federatie van partners voor werk

De pijlers van een nieuwe toekomst

j a a r v e r s l a g 2 0 0 9

federatie van partners voor werk

De pijlers van een nieuwe toekomst

j a a r v e r s l a g 2 0 0 9

3

jaa

rve

rsl

ag 2

009

inhoud p 3

voorwoord p 4

De federatie p 6

organisaties en instanties waar Federgon vertegenwoordigd is p 7

De socio-economische dossiers in 2009 p 8

onderzoeken en publicaties in 2009 p 12

economisch verslag p 14

De Federgonsectoren in 2009 p 40

inhoud

uitDagingen krachtDaDig aanpakken

4

jaa

rve

rsl

ag 2

009

onze bedrijven en hun medewerkers deze verwachtingen in te lossen. nooit droegen de leden van Federgon beter hun titel van ‘partners voor werk’.

toch heeft de crisis de structurele ver-anderingen waar de arbeidsmarkt mee af te rekenen heeft niet gewijzigd. Den-ken we maar aan de vele knelpuntfunc-ties die, ondanks de toenemende werk-loosheid, vacant gebleven zijn. Denken we maar aan de allochtonen, de oudere werknemers en de jongeren, voor wie het meer dan ooit moeilijk is om een plaats op de arbeidsmarkt te veroveren of te behouden. De veroudering van de bevolking, de evolutie in de industrie en de economische veranderingen, verei-sen nog steeds structurele maatregelen voor de arbeidsmarkt. nieuwe en om-vangrijke hervormingen zijn thans on-vermijdelijk als België en de gewesten hun sociaal model wensen te behouden. het is met deze gegevens in het achter-hoofd dat Federgon haar memoranda voor de regionale verkiezingen van juni 2009 heeft uitgewerkt en toegelicht, on-der het motto ˝meer mensen aan het

het jaar 2009 zal in de herinnering voort-leven als dat van de economische crisis. Deze crisis was al ingezet in 2008 en teis-terde alle sectoren van het bedrijfsleven. ook de ondernemingen aangesloten bij Federgon kregen er mee af te rekenen, hoewel sommige meer dan andere. in deze moeilijke omstandigheden, en ge-confronteerd met een vaak aanzienlijke terugval van hun activiteiten, hebben de leden van Federgon meer dan ooit blijk moeten geven van flexibiliteit en crea-tiviteit. De crisismaatregelen van de regering hebben hierbij een belangrijke rol gespeeld en de ondernemingen ge-holpen om de moeilijkheden het hoofd te bieden.

vanzelfsprekend heeft de economische crisis ook een impact gehad op de werk-gelegenheid. De arbeidsmarkt kreeg het zwaar te verduren. vele werkzoekenden, uitzendkrachten of ontslagen werkne-mers wendden zich tot onze leden om opnieuw werk te vinden. hun verwach-tingen ten aanzien van onze leden waren groot. in de context van een zwakke ar-beidsmarkt was het een uitdaging voor

werk zetten en houden via een ambi-tieus arbeidsmarktmodel˝. Federgon pleit hierin voor grote en ambitieuze hervormingen van de arbeidsmarkt.De bedrijven aangesloten bij Federgon - partners voor werk, zijn de pijlers van een nieuwe toekomst voor de arbeidsmarkt. Door transities in ieders beroepsleven te vergemakkelijken en in vertrouwen te laten verlopen, door de professionele mobiliteit te verbeteren, en door de competenties van werkne-mers en werkzoekenden te verruimen, dragen ze bij tot het beter afstemmen van de arbeidsmarkt op de uitdagingen waar deze voor staat.

onze leden zijn partners van de onderne-mingen, partners van de werkzoekenden en de werknemers, maar ook partners van de overheden, die hier en nu de enorme verantwoordelijkheid dragen de noodza-kelijke aanpassingen van de arbeidsmarkt vorm te geven en te begeleiden. om dit doel te bereiken kunnen deze overheden het zich niet veroorloven een andere weg te volgen dan méér partnerschap met de privé-actoren. Buitenlandse voorbeelden

voorwoord

De pijlers van een nieuwe toekomst

5

jaa

rve

rsl

ag 2

009

van publiek – private samenwerking en van het inzetten door de overheid van privé-actoren voor de begeleiding van werkzoekenden, maken de toegevoeg-de waarde van dit soort samenwerking overduidelijk. Dit is ook gebleken uit het onderzoek dat in 2009 door hiva - kuleuven in opdracht van Federgon werd uitgevoerd.

eigenlijk kunnen we de huidige periode vergelijken met het bouwen van een brug. aan de ene kant van deze brug in opbouw vinden we 2009 en de jaren voordien. 2010 betekende immers het einde van de lissabon-strategie. De resultaten van ons land zijn bedroe-vend. Zo goed als geen enkele doelstel-ling werd gehaald en de indicatoren zijn onvoldoende gestegen. België en zijn gewesten zijn er niet in geslaagd de noodzakelijke hervormingen tot een goed einde te brengen. België

en zijn deelstaten moeten dringend actie ondernemen. het is hoog tijd om de uitdagingen krachtdadig aan te pak-ken en daadwerkelijk te bouwen aan de brug naar de overkant. in het kader van de nieuwe strategie ˝eu 2020˝, is europa op dit ogenblik immers volop bezig met het vooropstellen van nieu-we, ambitieuze doelstellingen voor het jaar 2020. alle beschikbare krachten in de samenleving en alle competenties die voorhanden zijn moeten nu gebun-deld worden om, resoluut en tezamen, te werken aan de brug waarmee deze doelstellingen kunnen worden bereikt. Federgon, en de bedrijven die de fede-ratie vertegenwoordigt, willen blijk ge-ven van dit soort voluntarisme. Ze zijn vastbesloten bij te dragen tot het ver-wezenlijken van een nieuwe strategie die streeft naar groei en werkgelegen-heid, in europa, in België, en in elk van zijn gewesten.

herwig muyldermans annemie verschetsealgemeen directeur voorzitter

nooit Droegen De leDen van FeDergon

Beter hun titel van ‘partners voor werk’.

6

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Organisatie

De zeven sectoren die door Federgon vertegenwoordigd worden (uitzendarbeid - recruitment, search & selection - outplacement - interim management – opleiding - projectsourcing – dienstencheques) vormen evenveel sectorale commissies. elke sectorale commissie heeft een zekere autonomie en kan dus een eigen strategie bepalen voor de eigen dossiers en prioriteiten.

Raad van Beheer

Annemie Verschetse voorzitter (konvert interim)

Johan De Meyer voorzitter van de commissie opleiding (kluwer opleidingen)Rudi Hendrickx voorzitter a.i. van de commissie interim management (pma) Eggerik Dockx voorzitter van de commissie projectsourcing (talent planet) Philippe Melis voorzitter van de commissie Diensten aan particulieren (tempo-team) Herman Nijns lid van de raad (randstad Belgium) Marleen Smekens voorzitter van de commissie recruitment, search & selection (mentorprise)Marc Theuns lid van de raad (ment associates)François Van Vyve voorzitter van de commissie outplacement (galilei – randstad)Christophe Velge voorzitter van de commissie uitzendarbeid (axis)

Secretariaat – contactpersonen

Herwig Muyldermans algemeen Directeur

Ann Cattelain Directeur van de juridische Dienst Paul Verschueren Directeur van de economische Dienst Arnaud Le Grelle Directeur wallonië – Brussel Sébastien Delfosse Directeur communicatie en pr Ingrid Geboors verantwoordelijke secretariaat

LedenlijstDe ledenlijst van Federgon is ter beschikking op de website www.federgon.be.

als federatie van partners voor werk vertegenwoordigt Federgon de onder-nemingen die actief zijn in de sectoren die verband houden met arbeidsbemid-deling en andere hr-dienstverlening, in de ruime zin van het woord.

Federgon telt dus in haar rangen de bureaus voor recruitment, search & selection, de outplacementbedrijven, de uitzendkantoren, de projectsourcing-bureaus, de opleidingsverstrekkers, de interim management providers en de dienstenchequebedrijven.

De federatie

7

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Werkgeversorganisaties

• verbond van Belgische ondernemingen (vBo)• vlaams economisch verbond (vev - voka)• union wallonne des entreprises (uwe)• Brussels entreprises commerce and industry (Beci)• international confederation of private employment agencies (ciett) en eurociett• european confederation of search and selection associations (ecssa)• european Federation for services to individuals (eFsi)

Paritaire instanties

• paritair comité voor de uitzendarbeid• paritair subcomité voor de erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten leveren• sociaal Fonds voor de uitzendkrachten• vzw vormingsfonds voor de uitzendkrachten• Fonds voor Bestaanszekerheid voor de erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten leveren• vormingsfonds voor de erkende ondernemingen die buurtwerken of –diensten leveren• commissie van goede Diensten voor de sector uitzendarbeid• vzw preventie en interim• commissie voor de private arbeidsbemiddeling (vlaanderen)• commission consultative de concertation en matière de placement (région wallonne)• erkenningscommissie voor de privé tewerkstellingsagentschappen (Brussel)• aanvullend nationaal paritair comité voor de Bedienden (anpcB)• nationale arbeidsraad (nar) • sociaal - economische raad van vlaanderen (serv) • conseil economique et social de la région wallonne (cesrw) • economische en sociale raad voor het Brussels hoofdstedelijk gewest • conseil economique et social de la communauté Française• rijksdienst voor arbeidsvoorziening (rva)• vlaamse Dienst voor arbeidsbemiddeling (vDaB) • Brusselse gewestelijke Dienst voor arbeidsbemiddeling (actiris)• institut Bruxellois Francophone pour la formation professionnelle (Bruxelles Formation)• Brussels nederlandstalig comité voor tewerkstelling en opleiding • chambre de concertation de la commission consultative et de concertation en matière de placement (wallonië)• overlegplatform werkgelegenheid (Brussel)• commission consultative Formation emploi enseignement (Brussel)• territoriaal pact voor de werkgelegenheid in het Brussels hoofdstedelijk gewest • commission conjointe chèques formation et création d’entreprises (wallonië)• praktijkcommissie syntra vlaanderen• adviescommissie voor de erkenningen van dienstenondernemingen• commissie opleidingsfonds Dienstencheques

om haar opdracht m.b.t. het verdedigen van de belangen van haar leden zo goed mogelijk in te vullen, is Federgon verte-genwoordigd in heel wat organisaties en instanties.

organisaties en instanties waar Federgon vertegenwoordigd is

8

jaa

rve

rsl

ag 2

009

het is van essentieel belang dat deze vormen van dienstverlening als dien-sten van algemeen economisch belang bestempeld worden. Dit impliceert im-mers voor de overheid de verplichting om voor deze vormen van dienstverle-ning toe te zien op het naleven van de concurrentieregels tussen publieke en privé-actoren. omgekeerd zijn de ˝diensten van algemeen niet-eco-nomisch belang˝ uitgesloten inzake concurrentieregels. gaat het om diensten van algemeen economisch belang, dan moeten de mechanismen inzake financiering en subsidieverlening onderzocht worden, om er zeker van te zijn dat ze geen aanleiding geven tot concurrentievervalsing.

Federgon pleit al lang voor de strikte toepassing van het principe van de ge-lijke behandeling tussen actoren die dezelfde diensten verlenen, of ze nu tot de publieke of tot de privé-sector behoren. De verschillende overheden in België, alsook de bevoegde over-heidsdiensten, moeten dus dringend nagaan of de bestaande systemen

Diensten van algemeen economisch belang en concurrentie

Federgon heeft in 2009 heel wat demarches verricht in het kader van het europese dossier van de diensten van algemeen economisch belang. Dit begrip omvat alle activiteiten van com-merciële dienstverlening, waarbij er taken van algemeen belang worden uitgevoerd en waarvoor er door de overheden specifieke verplichtingen inzake openbare dienstverlening zijn voorgeschreven.

vele domeinen waarop de leden van Federgon actief zijn vallen onder dit be-grip, of zouden er onder kunnen vallen. meer in het bijzonder vermelden we volgende diensten waar actoren uit de openbare sector en uit de privé-sector elkaar mogelijk ontmoeten:- de diensten voor arbeidsbemiddeling,- de begeleiding van werkzoekenden, - opleidingsactiviteiten,- loopbaanbegeleiding,- de pwa-diensten, het systeem iDess

en de gesubsidieerde gezinshulp, …

stroken met het europees recht m.b.t. de diensten van algemeen economisch belang.

Nieuwe decreten inzake arbeids­bemiddeling in het Waalse Gewest en in de Duitstalige Gemeenschap

De eerste regelgevingen m.b.t. ar-beidsbemiddeling, ter omzetting van de Dienstenrichtlijn, werden van kracht op 28 december 2009 en 1 januari 2010. het ging respectievelijk om de regle-mentering in het waalse gewest en in de Duitstalige gemeenschap. ter her-innering: de Dienstenrichtlijn is van toepassing op de dienstverlening m.b.t. arbeidsbemiddeling, meer in het bij-zonder outplacement en recruitment. uitzendarbeid valt niet onder deze richtlijn. Federgon heeft positief meegewerkt aan de goedkeuring van deze nieuwe reglementeringen, die de erkennings-regels inzake arbeidsbemiddeling, en de verplichtingen die er uit voort-

De socio-economische dossiers in 2009

een duidelijke richting

9

jaa

rve

rsl

ag 2

009

vloeien, vereenvoudigen. hoewel het waalse gewest de juiste weg koos door een soepel systeem van registratie in te voeren voor de activiteiten die geen uitzendarbeid zijn, betreurt Federgon wel dat de administratieve verplich-tingen zwaar blijven en sterk lijken op deze in de vroegere reglementering. De Duitstalige gemeenschap van haar kant heeft de verplichtingen aanzienlijk vereenvoudigd. nu, in 2010, wacht Federgon nog op de omzetting van de richtlijn in het vlaamse gewest en in het Brussels hoofdstedelijk gewest. omdat de termijn die vooropgesteld was voor de omzetting – namelijk 28 december 2009 – al voorbij is, hoopt Federgon dat de twee gewesten hun reglementeringen inzake arbeidsbemiddeling zo snel mogelijk zullen aanpassen. De federatie rekent erop dat de wijzigingen zullen resulteren in een tastbare administratieve vereenvoudiging, zodat er een dynamische markt van arbeidsbemiddeling tot stand kan komen.

Uitzendarbeid in de openbare sector

De demarches van Federgon met het oog op het toelaten van uitzendarbeid in de openbare sector werden in 2009 voortgezet. voor Federgon gaat het immers om een zeer belangrijk dossier, dat al jaren een prominente plaats inneemt in de eisenbundel van de federatie, maar dat tot op heden nog niet tot een goed einde werd gebracht. in 2010 zal Federgon haar contacten in regeringskringen verder aanspreken en blijven pleiten voor het openstellen van de openbare sector voor uitzendarbeid. België is immers, samen met spanje, één van de laatste landen van europa waar uitzendarbeid in de openbare sector verboden is. Federgon onderstreept dat de europese richtlijn betreffende uitzendarbeid, die in 2008 werd goedgekeurd, de lidstaten oproept om de beperkingen en de verbodsbepalingen inzake uitzendarbeid te onderzoeken en te schrappen. De federatie vraagt dat de regering deze richtlijn zou omzetten en de verregaande beperkingen inzake uitzendarbeid in de overheidsdiensten, zou schrappen.

Besprekingen m.b.t. het actualiseren van de wetgeving op uitzendarbeid

in de nationale arbeidsraad hadden in 2009 besprekingen plaats met de be-doeling de reglementering betreffende uitzendarbeid te actualiseren. Dit is nodig omdat het wetgevend kader dat uitzendarbeid regelt dateert uit 1976 en geen rekening houdt met de evo-lutie die de arbeidsmarkt sindsdien onderging. na verscheidene maanden van besprekingen en veelbelovende vooruitgang op een aantal punten, waaronder het invoeren van een nieuw motief ‘instroom’, moesten de onder-handelingen echter in juli 2009 worden opgeschort. reden: een vraag van de werknemersorganisaties die een aan-zienlijke beperking van de flexibiliteit zou impliceren, terwijl de economische crisis net méér flexibiliteit in de bedrij-ven vereiste. Deze moeilijke context in acht genomen, gaven de onderhande-laars er de voorkeur aan de discussie enkele maanden op te schorten, in af-wachting van een verbetering van het economische klimaat.

10

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Workshop van de Internationale Arbeidsorganisatie over de Conventie nr. 181 betreffende de particuliere bureaus voor arbeidsbemiddeling De internationale arbeidsorganisatie organiseerde in oktober 2009 een workshop ter aanmoediging van de rati fi cering van de conventie nr. 181 betreffende de particuliere bureaus voor arbeidsbemiddeling. Deze conven-tie werd al door België en de gewesten geratificeerd. Federgon nam deel aan deze workshop, waar drie partijen vertegenwoordigd waren, namelijk de staten, de werkne-mers – en de werkgeversorganisaties. De federatie stipte in de besluiten vol-gende punten aan:

• de positieve bijdrage van de particu-liere bureaus voor arbeidsbemidde-ling tot een betere werking van de arbeidsmarkt, door het vergemak-kelijken van de transities, het helpen terugdringen van zwartwerk, en hun inbreng bij de invulling van het natio-nale werkgelegenheidsbeleid;

• het reguleren van de particuliere bu-reaus voor arbeidsbemiddeling moet gebeuren op een redelijke, objectieve en niet-discriminerende manier. De regeringen worden dus opgeroepen om onverantwoorde beperkingen die deze bureaus verhinderen hun rol te spelen, te identificeren, te wijzigen en zo nodig te laten schrappen;

• de samenwerking tussen de over-heidsdiensten voor werkgelegenheid en de privé-agentschappen moet worden aangemoedigd en verder uit-gebouwd, om de professionele mobi-liteit en de transities op de arbeids-markt vlotter te laten verlopen.

Federgon vindt de resultaten van deze workshop heel positief, want ze onderstrepen de belangrijke rol van de particuliere bureaus in de werking van een moderne arbeidsmarkt, en beogen het versterken van deze rol.

Het Waalse Gewest steunt de Waalse bedrijven via Interim Management

Financiële problemen van ondernemin-gen gaan vaak gepaard met problemen inzake het management op diverse ter-reinen (productiegebonden, commer-cieel, strategisch,…). Daarom heeft de waalse regering op 22 december 2009 beslist om ten behoeve van deze be-drijven een ondersteunende maatregel in te voeren via interim management. Deze maatregel is bedoeld om de her-structurering en de reorganisatie van waalse ondernemingen te faciliteren, via opdrachten uitgevoerd door interim managers, geselecteerd door ge-specialiseerde bureaus voor interim management. Deze opdrachten worden ingevuld vóór of op hetzelfde ogenblik als de financiële overheidstussenkomst die het bedrijf moet ondersteunen bij het opnieuw opstarten van zijn activiteiten.voor Federgon vormt deze beslissing van de waalse regering een belang-rijke erkenning van de toegevoegde waarde van interim management voor de ondernemingen.

Federgon pleit voor een opleidings­beleid dat de markt van de opleidings­verstrekkers opentrekt

De markt van de opleidingsverstrekkers vertoont op dit ogenblik een gebrek aan transparantie, meer in het bijzonder

Federgon heeft van deze periode van opschorting gebruik gemaakt om het hele dossier een nieuw elan te geven door een nieuw perspectief te schetsen van uitzendarbeid op lange termijn. De onderhandelingen zijn begin 2010 op-nieuw opgestart. Federgon wenst snel te komen tot een akkoord dat construc-tief is voor alle partijen.

Sectorale akkoorden in de paritaire comités uitzendarbeid en diensten­cheques

in uitvoering van het interprofessioneel akkoord 2009-2010 voerde Federgon onderhandelingen in paritair comité 322 voor de uitzendkrachten en in pa-ritair comité 322.01 voor de diensten-chequewerknemers.

op 16 juni 2009 werd er een sectoraal akkoord gesloten inzake uitzendarbeid. wegens de bijzonder slechte economi-sche situatie beslisten de sociale part-ners de duur van dit akkoord tot één jaar te beperken. inhoudelijk lag de nadruk op de eindejaarspremie, de toe-passing van de ecocheques in de sector en het voortzetten van de inspanningen inzake vorming en tewerkstelling van risicogroepen.

een tweede akkoord werd bereikt op 14 juli 2009 in de sector van de diensten-cheques. Dit akkoord werd gesloten voor de duur van het interprofessioneel akkoord (2009-2010) en heeft voorna-melijk betrekking op het verhogen van de verplaatsingskosten van de werkne-mers en het verbeteren van hun loon – en arbeidsvoorwaarden.

11

jaa

rve

rsl

ag 2

009

m.b.t. de wisselwerking tussen de verschillende soorten actoren (publieke, semi-publieke en private). Federgon heeft in 2009 haar demarches voor het opentrekken van de markt voortgezet, opdat er een vrije keuze zou komen wat de actor betreft en de private actoren een rol zouden kunnen spelen. in dit dossier heeft Federgon onder meer gepleit voor gelijke behandeling van de verschillende publieke en private actoren, niet enkel qua subsidiëring maar ook qua fiscaliteit. voor Federgon is het opentrekken van de markt slechts mogelijk als de opdracht van de federale en regionale overheden t.a.v. de privé-sector duide-lijker en transparanter wordt.

Nieuwe maatregelen m.b.t. outplacement bij herstructureringen

De federale regering nam in 2009 een aantal maatregelen als reactie op de economische crisis en de vele her-structureringen die hieruit resulteer-den. eén van deze maatregelen voorziet in een verruiming van het toepassings-gebied van outplacement in geval van collectief ontslag: ondernemingen met meer dan 20 werknemers die moeten herstructureren, en waar dit gepaard gaat met collectief ontslag, moeten een tewerkstellingscel oprichten om de ontslagen werknemers te begeleiden en hen onder meer een outplacement aan te bieden, ongeacht hun leeftijd (zowel de 45-plussers als de werkne-mers jonger dan 45 jaar).De nieuwe regels hebben tevens de incentives inzake outplacement ver-ruimd: gedeeltelijke terugbetaling van de outplacementkosten, vermindering van werkgevers – en werknemersbij-

dragen.Federgon verheugde zich over deze maatregelen die andermaal de belang-rijke rol van outplacement bij ontslag-regelingen aantoont.

CERTO: certificering van outplacement in Vlaanderen

einde 2009 hebben de vDaB en Federgon een akkoord gesloten over de oprichting van een certificeringsorganisme voor de sector outplacement. Dit organisme, dat de naam certo kreeg, past in een pu-bliek - private samenwerking tussen de vDaB en Federgon. De oprichting ervan is het gevolg van de goedkeuring door minister muyters (in augustus 2009) van het standpunt van de vlaamse sociale partners in de serv, waarin onder meer werd gepleit voor meer zelfregulering van de sector outplacement.

De bedoeling van het certificerings-organisme is om zowel aan de werk-nemers als aan de bedrijven te waar-borgen dat de diensten die door een outplacementbureau worden aange-boden aan een aantal kwalitatieve nor-men beantwoorden.

om daartoe te komen zal dit organisme een aantal instrumenten uitwerken, zo-als een gedragscode voor de outplace-

mentbureaus, tevredenheidsenquêtes, een klachtenprocedure en opleidingen voor de outplacementconsulenten.

Ondanks de crisis hebben de projectsourcingbureaus moeite om nieuwe medewerkers te vinden

terwijl er in 2009 heel wat hoogopge-leide werknemers hun baan hebben verloren of bedreigd zagen, heeft de sector projectsourcing nog steeds af te rekenen met grote moeilijkheden om de werknemers te vinden die nodig zijn voor het uitvoeren van projecten. pro-jectsourcingbureaus laten hun gespe-cialiseerde werknemers projecten, of delen van projecten, van klanten uitvoe-ren. De bedrijven die actief zijn in pro-jectsourcing zoeken dus werknemers die gekwalificeerd en gespecialiseerd zijn in uiteenlopende domeinen. De sector stelt vast dat werknemers met de geschikte kwalificaties, actief in an-dere sectoren, daar hun werk kwijt ra-ken of dreigen kwijt te raken. De sector stelt ook vast dat vele ‘oudere’ werkne-mers (50+) moeilijk werk vinden, terwijl ze in de sector projectsourcing ingezet zouden kunnen worden.

Deze paradox kan gedeeltelijk worden verklaard door het feit dat de sector in ons land nog te weinig bekend is, hoe-wel een aantal bedrijven er al meer dan 30 jaar actief is. Daarom heeft Fe-dergon beslist de aandacht te vestigen op de kansen en mogelijkheden die de sector projectsourcing te bieden heeft. er werd een sensibiliseringscampagne opgestart naar de verschillende univer-siteiten en hogescholen, met de jonge gediplomeerden of de bijna-gediplo-meerden als doelgroep.

De socio-economische dossiers 2009

12

jaa

rve

rsl

ag 2

009

De regionale memoranda

in het kader van de regionale verkiezingen van 7 juni 2009 heeft Federgon heel wat demarches gedaan bij de politieke verantwoordelijken in de verschillende gewesten, om de prioriteiten van de federatie inzake werkgelegenheidsbeleid onder de aandacht te brengen.

onder het motto ˝meer mensen aan het werk zetten en houden via een ambitieus arbeidsmarktmodel˝, heeft Federgon drie memoranda opgesteld waarin voor ieder gewest voorstellen werden geformuleerd om de werking van de arbeidsmarkt te verbeteren.

eén van de prioriteiten die door Federgon werden vooropgesteld, had betrekking op het inzetten van privé-actoren voor de begeleiding van werkzoekenden. Daarom werd er bij elk regionaal memorandum een nota met aanbevelingen gevoegd, opgesteld door prof. ludo struyven en liesbeth van parys (hiva - kuleuven), op grond van een onderzoek dat ze uitvoerden in opdracht van Federgon (zie hieronder).

onderzoeken en publicaties in 2009

van theorie naar praktijk

13

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Een vergelijkend onderzoek over tendering

in heel wat van onze buurlanden maakt de openbare sector al lang gebruik van externe actoren voor de begeleiding van werkzoekenden. Dit is het geval in nederland, Frankrijk, het verenigd koninkrijk, Duitsland en Denemarken. Bij ons hebben de drie gewestelijke overheidsdiensten – vDaB, actiris en Forem – in de loop van de legislatuur 2004-2009 dit voorbeeld gevolgd en een aantal marktspelers betrokken bij de begeleiding van de werkzoekenden.

Federgon wenste een evaluatie van het systeem, en bestelde daartoe een omvangrijk vergelijkend onderzoek, dat werd uitgevoerd door prof. ludo struyven en liesbeth van parys van het hiva (hoger instituut voor de arbeid van de kuleuven). na een analyse van het systeem in onze buurlanden (Frankrijk, nederland en Duitsland), en een vergelijkend onderzoek van deze ervaringen en de ervaringen inzake tendering in ons land, formuleerden de twee onderzoekers een aantal belangrijke aanbevelingen om de begeleiding van de werkzoekenden in België te verbeteren via het efficiënter inzetten van de privé-actoren.

De resultaten van dit onderzoek werden voorgesteld tijdens een studienamiddag en er werden verschillende verslagen gepubliceerd. De diverse documenten en presentaties m.b.t. dit onderzoek kunnen geraadpleegd worden op de website van Federgon (www.federgon.be, rubriek publicaties).

Leaflets over Interim Management

om interim management te promoten bij de bedrijven en bij het grote publiek, publiceerde Federgon in 2009 twee leaflets: ˝interim management is value for money˝ en ̋ interim management in crisistijd˝. Deze leaflets liggen in het verlengde van het ask-onderzoek en brengen de sterktepunten van interim management onder de aandacht, met gevallen uit de praktijk ter illustratie.

Nieuwe gidsen voor de kandidaat en de klant inzake recruitment, search & selection

naar aanleiding van de vijftiende verjaardag van hun federatie gaven de bureaus voor recruitment, search & selection in december 2009 het startsein van de nieuwe communicatiecampagne ‘even stilstaan Bij…’.

er werd een nieuwe gids voor de kandidaten (‘even stilstaan Bij talent’), alsook een gids voor de klanten (‘even stilstaan Bij service’) gepubliceerd en ter beschikking van de leden gesteld, alsook gedragscodes en bladwijzers om promotie te voeren, dit alles in een nieuwe lay-out.

het is de bedoeling om met deze communicatie-instrumenten kandidaten en ondernemingen te herinneren aan de regels inzake professionalisme en deontologie waar de recruterings- en selectiebureaus aangesloten bij Federgon zich toe verbonden hebben.

onderzoeken en publicaties in 2009

14

jaa

rve

rsl

ag 2

009

titel

tekst

economisch verslag

15

jaa

rve

rsl

ag 2

009

voorwoord

“crisissen bieden kansen en opportuniteiten.” het is een cliché dat in de loop van 2009 nooit ver weg was. meestal is het een manier om te verhullen dat de zaken niet goed gaan. en 2009 wás voor de meeste bedrijven een zeer moeilijk jaar …

maar gelukkig zit er ook een grond van waarheid in het cliché. reeds begin 2008 was het duidelijk dat de economie het moeilijk zou krijgen na de zomer. een lichte recessie was niet uit te sluiten en de meeste bedrijven waren hiervoor op hun hoede. het verklaart mee de snelle en alerte reactie van de Federgon-sectoren op de echte explosie die er kwam in september 2008. we kunnen begin 2010 niet anders dan concluderen dat de bedrijven blijk hebben gegeven van bijzonder veel realiteitszin en aanpassingsvermogen. Ze hebben enerzijds de capaciteit laten terugplooien op de economische situatie maar er is steeds gepoogd om het potentieel en de competenties te vrijwaren voor de toekomst.

Bedrijven hebben getoond dat een strategie van diversificatie mee kan helpen om te overbruggen, hierbij niet enkel gedreven door de onmiddellijke noodzaak, maar vooral ook door het langetermijnperspectief niet uit het oog te verliezen. De nu opgebouwde expertise en inzichten zullen bijzonder zinvol blijken als brug naar een aantrekkende arbeidsmarkt waarin bedrijven-opdrachtgevers nog meer het belang zullen onderkennen van human resources en talentmanagement. kortom, de veerkracht die werd getoond was niet enkel noodzakelijk om te overleven maar werd eveneens gestimuleerd vanuit een bewustzijn dat er een noodzaak was tot aanpassing en verandering aan de behoeften van morgen.

De diversificatiestrategie die tal van Federgon-leden reeds sedert jaren voeren, heeft ook nu haar nut getoond. outplacement en particuliere huishoudhulp waren in 2009 groeisectoren die compenserend werkten ten aanzien van de bemiddelingsactiviteiten.

De voorbije, zeer moeilijke periode, heeft zeker sporen nagelaten, maar niet enkel negatieve, integendeel. meer dan ooit hebben de Federgon-leden zichzelf in vraag gesteld en (gedeeltelijk) heruitgevonden, en dit om klaar te staan met een dienstverlening die een antwoord biedt op de vragen van de arbeidsmarkt van morgen.

paul verschuerenDirecteur economische dienst

16

jaa

rve

rsl

ag 2

009

licht, met 0,2% ten opzichte 2008. De handelsbalans sloot af met een te-kort van ongeveer 2,5 miljard euro.

3. Financieelhamsterenhet gebrek aan vertrouwen van ge-zinnen omwille van de economische crisis wordt op een treffende wijze ge-illustreerd via de toegenomen spaar-quote. in 2009 spaarden de gezinnen 20,1% van hun bruto-inkomen. Dit is een toename met 3,4%-punt ten op-zichte van 2008. extra sparen moet worden beschouwd als een voor-zorgsmaatregel van gezinnen die twij-felen om te besteden en dit ondanks de toename van de lonen als gevolg van de sterke inflatie in 2008.

De gezinsconsumptie, traditioneel één van de motoren van onze econo-mie, droeg in 2009 met -1,7% nega-tief bij tot het BBp.

4. DeoverheidstimuleertdoortespenderenDat de Belgische economie slechts met -3% is afgenomen in 2009 is in belangrijke mate het gevolg van de overheid die – keynes achterna – niet getwijfeld heeft om geld te blijven be-steden. De toename van de publieke consumptie bedroeg +1,7% op jaar-basis, de toename van de publieke in-vesteringen zelfs +7,4%. alle andere componenten die samen het Bruto Binnenlands product vormen, waren negatief in 2009.

5. Bedrijvenonderextremedrukin deze woelige economische con-

2009 is in vele opzichten een record-jaar. een jaar om nooit te vergeten, een jaar voor de geschiedenisboeken … wij zouden hier tientallen oorzaken kun-nen geven om het uitzonderlijk karakter te beschrijven, maar we houden het bij een selectie van een tiental, waarvan wij denken dat ze meest relevant zijn voor onze sectoren.

1. Wereldwijdkendedeeconomischeactiviteitdebelangrijksteterugvalsedertdetweedewereldoorlog.De wereldeconomie kende een te-rugval met -2,2% in 2009. we kun-nen evenwel niet voorbijgaan aan de vaststelling dat de opkomende economieën, met china en india voorop, opmerkelijk beter presteer-den (+2,1%) dan de traditionele eco-nomieën van de eurozone, de vs en japan (-3,2%).

De Belgische economie kende een terugval van het BBp met -3%. onze economie was in recessie tot en met het tweede kwartaal van 2009 en de eerste tekenen van een voorzichtig herstel tekenden zich af vanaf het derde kwartaal.

2. Dewereldhandelkrijgtdezwaarsteklapin65jaarDe wereldhandel, gedefinieerd als het totaal volume van wereldwijde in- en uitvoer, viel terug met -12%.

in België verminderde het volume van de invoer met 13,5%, terwijl dat van de uitvoer met 13,7% terugliep. hierdoor daalde de “dekkingsgraad”

text had het gros van de bedrijven een zwaar jaar te verduren. De pro-ductiviteit per eenheid viel terug met -2,4% en de bezettingsgraad van het productieapparaat bereikte in het eerste trimester van 2009 met 70,1% zijn laagste peil sedert 1980. hoe-wel de bezettingsgraad sedertdien toeneemt, blijft het niveau te laag om een krachtig herstel van de be-drijfsinvesteringen te verwachten, en dit ondanks de extreem lage rente.

6. Hetaantalfaillissementenstijgttotbijna10.0009.515 bedrijven gingen in de loop van 2009 in faling. Dit is een toename met +11,7% ten opzichte van 2008. het aantal faillissementen lag propor-tioneel hoger in de industrie (+21%), de bouwsector (+16%) en de horeca (+13,1%).volgens ramingen van de rva zouden ongeveer 24.000 banen verloren zijn gegaan als gevolg van deze faillisse-menten.

7. Eensterketerugvalvandewerk­gelegenheidindemarktsectorenDe binnenlandse werkgelegenheid nam in 2009 af met -23.000 eenhe-den. in totaal waren 4.515.000 per-sonen aan het werk. Deze evolutie verbergt belangrijke categoriële ver-schillen. • in de loontrekkende werkgelegen-

heid noteren we een achteruit-gang in de conjunctuurgevoelige bedrijfstakken met -52.000. het gaat hier over de industrie, bouw, handel, de financiële en de dien-

10 redenen om 2009 nooit meer te vergeten …

17

jaa

rve

rsl

ag 2

009

stensector. De tewerkstelling in de overheid en het onderwijs daar-entegen bleef ook in 2009 verder groeien met +7.000 eenheden. De belangrijkste toename (+17.000 eenheden) vinden we terug in de overige niet-marktdiensten. het gaat hier voornamelijk over de sec-tor van de gezondheidszorg en de maatschappelijke dienstverlening.

• het aantal zelfstandigen nam toe met + 4.000.

8. 3.404bijkomendevoltijds bruggepensioneerden

ondanks het generatiepact en de groeiende oppositie tegen het stel-sel van vervroegde uittreding we-gens brugpensioen, blijft het aantal bruggepensioneerden toenemen. op 31/12/2009 waren er 116.848 voltijds bruggepensioneerden met vrijstel-ling van inschrijving als werkzoe-kende. Dit is ruim 3.404 meer dan een jaar voordien. niets laat veron-derstellen dat de tendens in 2010 zal worden omgekeerd, wel integendeel.

9. Spectaculairetoenamevande tijdelijkewerkloosheid… maarbeperktetoenamevan dewerkloosheid.

het gebruik van de maatregelen rond tijdelijke werkloosheid nam in de loop van 2009 fors toe. uitgedrukt in voltijds equivalenten waren er op jaarbasis 60.566 tijdelijke werklozen (+87% tegenover 2008). De regering heeft als crisismaatregel voorzien in de uitbreiding van het stelsel naar tij-delijke werknemers, uitzendkrachten

én bedienden en tevens in de verho-ging van de uitkeringen. hierdoor be-droeg de budgettaire meerkost zelfs 144,5%. in 2009 kregen ruim 210.000 mensen een vergoeding voor gemiddeld 7,4 dagen per maand.De uitbreiding van de tijdelijke werk-loosheid gaf bedrijven ruimte om te overbruggen en aldus ontslagen te vermijden. het gevolg is dat de toe-name van de werkloosheid relatief beperkt is gebleven. in totaal waren er 30.275 uitkeringsgerechtigde voltijds werklozen extra. hiermee komt het totaal aantal in 2009 op gemiddeld 434.120, of een stijging met 7,5%.

De geharmoniseerde werkloosheids-graad bedroeg 7,9% van de beroeps-bevolking, wat een toename is met +0,9%-punt op jaarbasis. België scoort hiermee in europees opzicht vrij behoorlijk.

10.DeoverheidsbegrotingkomtonderzwaredrukDe massale injectie van overheids-middelen in de economie via de crisis-maatregelen en de ondersteunings-maatr egelen ten voordele van de financiële sector hebben samen met de “normale” gevolgen van de eco-nomische crisis (dalende inkomsten en stijgende uitgaven via de automati-sche stabilisatoren) gezorgd voor een begrotingstekort van 6% van het BBp. De schuldgraad liep hiermee op tot 97,8% van het BBp en zal in 2010 wel-licht boven de 100% oplopen.

De budgettaire context bepaalt het kader en de bewegingsruimte waar-binnen de overheid beleid kan voeren. het verstevigen van de concurrentie-kracht van de Belgische economie is zonder meer cruciaal in het licht van de gezondmaking van de overheids-financiën die toenemend onder druk komen door belangrijke maatschap-pelijke dossiers als de veroudering van de bevolking, de betaalbaarheid van de pensioenen, de financiering van de sociale zekerheid, …

het is duidelijk dat de economische conjunctuur in 2009 allesbehalve gun-stig was voor de meerderheid van de bedrijven. toch zijn sommige sectoren zwaarder getroffen dan andere, en zijn sommige Federgon-sectoren er zelfs op vooruitgegaan. hierna overlopen we de evolutie per hoofdactiviteit.

Bronnen• rva, jaarverslag 2009• nationale Bank van België, verslag

2009 - economische en financiële ontwikkeling

• hoge raad voor de werkgelegenheid: advies betreffende de weerslag van de crisis op de arbeidsmarkt (2009)

Alle cijfers in volgende delen hebben enkel betrekking op de activiteiten van de Federgon-leden, behalve voor uitzendarbeid waar de volledige sector wordt in kaart gebracht. De representativiteit van de Federgon-leden op de uitzendmarkt be-draagt 96%.

18

jaa

rve

rsl

ag 2

009

2009 was een uitzonderlijk jaar. De gevolgen van de economische crisis vertaalden zich razendsnel naar de uitzendsector. reeds in het najaar van 2008, met het uitbarsten van de finan-ciële crisis, werd snel duidelijk dat de uitzendactiviteit zware klappen zou krijgen. het aantal gepresteerde uren - traditioneel de beste maatstaf voor het meten van de uitzendactiviteit - kreeg een historische klap en viel op jaarba-sis terug met -22,18%. Deze terugval komt bovenop de achteruitgang van -3,4% in 2008. in totaal werden 140,8 miljoen uren uitzendarbeid gepresteerd in 2009, tegenover 181 miljoen in 2008. het geaggregeerd omzetcijfer kende een terugval met -21,46% en kwam uit op 3,281 miljard €. De uitzendsector valt hiermee terug op het niveau van 2003-2004.

Figuur 2 toont treffend de relatie aan tussen uitzendarbeid en economische groei. De omslagpunten van de uit-zendactiviteiten vallen nagenoeg per-fect samen met de omslagpunten in de conjunctuur. De amplitude is weliswaar zeer verschillend. tegenover een te-rugval van de economische groei met -3% van het BBp staat een terugval van de uitzendactiviteit met -22,18%. er is met andere woorden sprake van een hyperreactie. het samenvallen van de omslagpunten toont meteen het eco-nomisch belang aan van uitzendarbeid. via uitzendarbeid kunnen bedrijven hun personeelscapaciteit perfect mee laten fluctueren met de evolutie van de vraag naar hun producten en diensten. vooral voor bedrijven die opereren in een con-currentiële internationale omgeving is deze flexibiliteit van uitzonderlijk be-lang.

uitzendarbeid … een historisch slecht jaar

200

180

160

140

120

100

80

60

40

20

0-22,18%

140,80

40%

30%

20%

10%

0%

-10%

-20%

-30%

‘85

Groei op jaarbasis (rechterschaal)

Aantal gepresteerde uren uitzendarbeid (in miljoen) (linkerschaal)

‘86 ‘87 ‘88 ‘89 ‘90 ‘91 ‘92 ‘93 ‘94 ‘95 ‘96 ‘97 ‘98 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09

6%

5%

4%

3%

2%

1%

0%

-1%

-2%

-3%

-4%

-5%

30%

20%

10%

0%

-10%

-20%

-30%

-40%

1/96 4/96 3/97 2/98 1/99 4/99 3/00 2/01 1/02 4/02 3/03 2/04 1/05 4/05 3/06 2/07 1/08 4/08 3/09

Uitzendarbeid (rechterschaal)

BBP (linkerschaal)

Figuur 1: Evolutie gepresteerde uren uitzendarbeid

Figuur 2: BBP en uitzendarbeid

Deuitzendactiviteitintijdenvancrisis

19

jaa

rve

rsl

ag 2

009

De overcapaciteit die voortvloeide uit de drastische terugval van de productie vertaalde zich evenzeer in een toege-nomen gebruik van het stelsel van de economische werkloosheid dat in het kader van de crisismaat regelen zelfs nog werd uitgebreid door de overheid. De evolutie van uitzendarbeid en tijdelijke werkloosheid lijken wel elkaars spiegelbeeld en reflecteren beide – logischerwijze op tegengestel-de wijze – deze overcapaciteit (figuur 3).

120%

100%

80%

60%

40%

20%

0%

-20%

-40%

-60%

30%

20%

10%

0%

-10%

-20%

-30%

-40%

Uitzendarbeid - evolutie op 1 jaar - rechterschaal

Tijdelijke werkloosheid (fysieke eenheden) - Evolutie op jaarbasis (linkerschaal)

1/01 7/01 1/02 7/02 1/03 7/03 1/04 7/04 1/05 7/05 1/06 7/06 1/07 7/07 1/08 7/08 1/09 7/09

Figuur 3: Tijdelijke werkloosheid en uitzendarbeid

sommige waarnemers verwarren het feit dat uitzendarbeid een voorlopende indicator is van de economische ontwikkeling met het idee dat uitzendarbeid zou voorlopen op de economische ontwikkeling. het laatste is niet het geval zoals duidelijk blijkt uit figuur 2. het misverstand is gegroeid doordat de cijfers over de ontwikkeling van de uitzendactiviteit met minder dan een maand vertraging beschikbaar zijn, terwijl de eerste flashramingen van de economische groei beschikbaar zijn twee maanden na het einde van het kwartaal.

Uitzendarbeidiseenuitstekendevoorlopendeindicatorvandeeconomischegroei.

20

jaa

rve

rsl

ag 2

009

uitzendarbeid … een historisch slecht jaar

Hetdieptepuntwerdbereiktinhettweedekwartaal2009het absolute dieptepunt van de uit-zendactiviteit werd bereikt in het twee-de kwartaal. op jaarbasis daalde het aantal gepresteerde uren met -28,4%. De slechtste maand was mei, met een globale terugval van -30,2%. het was meteen het vijfde opeenvolgende kwar-taal met een negatieve groei van de activiteit. indien we het niveau van de activiteit per kwartaal vergelijken met de activiteit 8 kwartalen (of 2 jaar) ge-leden, dus vóór het uitbreken van de crisis, dan wordt bevestigd dat in Q2 het dieptepunt van de crisis werd bereikt. er is sprake van een (zeer) licht herstel vanaf Q3, niet toevallig trouwens het kwartaal dat de Belgische economie technisch uit de recessie kwam.

DesectorbiedtbehoorlijkweerstandDe snelheid en de diepte van de crisis vormden een uitdaging voor de be-drijven uit de sector. het snel aanpas-sen aan de drastische inkrimping van de activiteit was noodzakelijk voor het vrijwaren van de toekomst. Deze aan-passing gebeurde snel en efficiënt en ging slechts in uitzonderlijke gevallen gepaard met diepgaande herstructure-ringen. het aantal (in minstens één van de ge-westen erkende) uitzendbedrijven bleef nagenoeg constant (140 in 2009 vs. 141 in 2008). ook het aantal agentschappen werd zoveel als mogelijk gevrijwaard. netto daalde het aantal agentschappen met -3,9% en bleven er aldus 1.234 ac-tief. het aantal medewerkers viel terug met -13,7%, hetzij een afname van het vast personeelsbestand van 6.482 in 2008 tot 5.593 in 2009. Deze terugval is aanzienlijk kleiner dan de terugval van de activiteit. nogal wat uitzendkantoren hebben bijkomend gebruik gemaakt van maatregelen als arbeidsduurver-

korting en loopbaanonderbreking voor de eigen medewerkers. globaal geno-men hebben de meeste bedrijven zich snel en soepel aangepast aan de eco-nomische krimp en daardoor hebben ze behoorlijk vlot weerstand kunnen bieden aan deze uitzonderlijke periode.

10%

0%

-10%

-20%

-30%

-25,2%

-14,5%

-26,2%-28,4%

-10,4%

-3,6%

-0,3%

1,0%

-25,8%

-22,5%-23,6%-24,3%

Q1/08 Q2/08 Q3/08 Q4/08 Q1/09 Q2/09 Q3/09 Q4/09

Op 1 jaar

Op 2 jaar

1.400

1.200

1.000

800

600

400

200

0

1.234

7.000

6.000

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

0

‘90 ‘92 ‘94 ‘96 ‘98 ‘00 ‘02 ‘04 ‘06 ‘08 ‘09

Aantal vaste werknemers (rechterschaal)

Aantal agentschappen (linkerschaal)

5.593

Figuur 4: Groeiprofiel uitzendarbeid

Figuur 5: Agentschappen en vaste medewerkers

Desectoralestructuurendecrisis

21

jaa

rve

rsl

ag 2

009

DeregionaleevolutieDe uitzendsector reageert in vlaanderen en wallonië meestal op een gelijk-aardige wijze op schommelingen van de conjunctuur. Dit houdt verband met de erg vergelijkbare samenstel-ling van de uitzendkrachtenpopulatie en klanten portefeuille. De activiteit in vlaanderen nam af met -23,13%, en in wallonië werden -22,09% minder uren gepresteerd. het Brussels hoofdste-delijk gewest, met zijn gerichtheid op de tertiaire en quartaire sector, deed het relatief beter met een verlies van -15,62% in activiteiten. Dit heeft alles te maken met de bediendentewerk-stelling die traditioneel met vertraging reageert op evoluties in de economische activiteit.

SterketerugvalvandepenetratiegraadDe snelle krimp van de uitzendactivi-teit heeft tevens een sterk neerwaarts effect gehad op de penetratiegraad, gedefinieerd als de verhouding van het aantal voltijds equivalente uitzend-krachten en de loontrekkende beroeps-bevolking. De penetratiegraad daalde op één jaar tijd van 2,47% tot 1,93%, een verlies van exact 0,54%-punt. De verklaring is gedeeltelijk van techni-sche aard. er is het verschil in dyna-miek tussen uitzendarbeid, die quasi ‘on time’ reageert op de economische evolutie, en de loontrekkende werkge-legenheid die reageert met een vertra-ging van twee tot drie kwartalen. het gevolg is dat de penetratiegraad vrij sterk stijgt in perioden van upswing en vrij sterk daalt in perioden van downturn. De ongewoon sterke daling van de pe-netratiegraad in 2009 houdt uiteraard verband met de snelheid en de diepte van de economische crisis.

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

-23,13%

-22,09%24,4%

66,7% 66,4% 66,7% 67,2%65,5% 64,7%

8,9% 8,9% 8,2% 8,2% 9,1% 9,9%

24,79% 25,1% 24,6% 25,3% 25,4%

-15,62%

‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09

Wallonië

Brussel

Vlaanderen

118

116

114

112

110

108

106

104

102

100

3,0%

2,5%

2,0%

1,5%

1,0%

0,5%

0%1/96 1/97 1/98 1/99 1/00 1/01 1/02 1/03 1/04 1/05 1/06 1/07 1/08 1/09

Penetratiegraad van uitzendarbeid (rechterschaal)

Loontrekkende tewerkstelling (index 1/1996 = 100) zonder uitzendarbeid (linkerschaal)

Figuur 6: Regionale evolutie

Figuur 7: Penetratiegraad en werkgelegenheid

22

jaa

rve

rsl

ag 2

009

uitzendarbeid … een historisch slecht jaar

72.000uitzendkrachtenminderaandeslag1

De zware terugval van de activiteiten in 2009 heeft uiteraard ook gevolgen gehad voor het aantal uitzendkrach-ten dat in dienst was. naast de 326.103 “reguliere” uitzendkrachten tellen we 161.411 jobstudenten2. Dit betekent op jaarbasis een daling van het aantal reguliere uitzendkrachten met -14,8%, terwijl het aantal studenten dat in de loop van 2009 aan het werk was als uit-zendkracht verminderde met -9%.

het aantal voltijds equivalenten volgt de evolutie van de activiteit en loopt terug met -22%.

Opmarsvanhetbediendesegmentzetzichverderhet uitzonderlijke karakter van de cri-sis die we beleven, zorgt ervoor dat tendensen en ontwikkelingen zich ver-sterkt manifesteren. Dit is ook het geval voor de samenstelling van de uitzend-krachten naar statuut. het mag dan wel wat uitdagend overkomen om in tijden van maatschappelijke discussie over het eenheidsstatuut dit punt in de verf te zetten, de onderlinge evolutie is alleszins veelbetekenend voor de uit-zendsector.

Deuitzendkrachtenendecrisis

600.000

500.000

400.000

300.000

200.000

100.000

0

71.759

326.103

161.411

120.000

100.000

80.000

60.000

40.000

20.000

0

‘85 ‘87 ‘89 ‘91 ‘93 ‘95 ‘97 ‘99 ‘01 ‘03 ‘05 ‘07 ‘09

Aantal uitzendkrachten (linkerschaal)

Aantal studenten (linkerschaal)

Aantal VTE (rechterschaal)

100%

90%

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

0%

-27,79%

-13,76%

63,1% 62,1% 61,7% 61,7% 61,1%57,1%

38,3%36,9% 37,9% 38,3% 38,9%42,9%

‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09

Bedienden

Arbeiders

Figuur 8: Aantal uitzendkrachten, studenten en voltijds equivalenten

Figuur 9: Evolutie en aandeel van de segmenten

1 het gaat over 56.504 klassieke uitzendkrachten en 16.121 jobstudenten.

2 jobstudenten-uitzendkrachten werken in het voordelige rsZ-statuut gedurende maximum 23

werkdagen tijdens de zomervakantie en gedurende maximaal 23 dagen in de rest van het jaar.

23

jaa

rve

rsl

ag 2

009

wat is er aan de hand? enerzijds is er de vaststelling dat de terugval van de uitzendactiviteit in 2009 zich in onge-lijke mate voordeed in het arbeiders- en bediendesegment met een terugval van respectievelijk -27,79% en -13,76% in gepresteerde uren. het gevolg hier-van is dat het aandeel van de bedienden op één jaar tijd oploopt van 38,9% tot 42,9% en dat het aandeel van de arbei-ders daalt tot van 61,1% tot 57,1%.

Deze ontwikkeling in 2009 heeft zeer zeker een conjuncturele component. het is de verwachting dat de beide aandelen opnieuw verder uit mekaar zullen groeien naarmate de economie opnieuw aantrekt, maar wellicht niet (nooit?) meer zover als voor de crisis. en daarmee komen we bij de struc-turele component. Figuur 10 toont de evolutie van de volledige activiteit en de beide segmenten. om een correcte vergelijking te kunnen maken werd gewerkt met een indexwaarde met ja-nuari 1995 als basis 100. uit de grafiek is af te leiden dat in de laatste 15 jaar uitzendarbeid in het bediendesegment opvallend sterker gegroeid is dan uit-zendarbeid in het arbeiderssegment. vooral de laatste 5 jaar neemt het ver-schil toe. De laatste twee jaar is dit vooral zichtbaar omdat de terugval in het bediendesegment duidelijk minder sterk is dan in het arbeiderssegment.

De oorzaken voor deze evolutie houden verband met:• de aanvankelijk aanzienlijk lagere

penetratie van uitzendarbeid in het bediendesegment;

• het proces van tertiairisering van onze economie;

• de wijze waarop de uitzendsector zich in toenemende mate profileert in deze sectoren via gespecialiseer-de business units;

• een toenemende maatschappelijke acceptatie van uitzendarbeid die zorgt voor een breder bereik bij be-diendeprofielen;

• de mogelijkheid van zuivere plaat-sing door uitzendkantoren sedert het wegvallen van de beschotten-regeling heeft deze evolutie onder-steund;

• de toenemende aanwezigheid in een aantal groeisectoren als logistiek en distributie waar traditioneel meer wordt gewerkt met het bediendesta-tuut versterkt de vastgestelde ten-dens.

400

350

300

250

200

150

100

50

0

1/95 1/97 1/99 1/01 1/03 1/05 1/07 1/09

Arbeiders

Totaal

Bedienden

Figuur 10: Langetermijn evolutie segmenten uitzendactiviteit

24

jaa

rve

rsl

ag 2

009

een maatschappelijk bijzonder relevante ontwikkeling houdt verband met de leeftijdsstructuur van de uitzendkrachten. het is algemeen bekend dat jongeren gemakkelijk de weg vinden naar uitzendarbeid, hetzij als student, schoolverlater, voor het opdoen van eerste werkervaringen, enz. minder bekend is dat zowel het aantal als het aandeel ouderen stelselmatig toeneemt. 12,4% van de uitzendkrachten in 2009 was ouder dan 45 jaar, tegenover minder dan 6% in 1998. in absolute cijfers nam hun aantal in deze periode toe van ruim 16.000 tot ruim 40.000.

Belangrijker is de groep van de 50-plussers. in het kader van het verhogen van de werkzaamheidsgraad bij de ouderen is de groeiende groep 50-plussers binnen de uitzendkrachtenpopulatie een bemoedigend signaal voor de beleidsmakers. in 2009 bedroeg ze 6,6% van de volledige groep of bijna 21.500 individuen. De groep handhaaft zich ook in deze tijden van crisis.

Uitzendkrachtenwordenouder

16%

14%

12%

10%

8%

6%

4%

2%

0%

16.194 17.38517.312

21.47223.757 24.557

26.392

30.195

34.485

41.225

47.061

40.393

50.000

45.000

40.000

35.000

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

0

‘98 ‘99 ‘00 ‘01 ‘02 ‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09

Aandeel 45+ (linkerschaal)

Aandeel 50+ (linkerschaal) Aantal 50+ (rechterschaal)

Aantal 45+ (rechterschaal)

18.257

21.443

24.500 24.790

21.495

Figuur 11: Leeftijd van de uitzendkrachten

uitzendarbeid … een historisch slecht jaar

25

jaa

rve

rsl

ag 2

009

DeuitzendsectorinEuropa

volgens de informatie die door de euro pese confederatie van de private arbeidsbemiddelaars (eurociett) wordt verzameld in de verschillende europese landen is de omzet met gemiddeld 25% gedaald, weliswaar met belangrijke nationale verschillen.

• spanje kreeg af te rekenen met een extreme krimp van de uitzendactivi-teiten. in de loop van 2009 bedroeg de terugval zelfs méér dan 50% op jaarbasis.

• Frankrijk kende een diepere terugval dan België als gevolg van de zware malaise in de automotive-sector en de bouwsector, maar kent sedert het najaar een begin van herstel.

• Duitsland presteert relatief goed, met een kleiner dan gemiddelde terugval. Deze is toe te schrijven aan de combinatie van de veerkracht die de Duitse economie toonde het voor-bije jaar en de groeimarge die de sector nog heeft.

• nederland presteerde tot het najaar opvallend gelijklopend met Bel-gië, maar kan het pril herstel dat in Frankrijk, Duitsland en België werd ingezet voorlopig niet imiteren.

• De nieuwe economieën in oost-europa doen het met uitzondering van polen behoorlijk slecht. De ontwikkeling van de uitzendsector staat in de meeste oost-europese landen in de kinderschoenen en is sterk gericht op traditionele indus-trieën, die het bijzonder zwaar te verduren kregen.

15%

5%

-5%

-15%

-25%

-35%

-45%

-55%

01/08 03/08 05/08 07/08 09/08 11/08 01/09 03/09 05/09 07/09 09/09 11/09 01/10

Frankrijk België Nederland Spanje Italië Duitsland

Figuur 12: Uitzendarbeid in Europa, evolutie van aantal gewerkte uren

26

jaa

rve

rsl

ag 2

009

2009waseensleuteljaar

De combinatie van de economische crisis, die gepaard ging met een forse toename van het aantal collectieve en individuele ontslagen, én de wijziging van de outplacementreglementering, die outplacementbegeleiding openstelde voor een ruimer doelpubliek, heeft ge-zorgd voor een sterke toename van het aantal begeleidingen. in 2009 konden 15.557 personen beroep doen op een begeleiding. Dit is een toename met 51% ten opzichte van een jaar eerder en bijna een verviervoudiging op 6 jaar tijd. het aantal opdrachtgevers wordt geschat op 4.600.

Deoutplacementmarktissterkgereguleerd

Wettelijk kaderoutplacement kan worden gedefinieerd als “een geheel van begeleidingsdiensten en consultancy, verstrekt door een dienstverlener, namelijk het outplace-ment bureau, individueel of in groep, voor rekening van een werkgever, om een werknemer de mogelijkheid te bieden zelf zo snel mogelijk opnieuw werk te vinden bij een nieuwe werkgever of een beroepsactiviteit als zelfstandige op te starten”.in functie van de specifieke omstan-digheden valt outplacement onder een specifieke regelgeving:• Outplacement op vrijwillige basis:

het is de cao 51 die de regels voorschrijft m.b.t. outplacement dat door een werkgever vrijwillig wordt aangeboden aan een ontslagen werknemer.

• Verplicht outplacement: de cao 82 bis voert een verplicht outplace-ment in voor ontslagen werkne-mers van 45 jaar en ouder, die bij de betrokken werkgever één jaar anciënniteit tellen.

16.000

14.000

12.000

10.000

8.000

6.000

4.000

2.000

0

4.290 4.148

2.877

4.670

8.067

10.314

15.577

‘03 ‘04 ‘05 ‘06 ‘07 ‘08 ‘09

Soorten outplacement

Collectief ontslag

Verplichting TWCeventuele tussenkomst

SIF in Vlaanderen

Individueel ontslag

Individueel opCAO 51

CAO 82 bis

Meervoudig ontslag

Geen verplichting TWCCAO 51

CAO 82 bis (evt. SIF)

Figuur 13: Evolutie opgestarte begeleidingen

Figuur 14: Soorten outplacement

3 De cuyper p., peeters a.,sanders D., struyven l., lamberts m.(2008) van werk naar werk : de markt van

het outplacement. onderzoek in opdracht van viona. leuven: hiva

• Verplicht outplacement bij her­struc tu rering van bedrijven: een specifieke reglementering regelt outplacement bij herstructureringen. in dat geval moet outplacement aan alle werknemers worden aangebo-den, ongeacht hun leeftijd en hun anciënniteit (met uitzondering van de werk nemers met een arbeids-overeenkomst van bepaalde duur, waarvoor een vrij willig outplace-ment wordt voorzien).

in vele opzichten is de outplace-mentmarkt in België uniek. Dit was reeds vastgesteld via uitgebreid onder-zoek3. Zowel inzake methodieken en

outplacement … sterke stijging

inhoud als doelgroepen is de regle-mentering sterk sturend. het overzicht in de figuur vertrekt vanuit de aard van het ontslag. is het individueel of is het collectief? van een collectief ontslag is sprake bij ontslag van minstens 10 werknemers in een bedrijf met méér dan 20 en minder dan 100 werknemers. in een bedrijf met minstens 100 werknemers spreekt met van een collectief ontslag indien minstens 10% van de werknemers betrokken zijn. in alle andere gevallen waarbij sprake is van gelijktijdig ontslag van meerdere werknemers die niet aan deze definitie voldoet, spreken we van een meervoudig ontslag.

27

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Individueeloutplacementblijftdominantook in 2009 blijft het aandeel van de individuele begeleidingen dominant. nagenoeg 60% van de opgestarte outplacements kwam er na een indi-vidueel ontslag. Dit lijkt misschien verrassend, maar dit heeft te maken met de uitbreiding van het individueel recht op outplacement. individuele ontslagen halen bovendien niet de pers, collectieve ontslagen worden sterk gemediatiseerd wat de perceptie enigszins vertekent. een opmerkelijke vaststelling is dat de cao 82 bis meer en meer de norm lijkt te worden op de markt. Bijna 52% van alle opgestarte begeleidingen in 2009 gebeurde volgens cao 82 bis. het aantal individuele begeleidingen in het kader van de cao 51 blijft vrij constant, maar het aandeel daalt tot 7,1%.

een tweede vaststelling is dat de verplichte tewerkstellingscellen na col lec tief ontslag in 2009 reeds goed zijn voor bijna 30% van de opgestarte begeleidingen. collectieve outplacements bij meervoudig ontslag (dus zonder verplichte tewerkstel lingscel) zijn goed voor 12% van de begeleidingen. ook hier is de cao 82 bis de norm.

collectief cao 82 bis9,7%

individueel cao 517,1%

individueel cao 82 bis51,7%

collectief cao 512,8%

collectief ontslag met verplichte twc28,6%

Figuur 15: Begeleidingen volgens type outplacement

28

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Plaatsingsgradenonderdrukhoewel outplacement niet kan gereduceerd worden tot een zuiver plaatsingsinstrument, is het logisch dat in het kader van het activeringsbeleid met meer dan gewone aandacht wordt gekeken naar de plaatsingsgraad. De plaatsingsgraad wordt hierbij gedefinieerd als het aantal beëindigde outplacements die uitmonden in een nieuwe tewerkstelling binnen de voorziene outplacementperiode, ten opzichte van alle beëindigde outplacements.

• De globale plaatsingsgraad in 2009 bedroeg 63%.

• De variatie volgens het type out-placement is beperkt.

• er is een duidelijk verschil in plaat-singsgraad tussen het eerste (68,7%) en het tweede semester (58,6%). hiervoor zijn drie belangrijke oorza-ken aan te geven:1. het effect van de economische

crisis laat zich uiteraard ook voe-len op de vacaturemarkt, waar-door plaatsing moeilijker wordt en gemiddeld ook langer duurt.

2. De uitbreiding van verplicht out-placement naar nieuwe groepen van soms minder gemotiveerde werknemers.

3. De voorziene duurtijd van de be-geleiding is soms te kort voor kandidaten die het eerst even wat rustiger willen aandoen na het ontslag.

• De gemiddelde duurtijd van alle beëindigde outplacementbegelei-dingen situeert zich rond de 7,5 maanden. De begeleidingen die uit-monden in een tewerkstelling duren gemiddeld net geen vijf maanden.

outplacement … sterke stijging

100%

80%

60%

40%

20%

0%

S169,5%

S258,2%

S162,5% S2

60,4%

S183,8%

S256,4%

S168,7%

S258,6%

TotaalIndividueel Collectief ontslag met verplichte TWC

Meervoudig ontslag zonder TWC

Figuur 16: Plaatsingsgraad per semester

29

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Segmenteringvandeoutplacement­marktHet aandeel van de categorie ­45­jarigen neemt toe: traditioneel gold outplacement als een instrument dat vooral werd ingezet voor oudere werknemers. vandaag zien we dat 25% van alle kandidaten die met een outplacement starten jonger zijn dan 45 jaar. een belangrijke motor in deze evolutie zijn de verplichte tewerkstellingscellen.

Het aandeel van kandidaten dat uit uitvoerende functies komt neemt toe: • er is sprake van een democratise-

ringstendens door de uitbreiding van het verplichte outplacement. 42% van de opgestarte kandidaten ko-men uit het arbeidersstatuut, 44% uit het bediendestatuut en 14% uit een kaderfunctie.

• er is een duidelijk patroon in de rela-tie tussen het type outplacement en de professionele categorie waartoe de kandidaat behoort.- verplichte tewerkstellingscellen

halen een ruim bereik van arbei-ders.

- individuele begeleidingen binnen cao 51 blijven in hoofdzaak een aangelegenheid voor kaderme-dewerkers.

De outplacementmarkt ontwikkelt zich vooral in Brussel en Vlaanderen, die samen goed zijn voor 87% van de begeleidingen: de oorzaak voor deze niet-evenredige ontwikkeling moet worden gezocht bij de ‘cellules de reconversion’4 in wallonië, die groten-deels werken buiten het kader van de reguliere outplacementmarkt.

eveneens te noteren is het belangrijk aantal begeleidingen in vlaanderen dat gebeurt middels een tussenkomst van het sociaal interventiefonds (siF; het vroegere herplaatsingsfonds), nl. 1.423 in 2009. het sociaal interventiefonds kan worden ingeschakeld indien het bedrijf kan aantonen niet over voldoende middelen te beschikken om de outplacementbegeleiding te betalen. het is geen vorm van outplacement, wel een financieringsinstrument.

Totaal

CollectiefCAO 82 bis

CollectiefCAO 51

Collectief en ontslagmet verplichte TWC

IndividueelCAO 82 bis

IndividueelCAO 51

0%

13,8% 44,1% 42,1%

6% 32,4% 61,5%

39,1% 52,3% 8,6%

6,6% 31,6% 61,7%

11% 54% 35%

62,8% 35,6% 1,5%

20% 40% 60% 80% 100%

Kader Bediende Arbeider

Figuur 17: Kandidaten in outplacement volgens professionele categorie

4 een reconversiecel wordt opgericht in geval van sluiting van een onderneming of collectief ontslag na

de onderhandeling van het sociaal plan en dit op vraag van de syndicale organisaties. De reconversiecel

is in de eerste plaats een onthaalplatform dat zich in de nabijheid van de woonplaats van de ontslagen

werknemers bevindt. het is ook een team dat bestaat uit adviseurs inzake loopbaanbegeleiding van de

Forem en sociale begeleiders aangesteld door de vakbondsorganisaties. in het waals gewest voorziet

het kB van 9 maart 2006 de gelijkstelling van de reconversiecel met een tewerkstellingscel. (http://

www.restructurations.be/restructuration/nl/content/content/website/homepage/measure/workcells/

regionalspecifications/wallonia.html)

30

jaa

rve

rsl

ag 2

009

het leidt geen twijfel dat de actuele en toekomstige ontwikkelingen in onze economie en op onze arbeidsmarkt een positief effect (zullen) hebben op het gebruik van projectsourcingformules. De vraag naar project professionals zal in de toekomst enkel toenemen. De motieven hiervoor houden verband met de nood aan het flexibel kunnen inzetten van professionals met speci-fieke competenties om snel en soepel projecten te realiseren. het werken als projectmedewerker zal ook steeds meer deel uitmaken van een bewuste stap in de loopbaan, waarbij men de gelegenheid krijgt om in diverse bedrij-ven en sectoren zijn competenties in te zetten en aan te scherpen in nieuwe en uitdagende projecten en teams.

Terugvalvandeactiviteitenopniveauvan2007…De globale terugval van de activiteiten bedroeg -9,64% in 2009. in totaal wer-den 5,88 miljoen uren gefactureerd voor een totale geaggregeerde omzet van 290 miljoen € (-7,64%). Daarmee valt de activiteit terug op het niveau van 2007. op 31/12 werkten 3.857 project professionals bij de Federgon-bedrij-ven. hun gemiddeld scholingsniveau is hoog (30% master, 46% bachelor). 2 op drie is jonger dan 40 jaar.

hoewel er reeds een duidelijke vertra-ging was van de groei, volgde de echte terugval met enige maanden vertra-ging op het uitbreken van de financieel-economische crisis, wat niet ongewoon is voor projectgebonden activiteiten. Zij reageren later in de conjunctuurcyclus. opvallend is wel dat de terugval van de activiteiten vrij plots en stevig was (april 2009) en doorheen de rest van het jaar gemiddeld op een niveau van -12% bleef hangen.

projectsourcing: de schade bleef beperkt

314.103.841

-7,64%290.098.084

‘08 ‘09

10%

5%

0%

-5%

-10%

-15%

-20%

01/08

6,1%

3,3%

1,1%

5,4% 5,7%

-1,5%

-8,4%

-1,1%

-2,4% -2%-2,6%

-5,3%

2,2%2,6%

-1,9%

-10,6%

-14,4%

-7,7%

-12,4%-11,8%

-12,8%

-12,1%

-13,9%

-10,8%

03/08 05/08 07/08 09/08 11/08 01/09 03/09 05/09 07/09 09/09 11/09

Figuur 19: Jaar-op-jaarevolutie projectsourcing

Figuur 18: Evolutie omzet

31

jaa

rve

rsl

ag 2

009

…maarverschillendnaargelanghetactiviteitsdomein.Deze globale evolutie toont wel op-merkelijke verschillen naargelang het activiteitsdomein. Zo is de terugval een stuk scherper in engineering (-15,5%) en office (-9%). De Federgon-leden die actief waren in ict en Finance kon-den in 2009, ondanks de economische crisis, een lichte groei laten optekenen.

steeds meer stelt Federgon vast dat projectsourcing, dat oorspronkelijk vooral werd toegepast voor ict- en engineeringprojecten een steeds ruimere toepassing kent in bedrijven. De verdeling van de activiteiten van de leden-bedrijven in 2009 wordt weer-gegeven in Figuur 20.

Deze evolutie hangt uiteraard samen met de klantenportfolio. De overgrote meerderheid van de klanten situeert zich in de conjunctuurgebonden sec-toren. De industrie blijft de grootste afnemer, hoewel het aandeel met -5%-punten is gedaald ten opzichte van 2008, gevolgd door de dienstverlening aan bedrijven en de energiesector. De terugval van de industrie in de porte-feuille wordt vooral verklaard door het wegvallen van projecten in de automo-tive-sector en de metaalverwerkende en technologische nijverheid.

Finance7,3%

andere6,3%

engineering39,1%

ict18%

office + call center29,3%

openbaar bestuur3,4%

andere2,9%

industrie44%

telecom2,8%

horeca0,1%

Diensten aan bedrijven16,4%

transport en distributie3,5%

Bouw3,7%

Financiële activeiten9,6%

energie13,6%

Figuur 20: Verdeling projectsourcingactiviteiten

Figuur 21: Opdrachtgevers naar sector

32

jaa

rve

rsl

ag 2

009

interim management is net als pro-jectsourcing een instrument waarvan een opdrachtgever gebruik maakt om externe expertise te kunnen inzetten waarover hij zelf niet (meer) beschikt. een interim manager is een ervaren deskundige die werkt als zelfstandige en zijn expertise ten dienste stelt van ondernemingen. hij/zij neemt dus ta-ken met verantwoordelijkheid op bij klanten/bedrijven, voor een beperkte periode en in het kader van duidelijk afgelijnde opdrachten.

Verschuivinginhettypevanopdrachteninterim management kan in verschil-lende situaties en om verschillende redenen worden ingezet, al heeft de ge-wijzigde conjunctuur in 2009 een grote invloed gehad op de inhoud van de inte-rim managementopdrachten. vandaag is de klemtoon verschoven van inno-vatie- naar verbeterings- of verande-ringsmanagement. Doet de economie het goed, dan worden in bedrijven veel nieuwe projecten opgestart. Dit soort opdrachten is nu vrijwel allemaal “on hold” gezet5.

tegelijkertijd stellen we een toename vast van de vraag naar managers die de efficiëntie en de financiële gezondheid van bedrijven kunnen versterken. het mag niet verbazen dat er vooral veel vraag is naar interim managers die bedrijven door een overgangs periode kunnen helpen, en die interne her-schikkingen annex saneringen in goede banen kunnen leiden (bvb. productie-herschikkingen, maatregelen inzake kostenbeheersing en/of operationele efficiëntie). herstructureren maakt ook deel uit van het ondernemen.

SterkekrimpvandeactiviteitenDe activiteit van de interim manage-ment providers van Federgon had zwaar te lijden onder de economische crisis. op jaarbasis was er een sterke terugval van alle parameters. • De gegenereerde omzet op jaarbasis

daalde met -23,8% tot 43,7 miljoen €. hiermee bleef de activiteit aan-zienlijk boven het niveau van 2007. 2008 was met een groei van ruim 33% immers een sterk jaar geweest.

• het aantal beëindigde opdrachten in de loop van 2009 bedroeg 384, hetzij -28,5% op jaarbasis. omdat tege-lijkertijd het aantal nieuw gestarte opdrachten sterk terugviel, is het aantal lopende opdrachten op het einde van 2009 zelfs 39% lager dan eind 2008.

• ook het aantal interim managers in opdracht krimpte met -26% tot 658.

De gemiddelde duur van de opdrachten bedroeg 107 werkdagen (~ 5 maanden). het aandeel van de opdrachten in sales & marketing nam toe (+3%-punt), ter-wijl het aandeel van de opdrachten in logistiek & productie daalde met 5%-punt.

in de loop van 2009 werden 651 op-drachtgevers geregistreerd, waarvan een kleine 10% gevestigd waren in het buitenland.

interim management: een jaar om snel te vergeten

42.994.034

-23,8%

43.735.204

‘07

57.372.316

‘08 ‘09

60.000.000

50.000.000

40.000.000

30.000.000

20.000.000

10.000.000

0

Figuur 22: Omzetevolutie interim management

hr Directie9,2%

Finance & administration42,2%

logistiek en productie7,7%

algemene Directie3,7%

andere9,8%

ict3,4%

sales & marketing24%

Figuur 23: Functionele opsplitsing opdrachten

5 wij verwijzen voor meer info naar de leaflet ‘interim

management in crisistijd’ op www.federgon.be.

33

jaa

rve

rsl

ag 2

009

Hetaantalurendatwerdgepresteerddoorhuishoudhulpenviadienstenchequesblijfttoenemen.De oorspronkelijke doelstelling van de federale regering in 2004 om via dien-stencheques 25.000 tewerkstellingen te realiseren werd inmiddels ruim-schoots overschreden. het totaal aan-tal werknemers dat in de loop van 2009 werd tewerkgesteld kwam wellicht uit op om en bij de 120.000.De Federgon-leden, private com-merciële spelers, zagen het voorbije jaar de activiteit toenemen met 13,2% gepresteerde uren. in totaal werden nagenoeg 25 miljoen uren gepresteerd. De dienstencheque-activiteiten van de Federgon-leden verdubbelden op drie jaar tijd. De groei is vergelijkbaar met de globale groei van de sector, maar manifesteert zich vooral in de tweede jaarhelft. wellicht heeft de prijsverho-ging van de dienstencheques in het be-gin van 2009 gezorgd voor een matiging van de groei.

De gevolgen van de economische crisis lijken alleszins zeer beperkt. volgens cijfers van de rva zette de groei van de sector zich in 2009 verder. • 2.499 bedrijven hadden eind 2009

een erkenning als dienstencheque-bedrijf.

• gemiddeld werden ruim 6,55 mil-joen cheques per maand aangekocht in 2009 (door de prijsverhoging be-gin 2009 was er – met uitzondering van Brussel – in alle gewesten een daling van het aantal aangekochte cheques per maand).

het aandeel van de Federgon-leden in de totale sectorale activiteit (op basis van het aantal terugbetaalde cheques) bedraagt 31%. Figuur 25 toont de re-gionale verdeling van de activiteiten. tegenover de vorige jaren is er een ge-leidelijke toename van de activiteiten in Brussel. Dit sluit aan bij de globale sectorale trend die de voorbije twee jaar een inhaalbeweging laat zien in het Brussels hoofdstedelijk gewest. Figuur 25: Regionale verdeling activiteit (bij Federgon-leden)

Diensten aan particulieren … het succes van de dienstencheques blijft verderduren.

Brussel16,4%

vlaanderen60,9%

wallonië22,7%

11.656.256

‘06

17.341.839

‘07

21.603.793

‘08

24.462.955

‘09

+13,2%

25.000.000

20.000.000

15.000.000

10.000.000

5.000.000

0

Figuur 24: Evolutie van het aantal gepresteerde uren

via dienstencheques (bij Federgon-leden)

34

jaa

rve

rsl

ag 2

009

De groei van de bedrijvigheid was het gevolg van een toename van het aantal klanten. De Federgonbedrijven bedien-den in 2009 samen 160.587 huisgezin-nen, hetzij een toename met +9,6% ten opzichte van 2008. het aantal actieve gebruikers bedroeg 665.884. in 2008 bedroeg de penetratie 12,8% van de privéhuishoudens. met andere woorden: in 2008 maakte 1 op de 8 huisgezinnen in België gebruik van dienstencheques.

De toename van de activiteit zorgde voor een uitbreiding van de capaciteit onder de vorm van een toename van het aantal werknemers. op 31/12/2009 bedroeg het aantal dienstencheque-werknemers bij de Federgonbedrijven om en bij de 32.000, goed voor een toe-name met +12,8% ten opzichte van een jaar eerder.

88.394

‘06

126.915

‘07

146.461

‘08

160.587

‘09

+9,6%

180.000

160.000

140.000

120.000

100.000

80.000

60.000

40.000

20.000

0

20.511

‘06

26.355

‘07

28.198

‘08

31.804

‘09

+12,8%

35.000

30.000

25.000

20.000

15.000

10.000

5.000

0

Figuur 26: Evolutie aantal huisgezinnen-klanten (bij

Federgon-leden)

Figuur 27: Evolutie aantal dienstenchequemedewer-

kers (bij Federgon-leden)

35

jaa

rve

rsl

ag 2

009

traditioneel geldt dat in tijden van crisis sterk wordt gesnoeid in kosten voor opleiding van medewerkers. aangezien het gaat over een “out-of-the-pocket”-kost is het voor organisa-ties dikwijls een makkelijke en pijnloze ingreep om te snoeien in deze uitgaven. steeds meer groeit echter het besef dat opleiding en vorming in de kennis- en netwerkeconomie van vandaag en morgen essentieel zijn om als organi-satie het verschil te kunnen maken.

in de sector van de voortgezette beroepsopleiding, waarin de private opleidingsbedrijven hoofdzakelijk ope-reren, stellen we in 2009 een achter-uitgang vast van de omzet met -11,6%. globaal genomen presteert de sector hiermee beter dan de verwachtingen.

Federgon schat het geaggregeerd omzetcijfer voor de private opleidings-bedrijven op 75,1 miljoen €. het aantal medewerkers bedroeg 300, het aantal trainers en docenten nog eens ruim 2.000.

het is nodig hierbij aan te geven dat de private actoren vooral actief zijn in welbepaalde opleidingsdomeinen, waarvan management, hr, commu-nicatie en commerciële trainingen de belangrijkste zijn.6

eén van de marktonderscheidende kenmerken van de Federgon-leden is het maatwerk. Federgon schat dat meer dan 2/3e van haar opleidingsbe-drijven de overgrote meerderheid (80-100%) van de opleidingen ‘in company’ afwerken.

Management en HR-beheer

Communicatie

Commerciële opleidingen

Cultuur en welzijn

Veiligheid en milieu

Logistiek en kwaliteit

Informatica

Economie en administratie

Talen

Wetenschap en techniek

67,6%

58,8%

50%

41,2%

35,3%

32,4%

29,4%

29,4%

20,6%

14,7%

Figuur 28: Opleidingsdomeinen

opleiding: groeiend bewustzijn?

6 De figuur geeft het aandeel weer van de opleidingsdomeinen waarin de private opleidingsoperatoren

actief zijn. het spreekt voor zich dat de meeste onder hen meerdere domeinen aanbieden. Dit is niet het

geval voor bijv. taalopleidingen.

36

jaa

rve

rsl

ag 2

009

interessant is eveneens het verloop van de activiteiten jaar-op-jaar. De figuur 29 geeft aan dat de opleidingsmarkt in 2008 vrij goed stand hield ondanks het uitbreken van de economische crisis. Zelfs in het vierde kwartaal was er nog sprake van een groei met nagenoeg +4,7%. Dit heeft veel te maken met de wijze waarop de opleidingsmarkt func-tioneert. eens budgetten voor opleiding zijn vastgelegd via inschrijvingen, is er een relatieve crisisbestendigheid. het vooruitzicht van een economisch moei-lijk jaar zorgt daarentegen (meestal) voor aangepaste jaarbudgetten.

Dat 2009 een ander beeld laat zien is niet onverwacht: een onverhoopt eerste kwartaal met een uitlopende groei van 2008 werd gevolgd door een zware te-rugval in Q2 van bijna 20% op jaarbasis. het traditioneel zwakke zomerseizoen werd goed doorsparteld, maar Q4 viel opnieuw tegen.

opvallend is de nervositeit op de markt. een aantal opleidingen doet het opval-lend goed. eén ervan is leadership-training. sterk leiderschap in tijden van crisis, de relatie is duidelijk … in het algemeen scoren opleidingen met een onmiddellijke toegevoegde waar-de goed. er is duidelijk een groeiend bewustzijn bij bedrijven dat blijvend investeren in opleiding noodzakelijk blijft, ook in moeilijke economische tijden.

private opleiders hebben een aanbod naar alle bedrijfsniveaus, maar de helft van de opgeleide cursisten heeft een functie in het hoger of middel manage-ment. 87% van de opdrachtgevers zijn private bedrijven uit hoofdzakelijk de industrie, diensten, handel en distribu-tie en financiële sector.

40%

30%

20%

10%

0%

-10%

-20%

-30%

13,7%

33,2%

17,4%

4,7%2,9%

-19,5%

-11,6%

-7,2%

-18,7%

Q1/08 Q2/08 Q3/08 Q4/08 Q1/09 Q2/09 Q3/09 Q4/09

Figuur 29: Jaar-op-jaar evolutie private opleidingsmarkt

publiek13%

Figuur 30: Opdrachtgevers naar sector

privé87%

industrie 27%

Diensten 21%

handel & Distributie 14%

Financiën 7%

overige 6%

non-profit 5%

Bouw 3%

transport 1%

37

jaa

rve

rsl

ag 2

009

De bureaus die gespecialiseerd zijn in recruitment, search & selection hebben een loodzwaar jaar achter de rug. Deze bedrijven zijn een belangrijke speler in het segment van de arbeidsmarkt dat zich vooral richt op hogergeschool-de kandidaten voor functies van een gemiddeld hoger niveau. Dit segment van de arbeidsmarkt gedijt traditio-neel goed wanneer er een voldoende dynamiek is op de arbeidsmarkt. Deze dynamiek is het gevolg van vertrou-wen bij de bedrijven die aanwervings-beslissingen nemen en bij individuen die professioneel mobiel willen zijn.

het hoeft niet te verwonderen dat in een arbeidsmarkt die in de loop van 2009 steeds meer de gevolgen van de crisis aan den lijve ondervond de dienstver-lening sterk te lijden had. toch zijn er belangrijke verschillen naargelang het type van diensten.

‘02

3.900

‘03

4.531

‘04

5.230

‘05

5.465

‘06

5.493

‘07

6.513

‘08

6.593

‘09

4.461

Figuur 31: Evolutie aantal bemiddelingen

2008 2009 ∆ 2009/2008

Geaggregeerde omzet 165 mio € 118 mio € ­28,4%

aandeel in omzet aandeel in omzet ∆ 2009/2008 (*)

recruitment, search & selection 67,9% 61,8% -34,8%

hr consultancy 9,0% 14,4% 14,2%

assessment 20,6% 18,8% -34,4%

coaching 2,5% 5,0% 43,3%(*) op basis van absolute getallen

recruitment, search & selection beleeft loodzwaar jaar

38

jaa

rve

rsl

ag 2

009

het globale omzetcijfer kende een terugval met -28,4% tot 118 miljoen €. vooral recruitment, search & selection en assessment, samen goed voor 88% van de sectorale activiteit, kenden beide een terugval met ruim -34%. hr consultancy en vooral coaching deden het meer dan behoorlijk.

uit een onderzoek dat werd gedaan door Federgon bij haar leden onthouden we dat het dieptepunt van de activiteit zich situeerde in het derde kwartaal van 2009. vooral de opdrachtgevers uit de secundaire sector lieten het mas-saal afweten. De publieke sector en de zorgsector daarentegen bleven verder aanwerven. hierbij dient wel te worden gepreciseerd dat deze laatste slechts goed is voor een 10% van de totale activiteit.

De zware krimp van de activiteiten had uiteraard ook gevolgen voor de eigen personeelsbezetting. het aantal mede-werkers binnen de sector kwam uit op 1.433.

Tendensenenontwikkelingenhet aantal én het niveau van de kandi-daten dat zich aanbood bij de bureaus is toegenomen, de verwachtingen naar loon- en arbeidsvoorwaarden worden gemiddeld licht neerwaarts bijgesteld.De markt van de opdrachtgevers rea-geert eerder nerveus. er is sprake van een druk op de tarieven en een tendens tot insourcing.

meer fundamenteel lijkt er een consen-sus te bestaan bij de bedrijven dat de crisis de tendens tot diversificatie zal versterken. verdere specialisatie moet de bedrijven in de sector toekomstgericht ademruimte geven. een consolidatie-beweging lijkt onvermijdelijk.

Radiografievandebemiddelingenin2009• De top 3 van de bemiddelingen vol-

gens functietype:

sales, marketing & communicatie 25,2%

techniek & productie 16,2%

Finance, legal, banking & insurance 13,7%

recruitment, search & selection beleeft loodzwaar jaar.

39

jaa

rve

rsl

ag 2

009

• De sectoren die een beroep deden op rss-bureaus

• De opdrachtgevers naar grootte

• De leeftijdsverdeling van de bemiddelde kandidaten

- 50 werknemers 29,4%

50 - 250 werknemers 38,0%

+ 250 werknemers 32,6%

Healthcare

ICT/Telecom/Internet

Energie/Elektriciteit/Milieu en veiligheid

Logistiek/Handel/Distributie/Transport

Financiën en verzekeringen

Publieke sector/Overheid/Social profit

Bouw

Diensten aan bedrijven

Industrie (metaal en machinebouw)/ ...

2,8%

6,3%

6,8%

7,6%

9,5%

11,3%

11,4%

15,3%

29%

Figuur 32: Opdrachtgevers naar sector

+ 55 jaar1,7%

- 25 jaar12,1%

25 - 34 jaar41,5%

45 - 54 jaar11,8%

35 - 44 jaar32,8%

Figuur 33: Leeftijdsverdeling bemiddelde kandidaten

40

jaa

rve

rsl

ag 2

009

De Federgonsectoren in 2009

2009 Omzetcijfer Vastemedewerkers KerncijfersAantalleden(31­12­2009)

Recruitment, Search & Selection

118 miljoen €( -28,4%)

1.433(-11,1%)

• 4.461 plaatsingen• 38,2% gerealiseerd in

assessment, hr consultancy en coaching

130

Outplacement - -

• 15.577 opgestarte begeleidingen (+51%)

• globale plaatsingsgraad 63%• 58,8% begeleidingen na

individueel ontslag• 90% begeleidingen in

cao 82 bis

35

Opleiding75,1 miljoen €

(-11,6%)300 vaste medewerkers

2.000 trainers- 42

Diensten aan Particulieren

507,5 miljoen € 31.804 (+12,8%)• 24,4 miljoen uren (+13,2%)• 160.587 klanten (+9,6%)

57

Interim Management43,7 miljoen €

(-23,8%)-

• 658 interim managers• 651 opdrachtgevers

17

Projectsourcing290 miljoen €

(-7,6%)400 interne medewerkers3.857 projectmedewerkers

• 5,9 miljoen gefactureerde uren

42

Uitzendarbeid (*)3,281 miljard €

(-21,5%)5.593 vaste medewerkers

• 140,8 miljoen gepresteerde uren (-22,18%)

• 326.103 uitzendkrachten• 161.411 jobstudenten

76

(*) De resultaten hebben uitsluitend betrekking op de activiteiten van de leden van Federgon. voor uitzendarbeid daarentegen gaat het over de cijfers van de

volledige sector. De representativiteitsgraad van de Federgon-leden bedraagt hier 96%.

federatie van partners voor werk

Havenlaan 86C/302

1000 BrUsseL

tel: 02/203.38.03

fax: 02/203.42.68

e-mail: info@federgon.be

www.federgon.be