamenlijke problematiek oplossingen en

maatregelen te formuleren en onze belangen als seniorenhuisvesters over het voetlicht

te krijgen.

SOR als ouderenhuisvester en samenwerkingspartner

Wij positioneren ons op alle fronten als ouderenhuisvester en samenwerkingspartner.

Dat dit zijn vruchten begint af te werpen is te zien in het feit dat het door SOR

georganiseerde Denk Mee Café wordt vermeld in de Langer Thuis Nieuwsbrief die door

de gemeente Rotterdam wordt uitgegeven. Verder is bij de ondertekening van de

prestatieafspraken SOR 2× als voorbeeld genoemd voor de prestaties die wij voor 2017

in de afspraken met de gemeente Rotterdam hebben opgenomen.

Daarnaast wordt de samenwerking tussen het huurdersplatform en SOR door de

andere huurdersorganisaties in Rotterdam aangehaald als voorbeeld hoe het zou

moeten zijn.

Stakeholdersbijeenkomst

In het kader van het 30 jarig bestaan van de SOR is er een ‘Denk Mee Café’ georgani-

seerd voor stakeholders om toekomstscenario’s te bedenken. Met vijftig professionals

– van architect tot bouwer; van jongere tot oudere, van huurdersvertegenwoordiger tot

beleidsontwikkelaar – zijn ideeën verzameld over ‘ons thuis’ over dertig jaar.


online magazine www.sor.nl/denk-mee-cafe

41Organisatie

In ons ondernemingsplan hebben we de ambitie uitgesproken ons te willen ontwikkelen

tot een professioneel bedrijf waar persoonlijke wensen en behoeften van huurders

leidend zijn voor ons handelen. Dit vraagt om een transitie van de organisatie en

leiderschap. Jaarlijks actualiseren wij daarvoor onze veranderagenda op de volgende

gebieden:

• Leiderschap, teamontwikkeling en “sturen”

• P&C cyclus versterken

• Cultuurverandering (focusgroepen over competenties, stuurbord besprekingen,

middenkader ontwikkeling, beleidsspecials, personeelsbijeenkomsten, social events)

• Projectmatig werken ontwikkelen

• Duurzame inzetbaarheid vergroten

• TVB uitwerken (verscherping verantwoordelijkheden)

• Lean procesmanagement

In 2016 hebben we de laatste stappen in ons reorganisatieproces gezet. We zien dat de

rust langzaam maar zeker terugkeert. Het ziekteverzuim daalde licht. Extra aandacht

ging uit naar de gewenste cultuur, het verhogen van de kwaliteit van onze mede-

werkers en het verder op orde brengen van onze organisatie. In kader van de

gewenste cultuur en kennisverbreding van onze medewerkers organiseerden we

kennis cafés. Verder hebben we in workshops het thema integriteit opgepakt en

maakten we stappen bij de invoering van het integraal management.

5.1 Organisatie

Afbeelding 1: Organogram

HRMStrategie en beleid

Concern control Wonen

Bedrijfsvoering

directeur-bestuurder

raad van commissarissen

5 Organisatie


5.1.1 Formatie

In 2016 is de formatie en het aantal medewerkers, ten opzichte van 2015, afgenomen

met 4.06 fte. Per 31 december 2016 bedroeg het aantal fte’s 59,46 en het aantal

medewerkers 72.

Formatie

2011 2012 2013 2014 2015 2016

Aantal fte’s 79,24 75,65 75,42 63,575 63,52 59,46

Aantal medewerkers 107 112 101 78 79 72

Aandeel mannen 46 56 52 45 46 37

Aandeel vrouwen 61 56 49 33 33 35

Peildatum 31-12-2016

5.1.2 Ziekteverzuim

Het terugdringen van het verzuim heeft onze blijvende aandacht. Het totaal verzuim-

percentage bedroeg eind 2016 2,31 % t.o.v. 5.31 % in 2015, een daling van 3,00 %. Ook

het kort verzuim was eind 2016 lager dan in 2015: 0,94 % t.o.v. 1,24 % in 2015. De

daling van van ons verzuim hebben we mede te danken aan ons aangescherpte

verzuimbeleid. Hierin hebben de leidinggevenden een nadrukkelijker rol gekregen in

de begeleiding en re-integratie van verzuimende medewerkers.

In 2016 heeft er 3 keer een Sociaal Medisch Overleg met de bedrijfsarts plaats gevonden.

Ziekteverzuim

2011 2012 2013 2014 2015 2016

Kort/middel 1,7 1,53 1,75 0,86 1,24 0,94

Lang 1 2,33 1,74 4,97 4,07 1,37

Totaal 2,7 3,86 3,49 5,83 5,31 2,31

Scrumsessie Dienstverlening met medewerkers

43Organisatie

5.1.3 Professionalisering medewerkers

Doelstelling is de specifieke kennis en vaardigheden bij onze medewerkers op het

gebied van huisvesting voor senioren verder te ontwikkelen en te borgen.

Om de kwaliteit van onze medewerkers te meten is net als in 2015 een kwaliteits-

schouw uitgevoerd. Op basis hiervan zijn er met medewerkers POP-gesprekken

gevoerd en hebben medewerkers de gelegenheid gekregen hun kennis te vergroten.

In het afgelopen jaar vonden ook inhoudelijke trainingen plaats voor medewerkers die

in het primaire proces werken. Daarnaast is een breed pallet van HR-instrumenten

vastgesteld, is de beoordelingsprocedure gestroomlijnd, zijn de eerste stappen gezet

in het digitaliseren van HR-processen en is integraal management ingevoerd. De

belangrijkste onderwerpen en resultaten zijn:

• Persoonlijke ontwikkelplannen met medewerkers opgesteld om kwaliteit van de

medewerkers te verhogen.

• Leiderschapsprofiel vastgesteld en leiderschapsontwikkeling gestart. Managers en

teamleiders zijn meer in hun kracht gezet en integraal management begint meer

vorm te krijgen.

• Invoering maandelijks management en teamleidersoverleg. Hiermee worden

teamleiders meer betrokken bij strategische en tactische vraagstukken.

• HR-kaders en HR-beleid ontwikkeld.

In het ontwikkelen van onze medewerkers hebben we in 2016 3.62 % van de bruto

loonsom geïnvesteerd. Alle medewerkers hebben de basistraining Lean gevolgd en

alle leidinggevende zijn gestart met de Black Belt opleiding. Verder zijn er de nodige

functie gebonden trainingen gevolgd zoals huurrecht, excel, personal branding en,

in het kader van onze arbo verplichting, de BHV/EHBO training. Ten behoeve van hun

eigen loopbaanontwikkeling hebben een aantal medewerkers, voor een totaalbedrag

van € 22.982 hun persoonlijk loopbaanontwikkelingsbudget (PLOB) ingezet.

De in het jaarplan 2016 opgenomen activiteiten evaluatie van de competentieprofielen

en vervolgstappen in het kader van duurzaam inzetbaarheid van medewerkers zijn

wegens andere prioriteiten doorgeschoven naar 2017.

5.1.4 Organisatieontwikkeling

In 2013 is gestart met de reorganisatie. Naast de formatiereductie is ook begonnen

met de gewenste ontwikkeling van de organisatie, professionalisering van de mede-

werkers en het Lean maken van de organisatie. Doel van het organisatieontwikkelings-

traject is om binnen de strategieperiode (verander-) activiteiten te organiseren die

direct of indirect leiden tot een professionele organisatie. Cultuurverandering, in

samenhang met het thema professionaliseren van medewerkers, is noodzakelijk om

dit te bereiken. Om sturing te geven aan het ontwikkelingstraject hebben we een

veranderteam ingesteld. Op basis van een veranderagenda zorgen we ervoor gezorgd

dat de organisatie meer wendbaar en flexibeler wordt.


5.2 Integriteit

SOR hecht veel waarde aan een integere bedrijfsvoering. We besteden voortdurend

aandacht aan integriteit binnen de organisatie. Ook voeren we een actief integriteits-

beleid met behulp van onder meer de gedragscode. In de gedragscode hebben we

beschreven wat wij onder integer gedrag verstaan en waar de grenzen liggen. Naast

een gedragscode heeft SOR een klokkenluidersregeling.

Screeningsbeleid personeel

SOR heeft in 2016 screeningsbeleid ingevoerd. Voor een integere bedrijfsvoering is het

belangrijk dat nieuw personeel (medewerkers, directieleden, bestuurder en leden van

de rvc) goed wordt doorgelicht. Het is immers lastiger de aanstelling of het dienst-

verband te beëindigen als de keus achteraf gezien toch niet goed uitpakt.

Bij integriteitsschendingen altijd imago en reputatieschade voor de organisatie in het

geding, soms kan zelfs sprake zijn van schade voor de corporatiebranche.

Workshop integriteit

Om het integriteitsbewustzijn binnen SOR te bevorderen, zijn we met integriteits-

workshops gestart. Hierin bespreken we op de dagelijkse praktijk gerichte dilemma’s.

5.3 Ondernemingsraad

De Ondernemingsraad telde in 2016 vijf zetels. Na het vertrek van Wim van den Bedem

was Radboud Rijsdijk gekozen tot nieuw lid. 31 december 2016 is de voorzitter gestopt

en heeft de voorzittershamer aan Angela van der Graaf overhandigd. Radboud Rijsdijk

is vice-voorzitter geworden en is daarnaast secretaris. Sandra Winkels is als aspirant lid

toegetreden.

In 2016 waren er vier reguliere overlegvergaderingen met de bestuurder. Onder-

werpen van gesprek waren onder andere:

• De toekomstige richting van SOR

• Volkshuisvestelijke doelen binnen de kaders van het herstelplan

• Interne organisatie

• Arbeidsvoorwaarden

Daarnaast is er maandelijks informeel overleg geweest met de bestuurder en het DB

van de OR. Tevens heeft de OR zich laten informeren over de financiële positie van SOR

en de mogelijkheden tot herstel.

Er was één vergadering met de raad van commissarissen, in aanwezigheid van de

bestuurder. Tijdens dit overleg heeft de OR aangegeven trots te zijn op de successen

die in 2016 zijn behaald. Dit heeft de OR eerder met de medewerkers gedeeld.

Tussentijdse overleg met HRM over specifieke HRM-kwesties heeft twee maal plaats

gevonden.

De OR heeft adviezen uitgebracht over onder meer de bereikbaarheidsregeling, de

klokkenluidersregeling.

45Organisatie

Onderling heeft de OR acht maal formeel overlegd. Daarnaast waren er twee trainings-

dagen.

Samenstelling van de OR per eind 2016 is als volgt:

• Erik de Rooij, voorzitter

• Angela van der Graaf, penningmeester en vice-voorzitter

• Radboud Rijsdijk

• Aad Klein

• Maarten Knigge

• Sandra Winkels, aspirant lid OR

5.4 Efficiënte en compliant processen

LEAN

Onze ambitie is de organisatie volledig volgens de Lean-filosofie en principes in te

richten. Doel is om eind 2018 op de onderdelen dienstverlening en efficiënt en

effectief werkende organisatie tot de best presterende corporaties te behoren. Werken

volgens LEAN heeft gevolgen voor het leiderschap, de cultuur, de processen, werk-

wijzen, gedrag en het functioneren van de medewerkers. Onderdeel van Lean is het

permanent doorlopen van de PDCA-cyclus om het proces bij te sturen. Dit is een

meerjarig programma dat in 2015 is gestart.

In het verslagjaar hebben alle medewerkers die betrokken zijn bij het optimaliseren

van de hoofdprocessen een dagdeel LEAN yellow belt gevolgd. Ze kennen de basis-

principes, spreken de taal en weten wat de bedoeling is. De teamleiders zijn gestart

met de black belt opleiding.

Tegelijkertijd zijn we een aantal verbetertrajecten gestart, zoals bij de processen

servicekosten, huurincasso, factuurverwerking en opdrachtverstrekking. Eind 2016 zijn

alle basisprocessen geanalyseerd, gemonitored en verbeterd. Er is gewerkt aan de

volgende klantprocessen:

• Verhuur / mutatieprocedure

• Procedure afrekening stook- en servicekosten

• Niet Planmatig Onderhoudsprocedure

• Planmatig Onderhoudsprocedure

• Klachtenprocedure

• Klantcontactcentrum procedure.

Tevens nemen we een aantal financieel-administratieve processen onder de loep, zoals

het optimaliseren van digitale factuurverwerking in combinatie met Onderhoud in de

Cloud.

Compliance

Met compliance hebben we voor ogen dat we op een actieve manier de integriteit en

naleving van interne regels en externe weten regelgeving waarborgen. De doelstelling

om over een compliance reglement te beschikken is doorgeschoven naar 2017.


5.5 Intern beheersysteem

De bedrijfsprestaties volgen we continu om te kijken of verbetering en vernieuwing

mogelijk of noodzakelijk is.

Ons intern beheersysteem richt zich op ‘Plan-do-check-act’ (PDCA-cyclus): maak

plannen – voer ze uit – evalueer de werking – pas zo nodig aan. Dit krijgt vorm in de

cyclus van ondernemings- en jaarplan, kwartaalrapportage, jaarverslag en jaarrekening.

Zo nodig stellen we doelstellingen, maatregelen, processen of budgetten bij. Voor-

beeld is het verhuurproces.

De ontwikkeling van onze kritische prestatie-indicatoren is een vast onderdeel van

onze P&C-cyclus. Wanneer bepaalde indicatoren buiten de gestelde bandbreedte

(dreigen te) komen, ondernemen we daarop gepaste actie. We toetsen frequent

de meerjarendoelen, vooral bij de vaststelling van de kaderbrief, jaarverslag en

jaarrekening en jaarplan en begroting.

5.6 Governance

We conformeren ons aan de vernieuwde Governancecode volgens het principe ‘pas

toe of leg uit’. Onderdelen uit de Governancecode zijn opgenomen in de woningwet

die sinds 1 juli 2015 van kracht is geworden. In 2016 is veel inzet gepleegd op de

implementatie van de woningwet en dus op de governanceonderdelen die in de

woningwet zijn opgenomen, zoals het aanpassen van statuten en reglementen.

5.7 Vastgoed(sturing)

In 2016 hebben we voor de tweede keer de vastgoedcyclus (‘Rigo-achtbaan’) door lopen.

Naast de reguliere stappen zoals de actualisering van het inzicht in de marktvraag en

het aanbod, het vertalen van de ondernemingsdoelen naar een wens portefeuille en de

doorvertaling naar gebouwstrategieën is een aantal specifieke verdiepingsslagen

gemaakt.

Voor het eerst is voor het volledige bezit de marktwaarde in verhuurde staat vast-

gesteld (full versie). Daarnaast is het afwegingskader 2016 opgesteld. Dit afwegings-

kader biedt inzicht biedt in de waardering van de afzonderlijke gebouwen op het

gebied van volkshuisvestelijke kwaliteit, technische kwaliteit en financieel rendement.

Ten behoeve van vervreemding van vastgoed hebben we dispositiebeleid geformuleerd.

In het kader van risicomanagement is een zorgvastgoedstrategie opgesteld.

5.8 Visitatie

Wij zijn in de eerste maanden van 2015 gevisiteerd. Het oordeel over het maatschappelijk

presteren was ‘voldoende tot ruim voldoende’.

Wij zijn een categorale corporatie en daarmee anders dan de meeste andere corporaties.

Bij de visitatie zijn de afwijkingen en de context waarin wij opereren betrokken bij de

beoordeling.

De geformuleerde leer- en verbeterpunten hebben we opgenomen in een verbeterplan.

47Organisatie

De voortgang van het verbeterplan monitoren we via de periodieke rapportages.

Nagenoeg alle leer- en verbeterpunten zijn inmiddels opgepakt dan wel gerealiseerd.

5.9 Communicatie

In 2016 hebben we gewerkt aan kanaalsturing. We laten de klant kiezen met ons in

contact te komen via verschillende kanalen op tijden die hem/haar het beste passen.

Daarbij sturen we via alle communicatiemiddelen en -kanalen op een efficiënte

eerstelijns afhandeling van zoveel mogelijk klantvragen, direct door het klant-

contactcentrum. Zowel telefonisch als per e-mail. Ook zien we een groeiend aantal

reparatieverzoeken via de website. Deze verzoeken worden direct door de aannemer

in behandeling genomen. De kanaalsturing resulteerde in meer duidelijkheid voor de

klant en een snellere afhandeling van vragen.

Door het actiever inzetten van sociale media bereiken we meer stakeholders. Met

name het publiceren van bewonersverhalen en ons sociale gezicht op Facebook

resulteerde in een sterke groei in betrokkenheid onder (potentiële) bewoners en hun

netwerk. Al realiseren we ons dat we hier nog niet alle ouderen kunnen bereiken.

Daarom verhoogden we conform de aanbevelingen uit het visitatierapport de

frequentie van de bewonersnieuwsbrief naar zes keer per jaar. Met SORnieuws

informeren we alle bewoners over sociaal beheerzaken, de organisatie en voor hen

relevante veranderingen. Ons belangrijkste communicatiemiddel met bewoners is en

blijft persoonlijk contact en goede (telefonische) bereikbaarheid.

We nodigen stakeholders uit om kennis en ervaring te delen. Daarbij streven we ernaar

ook organisaties van buiten de branche met onze stakeholders in verbinding te

brengen. Het SOR Denk Mee Café in het kader van 30 jaar SOR was daarvan een

succesvol resultaat.

twitter.com/@SORwonen facebook.com/SORwonen youtube.com/SORwonen

De multichannel campagne gericht op meer naamsbekendheid in Rotterdam was

zichtbaar in huis-aan-huis kranten, op de tram, via sociale media en een facebook-

campagne. Het communiceren van onze unique selling points Ontmoeting, Gemak en

Veiligheid riep herkenning op bij woningzoekenden en had een positieve invloed op

de verhuurbaarheid van onze woningen.

Het verhogen van de awareness voor communicatieaspecten is ook voor 2017 een

actiepunt. We willen een communicatief vaardige organisatie zijn. Dat betekent dat

iedereen communiceert en daarin zijn verantwoordelijkheid neemt.


Kristal

Hoeksteen

Ariane

ZonnehoveMarthalaan, Otheloweg

De SOR-burendag gaat steeds meer leven. In 2016 deden al 35 bewonerscommissies mee (zie pagina 32).

49Financiën

Het derde hoofdthema uit de Nieuwe koers betreft onze financiën:

• Zo snel mogelijk voldoen aan de ratio’s van WSW en Aw

• Strak financieel beleid

• Laagste kwartiel van de benchmark bedrijfskosten

Financieel gezien voldoen we zo snel mogelijk aan de ratio’s van WSW en Aw zonder

dat dit ten koste gaat van onze doelstellingen voor onze huurders. Dit vraagt om

eenduidig financieel beleid en strakke financiële sturing.

Financieel gezien voldoen we zo snel mogelijk aan de ratio’s van WSW en Aw zonder

dat dit ten koste gaat van onze doelstellingen voor onze huurders. Dit vraagt om

eenduidig financieel beleid en strakke financiële sturing.

Het boekjaar 2016 sluit met een jaarresultaat van € 24,9 miljoen negatief (2015: € 57,2

miljoen positief) en een eigen vermogen van € 15,3 miljoen positief (2015: 38,9 miljoen

positief). In dit hoofdstuk wordt een nadere toelichting gegeven op vermogen en

resultaat, de ontwikkeling van de financiële ratio’s, treasury en risicomanagement.

6.1 Resultaat en vermogen

Resultaat

Het bedrijfsresultaat ad € 30,7 miljoen is met € 47,4 miljoen gedaald ten opzichte van

2015. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door de mutatie in de marktwaarde in

verhuurde staat.

Vermogen

Het eigen vermogen is gedaald tot € 15,3 miljoen (2015: € 38,9 miljoen). Dit wordt

grotendeels veroorzaakt door de hogere waarde van ons vastgoed en een hogere

negatieve marktwaarde van de embedded derivaten.

Ratio’s

SOR staat sinds eind 2014 onder verscherpt toezicht van Aw. Enerzijds vanwege de

aanwezigheid van zorgvastgoed, anderzijds vanwege inherente risico’s in de porte-

6 Financiën


feuille extendibel leningen en het niet voldoen aan alle financiële ratio’s. In 2014 is een

Herstelplan opgesteld welke jaarlijks wordt geüpdatet.

Operationele kasstroom

De kasstroom uit operationele activiteiten is over 2016 circa € 11,1 miljoen positief.

Ook in meerjarig perspectief zijn de kasstromen positief. SOR voldoet structureel aan

de ICR van 1,4.

Continuïteit

De continuïteit van SOR is niet in het geding:

• De passiefpost rondom de embedded leningen valt vrij in de jaren na het keuze-

moment van de bank voor een vaste of variabele rente. Per saldo krijgt SOR

exploitatietechnisch een variabel rentende lening van circa 1%, waar tot op heden

in de meerjarige exploitatie met de hogere vaste rente is gerekend. SOR wordt ook

in meerjarig perspectief niet armer of rijker van het verwerken van een negatieve

marktwaarde van de embedded derivaten in de jaarrekening.

• Het Herstelplan is in januari 2015 goedgekeurd door de Aw en wordt jaarlijks

geupdated. De realisatie van het Herstelplan ligt op koers waardoor binnen een

beperkte periode de beïnvloedbare ratio’s (ICR, DSCR en solvabiliteit) naar ver-

wachting voldoen aan de gestelde eisen.

• De geprognosticeerde resultaten 2017 zijn positief en er zijn geen opzeggingen van

belangrijke huurcontracten met grote zorginstellingen.

• De liquiditeitspositie is positief en SOR behoeft in 2017 geen nieuwe leningen aan

te trekken.

De jaarrekening 2016 is derhalve opgesteld op basis van het continuïteitsbeginsel.

6.2 Liquiditeit

De liquiditeit ontwikkelt zich boven begroting.

Liquiditeitsontwikkeling 2016 (× € 1 miljoen)

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

0

20

40

60

80

100

120

EindaflossingenSpreadherzieningen

5% renterisico15% renterisicoVariabel rentende leningen

10% renterisicoVariabel rentende leningen

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

2062

2064

2066

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

Begroting

Begroting

Realisatie

51Financiën

De verschuiving tussen begroting en realisatie gedurende het jaar wordt vooral

veroorzaakt doordat investeringen in de ombouw van een aantal gebouwen over de

jaargrens zijn geschoven en duurzaamheidsinvesteringen zijn uitgesteld naar 2017.

De liquiditeitsontwikkeling voor 2017 laat een volgende beeld zien:

Liquiditeitsontwikkeling 2017 (× € 1 miljoen)

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

0

20

40

60

80

100

120

EindaflossingenSpreadherzieningen



2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

2062

2064

2066

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

Begroting

Begroting

Realisatie

Conclusie is dat de liquiditeitspositie voorloopt op de begroting en SOR ruimschoots in

staat is aan al zijn betalingsverplichtingen te voldoen.

6.3 Treasury

De leningportefeuille heeft eind 2016 een restant hoofdsom van circa € 633 miljoen.

Gedurende 2016 is door reguliere en eindaflossing de leningportefeuille met € 7

miljoen afgenomen.

Het gemiddelde rentepercentage van de langlopende leningen is gedaald van 4,48%

in 2015, naar 4,43% in 2016. Onderstaand is het WSW renterisicoprofiel van de

leningenportefeuille opgenomen. In het renterisicoprofiel zijn de jaarlijkse eind-

aflossingen van langlopende leningen inclusief renteherzieningen en herziening van

de liquiditeitsopslagen (“spread”) weergegeven.


WSW Renterisicoprofiel van de leningenportefeuille (× € 1 miljoen)

januar

i

0

5

10

15

20

25

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

januar

i

0

5

10

15

20

25

0

20

40

60

80

100

120

febru

ari

maa

rtap

ril mei

juni

juli

augustu

s

septe

mber

oktober

novem

ber

decem

ber

Begroting EindaflossingenSpreadherzieningen



Realisatie/prognose

2016

2018

2020

2022

2024

2026

2028

2030

2032

2034

2036

2038

2040

2042

2044

2046

2048

2050

2052

2054

2056

2058

2060

2062

2064

2066

Zoals uit het renterisicoprofiel blijkt, overschrijdt SOR de 15% renterisiconorm van het

WSW in 2054 licht. Dit is het directe gevolg van het verkleinen van leningen-

portefeuille door het aflossen van geborgde leningen vanuit de eigen kasstromen.

6.4 Autoriteit woningcorporaties en Waarborgfonds Sociale

Woningbouw

De Autoriteit woningcorporaties (voorheen: CFV) en WSW houden toezicht op woning-

corporaties en rapporteren jaarlijks over hun bevindingen. SOR staat sinds november

2014 onder verscherpt toezicht van de Autoriteit woningcorporaties. De reden is dat

Aw stelt dat in het meerjarenperspectief uit februari 2014 (dPi 2013), nog onvoldoende

rekening was gehouden met de door gewijzigd overheidsbeleid inzake de bekostiging

van verzorgingshuizen noodzakelijke investeringen in ons zorgvastgoed. De Aw kon

op dat moment onvoldoende de financiële consequenties overzien op basis van onze

prognosecijfers uit februari 2014. Daarnaast is de aanwezigheid van extendible

leningen voor de Aw een risicoverhogend element.

Begin 2015 heeft Aw het ingediende ondernemingsplan 2015-2018 inclusief Herstel-

plan goedgekeurd. Met deze goedkeuring geeft het Aw aan vertrouwen te hebben in

de uitgangspunten van het Herstelplan en is het aan SOR om dit Herstelplan te

realiseren. Het WSW heeft het ingediende ondernemingsplan 2015-2018 inclusief

Herstelplan in juni 2015 voorzien van een inhoudelijke reactie en goedkeuring.

Eind 2016 is een update van het Herstelplan ingediend bij Aw en WSW. In deze update

zijn de meest recente ontwikkelingen op het gebied van het huurakkoord en de

ombouw van zorgvastgoed verwerkt.

53Financiën

Per kwartaal wordt aan Aw en WSW over de voortgang van het Herstelplan

ge rapporteerd via de kwartaalrapportage. Daarnaast vinden regelmatig informatieve

gesprekken plaats om Aw en WSW te informeren om over ontwikkelingen. Wij ervaren

het toezicht door Aw en WSW als zeer constructief.

6.5 Risicomanagement

Om de financiële positie scherp in beeld en op een goed niveau te houden, zet SOR

een aantal middelen in voor financiële risicobeheersing:

• Per kwartaal wordt een rapportage opgesteld over de financiële prognoses, de

organisatieontwikkeling, het onderhoud, de projecten en de ontwikkelingen in de

omgeving die van invloed zijn op het werkgebied van SOR. Hierin wordt ook over

de voortgang van het ondernemingsplan gerapporteerd.

• Voor de risico’s verbonden aan het zorgvastgoed wordt periodiek een rapportage

opgesteld.

• Over individuele projectvoorstellen wordt volgens een vaste procedure door de

bestuurder en raad van commissarissen besloten. Onderdeel van de afweging is een

risicoparagraaf gericht op volkshuisvestelijke, markttechnische en financiële

aspecten.

• Door vermogen aan te trekken tegen gunstige rentetarieven en rentes afhankelijk

van de markt voor kortere of langere tijd vast te zetten wordt gericht gewerkt aan

het stabiliseren van rentelasten, het maximaliseren van rentebaten en het spreiden

van renterisico’s.

• Intern is een risicobeoordeling gemaakt op basis van het 24 business risk vragen van

het WSW. De uitkomsten van deze risicobeoordeling zijn meegenomen in het

risicomanagementsysteem

In 2016 is een gestructureerd risicomanagementsysteem op basis van COSO ERM

geïmplementeerd. In samenspraak met de raad van commissarissen, Mangementteam

en teamleiders is de Risk Appetite bepaald, gebruikmakend van de strategische

doelstellingen. Organisatie breed zijn vervolgens de risico’s in kaart gebracht en gebun-

deld. Aansluitend zijn de risico’s geplot in een assenstelsel waarbij het risico beoor-

deeld moest worden naar de mate van beïnvloedbaarheid van het risico en de

mogelijke omvang van het risico.

Risicomanagementsysteem

om

van

g r

isic

o

Betaalbaarheid bewegingsvrijheid Vraag en aanbod

Leefbaarheid Huren matigenFinanciële positie

Financiële ratio’s

Rente-schommelingen

borging

Leegstand, passend toewijzen

Verhuurdersheffing

Compliance Externe samenwerking Ethisch handelen

Zorgvastgoed Juistheid en volledigheid Fraude/ financieel wanbeleid

ICT Duurzaamheid Klant

ProcessenOrganisatieverandering

Communicatie

Veiligheid

Niet Daeb bezit Mobiliteit

Allochtone doelgroep Wensen (nieuwe) huurder

Achteruitkijken Pensioen ontwikkeling

Fiscaliteit

Concurrentie Klant vertegenwoordiging Druk organisatie Ombouw projecten

Onderscheidend vermogen Outsourcen Transformatie Zelfstandigheid SOR

Kennis en kwaliteit (overhead)kosten Kosten mutatie

Hoge werkdruk Scootmobiel Expertise “Modern”bezit

beinvloedbaar


Voor de risico’s met de hoogste beïnvloedbaarheid en risico omvang zijn door de

risico-eigenaren afgeleide risico’s bepaald en de benodigde beheersmaatregelen. Voor

die afgeleide risico’s waar geen operationele beheersmaatregel beschikbaar was, zijn

actieplannen geschreven. Deze actieplannen worden in 2017 tot uitvoer gebracht en

per kwartaal op de voorgang gemonitord.

6.6 Kritische Prestatie Indicatoren

In het op de Nieuwe Koers gebaseerde jaarplan 2016 zijn tien KPI’s opgenomen. De

realisatie van de KPI’s is als volgt:

Kritische Prestatie Indicator

Vergroten van het aandeel huurder van allochtone afkomst. ✓Vergroten professionaliteit van onze dienstverlening via de KWH methodiek.

Op innovatieve wijze invulling geven aan onze rol als zorgregisseur ✓Op innovatieve wijze invulling geven aan de verlaging van de servicekosten. ✓Betaalbaarheid van ons woningbezit aan de voorkant sturen door 100% passende toewijzing ✓Investeren in duurzaamheid tot minimaal label B van onze woningen.

Klantprocessen “basis op orde“ voor 1 januari 2017 beschreven en opgenomen in PDCA cyclus.

Programma voor organisatieontwikkeling gerealiseerd.

Vereiste professionalisering medewerkers conform doelstellingen ondernemingsplan gerealiseerd.

Financiële doelstellingen gerealiseerd. ✓

De realisatie ligt grotendeels op koers maar heeft vooral op de KPI’s over de organisa-

tieontwikkeling vertraging opgelopen. De verdere professionalisering en organisatie-

ontwikkeling is, na de grondige inventarisatie van de stand van zaken in het eerste

kwartaal, met volle kracht in de rest van dit jaar opgepakt maar niet op alle aspecten

geheel afgerond. De afronding van deze KPI’s vindt plaats in 2017. De KPI rondom de

uitvoering van de verduurzaming van 8 gebouwen schuift door naar 2017.

55Verkorte jaarrekening

7 Verkorte jaarrekening


7.1 Balans

Balans per 31 december 2016 (na resultaatbestemming) (× € 1.000)

ACTIVA

VASTE ACTIVA 31-12-2016 31-12-2015

Materiële vaste activa

DAEB vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoedbelegging 561.995 580.941

Niet-DAEB vastgoed in exploitatie 260.329 248.709

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 8.044 7.258

Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie 9.606 10.241

839.974 847.149

Financiële vaste activa

Latente belastingvordering(en) 14.351 3.954

Overige vorderingen 4.637 5.115

18.988 9.069

Som der vaste activa 858.962 856.218

VLOTTENDE ACTIVA

Voorraden

Vastgoed bestemd voor verkoop 664 182

664 182

Vorderingen

Huurdebiteuren 840 920

Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen 963 962

Belastingen en premies sociale verzekeringen 1.498 491

Overige vorderingen 604 752

Overlopende activa 100 637

4.005 3.762

Liquide middelen 19.034 22.360

Som der vlottende activa 23.703 26.304

TOTAAL ACTIVA 882.666 882.522


Voor een nadere toelichting voor de in de verkorte jaarrekening opgenomen cijfers verwijzen wij naar de geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekening op www.sor.nl/publicaties.

Balans per 31 december 2016 (na resultaatbestemming) (× € 1.000)

PASSIVA

VERMOGEN 31-12-2016 31-12-2015

Herwaarderingsreserve 146.309 147.783

Overige reserves -133.622 -108.827

Totaal eigen vermogen 12.687 38.956

VOORZIENINGEN

Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen 0 3.500

Voorziening latente belastingverplichtingen 6.309 8.472

Voorziening reorganisatiekosten 351 572

Voorziening deelnemingen 670 666

Overige voorzieningen 11.152 12.547

Totaal voorzieningen 18.482 25.757

LANGLOPENDE SCHULDEN

Schulden/leningen overheid 7.994 8.712

Schulden/leningen kredietinstellingen 624.530 630.887

Embedded derivaten 202.651 162.312

Overige schulden 619 543

Totaal langlopende schulden 835.795 802.454

KORTLOPENDE SCHULDEN

Schulden aan leveranciers 4.689 3.237

Vooruit ontvangen huren 372 461

Belastingen en premies sociale verzekeringen 1.140 759

Schulden ter zake van pensioenen 47 60

Overige schulden 286 757

Overlopende passiva 9.167 10.081

Totaal kortlopende schulden 15.702 15.355

TOTAAL PASSIVA 882.666 882.522


7.2 Resultatenrekening

Winst- en verliesrekening over 2016 (× € 1.000)

2016 2015

Huuropbrengsten 60.223 60.434

Opbrengst servicecontracten 6.519 6.089

Lasten servicecontracten -6.075 -6.037

Lasten verhuur en beheeractiviteiten -11.194 -11.296

Lasten onderhoudsactiviteiten -8.598 -11.283

Overige directe operationele lasten exploitatie in bezit -1.739 -2.701

Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille 39.136 35.206

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 0 6.879

Toegerekende organisatiekosten -11 -463

Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille - -6.754

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille -11 -338

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 2.331 -3.025

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille -13.698 49.206

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille bestemd voor verkoop

0 0

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille -11.367 46.181

Opbrengst overige activiteiten 3.048 3.024

Kosten overige activiteiten -1.289 -1.230

Netto resultaat overige activiteiten 1.759 1.794

Overige organisatiekosten 0 0

Leefbaarheid -247 -195

Bedrijfsresultaat 29.270 82.648

Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van effecten -478 -3

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 1.424 1.506

Rentelasten en soortgelijke kosten -28.700 -29.107

Mutatie embedded derivaten -40.340 11.157

Saldo financiële baten en lasten -68.094 -16.448

Resultaat voor belastingen -38.824 66.200

Belastingen 12.559 -4.517

Resultaat na belastingen -26.265 61.683

Aandeel in resultaat van deelnemingen -4 -12

Groepsresultaat na belastingen -26.269 61.670

Baten en lasten rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt - -

Nettoresultaat -26.269 61.670


7.3 Kasstroomoverzicht

Kasstroomoverzicht 2016 (× € 1.000)

2016 2015

Operationele activiteiten

Ontvangsten

Huren 61.754 61.510

Vergoedingen 6.155 6.341

Overheidsontvangsten 0 0

Overige bedrijfsontvangsten 763 320

Renteontvangsten 69 167

Saldo ingaande kasstromen 68.742 68.338

Uitgaven

Erfpacht 0 0

Personeelsuitgaven 5.387 4.815

Onderhoudsuitgaven 7.355 9.525

Overige bedrijfsuitgaven 13.360 13.580

Renteuitgaven 29.124 29.224

Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat 35 20

Verhuurdersheffing 2.051 2.073

Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden 247 195

Vennootschapsbelasting 0 0

Saldo uitgaande kasstromen 57.558 59.433

Kasstroom uit operationele activiteiten 11.184 8.905

(Des)investeringsactiviteiten

MVA ingaande kasstroom

Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 94 6.900

Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegenheden 0 0

Verkoopontvangsten grond 0 0

(Des)Investeringsontvangsten overig 0 0

Tussentelling ingaande kasstroom MVA 94 6.900

MVA uitgaande kasstroom

Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden 315 1.538

Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden 6.730 97

Leefbaarheid externe uitgaven projectgebonden 0 0

Investeringen overig 470 170

Externe kosten bij verkoop 11 0

Tussentelling MVA uitgaande kasstroom 7.526 1.805


Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA -7.432 5.095

FVA

Ontvangsten verbindingen 0 95

Ontvangsten overig 0 0

Uitgaven verbindingen 0 -31

Uitgaven overig 0 0

Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA 0 64

Kasstroom uit (des)investeringen -7.432 5.159

Financieringsactiviteiten

Ingaand

Nieuwe door WSW geborgde leningen 0 52.700

Nieuwe niet door WSW geborgde leningen Daeb-investeringen 0 0

Nieuwe niet door WSW geborgde leningen niet-Daeb-investeringen 0 0

Uitgaand

Aflossing door WSW geborgde leningen 7.077 67.081

Aflossing niet door WSW geborgde leningen Daeb-investeringen 0 0

Aflossing niet door WSW geborgde leningen niet-Daeb-investeringen 0 0

Kasstroom uit financieringsactiviteiten -7.077 -14.381

Mutatie liquide middelen -3.325 -317

Liquide middelen per 1 januari 22.360 22.677

Liquide middelen per 31 december 19.034 22.360


Bijlage 1

Bedrijfsgegevens en samenstelling stichtingsorganen SOR 53

Bijlage 2

Bedrijfsgegevens van de verbindingen 54

Bijlagen

63Bijlagen

1 Bedrijfsgegevens en samenstelling stichtingsorganen SOR

Bedrijfsgegevens

Bedrijfsnaam SOR

Vestigingsplaats Rotterdam

Datum van oprichting 9 september 1986

Koninklijk Toelatingsbesluit Nr. 89.005111, d.d. 3 maart 1989

Inschrijving Kamer van Koophandel en Fabrieken

voor Rotterdam

Handelsregister dossiernummer: 24185744,

d.d. 13 november 1990

Datum laatste vaststelling van de statuten

bij akte

11 februari 2009, verleden bij Fokkema Linssen

notarissen

Kantooradres Botersloot 175, 3011 HE Rotterdam

Postadres Postbus 22260, 3003 DG Rotterdam

Website www.sor.nl

Contactgegevens E-mail: [email protected]

Telefoon: (010) 444 55 55

Fax: (010) 404 80 26

Samenstelling stichtingsorganen op 31 december 2016

raad van commissarissen drs. ing. B. de Graaf

drs. H.M.A. van duin MRE

J.M. Kremer MBA

Drs. S. Fleischeuer

Drs. T.J.M. Bank

voorzitter

vice-voorzitter

Directeur-bestuurder H. Najja MBA

Managementteam drs. R. Bouter RA

L. Barreiro de León CMC

G. de Heide RC

dr ir S. Adrianow

manager Bedrijfsvoering

manager Wonen

concern controller

projectleider strategie en beleid/

bestuurssecretaris

Ondernemingsraad E. de Rooij

A. van der Graaf

A. Klein

M. Knigge

R. Rijsdijk

S. Winkels

voorzitter

vice-vvorzitter, penningmeester

Arbo-commissie

lid

lid

aspirant lid OR

Bestuur Huurdersplatform SOR

(zelfstandig rechtspersoon)

L. van Reeuwijk

T. Dekker

Mw. R. Kranenburg

E. Vink

M. Groenewegen

voorzitter

penningmeester, vice-voorzitter

secretaris

lid

lid

Klachtencommissie ing. H.J.B. Nap

mr. M. van Seventer

mr. drs. C.J.M. Stubenrouch secretariaat


2 Bedrijfsgegevens van de verbindingen

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR HOLDING B.V.

Naam van de verbinding SOR HOLDING B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het functioneren als Holding B.V. voor de overige B.V.’s van de T.I.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het functioneren als Holding B.V. voor de overige B.V.’s van de T.I.

Heeft consolidatie binnen de T.I. plaatsgevonden? JA

Financiële gegevens 2016

Vennootschap SOR HOLDING B.V.

Eigen vermogen -/- € 669.781,-

Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%

Nominale waarde belang € 18.000,- gewone aandelen

Intrinsieke waarde -/- € 669.781,-

Wijze en mate van bestuurlijke zeggenschap De T.I. is de enig aandeelhouder en bestuurt de B.V.

Geldstromen

Van T.I. naar verbinding n.v.t.

Van verbinding naar T.I. n.v.t.

Doorberekende kosten aan de verbinding n.v.t.

Risicobeheersing Door de eenheid van aandeelhouder en leiding is de risicobeheersing gelijk aan die in de T.I.

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR Vastgoedontwikkeling B.V.

Naam van de verbinding SOR Vastgoedontwikkeling B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I.

Heeft consolidatie binnen de T.I. plaatsgevonden? Ja


Vennootschap SOR Vastgoedontwikkeling B.V.


Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%



Wijze en mate van bestuurlijke zeggenschap De Holding B.V. is de enig aandeelhouder en bestuurt de B.V.

Geldstromen

Van T.I. naar verbinding € 250,-

Van verbinding naar T.I. n.v.t.

Productie en ontwikkeling van vastgoed in de verbinding n.v.t.



65Bijlagen

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR Senior-Village B.V.

Naam van de verbinding SOR Senior-Village B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.



Vennootschap SOR Senior-Village B.V.

Eigen vermogen € 15.567,-

Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%


Intrinsieke waarde € 15.567,-


Geldstromen



Risicobeheersing Door de eenheid van aandeelhouder en leiding is de risico beheersing gelijk aan die in de T.I.

Bedrijfsgegevens van de verbindingen: SOR Voordeban B.V.

Naam van de verbinding SOR Voordeban B.V.

Rechtsvorm B.V.


Statutaire doelstelling Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.

Kern / Nevenactiviteiten in het verslagjaar Het in opdracht van de T.I. ontwikkelen van vastgoed ten behoeve van de T.I. Het betreft hier een bv die speciaal voor een specifiek project is opgericht.



Vennootschap SOR Voordeban B.V.


Jaaromzet € 0,-

Belang in % 100%




Geldstromen




7 - 2016

SOR

Botersloot 175, 3011 HE Rotterdam | Postbus 22260, 3003 DG Rotterdam

T (010) 444 55 55 E [email protected]

www.sor.nl

facebook.com/SORwonen

youtube.com/SORwonen

twitter.com/@SORwonen

Colofon

Tekst en cijfers: SOR; Vormgeving en opmaak: Identity Design, Rotterdam;

Fotografie: Rick van der Vlies, Eline Hensen, SOR en bewoners

Jaarverslag & Jaarrekening 2016 - SOR comfortabel wonen · 6 SOR Jaarverslag & Jaarrekening 2016...

Documents

Transcript of Jaarverslag & Jaarrekening 2016 - SOR comfortabel wonen · 6 SOR Jaarverslag & Jaarrekening 2016...