Jaarverslag Amnesty International 2009

Amnesty International afdeling NederlandPostbus 19681000 BZ AmsterdamT (020) 626 44 36F (020) 624 08 89E [email protected] www.amnesty.nl

AmNesty INterNAtIoNAl AfdelINg NederlANdJAArverslAg 2009

AmnEsTy InTErnATIonAl AFdElIng nEdErlAnd JAArverslAg 2009

Wie in Rusland niet zwijgt is vogelvrij (voorzijde)Amnesty-activisten vormen een zwijgend protest tegen de beknotting van de vrijheid van meningsuiting in Rusland bij de opening van de Hermitage in Amsterdam. Zij dragen foto’s van de journaliste Anna Politkovskaja, die in 2006 werd vermoord. © AI / Daniël Willemsen

Vermoord (achterzijde)Plek in Moskou waar de mensenrechtenadvocaat Stanislav Markelov (34) en de journaliste Anastasia Baboerova (25) op 19 januari 2009 werden vermoord. © Polaris

Amnesty InternAtIonAl AfdelIng nederlAndJAArverslAg 2009

2

Amnesty InternAtIonAl streeft nAAr een wereld wAArIn Iedereen Alle rechten genIet dIe zIJn vAstgelegd In de UnIversele verklArIng vAn de rechten vAn de mens en Andere InternAtIonAle mensenrechtendocUmenten...

3

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, artikel 26:‘Een ieder heeft recht op onderwijs’Schoolklasje in een ontheemdenkamp in Tsjaad

© Reuters/Finbarr O’Reilly

4

voorwoordsAmenvAttIngover Amnesty InternAtIonAl

deel I werken tegen schendIngen

HOOFdstuk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten1.1 Discriminatie 1.2 Gerechtigheid en straffeloosheid1.3 Fysieke en mentale integriteit1.4 De rechten van mensen in gewapende conflicten1.5 De rechten van vluchtelingen en migranten1.6 De rechten van vrouwen en meisjes1.7 Economische, sociale en culturele rechten

HOOFdstuk 2 blIksemActIes en Andere schrIJfActIes

1617192325282932

36

060812

42

45

48

deel II mensenrechten bevorderen

HOOFdstuk 3

versterkIng InternAtIonAle mensenrechtenbewegIng

HOOFdstuk 4

onze ActIeve AchterbAn

HOOFdstuk 5

commUnIcAtIe en edUcAtIe

InhoUd

5

54

60

66

6970 77

83

87

89

deel III bestUUr en beheer vAn de orgAnIsAtIe

HOOFdstuk 6 bestUUr, toezIcht en dIrectIe

HOOFdstuk 7

orgAnIsAtIe

deel Iv mArketIng en fInAncIën

HOOFdstuk 8

mArketIng

HOOFdstuk 9

fInAncIeel JAArverslAg9.1 Toelichting op de jaarrekening9.2 Verkorte geconsolideerde jaarrekening 2009

HOOFdstuk 10

voorUItblIk

BIJLAGEN

betrokkenheId bIJ Andere orgAnIsAtIes

orgAnIsAtIeschemA

6

informeren van de lokale bevolking, het daadwerkelijk aanpakken van vervuiling die bewoners een menswaardig bestaan onmogelijk maakt. Dat we Shell zo direct aanspraken (gesymboliseerd door een landelijke actie met plastic handschoenen) was voor onze actieve achterban nieuw. Voor Amnesty Nederland was het echter een nood-zakelijke keuze, die aansluit op het gegeven dat multinationale bedrijven een steeds duidelijkere verantwoordelijkheid hebben inzake de bescherming van mensenrechten.

Amnesty Nederland wil innoverend zijn. Zo werkten we met andere organisaties aan de verwezenlijking van de Eerlijke Bankwijzer. Het bleek een vruchtbaar initiatief. Vele duizenden mensen gaven hun bank een signaal dat hun maatschappelijk beleid beter zou kunnen. Een ander initiatief van Amnesty Nederland is de steun aan Amnesty- afdelingen en mensenrechtengroepen die in opkomst zijn. We hadden al samenwerkingsverbanden met de Amnesty’s in Marokko, Turkije en de Filipijnen. In 2009 steunden we mensenrechten-organisaties in onder meer in Brazilië, Indonesië, China, Guatemala, Liberia en Wit-Rusland. Om duurzame mensenrechtenontwikkeling te garanderen gingen we toenemend samenwerkingsverbanden aan. De banden met onder meer de vakbeweging, milieugroepen, ont- wikkelingsorganisaties en de vredesbeweging worden, waar relevant voor onze missie, steviger aangehaald.

Veel van onze activiteiten sloten juist aan bij een lange Amnesty-geschiedenis. We voerden in 2009, bepaald niet voor de eerste keer, actie voor de mensenrechten in Rusland. We stonden bij de opening van het nieuwe Hermitagemuseum in Amsterdam om aandacht te vragen voor vermoorde mensenrechtenverdedigers. Ook dertig jaar geleden al stond Amnesty op straat om voor dissidenten in de Sovjet-Unie bescherming te eisen. We deden in juni 2009 dringende oproepen aan de regering van Iran en verzamelden duizenden handtekeningen met de oproep de vrijheid van menings-uiting te respecteren en het onderdrukken van vreedzaam protest te stoppen. In de jaren zeventig voerden we op soortgelijke wijze actie voor degenen die door de veiligheidsdienst van de Sjah werden gemarteld. In de Letse hoofdstad Riga nam Amnesty Nederland in 2009 deel aan demonstraties voor homorechten, zoals we inmid-dels al enkele jaren aan dergelijke demonstraties in de Baltische staten een bijdrage leveren. Dringende aandacht vroegen we in 2009, evenmin voor het eerst, voor het seksueel geweld in de Democratische Republiek Congo (DRC). Dat treft ontelbare vrouwen en meisjes, in gruwelijke vormen. Wie voor hen opkomt, wordt vaak zelf slachtoffer. We voerden in de DRC een voorlichtingsprogramma via mobiele cinema. In Nederland verspreidden we tienduizenden solidariteitskaarten voor vrouwenrechtenverdedigers; we mobiliseer-

Geachte lezer,

Het jaar 2009 was een jaar van crisis – financiële crisis. Het nieuws daarover beheerste maandenlang de voorpagina’s. De gevolgen van de crisis waren ongelijk verdeeld. In veel landen dreigde voor de armsten nóg grotere armoede. Voor hen werd de situatie van de mensenrechten nog meer precair. Want wie arm is, heeft meestal veel minder toegang tot voorzieningen, water, gezondheidszorg en andere basale rechten. En zo iemand wordt ook veel gemakkelijker genegeerd door de overheid als het gaat om burgerrechten. Op die manier wordt armoede al gauw een vicieuze cirkel. Scheidend secretaris-generaal Irene Khan zette daarom in 2009 in het boek The unheard truth, poverty and human rights een wereldwijd plei- dooi in om mensenrechten en de strijd tegen armoede met elkaar te verbinden. Armoede is niet zomaar een economisch verschijnsel – ze is maar al te vaak het gevolg van het onthouden van fundamen-tele rechten. Het jaar 2009 bracht ook hoop. Voor velen werd die bij uitstek belichaamd door de nieuwe Amerikaanse president, Barack Obama. Amnesty was altijd uitgesproken tegenstander van het juridisch schemergebied dat de Amerikaanse regering-Bush op Guantánamo Bay heeft geschapen. President Obama beval meteen na zijn aan- treden de opheffing daarvan. Maar weldra kwam er een nieuwe complicatie: andere landen wilden de vrijgelaten Guantánamo-gevangenen niet opnemen. Amnesty voerde de afgelopen jaren veel bliksemacties voor die gevangenen, maar we richtten ons in 2009 ook tot de Nederlandse regering. Amnesty vindt dat Nederland bereid moet zijn tot het opnemen van ex-gevangenen die niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst.

Volgens Amnesty’s internationale Jaarboek over 2009 was er sprake van schendingen van mensenrechten in meer dan honderdvijftig landen. De Nederlandse Amnesty-afdeling kan vanzelfsprekend maar een deel van al die schendingen aangrijpen voor actie. Dat doen we weloverwogen. We bekijken wat het meest urgent is en waar de Nederlandse sectie van Amnesty de meeste toegevoegde waarde heeft. In 2009 werd het voor de buitenwereld meer zicht- baar dat we (al sinds 2001) werken voor álle mensenrechten, zowel burgerlijke en politieke- als economische, sociale en culturele rechten.

We kozen onder meer voor actie ten bate van de mensenrechten in de Nigerdelta, in het zuiden van Nigeria. En meer specifiek: voor actie op de rol van Shell bij mensenrechtenschendingen die met de oliewinning gepaard gaan. We stuurden samen met acht Nigeriaanse mensenrechtenorganisaties een brief aan Shell-directeur Peter Voser. We drongen aan op het nemen van verantwoordelijkheid, het

voorwoord

7

den honderden Nederlandse kerken en brachten overheid en Tweede Kamer in beweging. Dicht bij huis liet het jaar 2009 opnieuw zien hoe moeilijk de erkenning van mensenrechten zelfs in Nederland kan zijn. Al jaren ijvert Amnesty voor goede behandeling van mensenrechten in basisonderwijs en de scholing daarna. Met de mond belijdt de regering haar instemming, in de praktijk schiet het niet op. Sommige scholen doen het goed, maar in het Nederlandse onderwijscurriculum bestaat geen structurele aandacht voor mensenrechten. Alleen ‘kerndoel 47’ van de onderbouw van het voortgezet onderwijs vermeldt de mensenrechten, maar zelfs dat artikel is nog niet volledig naar feitelijke curricula vertaald.

Dit Jaarverslag is niet alleen een rapport van activiteiten, maar ook een verantwoording. Amnesty krijgt in Nederland belangrijke giften, voor het grootste deel in de vorm van honderdduizenden lidmaat-schapsgelden en particuliere donaties, voor het overige uit grote fondsen zoals de Nationale Postcode Loterij en Adessium. Voor ons was 2009 een beter jaar dan we aanvankelijk hadden gedacht, omdat ons in de laatste maanden onverwacht veel geld uit nalatenschappen toeviel en het ledental tot onze vreugde toch weer licht gestegen bleek te zijn. Toch gaan we de komende jaren bezuinigen op de uitgaven in Nederland, omdat we volgens internationale Amnesty-afspraak meer willen besteden in de landen waar de meeste mensenrechtenschendingen worden geconstateerd.

Wanneer in 2011 ons volgende jaarverslag verschijnt, vieren we ons 50-jarig bestaan. Al die tijd heeft Amnesty dezelfde uitgangspunten aangehouden: betrouwbaarheid, gewaarborgd door deskundigheid en gedegen onderzoek. Onafhankelijkheid, gewaarborgd door onder meer zo veel mogelijk financiële zelfstandigheid. En activisme, dat wil zeggen werken ten dienste van daadwerkelijke verbetering van mensenrechten. De verantwoordelijkheid van Amnesty Nederland houdt niet op bij de grenzen van ons land. De Nederlandse afdeling is een grote en zeer actieve partij binnen een nog veel grotere wereldwijde beweging. Dat laten we u zien op de volgende pagina’s.

Sandra S. LutchmanVoorzitter

Eduard NazarskiDirecteur

8

sAmenvAttIng©

AI / Connie van Hal

voorAf: over de resUltAten

Het werk van Amnesty International is vaak een zaak van lange adem. Veel verbeteringen in de naleving van mensenrechten komen voort uit jarenlang werk, en zijn het gevolg van de inspan-ningen van verschillende instellingen, organisaties en individuen. Het concrete effect van onze inspan-ningen is dan ook niet altijd één-op-één vast te stellen; vaak is het een optelsom van factoren die bij elkaar succes sorteren. Desondanks hopen wij in dit jaarverslag onze resultaten zo goed mogelijk in beeld te hebben gebracht.

Actie Full Colour Festival Emmen.

9

Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• De actie voor mensenrechtenverdedigers in Rusland kreeg veel

aandacht in de Nederlandse media.• Helaas bleven er mensenrechtenverdedigers vermoord worden in

Rusland.• De autoriteiten van Myanmar lieten 158 politieke gevangenen vrij.

1.4 de rechten vAn mensen In gewApende conflIctenNaar aanleiding van het militair offensief van Israël op de Gaza-strook, zette Amnesty zich met onderzoek, actie en lobby in voor verbetering van de mensenrechtensituatie in de regio en voor het ter verantwoording roepen van de schenders van internationaal recht. Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• Ondanks aandringen van Amnesty besloot de Nederlandse

regering de aanbevelingen van de VN-onderzoekscommissie onder leiding van Richard Goldstone niet te steunen.

1.5 de rechten vAn vlUchtelIngen en mIgrAntenIn 2009 pleitte Amnesty Nederland voor een zorgvuldiger asielpro-cedure, waarin medische rapportages worden meegewogen bij de beoordeling van een asielverzoek en er aandacht is voor kwetsbare groepen. Ook pleitten we ervoor dat vreemdelingendetentie alleen zal worden ingezet als laatste redmiddel en dat de omstandigheden waaronder dat gebeurt verbeteren.Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• De Tweede Kamer stemde vóór opname van een medische check

aan het begin van de asielprocedure en vóór meeweging van door de asielzoeker ingebracht steunbewijs zoals rapportages van Amnesty’s Medische Onderzoeksgroep.

• Het ministerie van Justitie onderzoekt mogelijkheden het detentieregime voor vreemdelingen aan te passen, maar de veranderingen zijn tot nu toe marginaal.

1.6 de rechten vAn vroUwen en meIsJesAmnesty Nederland voerde een campagne tegen seksueel geweld tegen vrouwen in de Democratische Republiek Congo (DRC). Stoppen van dat geweld, ondersteuning van degenen die ertegen strijden en vervolging van de daders waren de voornaamste doelen. Ook Nederlandse aandacht voor het onderwerp achtten we van belang.Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• We ondersteunden mensenrechtenverdedigers in de DRC met

solidariteitsacties en middelen die zij in hun werk kunnen inzetten.

• Het mobiele cinema-project gaf van september 2008 tot en met december 2009 voorlichting over seksueel geweld aan zo’n driehonderdduizend mensen in de DRC.

HOOFdstuk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten

Het internationale beleidsplan van Amnesty International is het Integrated Strategic Plan (ISP). Het ISP omvat zeven kernthema’s. Op elk van deze thema’s heeft Amnesty in 2009 onderzoek gedaan en actie ondernomen, zowel in Nederland als wereldwijd.

1.1 dIscrImInAtIeAmnesty mobiliseerde steun voor de Baltische Gay Pride in de Letse hoofdstad Riga. Daarnaast poogden we de Nederlandse regering ertoe te bewegen de nieuwe Europese richtlijn tegen discriminatie te steunen.Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• De Baltische Gay Pride ging door en werd beschermd door de

politie.• We overhandigden 32.000 handtekeningen voor instemming met

de EU-richtlijn aan de Tweede Kamer. Tijdens het Kamerdebat over de EU-richtlijn kwam Amnesty’s oproep aan de orde.

1.2 gerechtIgheId en strAffeloosheIdAmnesty drong aan op sluiting van het detentiecentrum op Guantánamo Bay, op een eerlijk proces voor de Guantánamo-gevangenen en op het ter verantwoording roepen van allen die verantwoordelijk waren voor mishandeling en misbruik in het detentiecentrum. Ook voerde Amnesty actie tegen mensenrechten-schendingen na de verkiezingen in Iran. Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• De Amerikaanse president Obama kondigde aan het detentiecen-

trum op Guantánamo Bay binnen een jaar te sluiten, maar maakte die belofte niet waar.

• Premier Balkenende zegde toe opname van ex-Guantánamo-gevangenen te willen heroverwegen.

• De situatie in Iran verslechterde gedurende het jaar.

1.3 fysIeke en mentAle IntegrIteItAmnesty Nederland voerde in 2009 actie om mensenrechtenverde-digers in Rusland te beschermen en om bij het Nederlands publiek aandacht te vragen voor de beknotting van de vrijheid van menings-uiting in dat land. Daarnaast probeerden we vrije pers in Myanmar te bevorderen en drongen we aan op vrijlating van Myanmarese gewetensgevangenen.

deel Iwerken tegenschendIngen

sAmenvAttIng

Actie Full Colour Festival Emmen.

10

• De Nederlandse autoriteiten beloofden zich te zullen inzetten voor mensenrechtenverdedigers in de DRC.

• In 2010 overhandigen we 114.000 handtekeningen aan de Congolese autoriteiten.

1.7 economIsche, socIAle en cUltUrele rechtenIn 2009 startte Amnesty Nederland de Campagne voor menswaar-dig ondernemen, die zich richt op aansprakelijkheid van bedrijven. Dit jaar waren er acties tegen mensenrechtenschendingen als gevolg van oliewinning in de Nigerdelta en voor gerechtigheid voor de slachtoffers van de giframp in Bhopal (India) in 1984. Daarnaast introduceerde Amnesty samen met andere organisaties de Eerlijke Bankwijzer om Nederlandse banken aan te zetten tot maatschappelijk verantwoord ondernemen.Belangrijkste resultaten en ontwikkelingen:• Veel aandacht van pers, publiek en politiek voor het Amnesty-

rapport Petroleum, Polution and Poverty in the Niger Delta.• Meer dan 282.000 handtekeningen onder twee petities aan de

oliemaatschappijen.• Concrete stappen van een aantal olieproducenten en andere

betrokkenen.• Hernieuwde aandacht voor de ramp in Bhopal bij Tweede

Kamerleden en het Nederlandse publiek.• Alle in de Eerlijke Bankwijzer vergeleken banken scherpten hun

sociaal en milieubeleid aan.

HOOFdstuk 2 blIksemActIes en Andere schrIJfActIesActievoerders van nationale Amnesty-afdelingen van over de hele wereld voerden honderden schrijfacties voor individuele slachtoffers van mensenrechtenschendingen. Er werden 518 ‘bliksemacties’ gevoerd: 348 nieuwe acties en 170 vervolgacties. Er kwamen 49 berichten van verbetering binnen, waaronder vrijlatingen, niet-uitge-voerde huisuitzettingen en gevallen van uit- en afstel van executie. In 28 bliksemacties was de uitkomst negatief. In alle andere gevallen bleef het dossier open aan het einde van het jaar. Er werkten in 2009 115 lokale Amnesty-groepen aan 22 Digital Action Files: digitale dossiers waarmee groepen zich voor langere tijd richten op schendingen in een bepaalde regio.

HOOFdstuk 3 versterkIng InternAtIonAle mensenrechtenbewegIng In 2009 ondersteunde Amnesty Nederland mensenrechten-organisaties in diverse andere landen. Het Speciaal Programma voor Afrika werkte samen met lokale organisaties in Sierra Leone en Uganda, onder meer aan het tegengaan van geweld tegen vrouwen, en ontwikkelde een serie handboeken voor mensenrechtenverdedigers in verschillende Afrikaanse talen. Amnesty Nederland ondersteunde ook 33 kleinere nationale Amnesty-afdelingen. Daarnaast werden internationaal meer afspraken gemaakt om, in het kader van de resolutie ‘One Amnesty’, de samenwerking tussen de verschillende nationale Amnesty-afdelingen te verbeteren.

HOOFdstuk 4 onze ActIeve AchterbAnAmnesty Nederland is een bloeiende vereniging met een grote actieve achterban. In lijn met maatschappelijke trends daalde ook in 2009 groepsgewijze inzet en steeg de individuele inzet. Het aantal mensen in lokale groepen daalde met 134 naar 2.956. Alle individuele actienetwerken groeiden, met het E-mail Schrijfnetwerk als grootste stijger. We startten in 2009 een onderzoek naar de effectiviteit van ons activisme.

HOOFdstuk 5 commUnIcAtIe en edUcAtIeOnderwerpen waarmee Amnesty media-aandacht genereerde waren onder meer onze rapportages over het gewapende conflict in Gaza en de verslechterende mensenrechtensituatie in Iran, en onze acties rondom de Amsterdamse Hermitage, seksueel geweld in de Democratische Republiek Congo en mensenrechtenschendingen in de Nigerdelta. Het bezoek aan onze website nam in 2009 met 34 procent toe. Jongeren werden bereikt door ruim vierhonderd ‘scholenwerkers’, die konden gebruikmaken van nieuwe lespakket-ten over kinderrechten. Na jarenlange lobby van het Platform Mensenrechteneducatie, waarvan Amnesty deel uitmaakt, presen-teerden de ministers van Buitenlandse Zaken en Onderwijs een stimuleringsplan voor inbedding van mensenrechteneducatie in het onderwijsaanbod.

deel IImensenrechtenbevorderen

sAmenvAttIng

11

deel IvmArketIng en fInAncIën

deel IIIbestUUr en beheer vAn de orgAnIsAtIe

HOOFdstuk 8 mArketIngAmnesty Nederland behaalde in 2009 een lichte ledengroei. Dat was te danken aan de inzet van extra wervingsactiviteiten in het laatste kwartaal. Het aantal opzeggers nam toe. Vaker dan in 2008 gaven zij financiële redenen als opzegreden aan. De opbrengst van de landelijke collecte was met € 1,65 miljoen iets groter dan vorig jaar. De bijdrage van de Nationale Postcode Loterij was ook in 2009 weer een belangrijke bron van inkomsten: € 4 miljoen, plus € 813.000 extra voor het filmprogramma A Matter of ACT.

HOOFdstuk 9 fInAncIeel JAArverslAgHet algemene financiële beeld van Amnesty Nederland ziet er positief uit. De totale inkomsten kwamen in 2009 uit op € 28,5 miljoen, een stijging ten opzichte van 2009 van € 0,5 miljoen. Met name de inkomsten uit nalatenschappen vielen (evenals in 2008) hoger uit dan begroot. Het percentage kosten eigen fondsenwerving uitgedrukt in baten eigen fondsenwerving kwam uit op 18,4 procent.

HOOFdstuk 6 bestUUr, toezIcht en dIrectIeIn 2009 koos de Algemene Vergadering (AV) twee nieuwe bestuurs-leden. Tijdens een extra AV werd besloten het toezicht van de leden op het bestuur te verbeteren door de AV te vervangen door een Ledenraad, bestaande uit gekozen leden. Het besluit over de instelling van een Ledenraad wordt, na goedkeuring van de nieuwe statuten, genomen tijdens de AV van juni 2010. In de verantwoor-dingsverklaring legde het bestuur verantwoording af over drie principes van goed bestuur, in lijn met de richtlijnen van het Centraal Bureau Fondsenwerving.

HOOFdstuk 7 orgAnIsAtIeVerbetering van de planning en verantwoording was het centrale thema voor de interne organisatie in 2009. Amnesty Nederland stelde een MVO-beleid op en verspreidde dat onder haar medewer-kers. Een externe MVO-deskundige onderzocht onze twintig grootste leveranciers op MVO-aspecten. Daarnaast maakten we een begin met een nieuwe prioriteitenstelling binnen ons werkterrein, vastgelegd in de nota Samenhang, focus en impact.

sAmenvAttIng

12

de InternAtIonAle orgAnIsAtIeAmnesty International is een wereldwijde beweging met nationale afdelingen, structuren en groepen in 102 landen en gebieden. Amnesty heeft meer dan 2,8 miljoen leden, donateurs en activisten in meer dan 150 landen. Amnesty’s hoofdkantoor (het Inter-nationaal Secretariaat, IS) bevindt zich in Londen. Alle nationale afdelingen dragen bij aan de financiering van het IS.

Op het IS werken ongeveer vierhonderd betaalde en vrijwillige medewerkers uit meer dan vijftig landen. De belangrijkste taken van het IS zijn:• verzamelen, analyseren en publiceren van informatie over

mensenrechtenschendingen;• coördineren van internationale acties en campagnes, waaraan ook

Amnesty Nederland meedoet; • bevorderen van aandacht voor mensenrechten in intergouverne-

mentele organisaties als de VN;• benaderen van internationale media;• stimuleren van het werk van nationale Amnesty-afdelingen en van

leden en groepen in landen waar nog geen afdelingen bestaan.

Het IS bracht in 2009 140 rapporten uit. Daarvan hadden er 125 betrekking op specifieke landen of regio’s: 19 over Afrika, 24 over Noord-, Zuid- en Midden-Amerika, 25 over Azië, 35 over Europa en 22 over het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Er werden 518 bliksemacties gevoerd: 348 nieuwe acties en 170 vervolgacties.

fInAncIerIng InternAtIonAle orgAnIsAtIeDoor middel van een contributieregeling dragen alle nationale afdelingen van Amnesty International bij aan de kosten van het IS. Amnesty Nederland droeg, als een van de grootste nationale afdelingen, ruim € 8,1 miljoen af als bijdrage aan het IS. Daarnaast besteedde Amnesty Nederland € 1,4 miljoen aan internationale projecten en € 0,3 miljoen aan Amnesty’s EU-Kantoor in Brussel. (Zie verder hierover, en over de bestedingen van het IS: H.9 – Financieel jaarverslag.)

InternAtIonAl coUncIl meetIngDe Internationale Algemene Vergadering (International Council Meeting, ICM) is het hoogste bestuursorgaan van Amnesty International. De ICM komt eens in de twee jaar bijeen en bestaat uit vertegenwoordigers van alle nationale afdelingen. De ICM stelt de beleidskaders vast van Amnesty International. Zo nam zij in 2009 het Geïntegreerde Strategisch Plan (Integrated Strategic Plan) 2010-2016 aan. Ook kiest de ICM het negenkoppige Internationaal Bestuur (IEC), dat toeziet op de uitvoering van het

beleid door de secretaris-generaal, die aan het hoofd staat van het IS. Zie voor meer besluiten van de ICM 2009 H.3 en H.10.

Amnesty nederlAndDe Nederlandse Amnesty-sectie, die bestaat sinds 1968, behoort tot de grootste ter wereld. Amnesty Nederland had aan het eind van 2009 305.440 leden en donateurs.

Het hoogste besluitvormende orgaan van Amnesty Nederland is de Algemene Vergadering (AV), die eenmaal per jaar bijeenkomt. De AV bestaat uit vertegenwoordigers van lokale Amnesty-groepen, regionale vrijwilligers, landenmedewerkers en individuele leden. Ze besluit onder meer over belangrijke beleidszaken en kiest de leden van het bestuur, de financiële commissie en de commissie van beroep. Eindverantwoordelijk voor de uitvoering van de besluiten van de AV is het bestuur. Bestuursleden worden door de AV gekozen voor een termijn van drie jaar, met de mogelijkheid tot herverkiezing voor een tweede termijn. Zie H.6 voor meer informatie over samenstelling en werkzaamheden van het bestuur, en over de AV van 2009. Juni 2010 werd de AV vervangen door een Ledenraad, met dezelfde bevoegdheden als de AV.

LandeLijk SecretariaatDe werkzaamheden van Amnesty Nederland worden uitgevoerd door het Landelijk Secretariaat in Amsterdam, onder verantwoordelijk-heid van een directeur. Op het Landelijk Secretariaat werkten op 31 december 2009 132 betaalde en 51 vrijwillige medewerkers.

ActIeve AchterbAnDe leden, vrijwilligers en sympathisanten van Amnesty Nederland kunnen zich op tal van manieren voor de mensenrechten inzetten. Er zijn lokale Amnesty-groepen, jongeren-, studenten- en taakgroe-pen. De Amnesty-groepen zijn ondergebracht in vijf regio’s, onder verantwoordelijkheid van een regiocoördinator. De lokale groepen worden ondersteund door specialisten en adviseurs, zoals de landenmedewerkers en regionale vrijwilligers op het gebied van onder meer actievoeren en mediavoorlichting. Een derde groep vormen de mensen die op individuele basis actief zijn, bijvoorbeeld in een van de actienetwerken. Meer over de samenstelling en het werk van Amnesty’s actieve achterban leest u in H.4.

over AmnestyInternAtIonAl

over Amnesty InternAtIonAl

13

mIssIe

Amnesty International streeft naar een wereld waarin iedereen alle rechten geniet die zijn vastge-legd in de universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale mensenrechten-documenten. Amnesty doet onderzoek en voert actie gericht op het tegengaan en stoppen van ernstige schendingen van al deze rechten.

Vrij!Op 9 april 2009 kwam de Azerbeidzjaanse journalist Sakit Zahidov vervroegd vrij. Officieel werd Zahidov veroordeeld voor het bezit van drugs. De ware reden was, volgens Amnesty, zijn werk voor de oppositie- krant Azadlýq. Hij heeft bijna twee van zijn drie jaar gevangenisstraf uitgezeten.

© Institute for Reporter Freedom

and Safety

14

wAshIngton: slUItIng detentIecentrUmgUAntÁnAmo bAy (p.19)

14

nederlAndse AsIelprocedUre (p.28)

eU-richtLijn tegen dIscrImInAtIe (p.17)

colombIA: blIksemActIevoor AdvocAAt Jorge elIecer molAno (p.39)

Mexico: SchrijfactieS voor gewetensgevAngene rAÚl hernÁndez (p.36)

sIerrA leone: proJect tegen geweld tegen vroUwen (p.43)

nIgerIA: olIewInnIng nIgerdeltA (p.32)

deel I werken tegenschendIngen

15

myAnmAr: polItIeke gevAngenen(p. 23)

democrAtIsche repUblIek congo:seksUeel geweld tegen vroUwen (p.29)

UgAndA: proJect bevorderIng mensenrechten (p.43)

15

bAltIsche stAten: dIscrImInAtIe vAn seksUele mInderheden (p.17)

IndIA: slAchtoffersgIfrAmp bhopAl (p.33)

IrAn: nAsleeppresIdentsverkIezIngen(p.19)

gAzA / IsrAël: gewApend conflIct (p.25)

rUssIsche federAtIe: beschermIng mensenrechten-verdedIgers (p.23)

16

© kåre Vim

ose

Het internationale beleidsplan van Amnesty International voor de periode 2004-2010 is het Geïntegreerd Strategisch Plan (Integrated Strategic Plan, ISP). Het ISP omvat zeven kernthema’s:

1. Discriminatie > pag 17

2. Gerechtigheid en straffeloosheid > pag 19

3. Fysieke en mentale integriteit > pag 23

4. De rechten van mensen in gewapende conflicten > pag 25

5. De rechten van vluchtelingen en migranten > pag 28

6. De rechten van vrouwen en meisjes > pag 29

7. Economische, sociale en culturele rechten > pag 32

Op elk van deze thema’s heeft Amnesty onderzoek gedaan en actie ondernomen, zowel in Nederland als wereldwijd. In dit hoofdstuk worden de belangrijkste activiteiten van Amnesty International Nederland rond deze zeven thema’s beschreven.

hoofdstUk 1InternAtIonAle beleIdspUnten

Amnesty-activisten uit verschillende landen lopen mee in de Baltic Pride in Riga.

17

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.1 dIscrImInAtIe

1.1 dIscrImInAtIe

bAltIsche stAten: rechten vAn lgbt’ers In de baltische staten voeden autoriteiten een klimaat van agressie en intolerantie tegen lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders (lgbt’ers). In 2009 mobiliseerde Amnesty International steun voor de baltische gay pride in de letse hoofdstad riga. In 2006 was de pride in riga nog verboden en kregen sympathisanten te maken met geweld.

doelstellIngDoor aanwezigheid op de ‘Baltic Pride’ politiebescherming afdwingen en internationale solidariteit betuigen.

ActIvIteItenMeer dan zeventig Amnesty-activisten uit 23 Europese landen liepen mee met de Baltic Pride, onder wie zes uit Nederland. Het was de eerste Baltic Pride, die ieder jaar in een van de drie Baltische staten zal worden gehouden.

Twee dagen voor de optocht trok de gemeenteraad van Riga de vergunning in. De delegatie van Amnesty Nederland nam contact op met de Nederlandse ambassadeur, die met tien collega-ambas-sadeurs het belang van doorgang van de Pride aankaartte bij de Letse autoriteiten. Ook de Nederlandse mensenrechtenambassa-deur, op uitnodiging van Amnesty in Riga, voerde gesprekken op hoog politiek niveau. Leden van de Amsterdamse gemeenteraad wendden hun invloed aan richting collega-raadsleden in Riga. Ook andere Amnesty-secties voerden de druk op de Letse autoriteiten op. Pride-organisator Mozaïka spande een rechtszaak aan tegen het verbod.

resUltAten en ontwIkkelIngenDe rechter besliste dat de optocht mocht doorgaan. De optocht, die onder politiebescherming stond, was zichtbaarder dan voorheen, het deelnemersaantal groeide en de Baltische lgbt’ers voelden zich gesteund door de buitenlandse aanwezigheid. Er was echter ook een grotere tegendemonstratie dan in voorgaande jaren, die bovendien veel media-aandacht trok. Ook lieten Letse politici het na zich achter de demonstranten te scharen. In de toekomst blijven we samen met andere Europese Amnesty-secties de meest omstreden Gay Prides in Europa ondersteunen.

nIeUwe eUropese rIchtlIJn tegen dIscrImInAtIehet europees parlement stemde in april 2009 met grote meerderheid voor een voorstel van de europese commissie voor een europese richtlijn tegen discriminatie buiten arbeid op grond van religie, handicap, leeftijd en seksuele oriëntatie. Amnesty ijvert al lang voor zo’n richtlijn, omdat europese regelgeving nu uitsluitend tegen discriminatie op grond van etniciteit en geslacht bescherming biedt. om in werking te treden moet de richtlijn unaniem worden aangenomen door de raad van ministers van de eU (alle europese regeringen). de nederlandse regering twijfelt. Amnesty nederland voerde actie om haar over de streep te trekken.

doelstellIngDe Nederlandse regering overtuigen de nieuwe Europese richtlijn tegen discriminatie te steunen.

ActIvIteItenAmnesty Nederland lobbyde bij Tweede Kamerleden voor instem-ming met de richtlijn. Amnesty-afdelingen van andere EU-landen deden dat bij hun eigen politieke vertegenwoordigers. Met een kaartenactie en een petitieactie onder de Nederlandse bevolking zetten we de Tweede Kamer onder druk. Lokale Amnesty-groepen en verschillende ngo’s die werken tegen discriminatie hielpen daarbij. Ook via amnesty.nl tekenden mensen de petitie.

resUltAten en ontwIkkelIngenIn november overhandigde de directeur van Amnesty Nederland Eduard Nazarski ruim 32.000 handtekeningen aan de Tweede Kamer. Tijdens het Kamerdebat over de richtlijn kwam Amnesty’s oproep aan de orde. Amnesty zet actie en lobby voor de richtlijn door in 2010.

18

Gevangen op GuantánamoOp Guantánamo Bay werden sinds 2002 honderden gevangenen jarenlang vastgehouden. Zonder aanklacht. Zonder proces. Zonder toegang tot een rechter. En zonder garanties tegen marteling en mishandeling. Dat is een grove schending van de mensenrechten.

BedanktAmnesty Nederland plaatste deze advertentie op 6 februari in de Volkskrant, Metro, NRC Handelsblad en De Pers. Hiermee bedankten we iedereen die onze acties voor sluiting van het detentiecentrum op Guantánamo had ondersteund.

© AI

© ZuM

A Press

19

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.2 gerechtIgheId en strAffeloosheId

1.2 gerechtIgheId en strAffeloosheId

gUAntÁnAmoook in 2009 werd het probleem van het detentiecentrum op guantánamo bay niet opgelost. wel waren er positieve ontwikkelingen.

doelstellIngen• Toezien op daadwerkelijke sluiting van het Amerikaanse

detentiecentrum op Guantánamo Bay.• Een eerlijk proces voor alle Guantánamogevangenen.• Ter verantwoording roepen van allen die verantwoordelijk waren

voor de mishandeling en het misbruik in het detentiecentrum.

ActIvIteItenAmnesty Nederland vroeg het hele jaar door aandacht voor de situatie in Guantánamo Bay. We voerden dertien bliksemacties voor individuele Guantánamogevangenen. We spraken medio april in een brief aan de vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken onze teleurstelling uit over de weigering van de Nederlandse regering mee te werken aan de mogelijke opname van personen uit Guantánamo Bay.

resUltAten en ontwIkkelIngenNa zijn beëdiging als president van de Verenigde Staten presen-teerde Amnesty Barack Obama een wensenlijstje voor de eerste honderd dagen van zijn regeerperiode. Twee dagen na zijn aanstel-ling deed Obama waar Amnesty al zeven jaar op aandrong: hij ondertekende een bevel tot sluiting van het gevangenenkamp op Guantánamo Bay binnen een jaar. Obama verwees daarbij naar de internationale druk op zijn land – een druk waartoe Amnesty vanaf 2002 sterk bijdroeg.

Om de sluiting van Guantánamo te bespoedigen, drong Amnesty Nederland er bij de Nederlandse regering op aan ex-gevangenen die niet kunnen terugkeren naar hun land van herkomst op te nemen. In juli, tijdens een bezoek van premier Balkenende aan Obama, zegde de Nederlandse regering toe opname van personen te willen heroverwegen.

Op 18 november kondigde Obama aan dat sluiting van Guantánamo vóór 22 januari niet zou lukken. Eind 2009 zaten er nog 198 gevangenen vast.

presIdentsverkIezIngen IrAnop 12 juni 2009 waren er Iraanse presidentsverkiezingen, waarvan de uitslag werd betwist. nadat op 13 juni president Ahmadinejad tot winnaar werd uitgeroepen gingen honderdduizenden demonstranten de straat op. de autoriteiten reageerden met geweld. In de eerste weken werden ten minste vierduizend mensen opgepakt, websites geblokkeerd, kranten en tijdschriften gesloten en journalisten gearresteerd.

doelstellIngDe Iraanse autoriteiten ertoe bewegen vrijheid van meningsuiting en vereniging te respecteren, politieke gevangenen vrij te laten en daders van politiegeweld te vervolgen.

ActIvIteItenAmnesty Nederland reageerde direct na de verkiezingen met web- en e-mailacties aan de Iraanse autoriteiten, met de oproep vrijheid van meningsuiting en vereniging te respecteren en geweld tegen de vreedzame demonstranten te stoppen. In twee weken tekenden 6.529 mensen de online-petitie.

Op 25 juli protesteerden in meer dan vijftig landen tienduizenden mensen tegen de repressie. Amnesty Nederland demonstreerde mee op het Amsterdamse Museumplein, waar meer dan duizend mensen bijeen kwamen, onder wie prominente sprekers als Shirin Ebadi en Kader Abdolah. Een Amnesty-spreker trapte de demonstratie af.

Het hele jaar door waren er 23 bliksemacties voor mensen die naar aanleiding van de demonstraties waren opgepakt; de meeste waren voor meerdere personen tegelijk. In oktober vroeg Amnesty de Nederlandse regering om bespreking van de mensenrechtensituatie in Iran in de VN-Mensenrechtenraad. In november schreven we de Nederlandse regering over mensenrechtenverdedigers in Iran die gevaar lopen.

resUltAten en ontwIkkelIngenEén journalist voor wie Amnesty in actie kwam is vrijgelaten: Maziar Bahari. De situatie in het land verslechterde gedurende het jaar. Mensen werden tijdens vreedzame demonstraties gearresteerd. Twee mannen werden geëxecuteerd voor onder meer hun aanwezig-heid bij de demonstraties. In showprocessen werden jarenlange celstraffen uitgedeeld voor deelname aan protesten.

20

Protest in NederlandAmsterdam, 25 juli 2009: Ruim duizend mensen komen bijeen op het museumplein om te protesteren tegen het geweld tegen vreedzame demonstranten in Iran.

© AI / sybrand Hekking

21

Protest in IranTeheran, 14 juni 2009: Politieagenten in burger slaan een deelnemer aan een protest tegen de verkiezingsuitslagen. Voor de tweede achter- eenvolgende dag reageren de Iraanse autoriteiten met grof geweld op vreedzame demonstraties.

© AFP/Getty Im

ages

22

HuisarrestDe Myanmarese oppositieleidster Aung San Suu Kyi toonde zich op 22 september 2007 aan de monniken die voor haar huis aan het bidden waren. Zij bracht veertien van de afgelopen twintig jaar door onder huisarrest. In 2009 werd dat huisarrest weer met anderhalf jaar verlengd.

FietsprotestDemonstranten fietsten op 11 augustus 2009 van het centraal station van Amsterdam naar het museumplein om te vragen om de vrijlating van Aung San Suu Kyi.

© AI / Jorn van Eck

© stR New / Reuters

23

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.1 dIscrImInAtIe > 1.3 fysIeke en mentAle IntegrIteIt

1.3 fysIeke en mentAle IntegrIteIt

mensenrechtenverdedIgers rUslAndwie in rusland niet zwijgt is vogelvrij. onder deze slogan voerde Amnesty nederland actie voor de vrijheid van meningsuiting in de russische federatie. mensenrechtenverdedigers, advocaten, journalisten en kunstenaars wordt in dat land het zwijgen opgelegd met gerechtelijke vervolgingen, bedreigingen en soms zelfs moord.

doelstellIngen• De Russische autoriteiten oproepen de vrijheid van meningsuiting

te waarborgen en moordenaars te berechten.• Aandacht vragen voor de beknotting van de vrijheid van menings-

uiting in Rusland bij het Nederlands publiek.

ActIvIteItenAmnesty Nederland greep de aanwezigheid van president Dmitri Medvedev bij de opening van de Hermitage Amsterdam op 19 juni aan om aandacht te vragen voor de beknotting van de vrijheid van meningsuiting in zijn land.

In dagblad Trouw riep Amnesty-directeur Eduard Nazarski de Nederlandse regering op de Russische collega’s te wijzen op de uitingsvrijheid en andere fundamentele rechten en vrijheden die iedereen toebehoren.

Bij de Hermitage zelf vroeg een groep zwijgende Amnesty-activisten met grote spandoeken en geel afzetlint aandacht voor de vermoorde journalisten Anna Politkovskaja en Anastasia Baboerova en de vermoorde advocaat Stanislav Markolov.

Via amnesty.nl voerden we een schrijfactie die Medvedev opriep publiekelijk zijn afschuw over de moorden uit te spreken, vervolging van de daders te garanderen en mensenrechtenverdedigers in de Russische Federatie te beschermen. De actie brachten we onder meer via krantenadvertenties onder de aandacht.

resUltAten en ontwIkkelIngenDe Hermitage-actie genereerde veel aandacht bij de aanwezige Nederlandse en Russische pers. De actie haalde onder meer de NOS-journaals en de grote kranten. Een reactie van de Russische autoriteiten bleef echter uit. Later in het jaar werden er weer Russische mensenrechtenverdedigers vermoord.

polItIeke gevAngenen myAnmArmyanmar kende in 2009 bijna 2.200 politieke gevangenen. van persvrijheid is er geen sprake. Journalisten moeten hun materiaal het land uitsmokkelen om daarvandaan een publiek te bereiken.

doelstellIngen• Vrijlating van gewetensgevangenen.• Vrije pers in Myanmar bevorderen, die objectieve informatie

over mensenrechten verschaft.

ActIvIteItenEr waren veel acties voor oppositieleidster Aung San Suu Kyi. Zij werd in mei opgepakt, dertien dagen voordat haar huisarrest zou aflopen. Een Amerikaan had - onuitgenodigd - haar huis bezocht, terwijl zij geen gasten mocht ontvangen. Haar huisarrest werd vervolgens met anderhalf jaar verlengd. Amnesty Nederland organiseerde schrijfacties voor haar vrijlating, die waren gericht aan de ASEAN (Associatie van Zuidoost-Aziatische landen), om druk uit te oefenen op Myanmar. Op haar verjaardag, 19 juni, brachten Amnesty-medewerkers taarten bij ambassades van ASEAN-lidstaten in Den Haag. Zij bedankten de landen voor hun uitspraken voor vrijlating van Suu Kyi en spoorden ze aan tot meer druk op Myanmar voor vrijlating van gewetensgevangen.

Ook voor andere Myanmarese gewetensgevangen waren er acties, onder meer voor Zaw Htet Ko Ko, die een gevangenisstraf van elf jaar uitzit omdat hij meeliep in een vreedzame protestmars. Stand-up comedians organiseerden in Amsterdam een benefiet-avond voor de gevangen cabaretier Zarganar.

Een filmmaker van Amnesty Nederland gaf een week lang camera- en mediatraining aan 21 Myanmarese journalisten. Die journalisten zijn betrokken bij radio- en televisieprogramma’s die bekeken kunnen worden in Myanmar en omringende landen.

resUltAten en ontwIkkelIngenIn februari en september liet de Myanmarese regering meer dan dertienduizend gevangenen vrij. Onder hen waren 158 politieke gevangenen, van wie vijf gewetensgevangenen: Ma Khin Khin Leh, U Saw Naing Naing, U Soe Han, Ko Aung Tun, en Khaing Kaung San.

24

AfschAffing doodstrAf

In Afrika was een positieve trend waarneem-baar. In april schafte Burundi de doodstraf af en in juni volgde Togo. Andere landen, waaronder Mali, overwegen eenzelfde stap te zetten. Ghana zette aan het begin van het jaar alle doodstraffen om in levenslange celstraf. Kenia vestigde een record: op 3 augustus zette het de doodvonnissen voor meer dan vierduizend gevangenen om in levenslang. De doodstraf is er al meer dan 22 jaar niet voltrokken. De minister- president zei de effectiviteit van de straf te laten onderzoeken. In de Verenigde Staten schafte New Mexico, als vijftiende Amerikaanse staat, de doodstraf af.

Vrij: Ma Khin Khin Leh

Ma Khin Khin Leh was één van de 24 politieke gevangenen die op 21 februari werden vrijgelaten in Myanmar. Zij was in 1999 gearresteerd, waarschijnlijk omdat de autoriteiten haar man, die vanwege een demonstratie gezocht werd, niet konden vinden. Zij werd veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. De lokale Amnesty-groep uit Voorburg voerde ruim acht jaar actie voor haar vrijlating. De groepsleden stuurden duizenden kaarten, brieven en petitielijsten naar de autoriteiten in Myanmar. In 2009 konden ze eindelijk dit mooie succes vieren.

deel I werken tegen schendIngen > hoofstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.3 fysIeke en mentAle IntegrIteIt

© privéfoto

25

We voerden ook druk uit op de Nederlandse regering. Via een webactie vroegen 985 mensen bij minister van Buitenlandse Zaken Verhagen om onderzoek naar de mensenrechtenschendingen in het conflict. In september vroeg Amnesty Nederland in brieven aan de minister-president en de ministers van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking om Nederlandse steun voor de aanbevelingen uit het rapport van de VN-onderzoekscommissie onder leiding van Richard Goldstone. De minister van Buitenlandse Zaken verklaarde in een reactie de strijd tegen straffeloosheid te steunen, maar te vinden dat mogelijke schendingen van internatio-naal recht eerst en vooral door de conflictpartijen zelf moeten worden onderzocht. Ook in meerdere brieven aan, en gesprekken met, de Tweede Kamer vroeg Amnesty Nederland om steun voor het werk van de commissie Goldstone.

resUltAten en ontwIkkelIngenOfschoon de publieksacties en bijeenkomsten goed werden bezocht, bleven resultaten vooralsnog uit. Het effect van de lobbywerkzaam-heden was gering. Egypte hield de grens met Gaza dicht. En hoewel er vanuit de Tweede Kamer wel enige kritiek kwam, was Nederland eind 2009 een van de landen die zich bij de VN geen warm voor- stander betoonde van de aanbevelingen in het Goldstone-rapport.

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.4 de rechten vAn mensen In gewApende conflIcten

1.4 de rechtenvAn mensenIn gewApendeconflIcten

gAzA en IsrAëleind 2008 startte Israël, als reactie op raketaanvallen vanuit gaza, een 22 dagen durend militair offensief op de van de buitenwereld afgesloten gazastrook. een vierkoppig Amnesty-onderzoeksteam dat op 17 januari in gaza arriveerde, constateerde dat er duidelijk aanwijzingen waren dat zowel het Israëlische leger als hamas zich schuldig maakte aan mensenrechtenschendingen.

doelstellIngVerbetering van de mensenrechtensituatie in Gaza en het zuiden van Israël en ter verantwoording roepen van de schenders van internationaal recht.

ActIvIteItenAmnesty Nederland hield samen met andere organisaties op 10 januari een door vijfhonderd mensen bezochte wake voor Gaza in de domkerk in Utrecht. Op amnesty.nl tekenden zo’n elfhonderd mensen een petitie aan Israël en Hamas om de burgers van Gaza te beschermen. Lokale Amnesty-groepen schreven brieven met eenzelfde strekking.

Amnesty-directeur Nazarski drong in een gesprek met de Israëlische ambassadeur aan op het voorkómen van verdere burgerslachtoffers, het faciliteren van een vluchtroute voor burgers uit Gaza en toegang voor hulpverleners. Daarnaast schreef Amnesty Nederland brieven aan de ambassadeur van EU-voorzitter Tsjechië met het verzoek de druk op Israël en Hamas op te voeren, en aan de Egyptische ambassadeur met de vraag de grens tussen Egypte en Gaza open te stellen. De Tsjechische ambassadeur beloofde de zorgen van Amnesty door te geven aan zijn regering en merkte op dat de EU aandacht had voor de humanitaire aspecten van het Gaza-conflict.

26

OnderzoekOnderzoekers van Amnesty International vonden direct na de gevechten in Gaza grote hoeveelheden door het Israëlische leger afgeschoten munitie. Daaronder was ook nog smeulende witte fosfor. Israël ontkende het gebruik daarvan.

© AI

27

AanvalPalestijnen vluchten weg voor een aanval met witte fosfor bij een VN-school voor vluchtelingen. Witte fosfor wordt op het slagveld gebruikt om troepenbewegingen te maskeren. Het is erg brandbaar en het gebruik ervan in dichtbevolkte gebieden wordt beschouwd als een oorlogsmisdaad.

© M

ohamm

ed Abed / AFP / Getty Images

28

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.5 de rechten vAn vlUchtelIngen en mIgrAnten

1.5 de rechten vAn vlUchtelIngen en mIgrAnten

nederlAndse AsIelprocedUreAmnesty heeft veel zorgen over de nederlandse asielprocedure en maakt zich sterk voor betere wetgeving en zorgvuldiger beleid.

doelstellIngEen zorgvuldiger asielprocedure, waarin medische rapportages worden meegewogen bij de beoordeling van een asielverzoek en er aandacht is voor kwetsbare groepen.

ActIvIteItenAmnesty Nederland pleitte in 2009 voor meeweging van medische aspecten in de Nederlandse asielprocedure en de Europese regelgeving. We spraken hierover met het ministerie van Justitie, stuurden de staatssecretaris van Justitie een brief met aanbeve-lingen en stuurden brieven aan de Tweede Kamer. Bij de woord-voerders asiel in de Tweede Kamer vroegen we aandacht voor het wijzigingsvoorstel voor de Procedurerichtlijn van de Europese Commissie, dat wijst op het belang van medische rapportages en medisch steunbewijs. Asieladvocaten verzochten Amnesty in 2009 zeventig keer om een medisch onderzoek bij hun cliënt. Amnesty’s Medische Onderzoeksgroep onderzocht 35 van hen.

resUltAten en ontwIkkelIngenIn december 2009 stemde de Tweede Kamer vóór een herziening van de Vreemdelingenwet 2000, waarin een medische check is opgenomen die helemaal aan het begin van de asielprocedure moet uitwijzen of een asielzoeker in staat is gehoord te worden. Een Kamermotie om asielzoekers die dat wensen een uitgebreider onafhankelijk medisch onderzoek ter beschikking te stellen, werd verworpen. Wel kondigde de regering aan in het asielbeleid op te nemen dat door de asielzoeker ingebracht steunbewijs, zoals rapportages van Amnesty’s Medische Onderzoeksgroep, wordt meegewogen.

Omdat asielzaken waaraan Amnesty bijdraagt doorgaans meerdere jaren lopen, is voor individuele zaken uit 2009 geen definitief resultaat te melden. Uit eerder onderzoek blijkt dat in 65 procent van de zaken waarin Amnesty een brief of medische rapportage opstelt, een verblijfsvergunning wordt verleend.

vreemdelIngendetentIeAmnesty International publiceerde in juni 2008 The netherlands: The detention of irregular Migrants and asylum-Seekers. hieruit bleek dat jaarlijks zo’n tienduizend vreemdelingen worden opgesloten onder omstandigheden die gelijk zijn aan die voor strafrechtelijk gedetineerden, en in sommige opzichten zelfs slechter. na enkele lichte verbeteringen door staatssecretaris van Justitie Albayrak in 2008, hielden we in 2009 de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. doelstellIngen• Nederland zet vreemdelingendetentie in als laatste middel nadat

voor ieder individu afzonderlijk naar alternatieven is gezocht. • Vreemdelingendetentie duurt zo kort mogelijk en onder zo goed

mogelijke omstandigheden.

ActIvIteItenIn februari 2009 nam Amnesty Nederland deel aan een door de Tweede Kamer georganiseerde Ronde-Tafelbijeenkomst. Ter voorbereiding schreven we de staatssecretaris een brief en presenteerden we een rapport met onze standpunten.

Ondertussen ging het onderzoek naar de stand van zaken door. Amnesty Nederland bezocht twee detentiecentra en verzamelde informatie over individuele gevallen. In vijf dossiers van gedetineerde asielzoekers verrichtten we diepgaand onderzoek, en drie individuele zaken kaartten we als voorbeeld aan bij de staatssecretaris, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en individuele Kamerleden.

resUltAten en ontwIkkelIngenHet ministerie van Justitie onderzoekt mogelijkheden het detentie-regime voor vreemdelingen zonder verblijfsvergunning aan te passen. Tot dusverre zijn de veranderingen echter marginaal. Nederland sluit vreemdelingen zonder verblijfsvergunning nog steeds als vanzelf-sprekend op, zonder dat naar alternatieven wordt gezocht. De wettelijke mogelijkheden voor detentie zijn uitgebreid, het gevangenisregime is in wezen niet veranderd, en de gemiddelde verblijfsduur in detentie lijkt niet te zijn afgenomen.

In 2010 zal Amnesty Nederland samenwerken met andere organisaties en beroepsgroepen zoals asieladvocaten en artsen, om de druk op de overheid op te voeren.

29

cAmpAgne stop geweld tegen vroUwen vanaf maart deed Amnesty nederland volop mee aan de internationale Amnesty-campagne stop geweld tegen vrouwen, die in 2004 startte en doorliep tot maart 2010. wij richtten onze pijlen voornamelijk op seksueel geweld in de democratische republiek congo (drc). seksueel geweld treft daar vele vrouwen en meisjes, op de meest gruwelijke wijze. mensenrechtenverdedigers die voor hen opkomen worden vaak zelf het slachtoffer van intimidatie en geweld. daders worden zelden bestraft.

doelstellIngen• Mensenrechtenverdedigers in de DRC die strijden tegen geweld

tegen vrouwen ondersteunen om hun effectiviteit en veiligheid te vergroten.

• De overheid en gewapende groeperingen in de DRC ertoe bewegen vrouwen en de mensen die voor hen opkomen te beschermen, en daders van seksueel geweld te berechten.

• Het Nederlandse publiek informeren en activeren met betrekking tot geweld tegen vrouwen.

acTiViTeiTen, reSuLTaTen en onTwiKKeLingen

ondersteUnIng mensenrechtenverdedIgersWe trapten de campagne af op 8 maart, Internationale Vrouwendag. Tweehonderd lokale Amnesty-groepen voerden actie voor mensen-rechtenverdedigers in onder meer de Democratische Republiek Congo. We verspreidden dertigduizend solidariteitskaarten voor vier vrouwenrechtenverdedigers in de DRC onder het Nederlandse publiek. De geadresseerden lieten weten zich hierdoor enorm gesteund te voelen (zie pagina 31).

Ondanks de instabiele en gewelddadige situatie in de DRC lukte het goed om contacten met lokale organisaties te onderhouden. In december bezocht een medewerkster van Amnesty Nederland verschillende Congolese organisaties om hen te vragen naar hun ondersteuningsbehoeften en samen acties op touw te zetten.

Wij ondersteunden diverse mensenrechtenverdedigers. Zo financier-den we een kort verlof voor Congolese activiste Justine Masika Bihamba en maakten we samen met radiojournaliste Chouchou Namegabe opnames die zij in de DRC kan uitzenden. We hielpen

het seksueel geweld in de DRC bespreekbaar te maken, onder meer met het zeer succesvolle mobiele cinema-project. Net als in 2008 vertoonden we samen met de mensenrechtenorganisatie Search for Common Ground/Centre Lokale een documentaire over het onderwerp in de gemeenschappen, met discussies na afloop. Van september 2008 tot december 2009 waren er ongeveer tweehonderd vertoningen, waarop zo’n driehonderdduizend mensen afkwamen. Nederlandse kerken voorgangers riepen geloofsgenoten in de DRC middels kaarten en brieven op seksueel geweld in hun gemeenschap te bespreken en slachtoffers niet te verstoten maar steun te bieden. De dertigduizend kaarten die wij hiertoe ontwikkel-den waren snel op. Lokale Amnesty-groepen en Kerk-in-actie betrokken Nederlandse kerken bij de actie. Negentig Nederlandse kerken vroegen kaarten aan. Vijftig predikanten in Nederland schreven een brief aan een collega in de DRC.

Amnesty Nederland schreef en sprak het ministerie van Buitenlandse Zaken, de minister voor Ontwikkelingssamenwerking, de Nederlandse ambassadevertegenwoordiger in de Congolese stad Goma, een Kamerdelegatie naar de DRC en de Speciaal EU-Gezant voor de Grote Meren. Allen beloofden zich in te zetten voor mensenrechtenverdedi-gers in de DRC. Eén van Amnesty’s aanbevelingen was dat de Nederlandse vertegenwoordiger in Goma, eventueel samen met anderen, een vast aanspreekpunt voor mensenrechtenverdedigers in de DRC instelt, om hen te beschermen. Dit ‘focal point’ kan aan-tijgingen van mensenrechtenschendingen onderzoeken en erover spreken met de Congolese regering.

drUk op de mAchthebbersEr waren twee petitieacties aan president Kabila van de DRC: een voor de bescherming van Justine Masika Bihamba en andere mensenrechtenverdedigers, en een om het geweld tegen vrouwen te stoppen en de daders te berechten. De petities werden samen door bijna 114.000 mensen ondertekend. De handtekeningen bieden we in 2010 aan de Congolese autoriteiten aan (zie foto op pagina 90). Daarnaast was er een e-mailactie aan de leider van de rebellengroepering FDLR met de oproep de gruweldaden tegen vrouwen en meisjes te stoppen. Er kwam geen reactie op.

pUblIeksvoorlIchtIngHet onderwerp van de campagne bleek het Nederlandse publiek sterk te raken. Via ‘belevingshokjes’ met daarin door acteurs >>

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.6 de rechten vAn vroUwen en meIsJes

1.6 de rechten vAn vroUwen en meIsJes

30

Verkracht en verstotenDeze vrouwen zijn zo bruut verkracht dat zij nu incontinent zijn. Hun gemeenschap heeft hen daarom verstoten. Samen hebben zij een eigen dorp gesticht, afgezonderd van de andere woongemeenschappen.

Op de fotoBezoekers van het popfestival Pinkpop in Landgraaf gaan op de foto om hun solidariteit te tonen met slachtoffers van seksueel geweld in de Democratische Republiek Congo.

© AI / daniël W

illemsen

© Robin Ham

mond

31

>> ingesproken verhalen namen we het publiek op festivals en evenementen mee in de leefwereld van een verkrachte Congolese vrouw, een echtgenoot en een activiste. Op onze website plaatsten we een digitale versie. Bijna vijfduizend mensen gingen op de foto met een solidariteitsboodschap voor mensenrechtenverdedigers in de DRC. De foto’s zijn gebundeld in een boek waarvan exemplaren zijn aangeboden aan Congolese vrouwenorganisaties en aan de Congolese ambassade in Brussel. Tweehonderd nieuwe deelnemers sloten zich aan bij ons Vrouwen Actienetwerk.

De campagne haalde op verschillende momenten de media. De actie op popfestival Pinkpop en de daarbij aanwezige gast Chouchou Namegabe kregen media-aandacht van onder meer Trouw, EenVandaag, Opzij, Internationale Samenwerking en verschillende websites. 3FM, nrc.next en verschillende websites berichtten over Amnesty’s actie op Lowlands.

reacTie Van congoLeSe Vrouwen-rechTenVerdedigSTer

‘Woorden ontbreken mij om mijn dankbaar-heid te tonen voor jullie steun in deze moeilijke tijden. De kaarten die jullie sturen, versterken de duizenden vrouwen van Noord-Kivu die zonder hoop waren. Graag zou ik iedereen afzonderlijk antwoorden, om mijn dankbaarheid te tonen. Nogmaals: bedankt!’

Justine Masika Bihamba

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.6 de rechten vAn vroUwen en meIsJes

© Lidija Zelovic

32

Bij de lancering van het rapport stuurde Amnesty Nederland samen met acht Nigeriaanse mensenrechtenorganisaties een open brief aan de nieuwe bestuursvoorzitter van Shell, Peter Voser. We vroegen hem om in zijn eerste honderd dagen in het reine te komen met de situatie in de Nigerdelta, door toe te zeggen de lokale bevolking systematisch te informeren over de impact van oliewinning, en de vervuiling die Shell veroorzaakt aan te pakken.

Shell reageerde in verschillende persberichten. Het bedrijf wierp Amnesty onder meer tegen dat de meeste vervuiling wordt veroorzaakt door sabotage en aanslagen, dat Amnesty geen oog heeft voor de complexiteit van de situatie en dat het rapport ‘geen nieuwe inzichten bevat’. Amnesty stelde in reactie daarop onder meer dat sabotage en aanslagen slechts zeer ten dele de oorzaak zijn van de vervuiling en dat Shells eigen handelingen van beduidend meer invloed zijn op het probleem dan Shell wil doen geloven.

pUblIeksActIesEen aan Shell gerichte petitie werd door meer dan tweehonderd-duizend mensen ondertekend. De petitieactie voerden we samen met acht andere Amnesty-afdelingen, waaronder Amnesty Canada, Italië, Uruguay en Verenigd Koninkrijk. In een tweede petitie, die alleen in Nederland werd uitgezet, werden alle oliemaatschappijen in de Nigerdelta aangespoord de effecten van de oliewinning op de mensenrechten systematisch te onderzoeken, en de resultaten te delen met de gemeenschappen die het aangaat. Deze petitie werd ondertekend door ruim 82.000 mensen.

Aandacht van publiek en pers werd getrokken met ‘schoonmaak-acties’ bij Shell-pompstations door het hele land. Vrijwilligers schrobden het terrein om aandacht te vragen voor de schrijnende gevolgen van Shells oliewinning in de Nigerdelta.

reactieS bedrijfSLeven en poLitiekHoewel dit formeel niet werd bevestigd, leek Shell zich Amnesty’s aanbevelingen wel degelijk aan te trekken. In een van de dorpen die door meerdere lekkages waren getroffen zijn gedeeltelijk pijpleidingen vervangen. Dit is verheugend, onder meer omdat Shell in gesprek met Amnesty op 5 oktober nog iedere verantwoor-delijkheid voor de betreffende vervuiling van de hand wees.Ook andere bedrijven reageerden op Amnesty’s bevindingen. Het Italiaanse oliebedrijf Eni, een van Shells partners in de joint venture

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 1 InternAtIonAle beleIdspUnten > 1.7 economIsche, socIAle en cUltUrele rechten

1.7 economIsche, socIAle en cUltUrele rechten

cAmpAgne voor een menswAArdIg bestAAnIn 2009 startte Amnesty nederland de ‘campagne voor een mens-waardig bestaan’. binnen deze campagne hebben wij in nederland twee speerpunten gekozen. enerzijds willen wij de aansprakelijkheid van bedrijven vergroten in situaties waarin de mensenrechten worden geschonden (‘campagne voor menswaardig ondernemen’). Anderzijds willen wij ons, vanaf 2010, richten op de voorkoming van gedwongen huisuitzettingen, die vooral in sloppenwijken wereldwijd tot veel mensenrechtenschendingen en dus persoonlijk leed leiden (‘campagne voor menswaardig wonen’).

Doordat de voorbereiding van de campagne - mede door de complexiteit van het onderwerp - vertraging opliep, werd er in 2009 helaas beduidend minder werk aan verricht dan was voorzien. De acties richtten zich vooralsnog op twee onderwerpen: schen-dingen van de mensenrechten als gevolg van de oliewinning in de Nigerdelta, en de nog altijd voortdurende strijd voor gerechtigheid voor de slachtoffers van de giframp in Bhopal (India) in 1984.

doelstellIngen vAn de cAmpAgne• De Nederlandse overheid versterkt de aansprakelijkheid van

Nederlandse bedrijven voor activiteiten in het buitenland.• Nederlandse bedrijven in de energie- en mijnbouwsector, en

financiële instellingen met belangen in die sectoren, nemen concrete stappen tegen mensenrechtenschendingen als gevolg van hun activiteiten.

• Buitenlandse (‘host’) regeringen houden effectiever toezicht op de grondstofwinnende industrie, inclusief preventie en compensatie in geval van mensenrechtenschendingen.

nigerdeLTa – acTiViTeiTen, reSuLTaTen en onTwiKKeLingen

rApport over nIgerdeltAHet Amnesty-rapport Petroleum, Pollution and Poverty in the Niger Delta, dat in juni verscheen, en de daaropvolgende acties leidden tot veel aandacht van publiek, pers en politiek en tot discussie met Shell, de grootste onshore olieproducent in de Nigerdelta. In het rapport beschreef Amnesty gedetailleerd hoe de Nigeriaanse olie een kleine groep deltabewoners welvaart brengt, maar de meerder-heid verarming, conflict en mensenrechtenschendingen.

33

SPDC in Nigeria, voerde in samenwerking met het Deens Instituut voor de Mensenrechten een pilot-mensenrechteneffectrapportage uit in de Nigerdelta. Eurosif, een Europese belangengroep van duurzame investeerders, zette naar aanleiding van het Amnesty-rapport een conference call op waarin investeerders van verschil-lende banken vragen stelden aan Shell over het milieu en de mensenrechten in de Nigerdelta.

Het Amnesty-rapport werd ook opgepikt door de Nederlandse politiek. Kamerleden vroegen de ministers van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken om een reactie. De ministers benadrukten het belang van de conclusies uit het rapport en gaven aan ze te zullen meenemen in de dialoog met Shell. De Nederlandse ambassade in Nigeria is een project gestart om samen met de ngo Stakeholders Democracy Network de gevolgen van de olie- en gaswinning op de lokale bevolking in de Nigerdelta te onderzoeken, en om de bevolking bewust te maken van haar rechten.

BhopaL – acTiViTeiTen, reSuLTaTen en onTwiKKeLingen

In Bhopal (India) vielen in december 1984 binnen enkele dagen meer dan zevenduizend doden toen giftige gassen lekten uit een pesticidenfabriek. Niemand is ooit aansprakelijk gesteld en nog altijd vallen er slachtoffers.

Ter gelegenheid van het 25-jarig ‘jubileum’ van de ramp reed in het najaar een bus met slachtoffers door Europa. De tour was georgani-seerd door Amnesty, in samenwerking met de International Campaign for Justice in Bhopal en de Bhopal Medical Appeal. Het doel was bekendheid over de ramp te vergroten en te proberen alsnog gerechtigheid te verkrijgen voor de slachtoffers. De bus zou aanvankelijk een bezoek brengen aan Dow Chemical Benelux in Terneuzen; Dow Chemical is inmiddels het moederbedrijf van de rampfabriek in Bhopal. Kort voor het geplande bezoek blies Dow de afspraak echter af, op last van het hoofdkantoor in de Verenigde Staten.

In Nederland deed de bus Den Haag aan, waar de activisten spraken met Tweede Kamerleden. Ook waren er enkele goed- bezochte publieksbijeenkomsten, onder andere bij het International Institute of Social Studies in Den Haag. Er werden tienduizend actiekaarten verspreid onder het Nederlandse publiek, gericht aan de Algemeen Directeur van Dow Chemical, met een oproep de gifresten eindelijk op te ruimen en de slachtoffers van de ramp te compenseren.


eerlIJke bAnkwIJzersamen met oxfam novib, fnv mondiaal en milieudefensie werkte Amnesty nederland aan een initiatief om banken aan te zetten tot menswaardig ondernemen. sommige banken investeren in bedrijven die wapens leveren aan mensenrechtenschenders, of verstrekken leningen aan fabrikanten die het niet zo nauw nemen met de arbeidsrechten van hun werknemers.

doelstellIngMaatschappelijk verantwoord ondernemen bevorderen bij Nederlandse banken, met steun van de consument.

ActIvIteIten In januari introduceerden de samenwerkende organisaties de Eerlijke Bankwijzer. Op www.eerlijkebankwijzer.nl worden twaalf banken vergeleken op hun beleid voor onderwerpen als klimaat, mensenrechten, wapens en corruptie. Ieder kwartaal wordt de site geactualiseerd. In 2009 werden intensieve gesprekken gevoerd met de banken.

resUltAten en ontwIkkelIngenEr maakten 110.000 consumenten gebruik van eerlijkebankwijzer.nl. Negenduizend stuurden hun bank een e-mail of een ‘gele kaart’, of ondertekenden een van de petities gericht aan de directies, om hun maatschappelijk beleid te verbeteren.

Alle onderzochte banken scherpten hun sociaal en milieubeleid aan. Zo stelde Fortis een nieuw mensenrechtenbeleid op en verbeterde ING haar beleid ten aanzien van transparantie en verantwoording. De Algemeen Directeuren van de banken gaven in november een gezamenlijke klimaatverklaring uit. In reactie daarop nam de Tweede Kamer een motie aan die de regering oproept om vóór zomer 2010 met de banken een agenda op te stellen voor investeringen in duurzame energie.

In 2009 vond één praktijkonderzoek plaats: over investeringen in omstreden wapenproductie en -handel. Vijf van de zes banken die betrokken waren bij dergelijke investeringen zetten stappen voor aanscherping van hun wapenbeleid en het van de hand doen van de gewraakte investeringen. De Eerlijke Bankwijzer blijft in de gaten houden of zij dat daadwerkelijk doen.

De Eerlijke Bankwijzer werd genomineerd voor de eParticipatie Award, voor digitale projecten die betrokkenheid van burgers bij het bestuur vergroten.

34

de aMneSTy-onderzoeKer

‘Zeven jaar lang sprak ik namens Amnesty met Shell over de Nigerdelta. Vele malen wees ik op wat daar volgens Amnesty-rapporten allemaal mis was. De Shell-medewerkers toonden goede wil. Het bedrijf stelde protocollen op waarin mensenrechten waren opgenomen en startte een trainings-programma voor haar beveiligingsdiensten in Nigeria. Over de Nigerdelta wilde Shell graag praten, maar bij het aan de kaak stellen van schendingen vroegen zij terecht om specifieke cases. Om die te krijgen ging ik vorig jaar samen met iemand van ons Internationaal Secretariaat op onderzoeks-missie naar de Nigerdelta. Wat ik daar zag was veel schrijnender dan ik dacht. Na mijn onderzoeksmissie kon ik met de cases komen waar Shell om vroeg. Maar nu zegt het bedrijf daar niet op in te kunnen gaan omdat het allemaal “te gecompliceerd ligt”. Daarom is het nu tijd voor publieksacties!’

Marleen van Ruijven schreef mee aan het Amnesty-rapport Petroleum, Pollution and Poverty in the Niger Delta.

heT SLachToffer

‘Ik weet nog dat toen ik klein was mijn vader altijd vissen meebracht naar huis. Maar op een gegeven moment kwamen de vissen niet meer. Mijn vader vertelde dat de olie in het water hen had gedood. Het water waarin de vissen stierven was ook het water dat wij dronken. Mensen werden ziek en gingen naar het ziekenhuis. Daar zeiden ze “Drink dat water niet, want dat is afkomstig van Shell!” Maar je had geen keus; er was niks anders dat je kon drinken.’

Celestine Apkobari, mensenrechten- verdediger in de Nigerdelta

de aMneSTy-acTiViST

‘Als actieorganisatie zijn we afhankelijk van vrijwilligers. Met een grote “schoonmaak-ploeg” van zoveel mogelijk vrijwilligers wilden we de stoep van Shells hoofdkantoor reinigen en handtekeningen aanbieden. We hadden drie dagen om alles voor elkaar te krijgen. Samen met mijn collega’s belde, mailde en sms’te ik zoveel mogelijk mensen in de regio Den Haag. Op 8 oktober schrobden we met tachtig vrijwilligers de stoep van Shell. Ik vond het geweldig dat we in drie dagen zoveel mensen op de been konden krijgen om op een doordeweekse dag een stoep schoon te maken.’

Arnoud van Rooij, actiecoördinator


© AI / Brigitte Herm

ans

© AI


35

Vervuiling en armoedeOliewinning in Nigeria heeft tot grootschalige vervuiling geleid, waardoor tal van mensenrechten worden geschonden. De Nigeriaanse olie mag een kleine groep welvaart hebben opgeleverd, voor de meerderheid bracht het verarming, conflict, mensenrechtenschendingen en wanhoop.

© AI / Ilya van M

arle ©

kadir van Lohuizen / NOOR

Grote schoonmaakAmnesty-vrijwilligers schrobben de stoep van het hoofdkantoor van Shell om aandacht te vragen voor de schrijnende gevolgen van Shells oliewinning in de Nigerdelta.

36

© Ricardo Ram

irez ArriolahoofdstUk 2blIksemActIes en Andere schrIJfActIes

Hartverwarmende post

De Mexicaanse gewetensgevangene Raúl Hernández ontving in de Ayutla-gevangenis drie zakken post van Amnesty-vrijwilligers van over de hele wereld. Hij vertelde een Amnesty-medewerker dat hij vaak eenzaam was maar getroost werd doordat er ver weg mensen aan hem dachten.

37

overIge ActIenetwerkenNaast het Bliksemactienetwerk kent Amnesty Nederland diverse gespecialiseerde schrijfnetwerken. De beroepsnetwerken voor politie, juristen en medici voeren actie voor vervolgde beroeps-genoten of spreken collega’s aan die betrokken zijn bij schen-dingen. Medische schrijfacties zijn er ook tegen slechte medische omstandigheden in bijvoorbeeld gevangenissen en psychiatrische instellingen. Thema-schrijfacties zijn er over vrouwen, lgbt’ers (lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders), mensenrechtenverdedigers en de doodstraf. RSVP-acties (Reageer, Schrijf, Vraag, Protesteer) zijn zaken die door het Internationaal Secretariaat worden geselecteerd en waarvoor over de hele wereld actie wordt gevoerd.

dIgItAl ActIon fIles (dAf’s)Veel lokale Amnesty-groepen richten zich voor langere tijd op een bepaald land of een bepaalde regio. Vaak zetten zij zich in voor verbetering van het lot van individuele slachtoffers, maar het kan ook gaan om het bepleiten van bijvoorbeeld wetshervorming of vervolging van daders. Dit doen de groepen sinds 2005 op basis van DAF’s (Digital Action Files of digitale dossiers): besloten pagina’s op de website van Amnesty Nederland die betrekking hebben op een of meer landen. Amnesty’s landenmedewerkers plaatsen hier alle informatie die Amnesty-groepen nodig hebben om actie te voeren. Daarnaast bevat een DAF zaken als Amnesty-rapporten, achtergrondinformatie en contactadressen.

In 2009 is het aantal DAF’s flink uitgebreid. Er werden zeven nieuwe DAF’s geïntroduceerd: West-Afrika, Indonesië, Zuidelijk Afrika, Democratische Republiek Congo, Pakistan/Afghanistan, Irak en Midden-Amerika. Het totale aantal DAF’s kwam daarmee op 22. Eind 2009 waren er vier nieuwe DAF’s in voorbereiding.

Ook de deelname aan de DAF’s is toegenomen. Op 31 december 2009 werkten 115 Amnesty-groepen aan de hand van een of meer DAF’s. Over het hele jaar 2009 betekent dit een stijging van twintig groepen. De DAF’s waaraan de meeste groepen deelnamen waren: Europa (zestien groepen), Eurazië (vijftien groepen) en Noord-Afrika (vijftien groepen). Overwogen wordt de DAF’s in de toekomst ook open te stellen voor individueel actieve leden.

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 2 blIksemActIes en Andere schrIJfActIes

schrijfacties door individuele actievoerders of in groepsverband behoren al sinds Amnesty’s oprichting tot ons werk. deze acties, enkele honderden per jaar, beslaan het gehele werkterrein. de actievoerders versturen brieven, e-mails of sms-berichten aan autoriteiten. cruciaal hierbij is dat Amnesty-leden van over de hele wereld in actie komen, waardoor duidelijk wordt gemaakt dat er wereldwijde aandacht is voor de betreffende zaak. zeer regelmatig zijn deze acties succesvol.

Eind 2009 had Amnesty Nederland 128.943 inschrijvingen voor de verschillende schrijfacties (zie voor gedetailleerde cijfers over onze actieve achterban H.4). Samen deden zij mee aan 732 schrijfacties. Zij zorgden voor 108.204 verzonden brieven per e-mail, post en fax, en voor 367.455 digitale handtekeningen onder petities.

blIksemActIesBliksemacties worden gevoerd als iemand in direct gevaar verkeert, bijvoorbeeld door marteling of terdoodveroordeling. Amnesty Nederland deed in 2009 mee aan alle 518 bliksemacties die het Internationaal Secretariaat aan het wereldwijde Bliksemactie-netwerk uitstuurde. Hieronder waren 348 nieuwe acties en 170 vervolgacties. De meeste nieuwe acties waren net als in 2008 gericht op Iran: 49, voornamelijk over gewetensgevangenen, willekeurige arrestaties, doodstraf en angst voor marteling. Daarnaast richtten veel acties zich op Mexico (33, meest vrees voor veiligheid van mensenrechtenverdedigers) en China (23, meest gewetensgevangenen, vrees voor marteling en doodstraf).

In totaal werd actie ondernomen voor naar schatting zestigduizend mensen, waaronder groepen, zoals de drieduizend slachtoffers van gedwongen huisuitzetting in Nairobi (Kenia) en de inheemse Apyka’y-gemeenschap in Brazilië, die door gewapende mannen werd aangevallen om ze te verjagen van hun land. In 2009 kwamen 49 berichten van verbetering binnen. Hieronder waren onder meer vrijlatingen, niet-uitgevoerde huisuitzettingen en gevallen van uit- en afstel van executie. In 28 bliksemacties was de uitkomst negatief en werd bijvoorbeeld een terdoodveroordeling voltrokken of een gevangenisstraf in hoger beroep bevestigd. In alle andere gevallen bleef het bliksemactiedossier aan het eind van het jaar open.

38

BliksemactienetwerkJuristen schrijfnetwerkPolitie schrijfnetwerkMedisch schrijfnetwerkVrouwen schrijfnetwerkLgbt schrijfnetwerkMensenrechtenverdedigers schrijfnetwerkdoodstraf schrijfnetwerkE-mail schrijfnetwerksms-netwerkRsVPActieplatform

totaal

schrIJfnetwerken AAntAl ActIes

deel I werken tegen schendIngen > hoofdstUk 2 blIksemActIes en Andere schrIJfActIes

2009

518121169

98

1110212136

6

732

2008

51914126414

819

9192336

6

743

Foto’s rechts: Enkele van de vele mensen voor wie we in 2009 bliksemacties voerden: Shadi Sadr (Iran), Andrei Zakota (Turkmenistan), Bertha Oliva

(Honduras), Jorge Eliecer Molano (Colombia), Jamal el-Haji (Libië), Aminatou Haidar (Westelijke Sahara), Jestina Mukoko (Zimbabwe), Dhondup Wangchen

(China), Adnan Hajizade (Azerbeidzjan), Saed Yassin (Westelijke Jordaanoever), Roxana Saberi (Verenigde Staten), Aleksei Sokolov (Rusland), Birtukan

Mideksa (Ethiopië), Haytham al-Maleh (Syrië), Zarganar (Myanmar), Mahboubeh Karami (Iran), Igor Koktysh (Wit-Rusland), Raúl Hernández (Mexico), Emin

Abdullayev (Azerbeidzjan), Khadijeh Moghaddam (Iran). © AI/ © Privéfoto’s

40

deel II mensenrechten bevorderen

41

‘als mensen beschaafd willen blijven of worden, moeten ze de kunst van het samenwerken ontwikkelen of perfectioneren.’ Alexis de tocqueville (1805-1859), Franse politiek filosoof, historicus en staatsman

42

© AI

hoofdstUk 3versterkIng InternAtIonAle mensenrechten-bewegIng

Amnesty Marokko voert actie tegen de doodstraf.

43

deel II mensenrechten bevorderen > hoofdstUk 3 versterkIng InternAtIonAle mensenrechtenbewegIng

versterkIng bredere mensenrechtenbewegIngom de mensenrechtensituatie in de wereld te verbeteren, biedt Amnesty nederland ondersteuning aan andere mensenrechtenorganisaties in landen waar de mensenrechten worden geschonden. soms in de vorm van advies, soms met materialen en financiën. in 2009 ondersteunden wij onder meer organisaties in brazilië, Indonesië, china, guatemala, liberia en wit-rusland.

specIAAl progrAmmA voor AfrIkAVoor versterking van de mensenrechtenbeweging in Afrika richtte Amnesty Nederland in 1994 het Speciaal Programma voor Afrika (SPA) op. Veel centrale overheden op dat continent verzwakten in die tijd steeds verder, terwijl Amnesty zich vooral op hen richtte. SPA ging op zoek naar alternatieven. Het programma tracht de capaciteit van lokale Afrikaanse mensenrechtenorganisaties te vergroten, met name in rurale gebieden, en het mensenrechten-activisme in Afrika te versterken. SPA traint mensenrechtenverde-digers in het onderzoeken van mensenrechtenschendingen en het verspreiden van kennis over mensenrechten. Het programma ontwikkelt ook handboeken om hen daarbij te helpen.

In 2009 werkte SPA aan projecten in Sierra Leone en Uganda en deed het vooronderzoek voor samenwerkingsverbanden in Burundi. In Sierra Leone werkte SPA samen met zes lokale partnerorgani-saties aan het bespreekbaar maken en reduceren van geweld tegen vrouwen. SPA trainde lokale trainers die op hun beurt plaatselijke vrijwilligersgroepen trainden. Door gebruik van participatieve dialoog maken zij onderwerpen als het tegengaan van besnijdenis van meisjes en seksueel geweld bespreekbaar. Traditionele leiders, vrouwen die de besnijdenis uitvoeren en ouders doen eraan mee. In 2009 waren er 55 dialoogbijeenkomsten in verschillende gemeenschappen. Er zijn concrete aanwijzingen dat seksueel geweld is teruggedrongen in dorpen waar de vrijwilligers actief zijn.

In het Noorden van Uganda tracht SPA na meer dan twintig jaar gewapend conflict een ‘cultuur van mensenrechten’ te creëren. SPA werkt samen met acht partners. Zij startten in 2009 een project om lokale vrouwengroepen te versterken. Twee partners begonnen een project om kennis en vaardigheden van lokale vrijwilligers die opkomen voor mensenrechten te verbeteren.

Daarnaast ontwikkelde en testte SPA in 2009 een serie handboeken over economische, sociale en culturele rechten. Deze wordt in 2010 in verschillende talen verspreid onder mensenrechtenverdedigers in Afrikaanse landen. De projecten van SPA worden grotendeels gefinancierd door externe fondsen.

bevorderen groeI Amnesty Als een van de grootste Amnesty-afdelingen ter wereld heeft Amnesty nederland de verantwoordelijkheid de opbouw van minder kapitaalkrachtige afdelingen te steunen.

Amnesty Nederland heeft sinds 2005 samenwerkingsverbanden met Amnesty Marokko, Amnesty Turkije en Amnesty Filipijnen. Na een evaluatie is besloten de samenwerkingen voort te zetten. In 2009 bestond de samenwerking onder meer uit hulp bij het maken van de meerjarenplannen, advies over samenwerking met anderen in de regio en praktische ondersteuning bij het inspringen op onverwachte kansen en tegenvallers. Dit jaar startten wij ook een samenwerkingsverband met de Amnesty-afdeling in Israël. Daarbij zal onder meer getracht worden meer Palestijnse medewerkers en leden te werven.

Daarnaast gaf Amnesty Nederland in 2009 op projectbasis financiële en praktische steun aan dertig andere kleinere Amnesty-afdelingen. Medewerkers van Amnesty Nederland deelden, op verzoek, hun expertise op het gebied van bijvoorbeeld IT, leden-werving, financieel management en conflictbemiddeling. Zo gaf een medewerkster van de afdeling Actieve Achterban aan de Filipijnse Amnesty-afdeling trainingen over het werven en behouden van nieuwe leden in combinatie met actievoeren. Zij trainde veertig mensen, die op hun beurt de rest van het jaar trainingen verzorg-den. Dat leidde bijvoorbeeld tot het ontstaan van een nieuwe Amnesty-groep met 87 supporters in de stad Dumaguete.

In de komende jaren zal beduidend meer geld gaan naar het mensenrechtenwerk in de landen van het ‘Zuiden’; die landen waar op mensenrechtengebied nog veel te verbeteren valt, maar waar Amnesty nog geen sterke basis heeft. Het streven is dat Amnesty Nederland uiteindelijk 40 procent van de inkomsten afdraagt aan de internationale beweging, tegenover 30 procent nu.

44

‘one Amnesty’Amnesty International is een wereldwijde beweging met afdelingen in meer dan honderd landen. Het Internationaal Secretariaat, Amnesty’s hoofdkantoor in Londen, doet onderzoek en zet campagnes en acties uit onder de gehele beweging. De nationale afdelingen bepalen vervolgens zelf welke acties zij gaan voeren. Om de effectiviteit te vergroten is het zaak dat Amnesty wereldwijd nog meer als één organisatie gaat werken. In 2007 nam Amnesty’s Internationale Algemene Vergadering (International Council Meeting, ICM) daartoe de resolutie ‘One Amnesty’ aan.

In 2009 kwam Amnesty tot meer afspraken over samenwerking tussen de nationale afdelingen onderling en meer afstemming met het Internationaal Secretariaat. Tijdens de ICM in augustus stelde de internationale beweging het Geïntegreerd Strategisch Plan (ISP) 2010-2016 vast, waarin Amnesty Nederland een grote inbreng had. Nieuw is dat er een aantal prioriteiten werd vastgelegd waaraan alle nationale afdelingen én het Internationaal Secretariaat zich zullen houden: het zogenaamde Global Priority Statement voor 2010 en 2011 (Zie voor de prioriteiten H.10). Amnesty Nederland diende tijdens de ICM resoluties in over impactanalyse en evaluatie van Amnesty’s groeistrategie, die tot doel hebben onze effectiviteit te vergroten. Deze resoluties werden aangenomen.

Een Global Management Team werd ingesteld, dat prioriteiten stelt en besluit over de besteding van middelen binnen de internationale beweging. De directeur van Amnesty Nederland, Eduard Nazarski, is één van de leden.

deel II mensenrechten bevorderen > hoofdstUk 3 versterkIng InternAtIonAle mensenrechtenbewegIng

SaMenwerKing MeT aMneSTy TurKije

Vier jaar geleden ging Amnesty Nederland een samenwerkingsverband aan met de veel kleinere en jongere Turkse Amnesty-afdeling. Voor Amnesty Turkije is de steun van Amnesty Nederland op vele fronten onmisbaar geweest. Volgens directeur Ville Forsman springt één moment eruit: ‘Wij hadden twee jaar geleden plotseling een crisis met de autoriteiten, waarbij zij onze bankrekening blokkeerden. Toen zaten we opeens zonder geld. Als Nederland toen niet te hulp was geschoten, hadden we dat niet overleefd.’

Forsman hoopt ook meer voor Amnesty Nederland te kunnen betekenen: ‘We willen graag helpen bij het mensenrechtenwerk in Nederland, door bijvoorbeeld samen iets te doen aan de islamofobie in het land, door allochtone groepen proberen te betrekken en door Turkse religieuze leiders te onderwijzen over mensenrechten, zoals wij dat ook in Turkije doen.’

45

© AI / M

artijn ThierryhoofdstUk 4onze ActIeve AchterbAn

SponsorloopDeelnemers aan de 22ste Amnesty International sponsorloop in Utrecht liepen op 21 juni in twee uur tijd zoveel mogelijk rondjes. Zij haalden daarmee € 2.700 op.

46

Amnesty International nederland is een bloeiende vereniging met een grote actieve achterban. de tabel op de volgende pagina geeft enkele kentallen over de achterban en de ontwikkeling daarvan.

Evenals in voorgaande jaren, en in lijn met maatschappelijke trends, is het activisme in Amnesty-groepen gedaald en de individuele inzet gestegen. Alle individuele actienetwerken groeiden, met wederom het E-mail Schrijfnetwerk als grootste stijger. Het Actieplatform Internet bestaat uit mensen die geen deel uitmaken van de vaste actienetwerken maar die wel inciden-teel meedoen aan acties via e-mail. Hiervoor zijn in 2009 intensief e-mailadressen verzameld onder mensen die, op straat of op festivals, onze petities ondertekenden.

effectmetIng ActIvIsmeAmnesty Nederland besteedt een aanzienlijk deel van haar tijd, capaciteit en budget aan actievoeren op allerlei manieren. Zo trachten wij een bijdrage te leveren aan het stoppen van mensen-rechtenschendingen. Maar hoeveel effect heeft ons activisme? En zetten wij ons actiepotentieel wel op de meest effectieve en efficiënte wijze in? Halverwege 2009 startte Amnesty Nederland hiernaar een onderzoek. Daarin wordt gekeken in hoeverre het Nederlandse activisme bijdraagt aan de beïnvloeding van buiten-landse actoren. Tevens wordt onderzocht of het activisme kracht bijzet aan lobbyactiviteiten richting de Nederlandse overheid. Ook wordt nader gekeken naar de rol die activisme mogelijk speelt bij het verstevigen van Amnesty’s imago en draagvlak in Nederland.

Het onderzoek belicht het activisme in een aantal campagnes en andere acties. Ook is er gesproken met politici en ambtenaren op nationaal en gemeentelijk niveau. Daarnaast waren er gesprekken met mensenrechtenverdedigers in Zimbabwe voor wie Amnesty Nederland zich heeft ingezet. Medio 2010 verschijnt een rappor-tage over dit project. Ook op internationaal niveau wordt, op voorstel van Amnesty Nederland, een onderzoek gestart naar de impact van Amnesty’s activisme.

deel II mensenrechten bevorderen > hoofdstUk 4 onze ActIeve AchterbAn

47

• In Amnesty-groepen (plaatselijke groepen, taakgroepen e.d.)

• In schrijfnetwerken - Politie - Juristen - Medici - Lgbt - Vrouwen - Jongeren - studenten - doodstraf - Mensenrechtenactivisten - Bliksemactie - E-mail - sMs - RsVP - Actieplatform Internet

• Flexibel inzetbare vrijwilligers - landelijk - bij lokale groepen

• Collectanten

• In kaderfuncties (landenmedewerkers, regionale vrijwilligers)

aantaL pLaatSeLijke groepen• Lokale groepen• Taakgroepen• Studentengroepen• Jongerengroepen

2009

2.961

112336400855

2.223867

1.037570840

4.57837.790

3.9461.876

74.394

706onbekend*

19.455

248

311 265

3961

2008

3.090

112296381748

1.643819992 582751

4.45933.478

3.7951.802

25.889

4532.490

18.027

232

329279

4181

ActIeve AchterbAn Amnesty nederlAnd

* Het aantal flexibel inzetbare vrijwilligers bij lokale Amnesty-groepen is over 2009 niet geïnventariseerd.

deel II mensenrechten bevorderen > hoofdstUk 4 onze ActIeve AchterbAn

48


hoofdstUk 5commUnIcAtIe en edUcAtIe

Opnamen van een uitzending van het kinderprogramma Klokhuis over Amnesty International.

49

Wilders’ voorstel een ‘kopvoddentaks’ in te voeren. Amnesty Nederland vond dit een discriminerend voorstel dat ‘ten minste verbaal geweld’ vergoelijkt en meende dat een reactie niet kon uitblijven. De column verspreidden we ook via een grote mailing naar onze e-mailbestanden en via Hyves en Facebook. Hierop kwamen zo’n vijftienhonderd – overwegend positieve – reacties.

Het bezoek aan de website nam in 2009 met 33,96 procent toe, van maandelijks 86.708 tot 116.154. Het aantal unieke bezoekers steeg met 13,33 procent van 660.937 in 2008 tot 749.012 in 2009. Dit komt onder meer doordat we ervoor gezorgd hebben dat zoekmachines onze webpagina’s eerder en beter vinden en doordat we de website optimaliseerden. Door meer gebruik te maken van social media als Hyves, Twitter, Facebook, LinkedIn en hieraan gerelateerde ‘share-functionaliteiten’, zoals de nieuw ontwikkelde tell-a-friend-module, hebben we via onze eigen achterban extra doelgroepen bereikt. Ook dit trok meer bezoekers naar de site. Daarnaast brachten we via e-mailings onze campagnes en acties uitgebreider onder de aandacht bij onze actieve achterban.

AUdIovIsUele prodUctIesAmnesty Nederland maakte in 2009 onder meer eigen audiovisuele producties over de Gay Pride in Letland en verschillende Amnesty-acties in Nederland. Ter voorbereiding op de Campagne voor menswaardig wonen maakten we producties over gedwongen huisuitzettin-gen in India, Italië en Colombia. Daarnaast vroegen we vier lokale verslaggevers in Nigeria, Zimbabwe, Kenia en Ghana te filmen in de sloppenwijken van hun stad. In 2010 zal dit project worden uitgebreid met tientallen bijdragen van verslaggevers vanuit andere sloppen-wijken. Ook werkten we mee aan uitzendingen over Amnesty van het jeugdprogramma Klokhuis en het praatprogramma Tijd voor Max, en aan een IKON-uitzending over de Oezbeekse mensenrechtenverdedig-ster Moetabar Tadzhibajeva.

betAAlde boodschAppenAmnesty heeft een zeer beperkt budget voor betaalde uitingen, in die gevallen waar gratis publiciteit via berichten in de media niet te verwachten is of een boodschap ons inziens extra nadruk verdient. Amnesty Nederland besteedde in 2009 € 182.837 aan media-inkoop van advertering. De hoofdmoot van de uitgaven (29 procent) is besteed aan de Campagne voor een menswaardig bestaan, ter ondersteuning van onze acties tegen schendingen in de Nigerdelta. Daarna volgden de Campagne Stop Geweld tegen Vrouwen en actuele onderwerpen als het bezoek van de Russische president Medvedev aan Nederland en het bevel van de Amerikaanse president Obama tot sluiting van Guantánamo Bay.

het communicatie- en educatiebeleid zijn cruciale steunpilaren voor het werk van Amnesty International. van oudsher is een van onze belangrijkste pressiemiddelen het ‘aan de grote klok hangen’ van schendingen van mensenrechten en het benoemen van de daders. daarnaast is effectieve communicatie uiteraard onontbeerlijk bij het mobiliseren van steun voor publieksacties en het vergroten van kennis over de mensenrechten.

Amnesty In de medIAIn 2009 verscheen Amnesty ten minste 41 keer op de landelijke televisie en 116 keer op de radio. Er verschenen 404 artikelen in kranten en tijdschriften. De persbureau’s ANP, GPD en Novum Nieuws namen 65 keer een bericht op dat was gebaseerd op door Amnesty verstrekte informatie. Het aantal online-publicaties lijkt sterk te groeien, van 123 in 2008 tot 676 in 2009. De media besteedden veel aandacht aan wat Amnesty te zeggen had over mensenrechten in China en de ‘oorlog tegen terrorisme’. Daarnaast was er veel aandacht voor onze kritiek op alle partijen in het gewapende conflict in Gaza, onze berichtgeving over de verslechterende mensenrechtensituatie in Iran na de verkiezingen, onze acties rondom de opening van de Amsterdamse Hermitage door de Russische president Medvedev en onze campagnes over geweld tegen vrouwen en voor mensenrechten in de strijd tegen armoede. Een compleet media-overzicht van Amnesty Nederland is opvraagbaar bij de afdeling Persvoorlichting.

pUblIekscommUnIcAtIeAmnesty-perIodIekenAmnesty Nederland brengt drie periodieken uit. AmnestyNL (oplage 245.000) brengt leden drie keer per jaar op bondige manier op de hoogte van Amnesty’s werk. Amnesty in Actie (oplage 15.000) is bestemd voor de actieve leden en biedt feedback over acties en werken achtergrondinformatie. Wordt Vervolgd (oplage 30.000) is Amnesty’s opiniemaandblad over mensenrechten en kwam onder meer met nummers over Amnesty’s Campagne voor een menswaardig bestaan en ‘vakantielanden en mensenrechten’. Zoals gebruikelijk werd het decembernummer aan alle leden toegestuurd.

InternetOnze website is een middel om mensen te informeren over de activiteiten en onderzoeksresultaten van Amnesty International, maar ook om ons te mengen in het maatschappelijk debat. Zo plaatste de site in september een column van directeur Nazarski over Geert

deel II mensenrechten bevorderen > hoofdstUk 5 commUnIcAtIe en edUcAtIe

50

klAchtenMensen kunnen bij Amnesty Nederland een klacht indienen via een klachtenformulier op de website, maar incidenteel ook per brief. In 2009 werden 196 klachten (2008: 182) ontvangen, waarvan 147 van leden en 49 van niet-leden. Alle klachten werden binnen twee weken afgehandeld, de meeste op de dag van ontvangst. Het merendeel van de klachten van leden betrof administratieve kwesties (135). De klachten van niet-leden hadden voornamelijk betrekking op de activiteiten van call centers en andere organisaties zoals de IND. Naast de klachtenbox is er ook een suggestiebox. Suggesties worden op dezelfde wijze afgehandeld als klachten: men ontvangt binnen twee weken een reactie. In 2009 ontvingen we 184 suggesties. Het merendeel (ruim 60 procent) betrof oproepen om actie te ondernemen naar aanleiding van in de media gesignaleerde mensenrechtenschendingen.

ImAgo-onderzoekIn 2009 werd wederom onderzoek gedaan naar het imago van Amnesty International onder Nederlanders tussen de vijftien en 65 jaar. De uitkomst was positief: de beoordeling op de imagokenmer-ken belangrijkheid, deskundigheid, transparantie en ‘past bij mijn principes’ ging licht vooruit. De steunbereidheid bleef gelijk, waar die bij veel andere goede doelen afnam. Het gemiddelde rapport-cijfer was – net als in 2008 – een zeven. De iets gestegen bekendheid en de verbeterde score op ‘belangrijkheid’ werd mede veroorzaakt doordat veel mensen zich onze campagne over China tijdens de Olympische Spelen van 2008 herinnerden. Een aandachtspunt blijft het gevoel van persoonlijke betrokkenheid bij Amnesty, dat aan de lage kant is. Hier willen wij aan blijven werken, onder meer door beter te communiceren over onze resultaten.

edUcAtIeEducatie over mensenrechten aan jongeren heeft een speciale plaats in Amnesty’s werk. Amnesty International wil toekomstige generaties inspireren tot een positieve rol in het sterk houden van het draagvlak voor de mensenrechten.


scholenwerkZo’n 50 procent van de lokale Amnesty-groepen doet aan ‘scholen-werk’ op basis- en middelbare scholen. In totaal heeft Amnesty Nederland ruim vierhonderd scholenwerkers, die jaarlijks tien-duizenden leerlingen bereiken. Van november 2008 tot november 2009 zijn meer dan zevenhonderd exemplaren van het lespakket ‘60 jaar UVRM, tijd voor een feestje of niet?’ verspreid. Dat betekent concreet dat zo’n 21.000 basisschoolleerlingen hiermee gewerkt hebben. In 2009 bestond het Verdrag voor de Rechten van het Kind twintig jaar. Die verjaardag grepen wij aan om nieuw, algemeen lesmateriaal over kinderrechten uit te brengen. Het lespakket ‘KinderrechtenReis’ laat leerlingen van groep zeven en acht van het basisonderwijs een reis door de tijd of over de wereld maken langs verschillende kinderrechten. Voor groep vijf en zes ontwikkelden we het lespakket ‘Kinderen die gewoon kind willen zijn’, ook over kinderrechten.

MaatSchappeLijke StageSScholieren in het voortgezet onderwijs lopen een maatschappelijke stage. Amnesty wil hierin graag een rol spelen, maar kan niet honderden leerlingen fysiek van een stageplek voorzien. Om scholieren toch de gelegenheid te geven hun verplichte stage-uren te besteden aan mensenrechten en Amnesty lanceerden we in 2009 de website mas.amnesty.nl. Die site biedt de scholieren opties als het organiseren van Amnesty-activiteiten in de eigen buurt en biedt ondersteuning daarbij.

mensenrechten In cUrrIcUlAAmnesty speelde in 2009 wederom een actieve rol in het Platform Mensenrechteneducatie, dat bij de overheid lobbyt voor een structurele plek voor mensenrechten in onderwijscurricula. Op 10 december 2009 presenteerden de ministers Verhagen (Buitenlandse Zaken) en Plasterk (Onderwijs) het Stimuleringsplan Mensenrechteneducatie, waarin zij stelden dat leerdoelen op dit gebied vastgesteld moeten worden en bestaand lesmateriaal toegankelijker moet worden. Ook komt er een aantal pilots om te onderzoeken hoe mensenrechteneducatie het beste ingebed kan worden in schoolbeleid, schoolklimaat en onderwijsaanbod. Amnesty juicht alle aandacht en plannen op dit gebied vanzelf-sprekend toe, maar benadrukt dat Nederland hiermee nog lang niet aan alle internationale verplichtingen voldoet. Daarom zetten we de lobby in 2010 voort.

AdvertentIe-UItgAven In 2009

Campagne voor een menswaardig bestaan (29%) Campagne Stop Geweld tegen Vrouwen (21%) Actualiteit (21%) Educatie (13%) Collecte (12%) Overige advertising (4%)

51


MoVieS ThaT MaTTer feSTiVaL

Het Amnesty International Filmfestival ging in 2009 door als Movies that Matter Festival. Movies that Matter, een initiatief van Amnesty International, streeft ernaar door middel van films ogen te openen voor mensenrechten. Het jaarlijkse filmen debatfestival werd in 2009 van 2 tot en met 8 april in Den Haag gehouden. Ruim tienduizend bezoekers (2008: 8.600) bekeken een selectie van ruim veertig films. Het hoofdprogramma A Matter of ACT van Amnesty International bood films over en ontmoetingen met een aantal vooraanstaande mensenrechtenverdedigers. Het tweede hoofdprogramma, Camera Justitia, belichtte het thema ‘mensenrechten en gerechtigheid’. Dagelijks vonden spraakmakende debatten en talkshows plaats waaraan tal van internationale gasten deelnamen, onder wie Nobelprijswinnares Wangari Maathai, hoofdaanklager van het Joegoslavië Tribunaal Louis Moreno-Ocampo en minister van Justitie Hirsch Ballin. CNN zond een reportage over het festival uit.

een ongehoorde waarheid

In december organiseerde Amnesty Nederland een debat in de Rode Hoed in Amsterdam naar aanleiding van het boek Een ongehoorde waarheid van Irene Khan, Amnesty’s (toenmalige) secretaris-generaal. Zij verdedigt daarin de stelling dat we de strijd tegen armoede moeten voeren als een strijd vóór mensenrechten. Khan debat-teerde hierover met Farah Karimi (directeur Oxfam Novib), Jan Pronk (hoogleraar in de theorie en praktijk van internationale ontwikkeling), Peter Baehr (emeritus hoogleraar mensenrechten) en ruim tweehonderd toehoorders. Ook sprak zij erover met diverse Nederlandse media.

52

deel III bestUUr en beheer vAn de orgAnIsAtIe

53

‘Twijfel er nooit aan dat een kleine groep toegewijde mensen de wereld kan veranderen; sterker nog, het is het enige dat dat ooit gedaan heeft.’Margaret Mead (1901-1978), Amerikaanse antropologe

54


hoofdstUk 6bestUUr, toezIcht en dIrectIe

Algemene Ledenvergadering van 20 juni 2009.

55

Latifa Brahmi (1975), lid Accountmanager bij SOS International.Nevenfunctie:Bestuurslid bij het Samenwerkingsverband van Marokkanen in Nederland.Gekozen als lid in 2008 voor een eerste termijn.

Daniël Kleinloog (1983), lid Arts-assistent psychiatrie bij LUMC te Leiden. Arts-onderzoeker/promovendus bij Centre for Human Drug Research te Leiden.Geen nevenfuncties.Gekozen als lid in 2004, herkozen in 2007, afgetreden in juni 2009.

Christien de Kruif (1975), lid Onderwijs- en onderzoeksmedewerker aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit Leiden, afdeling Staats- en Bestuursrecht.Geen nevenfuncties.Gekozen als lid in 2008.

Roelof Jan Manschot (1944), lidGepensioneerd.Nevenfuncties:Lid van het College van Toezicht Kansspelen.Lid van de Raad van Advies College Bescherming Persoonsgegevens.Gekozen als lid in 2009.

Marjoleine Motz (1960), lid Relatiebeheerder/specialist bij ICCO op de afdeling Duurzame Economische Ontwikkeling. Geen nevenfuncties.Gekozen als lid in 2005, herkozen in 2008 en in juni 2009 gekozen in de functie van secretaris.

Harm Noordhof (1946), lid Consultant.Nevenfuncties:Lid bestuur De Maatschappij, ondernemend netwerk sinds 1977.Voorzitter Stichting Stimulering Onderwijsjournalistiek.Penningmeester K.F. Heinfonds voor Studie en Individuele Noden.Vice-voorzitter Bezwarencommissie Functieordening HBO.Gekozen als lid in 2006, herkozen in 2009.

Amnesty InternAtIonAl AfdelIng nederlAndvestIgIngsplAAtsAmsterdam

rechtsvormVereniging

doelstellIngAmnesty International streeft naar een wereld waarin iedereen alle rechten geniet die zijn vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale mensenrechten-documenten. Dit streven wordt inhoud gegeven door het doen van onderzoek en het voeren van actie gericht op het tegengaan en stoppen van ernstige schendingen van al deze rechten, zoals het recht op lichamelijke en geestelijke onschendbaarheid, het recht op vrijheid van geweten en meningsuiting en het recht om niet te worden gediscrimineerd.

bestUUr Amnesty InternAtIonAl, AfdelIng nederlAndSandra S. Lutchman (1958), voorzitterDirecteur Common Purpose Nederland.Nevenfuncties:Lid Raad van Toezicht Oxfam NOVIB.Lid denktank Public Space.Bestuurslid Vrienden van de Bascule.Gekozen als lid in 2005, herkozen als voorzitter in 2008.

Jacco Smit (1967), penningmeester Directeur MPC Shipping & Logistics bv.Partner Oxalis Group.Geen nevenfuncties.Gekozen in de functie van penningmeester in 2006, herkozen in 2009, aftredend in 2010 vanwege vertrek naar het buitenland.

Vanessa Lambrecht (1974), secretaris Interimmanager bij de (rijks-)overheid via Intermin.Geen nevenfuncties.Gekozen als lid in 2004, gekozen in de functie van secretaris in 2006, afgetreden in juni 2009.

deel III bestUUr en beheer vAn de orgAnIsAtIe > hoofdstUk 6 bestUUr, toezIcht en dIrectIe

56

Het bestuur kreeg van de novembervergadering opdracht om de voorwaarden te scheppen voor verkiezingen in mei 2010. Hierbij hoort ook het aanpassen van de statuten van de vereniging. Beide onderwerpen zijn geagendeerd voor besluitvorming door de AV van juni 2010.

fUnctIoneren bestUUrIn 2009 is een eerste start gemaakt met de zelfevaluatie van het bestuur. Daaruit kwam voort dat het bestuur, ondanks het relatief hoge percentage ‘nieuwkomers’, als team goed functioneert. In 2010 zal ook aandacht worden geschonken aan de individuele bijdragen en rollen binnen het bestuur.

onkostenvergoedIngBestuursleden verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd en krijgen een vergoeding voor reiskosten, voor kosten telefoon en dergelijke, op basis van werkelijk gemaakte kosten. De bestuurs-kosten bedroegen € 10.214 (onder meer vergaderkosten en vergoeding reiskosten).

procedUre voor benoemIng en herbenoemIng bestUUrsledenBestuursleden worden door de Algemene Vergadering benoemd uit de leden, voor een periode van drie jaar, na afloop waarvan zij terstond herkiesbaar zijn voor wederom een periode van drie jaar. De Algemene Vergadering kiest en benoemt voorzitter, secretaris en penningmeester in functie. De Commissie Nieuwe Bestuursleden is belast met het zoeken van kandidaten voor het bestuur bij het ontstaan van vacatures. De commissie adviseert het bestuur en doet voordrachten, waarna het bestuur een voorstel aan de Algemene Vergadering voorlegt.

Het lidmaatschap van het bestuur eindigt door:• het eindigen van het lidmaatschap van de Vereniging;• het eindigen van de termijn;• opzegging van het lidmaatschap door het lid.

Zie verder de statuten van de Vereniging.

René Peters (1955), lidBestuurder van het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ).Directeur van Peters Management Services BV.Geen nevenfuncties.Gekozen als lid in 2009.

Joris Veldhoven (1984), lid Strategie consultant voor Shell Global Solutions.Geen nevenfuncties.Gekozen als lid in 2008.

bestUUrsvergAderIngen In 2009Het bestuur kwam in 2009 tien maal bijeen. Vaste onderdelen van iedere bestuursvergadering waren: rapportage directie aan bestuur over actuele zaken, rapportage bestuursleden en rapportage uit commissies. Overige onderwerpen: iedere vier maanden rapportage over de voortgang op het terrein van de vier belangrijkste onderwer-pen uit het jaarplan en rapportage over financiële en bedrijfsmatige kerncijfers, voorbereiding Algemene Vergaderingen 2009 (20 juni en 28 november), vaststelling begroting 2009, jaarrekening 2008 en jaarverslag 2008 in aanwezigheid van de accountant.

Daarnaast is uitgebreid gesproken over de voorbereiding van de International Council Meeting in augustus 2009, waar ingrijpende beleidswijzigingen op het programma stonden. Een tweede onderwerp dat uitgebreid onderwerp van bespreking is geweest, is het voornemen te komen tot een Ledenraad.

voorbereIdIngen tot het Instellen vAn een ledenrAAdIn oktober 2008 is begonnen met voorbereidende besprekingen over het verbeteren van het toezicht van de leden op het bestuur. Geconstateerd is dat het toezicht door de Algemene Vergadering (AV) niet optimaal was, onder andere door de wisselende samen-stelling ervan en doordat het aantal leden dat de vergadering bijwoonde al jarenlang terugliep. Met een klankbordgroep van actieve leden zijn voorstellen besproken voor verbetering. Dit resulteerde in een voorstel om de AV te vervangen door een Ledenraad, waarbij de taken van de Ledenraad dezelfde zijn als die van de AV. Het ligt in de bedoeling dat de Ledenraad, die zal bestaan uit maximaal veertig leden, tweemaal per jaar bijeen zal komen. Dit voorstel voor een Ledenraad werd aangenomen door de ledenvergadering van juni 2009. Het bestuur werd opgedragen het voorstel zo uit te werken dat de extra AV van november 2009 daarover zou kunnen besluiten.


57

dIrectIe en mAnAgementteAmDe werkzaamheden van de Vereniging Amnesty International Nederland worden gecoördineerd door het Landelijk Secretariaat, onder verantwoordelijkheid van een directeur. De directie wordt benoemd, geschorst en ontslagen door het bestuur.

sAmenstellIng dIrectIeEduard Nazarski (1953), directeurNevenfuncties: Bestuurslid Nederlands Migratie Instituut (NMI).Bestuurslid Goede Doelen Platform.In deze nevenfuncties staat de voor Amnesty International relevante relatie tussen mensenrechten en de civil society centraal.

belonIng dIrecteUrDe functiezwaarte van de directeur is gewaardeerd volgens de richtlijn Beloning Directeuren van Goede Doelen. Deze richtlijn is vastgesteld door de VFI, de branchevereniging van fondsenwervende instellingen, op advies van de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (Code Wijffels).In 2009 bedroeg het bruto jaarsalaris van de directeur (inclusief vakantiegeld) € 97.943, de totale loonsom (inclusief werkgevers-lasten en pensioenen) bedroeg € 122.183.

fUnctIoneren dIrectIeDe directeur voert tweewekelijks overleg met het managementteam. Eens per jaar heeft de directeur een functioneringsgesprek met de voorzitter en secretaris van het bestuur.

sAmenstellIng mAnAgementteAmGarance Reus-Deelder (1966), Clustermanager Communicatie & CampagnesGeen nevenfuncties.

Brigit Schumacher (1961), Clustermanager Interne BedrijfsvoeringNevenfuncties:Bestuurslid Artiance, Centrum voor de Kunsten in Alkmaar.

Wilco de Jonge (1964), Clustermanager Mensenrechtenbeleid Nevenfuncties:Redacteur van het tijdschrift Security and Human Rights (Martinus Nijhoff Publishers).Penningmeester van de Stichting Vredeswetenschappen.Algemeen secretaris van de Stichting Bridging the Gulf.Jurylid van de Max van der Stoel-award.


Maria Verhoeven (1954), Afdelingshoofd Landen en Internationale Projecten (tijdelijk, tot 1 april 2009)Geen nevenfuncties.

Lars van Troost (1962), Afdelingshoofd Politieke Zaken en Persvoorlichting (tijdelijk, tot 1 april 2009)Geen nevenfuncties.

monUmentenstIchtIng Amnesty InternAtIonAl AfdelIng nederlAndvestIgIngsplAAtsAmsterdam

rechtsvormStichting

doelstellIngMonumentenstichting Amnesty International afdeling Nederland is opgericht op 28 februari 2003 en heeft ten doel het in stand houden van monumenten in de zin van de Monumentenwet 1988, het verhuren / beheren e.d. van de registergoederen en het bijdragen aan het naleven van de rechten van de mens zoals uiteengezet in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

sAmenstellIng bestUUr monUmentenstIchtIng Amnesty InternAtIonAl AfdelIng nederlAndHet bestuur van de Stichting bestaat uit het bestuur van de Vereniging. Het bepaalde in de statuten van de Vereniging omtrent de taakverdeling van bestuursleden is overeenkomstig van toepassing.

58

Het Bestuur bestuurtBepalen van beleid/richting van de organisatie:Vooraf: Het vaststellen van het (meerjaren)beleidsplan van Amnesty Nederland. De directeur legt het bestuur jaarlijks een voortgangs-rapportage van het beleidsplan voor. Het bestuur keurt de hoofd-punten van het jaarplan voor het volgende jaar goed.In de loop van het jaar: Iedere vier maanden rapporteert de directeur over de voortgang op de hoofdpunten en de hieraan bestede middelen. Tijdens iedere bestuursvergadering rapporteert de directeur over de actuele inhoudelijke, financiële en personele zaken. Op basis hiervan kan het bestuur eventueel bijsturen.Achteraf: Vaststellen van het jaarverslag.

Financiën:Vooraf: Vaststellen van meerjarenbegroting en begroting per jaar.In de loop van het jaar: Iedere vier maanden rapportage inkomsten, uitgaven en andere financiële kengetallen.Rapportage van de directeur aan het bestuur.Achteraf: Vaststellen van de jaarrekening. Voorafgaand aan het vaststellen van de jaarrekening informeert de externe accountant het bestuur over zijn bevindingen.

De organisatie, onder leiding van de directeur, voert uitDe directeur heeft de dagelijkse leiding over de organisatie en vertegenwoordigt de vereniging extern. De organisatie bereidt alle voorstellen voor het bestuur voor, voert besluiten uit en legt verantwoording af aan het bestuur over de bereikte resultaten en de daarvoor gebruikte middelen.

2. effectIvIteIt en effIcIency vAn bestedIngenHet meerjarenbeleidsplan (vier jaar) en bijbehorende meerjaren-ramingen geven de beleidsrichting aan en de daarmee samen-hangende inzet van middelen. Per jaar worden jaarplannen gemaakt, waarbij directie en bestuur inhoudelijke prioriteiten aangeven. Afdelingshoofden formuleren projecten en vragen budgetten aan. De prioriteiten worden vertaald naar ‘hoofdpunten voor de organisatie’. Deze worden door het bestuur goedgekeurd, de overige activiteiten door het managementteam en de directeur.

Over de voortgang van de hoofdpunten wordt eenmaal per twee maanden door de verantwoordelijke projectleiders gerapporteerd aan directie en managementteam. Iedere vier maanden legt de directeur hierover verantwoording af aan het bestuur. Rapportage aan het bestuur over actuele zaken vindt plaats in de vorm van tussentijdse rapportages bij iedere bestuursvergadering.


verAntwoordIngsverklArIngIn het nieuwe keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving is vastgelegd dat het bestuur jaarlijks een verantwoordingsverklaring opstelt. In de verantwoordingsverklaring legt het bestuur verant-woording af over de principes van goed bestuur:

1. Onderscheid de functies toezicht houden, besturen en uitvoeren.2. Optimaliseer de effectiviteit en efficiency van bestedingen.3. Optimaliseer de omgang met belanghebbenden.

1. onderscheId de fUnctIes toezIcht hoUden, bestUren en UItvoeren

De bestaande verdeling van rollen en taken is vastgelegd in de internationale statuten, de statuten van Amnesty International, afdeling Nederland en in het directiestatuut van Amnesty Nederland.

De Algemene Vergadering houdt toezichtToezicht vooraf: het goedkeuren van het (meerjaren)beleidsplan, de meerjarenbegroting en de begroting op hoofdlijnen.Toezicht achteraf: het goedkeuren van het jaarverslag en de jaarrekening.

In 2009 kwam de Algemene Vergadering tweemaal bijeen, op 20 juni en op 28 november. Er waren vertegenwoordigers van respectievelijk 68 en 55 lokale Amnesty-groepen (van 356) en respectievelijk 21 en 25 individuele leden. De door het bestuur in 2008 toegezegde notitie over de rol en functie van de Algemene Vergadering werd door de junivergadering behandeld. Een verder uitgewerkte versie met voorstellen werd door de Algemene Vergadering van november vastgesteld. De Algemene Vergadering van 12 juni 2010 neemt definitieve besluiten over de invoering van een Ledenraad. Hiertoe zullen ook de statuten van de vereniging worden gewijzigd. De Ledenraad zal dezelfde bevoegdheden krijgen die de Algemene Vergadering nu heeft.

Een door de Algemene Vergadering aangestelde financiële commissie houdt op financieel gebied toezicht op organisatie en bestuur en adviseert de Algemene Vergadering hierover.

In 2009 kwam de financiële commissie viermaal bijeen. Op 31 december 2009 bestond de commissie uit de volgende leden: Jan Bosma (voorzitter), Kees de Bouter, Gerard van de Heg en Bas Roling.

59

Iedere twee maanden worden in de vorm van een ‘dashboard’ kerncijfers over financiën en andere bedrijfsmatige gegevens geleverd aan het managementteam en ieder vier maanden aan het bestuur. Deze gegevens maken tijdige bijsturing mogelijk.

3. omgAng met belAnghebbenden Belanghebbenden voor (en vaak ook met) wie wij ons werk doen zijn: • Slachtoffers van mensenrechtenschendingen. Wij betrachten de

grootst mogelijke zorgvuldigheid voor hun veiligheid en privacy.• Mensenrechtenorganisaties en mensenrechtenverdedigers die

door ons worden ondersteund. Meer en meer leggen wij deze samenwerking contractueel vast.

• Amnesty-afdelingen buiten Nederland met wie wij bilateraal samenwerken. De aard van deze samenwerking leggen wij samen vast.

Belanghebbenden met wie wij ons werk doen zijn: • Leden en donateurs. Wij informeren hen over campagnes, acties,

plannen en resultaten. Leden ontvangen naar behoefte onze bladen en het jaarverslag. Leden kunnen invloed uitoefenen op de Algemene Vergadering. Aan donoren die aan een specifiek project steun geven wordt periodiek gerapporteerd over de voortgang. Gemiddeld eens per twee jaar wordt een kwantitatief en kwalitatief ledenonderzoek gedaan.

• Actieve leden, vrijwilligers en activisten. Mensen die actief zijn voor Amnesty ontvangen tienmaal per jaar het blad Amnesty in Actie. Leden van Amnesty-groepen ontvangen groepenzendingen en actiepakketten. Eenmaal per jaar kunnen Amnesty-groepen zich inschrijven voor acties en werkzaamheden. Alle groepen en vele actieve leden worden jaarlijks geraadpleegd via een onder-zoek naar hun activiteiten en hun tevredenheid over de dienst-verlening door het Landelijk Secretariaat van Amnesty.

• Samenwerkingspartners. Inhoudelijke en financiële samenwerkingen worden in een contract of anderszins schriftelijk vastgelegd en regelmatig gezamenlijk geëvalueerd. In het jaarverslag wordt per type samenwerking een overzicht gegeven van de organisaties waarmee wij samenwerken. Van organisaties die meer dan € 10.000 per jaar bijdragen wordt een overzicht gegeven in het jaarverslag.


• Publiek. Onze website trok in 2009 749.012 unieke bezoekers. Klachten of suggesties kunnen via de website, schriftelijk of telefonisch worden ingediend. Met klachten wordt omgegaan volgens een klachtenprotocol. Wij brengen regelmatig persberichten uit over ons werk. Eenmaal per twee jaar doen wij een breed imago-onderzoek over kennis over en waardering van ons werk door het Nederlandse publiek; tussentijds wordt verdiepend onderzoek gedaan.

60

hoofdstUk 7orgAnIsAtIe

Hoofdkantoor Amnesty International afdeling Nederland.


61

opleIdIngenBlijvende ontwikkeling van betaalde en vrijwillige medewerkers is noodzakelijk voor een effectieve organisatie. Gedeeltelijk gebeurt dat in de vorm van individuele opleidingen. 126 Medewerkers (betaald en vrijwillig) hebben in 2009 een studie, training of coachingstraject gevolgd (70 in 2008). Een breed scala van cursussen werd gevolgd, variërend van inhoudelijke cursussen over mensenrechten tot management-, computer- en taaltrainingen. Voor alle nieuwe medewerkers wordt driemaal per jaar een introductiecursus van drie dagdelen georganiseerd. Hierin wordt aandacht besteed aan mensenrechten en aan de standpunten en werkwijze van Amnesty. Daarnaast worden nieuwe medewerkers vertrouwd gemaakt met de interne organisatie van Amnesty Nederland en de bijdrage van alle afdelingen. In 2009 namen 31 nieuwe medewerkers (zowel vrijwillig als betaald) aan de introductiecursus deel. Alle nieuwe medewerkers volgden ook een interne computercursus.

vAcAtUres en doorstromIngIn de loop van 2009 zijn er 22 betaalde vacatures ontstaan (27 in 2008). Deze zijn allemaal eerst intern bekend gemaakt. De interne procedures hebben geleid tot invulling van elf vacatures (twaalf in 2008), drie vrijwilligers zijn aangesteld in een betaalde functie (drie in 2008). De resterende vacatures zijn extern uitgezet. In de loop van het jaar zijn 25 nieuwe medewerkers (betaald) bij Amnesty in dienst gekomen en 21 betaalde medewerkers hebben de organisatie verlaten. Uitstroom: 16 procent van de betaalde medewerkers heeft de organisatie verlaten (17 procent in 2008).

dIversIteItAmnesty wil graag de culturele diversiteit in haar personeelsbestand vergroten. In 2008 waren we daarmee vrij succesvol; toen is 30 procent van de vacatures vervuld door kandidaten met een niet-westerse achtergrond. Helaas is het in 2009 minder goed gelukt om de diversiteit binnen de organisatie te vergroten. Er zijn vier betaalde medewerkers, drie vrijwilligers en zeven stagiairs met een niet-westerse achtergrond in dienst gekomen, dat is 23 procent van de totale instroom. zIekteverzUImHet totale ziekteverzuimpercentage (exclusief zwangerschaps- en bevallingsverlof en exclusief verzuim langer dan twee jaar) bedroeg 4,9 procent (4,5 procent in 2008). Het ziekteverzuimpercentage is daarmee binnen de norm gebleven die we onszelf hebben gesteld (5 procent). Tien medewerkers zijn in 2009 langer dan 42 dagen geheel of gedeeltelijk ziek geweest (negen in 2008).

deel III bestUUr en beheer vAn de orgAnIsAtIe > hoofdstUk 7 orgAnIsAtIe

formAtIe In fte’s

Betaald Gesubsidieerd Stagiairs Vrijwillig

3,499,6

2008

5,1 18,0 4,1104,3

2007

3,8 25,43,399,1

2009

3,8 21,3

verbetering van de planning en verantwoording was het centrale thema voor de interne organisatie in 2009. dit geldt zowel voor Amnesty nederland als voor de afstemming tussen Amnesty nederland en Amnesty International wereldwijd. de internationale afstemming vond grotendeels plaats rond de international council Meeting (Icm), de tweejaarlijkse internationale ledenvergadering in augustus in Antalya, turkije. daar is een nieuw internationaal beleidsplan vastgesteld met wereldwijde prioriteiten. vanaf 2010 zullen deze prioriteiten automatisch ook de speerpunten van Amnesty nederland zijn.

medewerkersDe medewerkers van Amnesty Nederland zijn onmisbaar voor al onze activiteiten. We hebben betaalde en vrijwillige medewerkers, stagiairs en gesubsidieerde arbeidskrachten die samen de geplande werkzaamheden uitvoeren. Daarbuiten werkt een groot aantal actieve Amnesty-leden op vrijwillige basis mee aan een scala van activiteiten (zie H.4).Medewerkers hebben de mogelijkheid zich verder te ontwikkelen en te werken in een prettige omgeving, waar resultaatgerichtheid en betrouwbaarheid kernwaarden zijn. In 2009 zijn 23 nieuwe vrijwilligers begonnen (30 in 2008) en 25 vrijwilligers vertrokken (31 in 2008). Aan het einde van het jaar waren 51 vrijwillige medewerkers bij ons werkzaam (59 in 2008).Achttien stagiairs hebben hun stage bij Amnesty gedaan (zestien in 2008), de gemiddelde duur van de stageovereenkomst was vijf maanden. Ook werkten zes medewerkers op een gesubsidieerde arbeidsplaats bij onze organisatie (zes in 2008).Op 31 december 2009 werkten bij Amnesty Nederland 132 betaalde medewerkers (omgerekend 102 volledige formatieplaatsen van 40 uur per week).

vrijwiLLig en betaaLdWe zijn blij met de combinatie van betaalde en vrijwillige medewer-kers binnen de organisatie en willen ook in de toekomst graag op deze manier blijven werken. In de loop van de jaren is het aantal betaalde functies toegenomen en het aantal vrijwilligers gedaald. Om te voorkomen dat de verhouding tussen betaalde en vrijwillige medewerkers ongewild verschuift, is er in 2009 een vrijwilligers-coördinator aangesteld. Zij onderhoudt contacten met de vrijwilligers en zorgt dat voor iedereen de wederzijdse verwachtingen duidelijk zijn. De afspraken worden vastgelegd in een vrijwilligerscontract. De vrijwilligerscoördinator verzorgt ook de werving voor vrijwilligers-vacatures en heeft een beeld van vrijwilligers die iets voor Amnesty zouden willen doen.

62

mIlIeUInterne milieuzorg is al sinds jaren een belangrijk aandachtspunt voor de organisatie. Dit blijkt bijvoorbeeld uit onze reiskosten-regeling. Iedere werknemer krijgt reiskosten voor woon-werkverkeer per openbaar vervoer vergoed. Auto’s gebruiken we zo weinig mogelijk. Reizen per vliegtuig wordt zoveel mogelijk beperkt en als het noodzakelijk is wordt de CO2-uitstoot gecompenseerd via GreenSeat. Elektriciteit besparen we doordat we in alle werkruimten bewegingsmelders hebben die ervoor zorgen dat de verlichting automatisch wordt uitgeschakeld als er niemand is. We gebruiken groene stroom, gerecycled papier, er wordt standaard dubbelzijdig geprint, het aanbod in het bedrijfsrestaurant is grotendeels biologisch en hetzelfde geldt voor koffie en thee.In 2009 hebben we de CO2-uitstoot van de bedrijfsvoering in beeld gebracht door het bepalen van onze CO2-voetafdruk. Deze omvat ruim 1100 ton CO2-equivalenten en is afkomstig van de volgende activiteiten: papier (58 procent), vliegreizen (27 procent), verwarming (11 procent), overig (4 procent).

Het papiergebruik blijkt voor het grootste deel van de CO2-uitstoot te zorgen. Dit lijkt op korte termijn moeilijk beïnvloedbaar omdat Amnesty als onderdeel van onze voorlichting over mensenrechten publicaties verzorgt en tijdschriften uitgeeft. We hebben in 2009 wel maatregelen genomen om het gebruik van kantoorpapier terug te dringen door de aanschaf van nieuwe printers met persoonlijke pasjes. Hiermee verwachten we het gebruik van kantoorpapier te verminderen.

rIsIcobeheersIngDe belangrijkste risico’s van Amnesty International liggen op het gebied van inkomsten, imago en bedrijfsvoering.

Gelukkig heeft Amnesty Nederland sinds haar oprichting in 1968 vrijwel ieder jaar het aantal leden en de inkomsten zien stijgen. Om het risico op inkomstendaling in de toekomst te beperken streven we naar diversificatie van de inkomsten. De structurele inkomsten komen voor een belangrijk deel van onze ruim driehonderdduizend leden. Daarnaast ontvangen we onder meer geld uit giften, een vaste bijdrage van de Nationale Postcode Loterij, nalatenschappen, collecte, gebonden werving voor specifieke projecten en merchandising. Hoe diverser de inkomstenstroom, hoe kleiner het risico op plotselinge inkomstendaling. Een ontwikkeling van de afgelopen jaren is wel dat de structurele inkomsten nauwelijks meer stijgen. De inkomstengroei zit met name in de incidentele inkomsten. Tegenover niet-structurele inkomsten mogen geen structurele uitgaven staan. Dat betekent onder meer

In het verslagjaar waren er zeven medewerkers met zwangerschaps-/bevallingsverlof (zeven in 2008).

ondernemIngsrAAdDe ondernemingsraad (OR) bestaat uit zeven personen, die iedere twee jaar worden verkozen. In 2009 kreeg de OR de beleidsnota Samenhang, focus en impact ter advies voorgelegd (zie einde van dit hoofdstuk). De OR voerde daarover een kritische onderhandeling met de directie en bracht advies uit. Een tweede advies bracht de OR uit over de voorgestelde begroting. Ook daar werd een kritische noot gekraakt. De OR concludeerde dat het grootste deel van haar adviezen is overgenomen. Op de agenda stonden verder onder meer de personeelsenquête, het MVO-beleid, management development en de vrijwilligersregeling. In december 2009 kozen de medewerkers van het secretariaat een nieuwe OR.

MaatSchappeLijk verantwoord onderneMenAmnesty International wil een voorbeeld zijn voor andere organisaties wat betreft de omgang met mens en milieu. Een werkgroep Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), bestaande uit medewerkers van verschillende afdelingen, stelde in 2008 en 2009 met behulp van een externe adviseur MVO-beleid op, dat verspreid is onder alle medewerkers. In het beleid zijn de handelingsprincipes voor de organisatie geformuleerd: betrouwbaarheid, een menselijk gezicht en een bredere verantwoordelijkheid. Op basis van die principes is het MVO-beleid uitgewerkt voor vier beleidsterreinen: inkoop en beheer, externe samenwerking, personeelszaken en marketing. Medewerkers die op deze beleidsterreinen werken moeten een in het beleidsdocument opgenomen afwegingsformulier invullen bij het selecteren van een nieuwe leverancier of samenwerkings-partner of het aannemen van niet-particuliere giften groter dan € 10.000. Telkens moet daarbij de afweging worden gemaakt of eventuele extra kosten nog in verhouding staan met de winst voor mens en milieu. Over de gemaakte keuze wordt verantwoording afgelegd aan de MVO-werkgroep.

Een externe MVO-deskundige heeft onze twintig grootste leveranciers op MVO-aspecten onderzocht. Van deze twintig leveranciers bleken er maar een paar ‘best-in-class’ te zijn, de rest bevindt zich in de middenmoot. Er zaten geen bedrijven bij die in de omgang met mens en milieu duidelijk onvoldoende scoorden. Een aandachtspunt dat uit deze MVO-scan kwam is dat Amnesty beter zou moeten omschrijven wat we op MVO-gebied van onze leveranciers verwachten.


co2-UItstoot 2009

Papier 58% Vliegreizen 27% Verwarming 11% Overige 4%

63

dat wij in de toekomst vaker in projecten zullen werken. Op dit punt moet Amnesty zich nog verder ontwikkelen. Als de inkomsten toch sterk terugvallen of zich onverwachte kosten aandienen, dan hebben we een continuïteitsreserve van voldoende omvang om dit te kunnen opvangen (zie H.9.1 ‘continuïteitsreserve’).

Een tweede belangrijk risico is het imagorisico. Amnesty Nederland laat iedere twee jaar een breed imago-onderzoek uitvoeren naar kennis en waardering van ons werk door het Nederlands publiek. Een opvallende conclusie is dat de naamsbekendheid van Amnesty erg hoog is, maar dat de kennis van de inhoud van het werk dat Amnesty doet aanzienlijk lager is. We werken dan ook aan het vergroten van de betrokkenheid van leden en sympathisanten door scherpere keuzes te maken in onze acties, campagnes en andere publieksactiviteiten.

Niet alleen binnen Nederland, ook wereldwijd stelt Amnesty duidelijker prioriteiten. Planning en afstemming van activiteiten die worden uitgevoerd in alle landen waar Amnesty vertegenwoordigd is, komen onze resultaten (impact) ten goede. Belangrijkste risico’s rond bedrijfsvoering zijn: onvoldoende focus op prioriteiten en onvoldoende samenhang tussen sommige activiteiten.

prIorIteItenstellIngHet werkterrein van Amnesty International is breed. Om daadwerke-lijk een verschil te maken, moet Amnesty Nederland een keuze maken uit de verschillende onderwerpen die daarbinnen vallen. In 2009 is daarom een begin gemaakt met een nieuwe prioriteiten-stelling. Dat hebben we gedaan door aan te sluiten bij het nieuwe internationale beleidsplan (Integrated Strategic Plan 2010 – 2016).

De nota Samenhang, focus en impact geeft een invulling aan de keuzes die gemaakt moeten worden om een zo groot mogelijke bijdrage te leveren aan de internationale doelen. Samenhang, focus en impact schetst het gewenste beeld van Amnesty Nederland aan het einde van 2011: een kleinere, financieel gezondere en meer flexibel inzetbare werkorganisatie die een belangrijke bijdrage levert aan de internationale Amnesty-beweging en een goed geprofileerde positie inneemt in de Nederlandse samenleving. De nota stelt prioriteiten in de onderwerpen en landen waarvoor wij de komende jaren zullen werken vanuit het idee dat met meer focus meer effect gesorteerd kan worden op die terreinen waarop wij ons richten. Op basis van het internationale beleid wordt daarbij gekozen voor vier werkterreinen: de bescherming tegen geweld in politieke context; waarborgen voor de vrijheid van meningsuiting en tegen discriminatie; bescherming van de mensenrechten van migranten


en vluchtelingen; en armoede en de ondeelbaarheid van mensenrechten. Amnesty’s Algemene Vergadering (AV) onderschreef op 28 november 2009 de noodzaak om te komen tot samenhang, focus en impact. De richting die de nota aangeeft wordt in 2010 uitgewerkt. De definitieve keuzes voor daarbinnen gelegen werkterreinen, landen en werkmethoden worden in 2010 en 2011 na consultatie met leden en medewerkers gemaakt. De AV stemt in juni 2010 over de nota.

64

QUote xxxx xxx xxxxx xx xxxx xxxxx!

deel Iv mArketIng en fInAncIën

65

QUote xxxx xxx xxxxx xx xxxx xxxxx!

‘naastenliefde is niets anders dan pragmatisme.’Fridtjof Nansen (1861-1930), Noorse ontdekkingsreiziger, wetenschapper en diplomaat

67

deel Iv mArketIng en fInAncIën > hoofdstUk 8 mArketIng

2008 301.643

2009 305.440

2007 294.0412006 294.125

2005 282.267

2004 272.3802003 269.604

2002 260.509

2001 246.339

2000 223.087

AAntAl Amnesty-leden en donAteUrs

deuren open tijdens de Open Tuinendagen en konden leden in augustus wederom een aantal concerten in onze tuin bijwonen tijdens het Grachtenfestival.

LandeLijke aMneSty-coLLecteIn 2009 werd voor de zevende keer een landelijke collecte gehouden. De opbrengsten waren met € 1.653.566 iets hoger dan in 2008. De doelstelling van € 1,7 miljoen werd helaas niet gehaald. Van de collectanten die zich hadden opgegeven gingen er uiteindelijk 19.500 gedurende een week op pad; dit waren er bijna vijftienhonderd meer dan in 2008. De gemiddelde busopbrengst per collectant was € 85; iets lager dan in 2008, maar wel verreweg de hoogste busopbrengst van een landelijk collecterend fonds. Amnesty collecteerde in 97 procent van de gemeenten.

merchAndIsIngOp het gebied van merchandising werden in 2009 veel nieuwe Amnesty-producten ontwikkeld. Die dienden om onze naamsbekend-heid en zichtbaarheid te vergroten, en om inkomsten te vergaren. Zij werden het hele jaar door verkocht via Amnesty-groepen, wereld-winkels, boekhandels en via de website. In oktober werd onze productgids verstuurd naar leden en niet-leden. In samenwerking met diverse fairtrade leveranciers lieten we een serie exclusieve, mensen milieuvriendelijke producten ontwerpen. Alle leveranciers van Amnesty-producten werden structureel getoetst op maatschappelijk verantwoord ondernemen op basis van bepalingen uit onder meer ILO-verdragen (zie ook H.7).Zie voor de financiële resultaten van de merchandising H.9.

nationaLe poStcode LoterijDe Nationale Postcode Loterij (NPL) is de grootste goededoelenloterij van Nederland. De reguliere bijdrage van de NPL vormde voor Amnesty International ook in 2009 weer een belangrijke bron van inkomsten: € 4 miljoen. Daarnaast schonk de NPL € 813.400 extra aan het filmprogramma A Matter of ACT. Dit programma was een nieuw, door Amnesty International verzorgd, onderdeel van het Movies that Matter filmen debatfestival. Met de vertoning van documen-taires over mensenrechtenverdedigers brengt het festival een ode aan mensen en organisaties die zich vreedzaam inzetten voor het bevorderen van de naleving van de mensenrechten. Tijdens het Movies that Matter Festival in 2009 werden vijf activisten geportretteerd, onder wie Nobelprijswinnares Wangari Maathai, Etweda Cooper en Hollman Morris.

De bijdrage van de NPL was weer een belangrijke aanvulling op de zelf geworven middelen, waardoor Amnesty’s activiteiten

ledenwervIngOndanks de economische crisis wist Amnesty Nederland in 2009 toch een lichte ledengroei te behalen. Dit was te danken aan de inzet van extra wervingsactiviteiten in het laatste kwartaal. We wierven leden onder andere via telemarketing, deur-tot-deurwerving, straat- werving, e-mailings en internet. Een aan Amnesty gewijde uitzending van het televisieprogramma Tijd voor Max leverde 1.753 nieuwe leden op.

We onderzochten de effectiviteit van onze wervingsmethoden en pasten daar ons wervingsbeleid op aan. Aan het begin van het jaar maakten we nog het meeste gebruik van telemarketing. Door de invoering van het Bel-me-niet register verschoof het accent halvewege het jaar meer naar deur-tot-deurwerving. Beide methoden worden verzorgd door externe wervingsbureaus. Regelmatig verzorgt Amnesty zelf trainingen voor de wervers. Wij informeren hen over het werk van Amnesty en benadrukken dat een te commerciële opstelling niet gewenst is. Als wervers zich toch te commercieel opstellen, spreken we hen hierop aan.

Aan een deel van de leden die de jaarlijkse bijdrage per acceptgiro betaalden is telefonisch gevraagd of zij dat voortaan via een auto- matische incasso wilden doen. Daarnaast stuurden we een aantal verzoeken om een extra bijdrage naar leden en vroegen we een deel van hen telefonisch of zij hun jaarlijkse bijdrage iets wilden verhogen. Aan circa 12.500 leden stuurden we schriftelijk informatie over notarieel schenken. Aan de hand van responsgedrag in het verleden werd bepaald welke leden een bepaalde mailing ontvingen. Wij gingen hierbij gericht te werk en hanteerden een maximaal aantal contact-momenten per jaar.

ledenbehoUdHet aantal opzeggers nam toe ten opzichte van 2008. Grotendeels was dit te wijten aan de economische crisis. ‘Financieel’ werd namelijk in toenemende mate als opzegreden aangegeven. Wanbe-talers zijn meerdere keren schriftelijk benaderd met het verzoek hun contributie te betalen. Degenen die hier niet op reageerden zijn telefonisch benaderd.

Om leden betrokken te houden hebben wij een groot deel van hen een speciaal bedankkaartje gestuurd waarin we onze waardering voor hun lidmaatschap uitspraken en enkele van onze werkzaamheden en resultaten beschreven. Ook hebben wij via ons ledenblad AmnestyNL vaker een ledenactie georganiseerd. Zo konden Amnesty-leden met korting naar de toneelvoorstelling ‘Oog om oog’, die over de doodstraf ging. Daarnaast stelden wij onze

68

deel Iv mArketIng en fInAncIën > hoofdstUk 8 mArketIng

* Alle cijfers geven de stand weer op 31 december.

De wanbetalers worden echter pas in februari

van het volgende kalenderjaar op het totale

ledenaantal in mindering gebracht.

uitgebreider en met meer diepgang konden worden uitgevoerd.Ook in 2009 was er veel beweging in de kansspelsector. De minister van Justitie liet eind 2008 weten de invoering van een nieuwe kansspelwet op de lange baan te schuiven. Wel kondigde hij aan bepaalde onderdelen uit het eerdere concept van deze wet versneld te willen invoeren. Eind 2009 werd een wetsvoorstel voor de oprichting van een kansspelautoriteit naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze autoriteit gaat zich bezighouden met de uitvoering, het toezicht en de handhaving op het gebied van kansspelen. Eind december 2009 nam de Tweede Kamer een motie aan waarin de regering wordt opgeroepen om vóór 1 april 2010 de samenhangende, gerichte keuzes in het kansspelbeleid voor te leggen. Amnesty hoopt dat eventuele wijzig- ingen de loterijen die als missie hebben fondsen te werven voor goede doelen, voldoende ruimte laten om te kunnen opereren. Net als vorig jaar zullen wij via het Goede Doelen Platform de Goede Doelen Loterijen ondersteunen om dit te bereiken. Zonder de Nationale Postcode Loterij zou ook Amnesty vele van haar initiatieven immers niet (goed) kunnen realiseren.

overIge fondsenwervIngSteeds meer mensen nemen Amnesty in hun testament op. Amnesty Nederland werkte met een groot aantal andere goede doelen samen in de Campagne Nalaten. De campagne organiseerde voor de vierde keer de Week van het Testament, waarin mensen met korting hun testament kunnen laten opmaken en daarin een goed doel opnemen. Diverse bedrijven steunden Amnesty financieel, waaronder de ASN bank en Triodos bank. Cameraproducent Nikon doneerde digitale fotocamera’s voor actiedoeleinden.

Ook konden we in 2009 dankzij ‘gebonden’ financiële steun verschillende projecten uitvoeren. Zo financierde Adessium Foundation het mobiele cinema-project in de Democratische Republiek Congo (zie H.1.6) en een project om de werkomstandig-heden van mensenrechtenverdedigers in Zimbabwe te verbeteren. De Hartstra Stichting maakte proceswaarneming in drie mensen-rechtengerelateerde rechtszaken in Turkije mogelijk. Verschillende donoren leverden een substantiële bijdrage aan ons Relief-fonds, waarmee we mensenrechtenverdedigers, slachtoffers en hun familieleden bijzondere lasten helpen dragen. Daarnaast ontvangt Amnesty al enige jaren bijdragen van diverse organisaties voor het Speciaal Programma voor Afrika (zie H.3).

Conform ons beleid voor maatschappelijk verantwoord ondernemen geven wij in ons jaarverslag een overzicht van alle giften van niet- particulieren met een waarde groter dan € 10.000. Dit overzicht is te vinden in de bijlagen op p. 87.

2008

14.078

21.384

32.536

31.732

2009

11.744

9.173

In- en UItstroom Amnesty-leden

Nieuwe leden Opzeggers Wanbetalers*

69

deel Iv mArketIng en fInAncIën > hoofdstUk 8 mArketIng©

AI / Jorn van Eck

hoofdstUk 9fInAncIeel JAArverslAg

De op pagina 77 tot en met 82 opgenomen financiële gegevens zijn ontleend aan de door het bestuur op 15 april 2010 vastgestelde geconsolideerde jaarrekening van de vereniging Amnesty International afdeling Nederland. Bij deze jaarrekening is door KPMG Accountants N.V. op 15 april 2010 een goedkeurende accountantsverklaring afgegeven.

Zie voor het jaarverslag met de volledige jaarrekening: www.amnesty.nl. Het jaarverslag met volledige jaar-rekening is tevens op te vragen bij het Landelijk secretariaat van Amnesty Nederland.

Mevrouw Nortier (89) uit Amstelveen collecteert elk jaar in de flat waarin ze woont. Ze haalt er jaarlijks € 100 op.

70

deel Iv mArketIng en fInAncIën > hoofdstUk 9 fInAncIeel JAArverslAg > 9.1 toelIchtIng op de JAArrekenIng

9.1toelIchtIng op de JAArrekenIng

In figuur 1 op pagina 71 wordt de opbouw van het verschil tussen begroot en gerealiseerd resultaat grafisch weergegeven.

richtLijn 650 en cbf-keUrVoor de goededoelenbranche heeft het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) regels geformuleerd ten aanzien van bestuur en toezichthouden. Om in aanmerking te komen voor het CBF-keurmerk moet aan deze regels zijn voldaan. Amnesty Nederland heeft het CBF-keurmerk.

Eén van de eisen van het CBF-keur is dat het jaarverslag wordt ingericht volgens de Richtlijn Fondsenwervende Instellingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving (richtlijn 650).Na de gebruikelijke periodieke hertoetsing heeft het CBF eind 2008 Amnesty Nederland opnieuw erkend als keurmerkhouder. Dit keurmerk geldt voor de jaren 2009, 2010 en 2011.Richtlijn 650 legt de verplichting op om een afzonderlijke post beheer en administratie op te nemen. Dit zijn kosten die niet direct worden toegerekend aan de doelstelling of werving van inkomsten. Bij het bepalen van de kosten beheer en administratie volgt Amnesty de aanbevelingen die daarover zijn gedaan door de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI). Het CBF vereist dat elke organisatie zelf een norm vaststelt hoe hoog de kosten van admini-stratie en beheer mogen zijn. Amnesty heeft als norm vastgesteld dat de kosten van beheer en administratie maximaal 6 procent van de totale kosten mogen zijn.

Voor wat betreft de administratieve organisatie en interne controle zijn er adequate controlesystemen en een goede risicobeheersing.

vorm vAn de JAArrekenIngEind 2008 besloot het bestuur dat de tot dan toe gehanteerde vorm van de begroting en jaarrekening gewijzigd wordt. De nieuwe vorm bestaat uit negen producten; elk van die producten is opgebouwd uit een aantal activiteiten. De negen producten zijn:

• bijdrage aan de internationale organisatie• internationale organisatieontwikkeling• beleidsontwikkeling• beleidsbeïnvloeding• actievoeren• voorlichting• informatie aan leden• werving baten• beheer en administratie

de geconsolideerde Jaarrekening 2009 omvat de financiële gegevens van de vereniging Amnesty International afdeling nederland, inclusief de regionale en plaatselijke geledingen, en van de monumentenstichting Amnesty International. In de geconsolideerde jaarrekening zijn de onderliggende schulden, vorderingen en transacties geëlimineerd.

Algemeen fInAncIeel beeldHet algemene financiële beeld van Amnesty Nederland ziet er positief uit. Het aantal leden groeide weer ten opzichte van 2008 (zie H.8.); de inkomsten uit bijdragen van leden kwamen met € 14,9 miljoen € 0,3 miljoen hoger uit dan begroot, en waren € 0,7 miljoen hoger dan in 2008. De totale inkomsten kwamen in 2009 uit op € 28,5 miljoen terwijl aan inkomsten was begroot € 23,8 miljoen. Met name de inkomsten uit nalatenschappen vielen (evenals in 2008) hoger uit dan begroot.Ten opzichte van 2008 stegen deze inkomsten met € 0,5 miljoen.De baten uit eigen fondsenwerving waren met € 22,9 miljoen nagenoeg gelijk aan die van 2008, en de inkomsten uit aandeel in acties van derden kwamen uit op € 5,2 miljoen ten opzichte van € 4,6 miljoen in 2008. Het totaal van de uitgaven bedroeg € 24,1 miljoen, waarvan € 4,3 miljoen betrekking heeft op kosten werving baten en € 1,1 miljoen op kosten beheer en administratie.Het jaar werd afgesloten met een positief resultaat van ruim € 4,4 miljoen. Door dit resultaat kon de continuïteitsreserve met een toevoeging van € 0,5 miljoen op het gewenste niveau worden gehouden en zijn substantiële bedragen in bestemmingsreserves gereserveerd, met name voor de uitbouw en versterking van de internationale organisatie.

toelIchtIng fInAncIeel resUltAAtBegroot saldo 2009 - € 0,6 miljoenGerealiseerd saldo 2009 € 4,4 miljoenVerschil € 5,0 miljoen

Het financiële resultaat is veel positiever dan we aan het begin van het jaar hadden verwacht, voornamelijk door hogere inkomsten. Dit betreft vooral incidentele inkomsten zoals hoger dan begrote inkomsten uit nalatenschappen, maar ook hoger dan begrote gebonden inkomsten, de extra bijdrage van de Nationale Postcode Loterij van € 0,8 miljoen voor het project A Matter of ACT, en inkomsten voortvloeiend uit de consolidatie van de financiële verslagen van de Amnesty-groepen. Ook de reguliere inkomsten, zoals de bijdragen van leden waren hoger dan begroot. Het totaal van de lasten was lager dan begroot, vanwege enkele gerealiseerde bezuinigingen, meevallende kosten voor fondsenwerving en enige onderbesteding.

71

De belangrijkste reden voor deze verandering is dat hiermee beter inzicht wordt verkregen in de kosten van activiteiten en dat relaties gelegd kunnen worden met de resultaten. Hierdoor kan beter gestuurd worden op de inzet van middelen in relatie tot gestelde prioriteiten.

nationaLe poStcode LoterijDe reguliere bijdrage van de Nationale Postcode Loterij vormde met € 4 miljoen ook in 2009 weer een belangrijke bron van inkomsten. Daarnaast is van de Nationale Postcode Loterij nog een extra bedrag ontvangen van ruim € 0,8 miljoen voor het project A Matter of ACT. Dit project wordt door de stichting Movies that Matter en Amnesty International gezamenlijk uitgevoerd. Zie hierover ook H.8.

kengetAllenConform richtlijn 650 geven we in dit verslag kengetallen weer voor bestedingen aan de doelstelling en de kosten fondsenwerving (zie tabel 1 op pagina 73). Op advies van de VFI is tevens het percen-tage voor kosten beheer en administratie als kengetal opgenomen.

De kengetallen zijn als volgt berekend:1. Besteed aan de doelstelling. Dit is het totaal van de besteding

aan de doelstelling gedeeld door het totaal van de baten; hiervoor is geen externe of interne norm vastgesteld.

2. Eigen fondsenwerving. Dit is het totaal van de kosten eigen fondsenwerving gedeeld door de baten uit eigen fondsenwerving; de norm van 25 procent (gemiddeld over drie jaar) is vastgesteld door het CBF.

3. Beheer en administratie. Dit is het totaal van de kosten beheer en administratie gedeeld door de totale lasten; de norm van 6 procent is een intern door het bestuur van Amnesty Nederland vastgestelde norm.

De besteding aan de doelstelling moet volgens Richtlijn 650 worden uitgedrukt als percentage van de totale baten. Omdat inkomsten en de besteding ervan niet altijd in hetzelfde jaar vallen, zeker als er in een jaar grote incidentele meevallende inkomsten zijn, hebben wij de besteding aan de doelstelling uitgedrukt als percentage van de totale bestedingen als een extra kengetal opgenomen. Het doel is om alle middelen die niet worden besteed aan fondsenwerving of beheer en administratie aan de doelstelling te besteden. Of dit in hetzelfde jaar gebeurt waarin de inkomsten zijn verworven of pas later hangt van verschillende factoren af. Goed besteden is hiervoor belangrijker dan snel besteden. In 2009 werd € 18,7 miljoen besteed aan de doelstelling.

AnAlyse vAn de bAtenVoor de opbouw van de totale inkomsten van € 28,5 miljoen zie tabel 2 op pagina 73.

De inkomsten uit bijdragen van leden en giften waren in totaal € 0,9 miljoen hoger dan begroot. Hoewel de netto ledengroei van 3.797 lager was dan verwacht, stegen de inkomsten uit contributies en mailings aan leden ten opzichte van 2008. Doordat de nieuwe leden gemiddeld een hogere bijdrage betaalden waren de inkomsten van leden hoger dan begroot.

Amnesty Nederland had op verschillende manieren contact met haar achterban met betrekking tot de financiële bijdrage. Op verzoeken om een extra bijdrage is door de leden ruimhartig gereageerd.In de giften is ook een bedrag begrepen van circa € 0,2 miljoen, voortvloeiend uit de consolidatie van de financiële verslagen van de Amnesty-groepen. In de begroting wordt hiermee geen rekening gehouden. De inkomsten uit gebonden werving waren begroot op € 0,2 miljoen en kwamen uit op € 0,4 miljoen. Van een groot vermogensfonds is een bijdrage ontvangen voor twee grote projecten in Congo en Zimbabwe.

In 2009 ontving Amnesty Nederland € 4,6 miljoen uit 71 nalaten-schappen. Dit bedrag was veel hoger dan begroot. Twee nalaten-schappen van ieder meer dan € 1 miljoen leverden hieraan de grootste bijdrage.

De opbrengsten van de in februari gehouden landelijke collecte (€ 1,65 miljoen) stegen met € 0,04 miljoen ten opzichte van 2008, maar waren iets lager dan begroot.

Met de verkoop van merchandisingartikelen is een bruto-omzet gerealiseerd van ruim € 0,3 miljoen, ten opzichte van bijna € 0,4 miljoen in 2008.

De inkomstenontwikkeling van de afgelopen acht jaar is weergegeven in figuur 2 op bladzijde 72.


de opboUw vAn het verschIl tUssen begroot en gereAlIseerd resUltAAt Extra incidentele inkomsten Extra reguliere inkomsten Onderbesteding / bezuiniging

82%12%

6%

fIgUUr 1

72

fIgUUr 2 hIstorIsche ontwIkkelIng Inkomsten 2002 - 2009


Collecte Bijdragen groepen Merchandising Nalatenschappen Giften en gebonden werving Overige inkomsten Nationale Postcode Loterij Bijdragen van leden

0

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

2009200420032002 2006 2007 20082005

73

tAbel 2 bAten bedragen in miljoenen euro’s

Bijdragen van ledenGiften en gebonden wervingNalatenschappenCollecteMerchandisingAandeel in acties van derdenInterest en overige baten

totaal

2009

14,9 1,4 4,6 1,7 0,3 5,2 0,4

28,5

begrotIng 2009

14,6 0,8 1,7 1,7 0,5 4,3 0,2

23,8

verschIl reAlIsAtIeen begrotIng

+ 0,3 + 0,6 + 2,9

-/-0,2 + 0,9 + 0,2

+ 4,7

2008

14,2 1,8 5,0 1,6 0,4 4,6 0,4

28,0

tAbel 3 prodUcten dIe gezAmenlIJk de bestedIngen AAn de doelstellIng vormenbedragen in miljoenen euro’s

prodUct

Bijdrage internationale organisatieInternationale organisatieontwikkelingBeleidsontwikkelingBeleidsbeïnvloedingActievoerenVoorlichtingInformatie aan leden

totaal besteed aan de doelstelling

besteed 2009

8,11,41,41,03,32,80,7

18,7

begroot 2009

8,21,41,51,03,42,40,7

18,6

besteed 2008

7,51,61,30,94,22,20,7

18,4


norm

25%

6%

reAlIsAtIe 2009

65,7%77,8%

18,4%

4,5%

reAlIsAtIe 2008

65,7%76,7%

19,7%

4,2%

reAlIsAtIe 2007

68,8%75,9%

22,2%

4,1%

besteed aan de doelstelling:- in % van de totale baten- in % van de totale bestedingen

eigen fondsenwerving

beheer & administratie

tAbel 1 kengetAllen

74


kosten eIgen fondsenwervIngDe kosten van eigen fondsenwerving bedroegen ruim € 4,2 miljoen. Dit is 18,4 procent van de baten uit eigen fondsenwerving, waarmee binnen de begroting (24,1 procent) gebleven werd en binnen de norm van 25 procent die door het CBF wordt gehanteerd. Zie voor meer informatie over de fondsen- en ledenwerving ook H.8.

AnAlyse vAn bestedIngen AAn de doelstellIngAmnesty Nederland is onderdeel van een wereldwijd verband van Amnesty-afdelingen. Het grootste deel van de activiteiten wordt uitgevoerd op basis van internationaal vastgestelde prioriteiten en actiestrategieën. In totaal besteedde Amnesty Nederland in 2009 een bedrag van € 18,7 miljoen aan de doelstelling, dit is 65,7 procent van de totale baten.

Voor een overzicht van de producten die gezamenlijk de bestedingen aan de doelstelling vormen zie tabel 3 op pagina 73.

bijdrage internationaLe organiSatieIn 2009 werd € 8,1 miljoen afgedragen aan het Internationaal Secretariaat (IS). Amnesty Nederland is één van de grootste afdelingen. De bijdrage 2009 is berekend op basis van het gemiddelde van de inkomsten van Amnesty Nederland in de jaren 2006 en 2007. De stijging van de inkomsten in de afgelopen jaren is dan ook de oorzaak van de stijging van de verplichte bijdrage in 2009 ten opzichte van 2008.Het IS is gevestigd in Londen. Het boekjaar van het IS loopt van 1 april tot en met 31 maart. De jaarrekening 2008-2009 van het IS is gecontroleerd door Horwath Clark Whitehill LLP, en is voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. Over de periode 1 april 2008 tot en met 31 maart 2009 bedroegen de inkomsten van het Internationaal Secretariaat € 47,7 miljoen en de bestedingen € 44,2 miljoen. Het positieve saldo is toegevoegd aan de reserves. De International Council Meeting in 2009 besloot dat de reserves verhoogd moeten worden. Van de bestedingen is de volgende procentuele onderverdeling te geven:

• Onderzoek 40,0%• Actie en campagnes 20,8%• Communicatie en publicaties 16,6%• Internationale groei 15,6%• Governance, o.a. bestuurskosten 3,8%• Internationale fondsenwerving 3,2%

Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt wordt bijna tweederde van de bestedingen van het Internationaal Secretariaat besteed aan

onderzoek naar mensenrechtenschendingen en campagnes en acties om de resultaten van de onderzoeken onder de aandacht te brengen. Een ander deel van het geld (internationale groei) wordt besteed om Amnesty-activiteiten uit te voeren in landen waar Amnesty weinig of geen inkomsten heeft.

beheer en AdmInIstrAtIeConform richtlijn 650 is een afzonderlijke post opgenomen voor kosten beheer en administratie. De VFI heeft een aanbeveling gedaan voor toepassing hiervan. Bij het vaststellen welke kosten onder beheer en administratie worden opgenomen heeft Amnesty deze aanbeveling als uitgangspunt genomen.Bij deze kosten zijn ondergebracht: 100 procent van de kosten van bestuur, algemene vergadering, directiesecretariaat, coördinatie van het cluster bedrijfsvoering en financiële- en personeelsadministratie. Van de kosten van directie is 50 procent aangemerkt als beheer en administratie en 50 procent als besteding aan de doelstelling. Van de kosten van bedrijfsvoering (automatisering, facilitaire zaken, personeelszaken) is een naar rato percentage gebaseerd op de bruto loonkosten aangemerkt als beheer en administratie.De kosten van beheer en administratie bedroegen in 2009 € 1,1 miljoen (begroot € 1,1 miljoen).

Een uitgebreide rapportage over de bestedingen aan de doelstelling vindt u in de eerste twee delen van dit jaarverslag.

beleggIngenbeleIdAmnesty International sluit elke vorm van speculatief beleggen (waaronder aandelen en obligaties) uit. Een deel van het vermogen is vastgelegd in het kantoorpand dat ten dienste staat aan de activitei-ten. Tijdelijk beschikbare liquide middelen worden in de vorm van vastrentende deposito’s belegd of op een spaarrekening gezet. In 2009 werden renteopbrengsten gerealiseerd van € 0,3 miljoen.

75

* Betreft voornamelijk onderzoek, campagnes, publicaties en communicatie.** Dit is het percentage kosten ten opzichte van de totale bestedingen. Het

percentage ten opzichte van de eigen inkomsten (CBF-percentage) is 18,4%.

Bijdrage internationale organisatie Internationale organisatieontwikkelingen Beleidsontwikkeling Beleidsbeïnvloeding Actievoeren Voorlichting Informatie aan leden Werving baten Kosten beheer en administratie

33,9%5,9%5,8%4,0%

13,9% 11,5%

2,8%17,7%

4,5%

*

**


fIgUUr 3 verdelIng bestedIngen In 2009

Bijdrage internationale organisatie 33,9%*

Internationale organisatieontwikkelingen 5,9%

B

eleidsontwikkeling 5,8%

Beleidsbeïnvloeding 4

,0%

13,9

%

Ac

tievo

eren

11,5% Voorlichting

2,8% Informatie aan leden

17,7%** W

erving baten

4,5

% K

osten beheer en administratie

76

AnAlyse vAn de fInAncIële posItIe / omvAng en fUnctIe vAn de reserves en fondsenAan liquide middelen is per 31 december 2009 een bedrag aanwezig van € 8,0 miljoen (31 december 2008: € 6,1 miljoen). De toename van de liquiditeiten is voornamelijk het gevolg van de hoger dan begrote inkomsten. Van de liquide middelen is € 0,4 miljoen onder beheer van Amnesty-groepen.De reserves en fondsen bedroegen per 31 december 2009 € 23,1 miljoen (31 december 2008: € 18,7 miljoen).Amnesty streeft ernaar om een continuïteitsreserve aan te houden om de continuïteit te waarborgen. De continuïteitsreserve is per 31 december 2009 € 8,0 miljoen. Het bestuur heeft besloten dat de continuïteitsreserve een omvang dient te hebben van 30 procent van de totale jaarinkomsten. De continuïteitsreserve is nu op voldoende niveau, en valt ruim binnen de richtlijn van de VFI en het CBF.

Bestemmingsreserves:Behalve de continuïteitsreserve zijn er enkele bestemmingsreserves.• De bestemmingsreserve Contributie IS (per 31 december 2009

€ 3,9 miljoen) is gevormd voor in de toekomst aan het IS te betalen bijdragen. De verplichte bijdrage aan het IS wordt berekend over de inkomsten van Amnesty Nederland in twee voorgaande jaren. Omdat de inkomsten van Amnesty Nederland in 2008 en 2009 aanzienlijk hoger waren dan begroot zal in de komende jaren ook meer aan het IS moeten worden bijgedragen dan in onze meerjarenramingen was voorzien.

• De reserve Financiering Activa (per 31 december 2009 € 3,4 miljoen) bestaat uit het bedrag aan eigen middelen dat is aangewend ten behoeve van het kantoorpand.

• De bestemmingsreserve Internationale Projecten van € 3,9 miljoen dient ter financiering van bijzondere projecten die Amnesty niet uit de structurele inkomsten kan betalen. Concrete plannen hiervoor zijn onder meer het opzetten van een Center for International Justice in Den Haag en activiteiten rondom het vijftigjarig bestaan van Amnesty in 2011.

• De bestemmingsreserve Continuïteit Internationale Beweging van circa € 1,0 miljoen is bedoeld om nationale Amnesty-afdelingen die als gevolg van de economische crisis in financiële problemen komen zonodig te helpen, zodat hun geplande activiteiten niet in gevaar komen. Amnesty Nederland heeft de intentie om het grootste deel van deze bestemmingsreserve in 2010 aan te wenden ter ondersteuning van Amnesty USA, dat in 2009 in financiële problemen kwam. Hierover wordt een overeenkomst gesloten tussen Amnesty USA, het Internationaal Secretariaat en een aantal Europese Amnesty-secties, waaronder Amnesty Nederland.

• De bestemmingsreserves Internationale Organisatie (per 31 december 2009 € 0,4 miljoen) en Organisatieontwikkeling (per 31 december 2009 € 0,7 miljoen) zijn bedoeld om respectievelijk meer bij te kunnen dragen aan internationale prioriteiten en internationale organisatieontwikkeling en een extra inspanning te kunnen doen op het gebied van resultaatgericht werken. Eén van de medewerkers van Amnesty Nederland zal in 2010 deel uitmaken van het Global Planning Team om de wereldwijde planning en rapportage te verbeteren en daarmee de totale resultaten. Aan de bestemmingsreserve Organisatieontwikkeling is geld toegevoegd voor het opzetten van een ledenraad in 2010 ter vervanging van de Algemene Ledenvergadering. Andere plannen die in 2010 uit deze bestemmingsreserve gefinancierd worden zijn: modernisering van Amnesty’s magazine Wordt Vervolgd, digitalisering van het archief en het uitvoeren van extra marktonderzoek.

• De bestemmingsreserve Samenwerkingsverbanden van € 0,6 miljoen is gevormd omdat Amnesty mogelijkheden ziet om door samenwerking met andere organisaties bij te dragen aan het realiseren van de doelstellingen. Voor wat betreft de samenwerking met de stichting Movies that Matter wordt de reguliere bijdrage verlaagd, maar biedt deze bestemmingsreserve de mogelijkheid om incidentele middelen beschikbaar te stellen voor versterking van die organisatie.

Ook de middelen aanwezig bij de regionale en plaatselijke Amnesty-geledingen (per 31 december 2009 € 0,5 miljoen) zijn opgenomen onder de reserves.


77

geconsolIdeerde bAlAns per 31 december 2009 (nA resUltAAtbestemmIng)

ActIvAMateriële vaste activa Financiële vaste activa Voorraden Vorderingen en overlopende activa Liquide middelen

pAssIvAreserves en fondsen

reserves - Continuïteitsreserve - Bestemmingsreserves

fondsen- Bestemmingsfondsen

kortlopende schulden

31-12-2009

8.565.172 85.570

162.719 8.401.345 8.044.210

25.259.016

31-12-2008

8.796.685 24.000

143.625 5.880.377 6.111.006

20.955.693

8.060.000 14.735.324

352.118

22.795.324

352.118

23.147.442

2.111.574

25.259.016

10.320.126 8.329.323

77.269

18.649.449

77.269

18.726.718

2.228.975

20.955.693

deel Iv mArketIng en fInAncIën > hoofdstUk 9 fInAncIeel JAArverslAg > 9.2 verkorte geconsolIdeerde JAArrekenIng 2009

9.2verkorte geconsolIdeerde JAArrekenIng 2009

78


geconsolIdeerde stAAt vAn bAten en lAsten 2009 - bAten

baten uit eigen fondswervingBijdragen van ledenIncidentele giften en schenkingenLandelijke collecteNalatenschappenMerchandising

baten uit acties van derdenBijdrage Nationale Postcode LoterijOverig

overige baten InterestOverige baten

som der baten

2009€

14.881.281 1.415.889 1.657.034 4.622.241

327.112

22.903.557

4.813.400 365.257

5.178.657

306.057 126.899

432.956

28.515.170

begroting 2009€

14.645.000 805.000

1.700.000 1.700.000

490.000

19.340.000

4.000.000 250.000

4.250.000

150.000 102.000

252.000

23.842.000

2008€

14.172.829 1.802.828 1.619.601 5.003.072

359.147

22.957.477

4.050.000 523.171

4.573.171

269.693 158.957

428.650

27.959.298

79

geconsolIdeerde stAAt vAn bAten en lAsten 2009 - lAsten

besteed aan de doelstellingBijdrage internationale organisatieInternationale organisatieontwikkelingBeleidsontwikkelingBeleidsbeïnvloedingActievoerenVoorlichtingInformatie aan leden

werving batenkosten eigen fondsenwervingkosten acties van derden

beheer en administratiekosten beheer en administratie

som der lasten

resultaat

2009€

8.136.082 1.423.985 1.406.041

969.639 3.352.171 2.780.912

676.378

18.745.208

4.208.581 47.907

4.256.488

1.092.750

1.092.750

24.094.446

4.420.724

28.515.170

begroting 2009€

8.180.000 1.369.416 1.479.436 1.065.874 3.422.037 2.396.051

686.105

18.598.919

4.659.529 57.907

4.717.436

1.095.145

1.095.145

24.411.500

569.500-

23.842.000

2008€

7.451.661 1.576.693 1.338.817

907.357 4.176.322 2.191.770

713.302

18.355.922

4.522.640 45.004

4.567.644

1.016.204

1.016.204

23.939.770

4.019.528

27.959.298

geconsolIdeerde stAAt vAn bAten en lAsten 2009 - resUltAAtbestemmIng

Mutaties in reserves en fondsen:

reserves - Continuïteitsreserve - Bestemmingsreserves

totaal reserves

fondsen

2009€

2.260.126-6.406.001

4.145.875

274.849

4.420.724

begroting 2009€

417.500-152.000-

569.500-

-

569.500-

2008€

997.902 2.999.677

3.997.579

21.949

4.019.528


*

*

* Aangepast ten opzichte van jaarrekening 2008 voor vergelijkingsdoeleinden.

80

toelIchtIng lAstenverdelIng

subsidies en bijdragen Afdrachten Publiciteit en communicatie Overige directe lasten

Personeelskosten Huisvestingskosten kantoor- en algemene kosten

Afschrijving

doelstellIng

bijdrage internationale

organisatie €

- 8.136.082

- -

- - -

-

8.136.082

Internationale organisatie-ontwikkeling

€

344.896 - -

536.500

443.079 18.504 42.598

38.408

1.423.985

beleidsontwikkeling

€

- - -

143.430

1.031.055 43.056 99.124

89.376

1.406.041

beleids- beïnvloeidng

€

- 287.298

5.791 5.508

547.978 22.883 52.680

47.501

969.639

Actievoeren

€

- -

665.302 303.034

1.973.239 72.602

175.734

162.260

3.352.171

voorlichting

€

714.574 -

589.494 181.082

1.063.704 40.336 96.439

95.283

2.780.912


81

toelIchtIng lAstenverdelIng vervolg

Informatie aan leden

€

- -

492.980 -

149.762 6.256

14.398

12.982

676.378

wervIng bAten

eigen fondsen-werving

€

- -

2.904.899 -

1.070.958 34.084 87.799

110.841

4.208.581

Acties van derden

€

- -

39.690 -

6.707 281 647

582

47.907

beheer en AdmInIstrAtIe

€

- - - -

869.014 36.286

112.123

75.327

1.092.750

totAAl 2009

€

1.059.470 8.423.380 4.698.156 1.169.554

7.155.496 274.288 681.542

632.560

24.094.446

begroot 2009

€

536.874 8.443.000 5.122.000

894.000

7.655.200 256.366 838.560

665.500

24.411.500

totAAl 2008

€

549.251 7.692.558 6.008.196 1.244.483

6.834.260 222.931 750.191

637.889

23.939.759


82

kAsstroomoverzIcht

kasstroom uit operationele activiteiten* Resultaat boekjaar* Aanpassingen voor Afschrijvingen* Veranderingen in werkkapitaal Mutaties vorderingen en overlopende activa Mutaties voorraden Mutaties overige schulden en

overlopende passiva

kasstroom uit investeringsactiviteiten* Investeringen in materiële vaste activa

kasstroom uit financieringsactiviteiten* Toename financiële vaste activa

mutatie liquide middelenLiquide middelen per 1 januariLiquide middelen per 31 december

2009 €

4.420.724 632.561

2.520.968-19.094-

117.401-

2.395.822

401.048-

61.570-

1.933.204

6.111.006 8.044.210

1.933.204

2008 €

4.019.528

637.886

391.997 27.534-

1.025.413-

3.996.464

281.737-

24.000-

3.690.727

2.420.279 6.111.006

3.690.727

Het kasstroomoverzicht is een overzicht van de geldmiddelen die in 2009 beschikbaar zijn gekomen, en van het gebruik ervan.


83

© Baz Ratner / ReutershoofdstUk 10

voorUItblIk

Palestijn klimt door een gat in de omstreden muur op de Westelijke Jordaanoever.

84

deel Iv mArketIng en fInAncIën > hoofdstUk 10 voorUItblIk

7 wereLdwijde digitaLe StrategieWereldwijd worden Amnesty-websites, de digitale netwerken en de internetacties veel meer op elkaar afgestemd.

8 groeI vAn de mensenrechtenbewegIngDoor ons Afrika-programma SPA en veel contacten elders in het ‘Zuiden’ dragen we bij aan de groei van Amnesty-afdelingen en andere organisaties.

9 de ImpActAmnesty Nederland is erg succesvol in het mobiliseren van mensen, maar wat is het effect op de situatie van de mensenrechten?

10 verbeterIng vAn Amnesty’s InternAtIonAle opererenWe willen internationaal meer afstemming in campagnes en projecten, betere verdeling van geld en sterkere sturing.

Uiteraard gaat Amnesty door met de honderden jaarlijkse acties voor individuele slachtoffers van mensenrechtenschendingen, zullen actuele ontwikkelingen op mensenrechtengebied nauwgezet worden gevolgd en zullen wij zonodig reageren met actie, lobby of het zoeken van de publiciteit.Ook blijven we de ontwikkelingen binnen de Nederlandse samen-leving volgen. Zoals de rechtszaak tegen Geert Wilders, die gaat over een botsing tussen het recht op vrijheid van meningsuiting en dat op de vrijwaring van discriminatie. Daarnaast zullen we voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen bij alle politieke partijen aandringen op aandacht voor de mensenrechten.

hoofdpUnten 2010In 2010 rondt Amnesty nederland de campagne stop geweld tegen vrouwen af. ook gaan we verder met de campagne voor een menswaardig bestaan. naast de ‘campagne voor menswaardig ondernemen’ over bedrijfsaansprakelijkheid starten we daarbinnen ook de ‘campagne voor menswaardig wonen’, tegen onrechtmatige huisuitzetting in sloppenwijken.

In overeenstemming met internationaal vastgestelde prioriteiten stelde Amnesty Nederland voor 2010 hoofdpunten vast. Eind 2010 willen we speciaal op déze onderwerpen voortgang hebben geboekt:

1 cAmpAgne voor een menswAArdIg bestAAn‘Demand Dignity’ is in 2010 het motto van een internationale Amnesty-campagne. Mensen die door armoede en discriminatie in de marge zijn geduwd moeten toegang krijgen tot rechten en voorzieningen.

2 gerechtIgheId tegen terrorIsmeHet internationaal recht behoort bescherming te bieden tegen oneerlijke processen, marteling, verdwijningen en willekeurige gevangenschap. Maar de praktijk schiet sterk tekort. We moeten het rechtsraamwerk krachtiger maken.

3 InternAtIonAle berechtIngInternationale berechting neemt een vlucht, door tribunalen voor Joegoslavië, Rwanda en andere landen, een Internationaal Strafhof, ‘universele jurisdictie’. Nederland heeft, vooral door vestigingen in Den Haag, een spil- en voorbeeldfunctie.

4 doodstrAfWe verdelen de circa zeventig doodstraflanden in twee groepen: die waar we ijveren voor stopzetting (zoals Zuid-Korea, Cuba) en die waar we het debat willen bevorderen (zoals VS, Japan).

5 mIgrAtIeAmnesty Nederland draagt veel werk voor asielzoekers over aan andere organisaties en concentreert zich op bescherming van de mensenrechten van vreemdelingen.

6 effectIeve commUnIcAtIeAmnesty’s identiteit en zichtbaarheid zijn gebaat bij duidelijke, herkenbare uitingen. We ontwikkelen meer eenheid in onze verscheidenheid van taal en beelden.

85

fInAncIële voorUItblIkDe financiële meerjarenramingen die we in 2009 maakten waren niet rooskleurig. Mede vanwege de financiële en economische crisis verwachtten we stabiele inkomsten in de komende jaren. Tegelijkertijd stijgen de uitgaven autonoom door inflatie en bijdragen aan de internationale organisatie worden aanzienlijk groter door internationale afspraken. Het beleidsplan Samenhang, focus en impact is gericht op het stellen van prioriteiten (focus), meer samenhang tussen onze activiteiten en op het bereiken van mensenrechtenverbeteringen (impact). Daarnaast was ook de financiële situatie aanleiding om ons werk kritisch te bezien. We willen ook op langere termijn een financieel gezonde organisatie zijn. Dan mogen onze vaste kosten niet hoger zijn dan onze structurele inkomsten. Dus een kleinere en meer flexibele werkorganisatie die zich soepel aanpast aan veranderende inhoudelijke prioriteiten.

Nu het jaar 2009 is afgesloten, ziet de financiële toekomst er aanzienlijk positiever uit. We hebben een positief financieel saldo van € 4,4 miljoen, voornamelijk doordat de nalatenschappen ruim 2,5 maal zo hoog waren als begroot. Deze incidentele inkomsten zijn natuurlijk een grote meevaller, maar omdat zij niet structureel zijn moeten zij projectmatig, buiten de reguliere begroting worden besteed. We hebben aan het jaarplan en de begroting 2010 activiteiten kunnen toevoegen die zonder de financiële meevallers niet mogelijk waren geweest.


begrotIng 2010De begroting 2010 op hoofdlijnen werd in november 2009 goedgekeurd door de Algemene Vergadering. De vergadering gaf toestemming aan het bestuur de begroting aan te passen op basis van de jaarplannen 2010 en voortschrijdend inzicht.

In de begroting op hoofdlijnen 2010 waren de totale inkomsten € 23,4 miljoen. In de daarna door het bestuur vastgestelde aangepaste begroting 2010 is dit bedrag iets aangepast naar € 23,5 miljoen. De bestedingen in de begroting 2010 op hoofd-lijnen waren € 24,7 miljoen. In de aangepaste begroting komen deze uit op € 24,5 miljoen. Een aantal in de begroting opgenomen kosten wordt gefinancierd uit daartoe in vorige jaren gevormde bestemmingsreserves.

Er zijn investeringen voorzien van ruim € 0,3 miljoen, die betrek-king hebben op automatisering, audiovisuele apparatuur, inventarissen, aanpassingen aan en in het kantoorgebouw en collectebussen. De betaalde formatie zal ten opzichte van 2009 niet stijgen.

86

bAten lAsten

resUltAAtbestemmIng

baten uit eigen fondsenwerving Bijdragen van leden Incidentele giften en schenkingen Landelijke collecte Nalatenschappen Merchandising

baten uit acties van derden Bijdrage Nationale Postcode Loterij Overig

overige baten Interest Overige baten

som der baten

besteed aan de doelstelling Bijdrage internationale organisatie Internationale organisatieontwikkeling Beleidsontwikkeling Beleidsbeïnvloeding Actievoeren Voorlichting Informatie aan leden

werving baten kosten eigen fondsenwerving kosten acties van derden

beheer en administratie kosten beheer en administratie

som der lasten

resultaat

Mutaties in reserves en fondsen: reserves - Continuïteitsreserve - Bestemmingsreserves

totaal reserves

fondsen - People that Matter

totaal fondsen

14.542.000 961.500

1.800.000 1.800.000

485.000

19.588.500

3.600.000 50.000

3.650.000

175.000 86.500

261.500

23.500.000

9.192.000 1.758.974 1.468.458 1.408.096 3.425.699 2.463.375

674.015

20.390.617

4.427.239 58.011

4.485.250

1.137.333

1.137.333

26.013.200

2.513.200-

23.500.000

568.000-1.789.000-

2.357.000-

156.200-

156.200-

2.513.200-

prodUctbegrotIng2010


87

bIJlAgen

betrokkenheId bIJ Andere orgAnIsAtIesAmnesty nederland ziet samenwerking met externe partijen als een nuttig instrument om bepaalde doelstellingen te bereiken. wij zijn ons steeds meer bewust geworden van de kansen van samenwerking met externe partijen en van de risico’s van een al te sterk isolement. voor versterking van de mensenrechtenbeweging in landen van het ‘zuiden’ is gelijkwaardige samenwerking met lokale mensenrechtenorganisaties bijvoorbeeld onontbeerlijk. de komende jaren zal Amnesty wereldwijd meer samenwerkingsverbanden aangaan.

Zorgvuldigheid bij het kiezen van samenwerkingspartners is echter geboden. We wegen per geval de voordelen van samenwerking af tegen de risico’s, waaronder de kans op imagoschade en mogelijke bedreiging voor onafhankelijkheid en onpartijdigheid. In 2010 worden hiervoor duidelijker richtlijnen opgesteld. Bijdragen van nationale overheden voor onderzoek en actie zijn uitgesloten. Voor internationale projecten met een educatief doel zijn dergelijke bijdragen wel mogelijk.

overzIcht externe sAmenwerkIng In 2009*

CoalitiesAmnesty International Nederland doet mee aan:• Campagne ‘EEN’• Coalitie ‘Kinderen horen niet in vreemdelingenbewaring’• Control Arms Campaign• Irak coalitie• Nederlandse Cluster Munitie Coalitie• Nederlandse Coalitie Tegen Gebruik van Kindsoldaten• Meldpunt Asielzoekers met Psychische Problemen (MAPP)• Schone Kleren Campagne

PlatformsAmnesty International Nederland maakt deel uit van:• Breed Mensenrechten Overleg• Breed Mensenrechten Overleg Nederland• Breed NGO overleg Indonesië• Bangladesh Overleg Mensenrechten (BOOM)• Colombia platform • Cuba platform• MVO-Platform• Nederlands Platform Millenniumdoelen • Platform Internationale LGBT Emancipatie (PILE)• Platform Mensenrechteneducatie

Institutionele samenwerkingsverbandenAmnesty International Nederland werkt samen met: • ACAT Nederland• FNV Mondiaal, Milieudefensie, Oxfam Novib inzake Eerlijke

Bankwijzer• FNV, Free Voice, ICCO, Kerk in Actie en NIZA inzake Zimbabwe Watch• Free Voice inzake Dag van de Persvrijheid• Hivos, IKV Pax Christi en Oxfam Novib inzake Bridging the Gulf• I KV Pax Christi inzake human security en mensenrechten voor

burgers in fragiele staten • Lawyers 4 Lawyers • Nationaal Comité 4 en 5 mei• Peace Brigades International • Rechters voor Rechters • Stichting Movies that Matter

Samenwerking gericht op dienstverleningAmnesty International Nederland werkt samen met: • Dutch Dialogue Marketing Association (DDMA)• Lowlands• Nederlandse Vereniging van Fondsenwervende Organisaties (VFI)• Pinkpop

Samenwerking met zuidelijke partnersAmnesty International Nederland werkt samen met: • Belarus Helsinki Comittee• Kontras (Indonesië)• Liberia Watch for Human Rights • Northern Uganda Partnership for Human Rights• Saratov Crisis Center (Rusland)• Sierra Leonean Human Rights Coalition ‘Accessing Justice in

Rural Sierra Leone’’• Viasna (Wit-Rusland) • Women Coalition ‘Equal Rights for All’ (Bosnië) Samenwerking met nationale Amnesty-afdelingen Amnesty International Nederland werkt vooral samen met: • Amnesty International Denemarken• Amnesty International Filipijnen • Amnesty International Griekenland • Amnesty International Israël• Amnesty International Kroatië• Amnesty International Marokko

bIJlAge 1

* Betreft alleen de afdelingsoverstijgende en/of omvangrijke (> € 10.000 per jaar) externe samenwerking in het jaar 2009.

88

bIJlAgen

• Amnesty International Mauritius • Amnesty International Nieuw-Zeeland • Amnesty International Oekraïne • Amnesty International Polen • Amnesty International Russia Resource Centre• Amnesty International Turkije• Amnesty International Tsjechië• Amnesty International Vlaanderen • Amnesty International Zuid-Afrika

Samenwerking gericht op financieringAmnesty International Nederland krijgt financiële steun van:• Adessium Foundation• ASN Bank • Flexiplan• Hartstra Stichting• Hivos • KICI• Nationale Postcode Loterij• Triodos Bank

89

bIJlAgen

bIJlAge 2

directiesecretariaat

marktonderzoek en -analyse

Actie

Actieve Achterban

marketing

Uitgeverij, productie en educatie

coördinator advertising beheer

ledenadministratie

landen en Internationale projecten

programma’s financiën en control

Informatietechnologie

personeel en organisatie

politieke zaken en persvoorlichting

dIrectIe

clUster commUnIcAtIe en cAmpAgnes

clUster mensenrechtenbeleId

clUster Interne bedrIJfsvoerIng

90

...Amnesty doet onderzoek en voert ActIe gerIcht op het tegengAAn en stoppen vAn ernstIge schendIngen vAn Al deze rechten.

91

De ambassadeur van de Democratische Republiek Congo neemt 138.953 handtekeningen in ontvangst onder de oproep: Stop Geweld tegen Vrouwen (zie H.1.6).


colofon© Amnesty International afdeling NederlandPostbus 19681000 BZ AmsterdamTelefoon: (020) 626 44 36F (020) 624 08 89E [email protected] www.amnesty.nlGiften: Rabobank 1224.66.845

Het werk van Amnesty International wordt mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij.

Amnesty International Nederland streeft naar een sterk, helder en transparant Jaarverslag. Uiteraard zijn wij daarbij zeer geïnteres-seerd in de mening van de lezer. U kunt uw reactie op dit Jaarverslag e-mailen naar: [email protected].

Ontwerp en opmaak SAZZA, Amsterdam

Juni 2010

Amnesty International afdeling NederlandPostbus 19681000 BZ AmsterdamT (020) 626 44 36F (020) 624 08 89E [email protected] www.amnesty.nl

AmNesty INterNAtIoNAl AfdelINg NederlANdJAArverslAg 2009

AmnEsTy InTErnATIonAl AFdElIng nEdErlAnd JAArverslAg 2009

Wie in Rusland niet zwijgt is vogelvrij (voorzijde)Amnesty-activisten vormen een zwijgend protest tegen de beknotting van de vrijheid van meningsuiting in Rusland bij de opening van de Hermitage in Amsterdam. Zij dragen foto’s van de journaliste Anna Politkovskaja, die in 2006 werd vermoord. © AI / Daniël Willemsen

Vermoord (achterzijde)Plek in Moskou waar de mensenrechtenadvocaat Stanislav Markelov (34) en de journaliste Anastasia Baboerova (25) op 19 januari 2009 werden vermoord. © Polaris

Jaarverslag Amnesty International 2009

Documents

Transcript of Jaarverslag Amnesty International 2009