JAARVERSLAG2018

940542_001_06-May-19_13:30:58_hein

VERANTWOORDINGNieuws en informatie is tegenwoordigoveral en altijd actueel beschikbaar. Eenterugblik op een voorbij jaar, eventueelin print, lijkt dan overbodig. Echter juisteen jaarverslag biedt de mogelijkheidtot een samenvattend overzicht vanactiviteiten en kan deze van duidingvoorzien. Het resultaat treft u hierbijaan: het KNB-Jaarverslag 2018.

Sector in transitieDe bouwkeramische industrie is permanentbezig om processen en producten te latenaansluiten bij wat technisch haalbaar is enmaatschappelijk wordt gewenst. Metterugwerkende kracht is 2018 hierinmarkerend. Geconfronteerd met plotsgewijzigd overheidsbeleid door deaardbeving in het Groningse Zeerijp, bleekde leveringszekerheid van laagcalorischaardgas opeens niet meer zo zeker te zijn.Het Urgenda-vonnis, de Klimaatwet en eenconcept-Klimaatakkoord in de loop van hetjaar geven meer dan alleen signaal datproductieprocessen ingrijpend aanpassingbehoeven. Het stelt de sector voor eengrote uitdaging, omdat energie, naast klei,een fundamentele grondstof voor keramiekis. Ongebakken kleiproducten hebbenvlamcontact en gaan in de oven letterlijkdoor het vuur. Elektrificatie, groen gas,biogas en waterstofgas zijn potentieelveelbelovend maar vergen nog veel envooral fundamenteel onderzoek voordatpraktische toepassing een feit kan zijn.Tegelijkertijd wordt de industrie geconfron-

teerd met veranderende productwensen:in de straat, aan de gevel en op het dak.Naast procesinnovatie nodigen deze uittot productinnovatie onder behoud van dekeramische functionaliteiten. De nieuweTransitie- en Innovatieraad Keramiek,waarvoor KNB in 2018 de grondslag legde,moet de industrie gidsen naar een nieuwe,duurzame toekomst.

Binnen de sector werd een nieuwe consoli-datie-stap gezet. KNB-lid Wienerbergerbundelde de krachten met het Geldersefamiliebedrijf Daas Baksteen, eveneensKNB-lid. De stap volgde op die in 2017waarin KNB-lid Vandersanden driefabrieken van het Ierse CRH Clay Solutionsovernam, eveneens KNB-lid.

Bestuurlijk legde Dick Tommel in 2018 deKNB-voorzittershamer neer. Na eenvoorzitterschap van 16 jaar bij diversekoepelorganisaties in de keramischeindustrie, maakte hij op 1 juli plaats voorzijn opvolger: Han Noten.

Laag of toch hoog?Is bouwkeramiek ook zonder Groningergas te maken? Kort samengevat was ditvoor de sector de rode draad in 2018.Intensief overleg met het Ministerie vanEconomische Zaken en Klimaat en metGasTransportServices GTS moest duidelijkmaken of, per wanneer en onder welkevoorwaarden het verbruik van Groninger

gas zou moeten worden uitgefaseerd envervangen door hoogcalorisch gas vanelders. Voor de sector een uitermatebelangrijk onderwerp maar ook voor eengenuanceerde reactie: ‘wat kan, dat moet’.Niet in de laatste plaats vanwege deveiligheid van de Groninger bevolking. Deopdracht van de Minister gaf de sectoraanleiding tot versneld onderzoek naaralternatieven voor aardgas als zodanig.

In de media was ruime aandacht voor deuitfasering van Groninger gas door deindustrie. Vraag is of de bouwkeramischeindustrie met relatief bescheiden fabrie-ken te beschouwen is als ‘zware industrie’.De baksteen- en keramische dakpanindus-trie gebruikt weliswaar aardgas en stootCO2 uit, echter zorgt zij er gelijktijdig voordat uit de hernieuwbare en in Nederlandduurzaam gewonnen grondstof klei eenlokaal toepasbaar bouwproduct met eenmaximaal denkbare levensduur zonderonderhoudsnoodzaak wordt gemaakt.Hoe mooi is dat?

Primair CirculairBakstenen en gebakken dakpannenworden gemaakt van rivierklei. Dat is eenaantoonbaar hernieuwbare grondstofwaarvan de winning bovendien maat-schappelijk relevant is door de bijdragedie deze levert aan nieuwe natuur, hoog-waterveiligheid en klimaatadaptatie. Eenprestatie die prima past bij een duurzamesamenleving.

De publicatie van de TransitieagendaCirculaire Bouweconomie inspireerde KNBom deze boodschap in PerscentrumNieuwspoort met verve uit te dragen. Metargumenten werd onderbouwd dat eencirculaire economie dienstbaar is aan eenduurzame samenleving en dat deze overmeer gaat dan hergebruik en inzet vansecondaire grondstoffen alleen. Ook derente van natuurlijk kapitaal dient hierbijbetrokken te worden.

Meekoppelkansen van de winning vanprimaire bouwgrondstoffen als klei mogendoor beleidmakers eenvoudigweg nietover het hoofd worden gezien.

Onderzoek in opdracht van een collega-brancheorganisatie binnen het Europeseproject Life IP Deltanatuur maakt duidelijkdat de winning van minerale delfstoffenzoals klei een grote bijdrage levert aannatuurwaarden en waterveiligheid in deNederlandse delta. Dit komt overeen metresultaten uit het onderzoek ‘Duurzamekleiwinning’ van KNB en K3 Delta in 2017.

KNB in actie

2

940542_002_06-May-19_13:30:57_hein

Op Europees niveau is KNB, samen metbuitenlandse zusterorganisaties, actief omde keramische industrie gezicht en stem tegeven in ook de Brusselse beleidsarena.Dat betekent positie nemen op het gebiedvan emissiehandel, milieu en energieza-ken en, wat betreft de baksteen- endakpanindustrie, de energietransitiegebouwde omgeving. Daar is intensieve,grensoverschrijdende samenwerking voornodig. Een conclusie die werd getrokkenna afloop van de 66e ledenvergadering vanTiles and Bricks Europe (TBE) in het PoolseGdansk.

Eind 2018 werd alvast vooruitgekeken naarde Europese verkiezingen in mei 2019.De Europese koepel Cerame-Unie ontwik-kelde een wensendocument met aanbeve-lingen aan het komend Europees bestuur.Dit CU-Manifesto 2019 – 2024 roeptkandidaat én zittende Europarlementariërsop om de keramische industrie te onder-steunen op terreinen die belangrijk zijnom Europa een goede toekomst te kunnen

blijven bieden. Het Manifesto legt daarbijnadruk op herkenning van het specifiekekarakter van deze industrie en behoud vanhet competitief groeivermogen. Direct naverschijnen bood KNB-directeur Ewald vanHal de Europarlementariërs AnnieSchreijer - Pierik (links) en Esther de Lange(onder) een exemplaar aan.

Gelijk intersectoraal speelveldIn 2018 werd duidelijk welke positie dekeramische industrie in Nederland heeftbinnen het Europese emissiehandelssys-teem (EU ETS) in de periode 2021 – 2030.Stringente toetsingen rechtvaardigden eenpositie die gelijkwaardig blijft aan veelgrotere en concurrerende sectoren voor

bouwmateriaal zoals staal, aluminium encement. Tegelijk schept het duidelijkheidom de komende jaren in te zetten opgericht onderzoek naar koolstofarme ofkoolstof-neutrale energiebronnen endaarvan de betekenis te leren begrijpenvoor het productieproces van keramiek.

Op Europees niveau steunde KNB destudie van het Centre for EuropeanPolicies (CEPS) naar de kosten en beprij-zing van energie voor de Europeeskeramische- en glasindustrie. De studiebiedt een objectieve prijs- en kostenana-lyse en betrekt de invloed hiervan op hetmondiale concurrentievermogen van dezesectoren.

Doorpakken en doenSharon Gesthuizen liet zich als voorzittervan een samenwerking binnen de gespeci-aliseerde aannemerij informeren. Doeners,zowel werknemers als MKB-ondernemers,verdienen meer maatschappelijkewaardering, aldus dit voormalig SP-TweedeKamerlid.

'Doorpakken en vooruit kijken', zo liet deGelderse Gedeputeerde Peter Drenthweten tijdens zijn bezoek aan een Gelder-se baksteenfabriek. De CDA-politicus lietzich daar informeren over mogelijkhedenvoor andere energiebronnen.

Eind maart ontving KNB Tweede KamerlidJessica van Eijs (D66) op locatie van eenbaksteenfabriek. Met de politica werdgesproken over de maatschappelijkemeerwaarde van kleiwinning, het herge-bruik van keramische producten encirculair bouwen.

3

940542_003_06-May-19_13:30:57_hein

Brick BENGTijdens GEVEL 2018 werd op de openings-dag ruim aandacht besteed aan bouwke-ramiek als hét gevelmateriaal van detoekomst. Met een seminar zette KNBBrick-BENG uiteen, een concept metzelfdragende buitenspouwbladen voorzeer energiezuinige appartementsgebou-wen met baksteenmetselwerk. Aandachtwas er verder voor innovatieve gebakkenproducten. Expertsessies over slimmeromgaan met dilataties en gebakkenstrippen completeerden de kennisover-dracht.

Voor de bouw van morgen levert KNB,namens NVTB, Europese inbreng op deconcept normteksten EN 15804. Binnenmandaat van de Europese Commissiewordt deze norm geharmoniseerd met desystematiek van de Product Environmen-tal Footprint (PEF). Hierdoor zijn milieu-prestaties van alle producten via eenstandaardmethode eenduidig meetbaaren communiceerbaar. EN 15804 wordt inNederland gebruikt om de milieuprestatievan gebouwen te meten (MPG), is de basisvoor de Nationale Milieudatabase enrelevant voor NTA 8800 dat de nationalebepalingsmethode is voor BENG.

Hoe veilig werk jij?Werknemers in de bouwkeramischeindustrie ondervinden bescherming tegende beroepsmatige blootstelling aanrespirabel kristallijn silica. Dat gebeurtbinnen bereik van een Europees paritaireafspraak die bekend staat als NEPSI SocialAgreement Silica. Deze heeft een bewezenhistorie en geeft transparant resultaat.

In 2018 ging het vooral over de vraag hoedit NEPSI-Agreement inpasbaar is binnennieuwe Europese arbo-regelgeving.

Tijdens de European Week for Safety andHealth at Work trokken de websiteshealthy-workplaces.eu en silica-safe.orgde aandacht. Deze laatste is initiatief vanNEPSI en geeft in een oogopslag allekennis en informatie om gezondheids-schade door stof met silica te voorkomen.NEPSI is de Europees paritaire samenwer-king dat een stelsel van maatregelenontwikkelde om werknemers tegen deberoepsmatige blootstelling aan silica tebeschermen.

Een KNB-themabijeenkomst over veilig engezond werken zette de geactualiseerdearbocatalogus keramische procesindus-trie centraal. Dit is een waardevollekennisbron voor maatregelen die bescher-ming bieden tegen de meest prioritairearbeidsrisico’s in de sector.

Smart CE markingOp Europees niveau droeg KNB bij aan eenproject dat zich richt op het beter digitaaluitwisselbaar maken van bouwproductin-

formatie zoals dat op grond van deBouwproductenrichtlijn (via CE) moetworden verstrekt. Het project moet leidentot een daling van administratieve lastenen sluit aan bij de digitalisering in debouwketen.

Standaardisatie voor zekerheidInnovaties uit de industrie geven KNB eentaak op het gebied van kennisinbreng,standaardisatie en certificatie. KNB naminitiatief tot de ontwikkeling van een BRLvoor het aanbrengen van steenstrips.Werken onder toepassing van eenKOMO-certificaat geeft opdrachtgeverszekerheid over het eindresultaat. Bij hetopstellen hiervan werkt KNB nauw samenmet de certificerende instellingenSKG-IKOB en SKH.

Minder en vooral andersKlei en energie zijn beide noodzakelijkegrondstoffen voor bouwkeramiek.Kleiproducten gaan letterlijk door hetvuur alvorens eeuwenlang dienst tekunnen doen. Al jarenlang spant de sectorzich binnen de MeerjarenAfspraakEnergie-efficiency ononderbroken in omsteeds meer te besparen op verbruik van

4

940542_004_06-May-19_13:30:57_hein

het relatief schone aardgas. Daarnaastneemt het verantwoordelijkheid voorbroeikasgasemissie door deelname aanhet Europese emissiehandelssysteem. Desector is voor de toekomst overtuigd vanhet belang van energie uit duurzame bron.

Samen met Energy Valley bracht KNBkansrijke opties in kaart, verkende hetmogelijkheden voor andere energiemixenen werden ideeën voor experimenteelonderzoek uitgewisseld. Een fundamen-tele doorbraaktechnologie voor hetkeramisch proces zou wereldwijd baan-brekend zijn. Met de New Energy Coalitionwerd een samenwerkingsovereenkomstvoorbereid.

NK Metselen 2018Bouwen, zeker met bouwkeramiek, is meerdan alleen werken aan een prettigeomgeving om te wonen, werken en televen.

Maatschappelijk bestaat onvoldoendebesef dat de bouwsector niet alleenbijdraagt aan het oplossen van belangrijkemaatschappelijke opgaven op het gebiedvan huisvesting en verduurzaming, maartevens grote groepen mensen metverschillende talenten perspectief op eengoede toekomst kan bieden. Vakmanschapin de bouw verdient maatschappelijk ensociaal meer aanzien en KNB draagt daargraag aan bij.

Het NK Metselen 2018 was het 66e doorKNB geïnitieerde metselkampioenschap insuccessie. Waar anders dan in Leeuwar-den, culturele hoofdstad van Europa in2018, konden de 12 beste metselleerlingenaan Europa duidelijk maken wat bouwenmet baksteen betekent.

Winnaar werd Kevin de Bree uit Deurne.Hij ontving de Zilveren Troffel uit handenvan Ferd Crone, burgemeester vanLeeuwarden.

Zowel lokale, regionale als landelijkemedia hadden volop oog voor dit staaltjevakmanschap. Goedemorgen Nederlandmaakte op NPO1 een live verslag van destart van het NK, weerman Piet Paulusmasprak vanaf de wedstrijdlocatie delegendarische woorden ‘Oant Moarn’ ende NOS verzorgde een gehele dag indruk-ken via 3FM.

Het finalewerkstuk, monumentaletoegangspoorten voor een stadspark, wasnaar ontwerp van Just de Bruin en Max vanSteen, studenten Bouwkunde van TU Delft.

Wellicht een gevolg van baksteenliefde,ontstaan tijdens de workshops die KNBjaarlijks, samen met studieverenigingStylos, verzorgt in het introductieweekendvoor eerstejaars Bouwkunde.

Ook in 2018 gaf dat 300 dolenthousiastestudenten. Vol overgave stortten zij zichop de opgave om met enkel losse bakste-nen zelfdragende boogconstructies terealiseren. Het uit 2017 daterende studen-tenrecord werd net niet verbroken.

Geactiveerd door vernieuwingen in hetvmbo bouwonderwijs ontwikkelde KNBeen metseltraining voor vmbo-docentenbouwtechniek. De training vindt gretigaftrek en blijkt nodig om de vakkennis vandeze docenten te laten aansluiten bij watis vereist voor metselwerk met baksteen.

PublicatiesKNB publiceert regelmatig infobladen voorde beroepspraktijk van ontwerpers enverwerkers.

In 2018 werd met KNB infoblad nr. 50aandacht besteed aan het na-isoleren vanspouwmuren bij nieuwbouw. Het bena-drukt de onzekerheid over de invloed vandit type na-isoleren op de technische enesthetische kwaliteit van baksteenmetsel-werk. Veel leveringsvoorwaarden sluiten indeze gevallen vorstgarantie uit.

KNB-infoblad 51 haakt in bij circulairmetselwerk. Eeuwenlang was kalk het

5

940542_005_06-May-19_13:31:00_hein

standaard bindmiddel in metsel- envoegmortel voordat het werd verdrongendoor de sneller verwerkbare cementmor-tels. Uit een oogpunt van circulair bouwenheeft kalkmortel onmiskenbaar voordelen.Het KNB-infoblad behandelt de belangrijk-ste verschillen tussen kalk- en cementmor-tel, beschrijft verschillende typen kalkmor-tels en benoemt aandachtspunten bij deverwerking.

Wandkunst betreft zowel de door beel-dende kunst en architectuur een gewor-den gebouwen (Wandkunst met grote W)als gebouwen met zeer creatieve bak-steengevels die alleen reeds daardooronderscheidend zijn (wandkunst metkleine w). Gemeenschappelijk is de krachtom te binden, te boeien en beleving tebieden.

Het architectuurmagazine BAKSTEENbelicht trends in baksteenarchitectuur entoont toepassingen van baksteenmetsel-werk. Het verschijnt sinds 1990 in control-led distribution.

De KNB-website kreeg een opfrissing, werdoverzichtelijker ingedeeld maar metbehoud van hetzelfde doel: kennisover-dracht en het verbeteren van de zichtbaar-heid van de Nederlands keramischeindustrie. De website was reeds respon-sive.

Architecten lyrisch over MasterClassBaksteen 2018Zelden waren reacties zo positief als dieop de 16e editie van de KNB MasterClassBaksteen. De 35 deelnemende architectengenoten zichtbaar van de inspirerendepresentaties door Hugo de Clerq (FAROarchitecten) en Marjolein van Eig (Bureauvan Eig), afgewisseld met smart-talks overtechniek, duurzaamheid en circulariteit

met bouwkeramiek. De masterclass werdafgesloten met een intensieve metselcli-nic.

StapelbouwSamen met koepels voor de cellenbeton-,kalkzandsteen-, mortel- en betonblokken-industrie neemt KNB deel in Stichting

Stapelbouw.Als onafhankelijkkenniscentrumvoor steencon-structiespubliceert destichtingregelmatigTechnischeAanbevelingenvoor de beroeps-praktijk. In 2018was dat de TA

Stapelbouw 'Toepassing van niet hech-tende wapening voor het verhogen van deweerstand van gemetselde penanten'(TA 030.2018).

In samenwerking met De Betonverenigingwerd de onder constructeurs gewaardeer-de Cursus Eurocode 6 verzorgd.

Geheel nieuw was de Kennisclip waarmeeKNB in 2018 startte. Met deze audiovisualwordt ingehaakt bij de verschuiving voorkennisoverdracht van te lezen tekst naargesproken woord en beeld. De 1e KNBKennisclip bevat informatie en tips omhinderlijke vervuiling van baksteengevelste voorkomen. De clip is (mede) beschik-baar via You Tube.

De 70e uitgave van het KNB-achitectuur-magazine BAKSTEEN had wandkunst uit dewederopbouw als centraal thema.

De 34e editie van Contour Straatbaksteen,de inspiratiebron voor professionals diebetrokken zijn bij de ruimtelijke inrichting,was de laatste onder redactievoorzitter-schap van Dick Tommel. Ruimte daaromvoor zijn ideeën over een goede ruimte-lijke kwaliteit. Verder aandacht voorpleinen en de sociale functie van gebak-ken materiaal. Een achtergrondartikel overnormeringen maakt duidelijk waarom deNederlandse straatbaksteen zo uniek is!

6

940542_006_06-May-19_13:31:00_hein

Feiten en cijfers

*) Een Waalformaat (WF) is de op de afmeting 210 x 100 x 50 mm gebaseerde standaard rekeneenheid voor steenachtige materialen.**) Per 2015 stapte KNB over naar een nieuw systeem van registratie van straatbaksteengegevens waardoor de aansluiting met gegevens over eerdere jaren is komen te vervallen.

In 2017 zijn in de eigendomsstructuur van de straatbaksteenindustrie wijzigingen opgetreden als gevolg waarvan KNB niet langer beschikt over voorraad- enproductiegegevens straatbaksteen. KNB beschikt in het geheel niet over kwantitatieve gegevens van de keramische dakpan- en tegelindustrie.

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Productie metselbaksteen 1.169 1.056 861 719 764 680 652 779 881 853 858 900

(x 1 mln WF)* straatbaksteen** 375 404 355 364 353 314 305 301 340 376 - -

Afzet metselbaksteen 1.155 1.063 876 744 803 669 653 842 824 837 876 974

(x 1 mln WF)* straatbaksteen 361 384 361 338 369 346 312 314 349 354 390 395

Eindvoorraad metselbaksteen 508 502 487 461 421 433 433 371 428 444 426 350

(x 1 mln WF)* straatbaksteen** 174 194 189 215 199 167 146 130 131 153 - -

Uitvoer metselbaksteen 255 188 152 153 164 154 229 403 325 281 330 389

(x 1 mln WF)* straatbaksteen 27 30 29 32 30 33 31

Invoer baksteen 98 97 133 105 90 59 40 23 40 68 43 66

(x 1 mln WF)*

Aantal werknemers 1.513 1.544 1.417 1.357 1.304 1.273 1.219 1121 1137 1158 1202 1264

Omzet in mln euro’s 370 358 332 261 277 243 231 276 272 281 294 326

Sectorgegevens baksteenindustrie 2018

BouwbeeldVolgens het CBS groeide de Nederlandseeconomie in 2018 met 2.5%. Deze groei wasvooral te danken aan goede bouwprestaties.Het EIB becijferde deze sectorgroei op 6.5%,evenwichtig verdeeld over alle subsectoren.Toch kan deze groei een toenemendespanning op de woningmarkt niet verhullen.

Om de werking van de woningmarkt teverbeteren sloot Bouwminister Ollongren in2018 een Woonakkoord met een zeer grootaantal woningmarktpartijen. Doel is meerwoningen, het beter benutten van debestaande woningvoorraad en het zorgenvoor een goede betaalbaarheid. Inzet van deWoonagenda is tot 2025 75.000 nieuwewoningen per jaar.De Woonagenda 2018 komt naast anderebeleidsinitiatieven zoals De Bouwagenda2017 en de Transitieagenda Bouw 2018.Deze drie initiatieven zijn allen gericht opbeter, sneller, slimmer voorzien in passende,duurzame en energiezuinige huisvesting.

Volgens het door KNB gevolgde Buildsightwerden in 2018 totaal 64.500 nieuwewoningen opgeleverd (+ 11%). Dat is iets meerdan de 62.500 nieuwe woningen die het CBStelt (+14%), maar vloeit voort uit een andergebruik van beschikbare gegevens.

Volgens voorlopige CBS-gegevens (maart2019) bleef het aantal verleende vergunnin-gen voor nieuwe woningen onveranderdgelijk (69.700).

MetselbaksteenDe afzet van de Nederlandse metselbak-steen groeide in 2018 met dubbele cijfers(+11%). Deze groei was ook in 2018 sterkexport gedreven (19%). De krachtige groeivan de Nederlandse bouw is terug te zien inhet herstel van de binnenlandse afzet vande Nederlandse metselbaksteen. Dezegroeide in 2018 met 6% na in 2017 met 2% tezijn gedaald. Het totaal binnenlandsver-bruik metselbaksteen groeide met 10% enkwam voor het eerst weer uit boven de 650mln. WF.

StraatbaksteenDe afzet van de gebakken straatklinkersteeg in 2018 slechts zeer beperkt (+1%).Die in machinale pakketten bleef vrijwelonveranderd.

Keramische tegelsDe Nederlandse markt voor keramischewand- en vloertegels liet in 2018 eenredelijke verbetering zien. De neerwaartse

op het hellend dak, voor zowel nieuwbouw-als renovatiedaken. In 2018 zette de trendvan de grotere pan-modellen zich voort. Hetmarktaandeel van de grotere pan modellenblijft stijgen ten koste van de traditionelekleinere pan-modellen.

VerwachtingenNa een goed 2018 verslechteren de groei-prognoses voor de Nederlandse economieals geheel. Een van de hoofdredenen is eenafremmende woningbouw, onder invloedvan personeelstekorten, stijgende bouwkos-ten en een gebrek aan bouwlocaties.Voor de woningbouw wordt dan ook eenstagnerende groei in 2020 en 2021 verwacht.Samen met onzekere ontwikkelingen op devoor de Nederlandse baksteenindustrierelevante Britse exportmarkt leidt dezebeperkte groei ertoe dat de magischeafzetgrens van een miljard WF metselbak-steen ook de komende jaren net nietoverschreden wordt.

Specificatie afzet naar vormmethode (2018)

Strengpers4%

27%

69%Handvorm

Vormbak

trend van een aantal jaren geleden ishiermee voor het derde jaar op rij doorbro-ken. De groei manifesteerde zich voorna-melijk in de woningbouw en in minderemate in de utiliteitsbouw. De export vanuitNederland toont een verdeeld beeld vanlanden met een goede maar ook met eenredelijke groei.

Keramische dakpannenDe markt voor keramische dakpannen in2018 bleef nagenoeg gelijk aan die in 2017.Het aandeel keramiek op het hellend daksteeg licht ten opzichte van vorig jaar licht.Binnen de overige materialen is te zien datPV-panelen steeds vaker worden toegepast

Totale omzet bouwkeramische industrie 476 mln.

7

940542_007_06-May-19_13:31:00_hein

Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek(KNB) is de brancheverenigingvan nationale en multinationaleondernemingen die in Nederland opindustriële wijze klei omzetten in eenvormvast keramisch product voor debouw of andere toepassingen.

KNB behartigt, nationaal en Europees, degezamenlijke belangen van de keramischeindustrie in Nederland op het gebied vanmilieu, energie, grondstoffen, duurzaam-heid, normeringen, arbeidsomstandig-heden en vakopleiding. Voor specifiek debaksteenindustrie draagt KNB voorts zorgvoor de ontwikkeling en overdracht vankennis naar de ontwerpende enverwerkende beroepspraktijk en naar hetonderwijs. KNB vertegenwoordigt desector bij afspraken met de overheid enandere partijen. Voor de baksteenindustrieis KNB partij bij de collectieve arbeids-overeenkomst voor werknemers in debaksteenindustrie.

KNB is aangesloten bij VNO-NCW, AWVN,NVTB, Cerame-Unie en neemt deel inStichting Stapelbouw. Verder is KNBkennispartner van MVO Nederland en vanDuurzaam Gebouwd.

Bestuur KNB (per 1-1-2019)A.C. BleiDrs. B.J. Koekoek, vice-voorzitterKoninklijke MOSA BVM.G.P. Lemmen, penningmeesterL.J. de RuDrs. H.C.P. Noten, voorzitter

KNB-Bureaumevrouw M. Gerritsen, managercommunicatiemr. E.L.J. van Hal, directeuring. A. Mooiman, adviseur duurzaamheiden technieking. D. Smink, secretaris milieu en energiemevrouw J.M. Verheem, office managering. G.A. Westenbroek, technisch-wetenschappelijk adviseur

vereniging KoninklijkeNederlandse Bouwkeramiek(KNB)

Florijnweg 6, 6883 JP Velp (Gld.)Postbus 153, 6880 AD Velp (Gld.) +31 (0)26 384 56 30@ info@knb-keramiek.nlo www.knb-keramiek.nl

www.kleiwinning.nlwww.metselwedstrijden.nl@EwaldLJvanHal@NKmetselen

Ledenlijst KNB (1-1-2019)

Baksteen Helden BV Panningen tel. (077) 3060495 - Steenfabriek Engels Helden BV Helden-Panningen tel. (077) 3060495 - Steenfabriek Engels Oeffelt BV Oeffelt tel. (0485) 361444

Caprice Holding BVBV Steenfabriek Huissenswaard Angeren tel. (088) 0103100

DEKO BV Elst tel. (0481) 366466

St. Joris Keramische Industrie B.V. Beesel (L) tel. (077) 4740100

Steenfabriek Klinkers B.V. Maastricht tel. (043) 3478333

Steenfabriek Linssen B.V. Kerkrade tel. (045) 5411213

Monier BV Montfoort tel. (0348) 476500- Monier B.V. Tegelen Tegelen tel. (077) 3269500- Monier B.V. Woerden Woerden tel. (0348) 436800

Koninklijke MOSA BV Maastricht tel. (043) 3689444

De Porceleyne Fles / Royal Delft Delft tel. (015) 2512030

Steenfabriek de Rijswaard BV Aalst (Gld.) tel. (0418) 552221

Rodruza BV Nijmegen tel. (024) 3297450- Rodruza Steenfabriek Rossum BV Rossum (Gld.) tel. (024) 3224960- Rodruza BV Steenfabriek “De Zandberg” Gendt tel. (024) 3297450

Steenindustrie Strating b.v. Oude Pekela tel. (0597) 613920

Koninklijke Tichelaar Makkum BV Makkum tel. (0515) 231341

Vandersanden Group Spijk tel. (0316) 566400- Steenfabriek Hedikhuizen BV Hedikhuizen tel. (0416) 366691- Steenfabriek Spijk BV Spijk tel. (0316) 566400- Steenfabriek Tolkamer BV Tolkamer el. (088) 0885555- Steenfabriek Kessel BV Kessel tel. (088) 0885555- Steenfabriek Beek BV Beek tel. (046) 4372828

Steenfabriek Vogelensangh Deest tel. (0487) 512459

Wienerberger B.V. Zaltbommel tel. (088) 1181111- Wienerberger Steenfabriek Bemmel Haalderen tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek Erlecom Erlecom tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek Haaften Haaften tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek Heteren Heteren tel. (088) 1185500- Wienerberger Janssen-Dings Tegelen Tegelen tel. (088) 1185800- Wienerberger Steenfabriek Kijfwaard-Oost Pannerden tel. (088) 1185600- Wienerberger Steenfabriek Kijfwaard-West Pannerden tel. (088) 1185600- Wienerberger Narvik Deest Deest tel. (088) 1185800- Wienerberger Narvik Tegelen Tegelen tel. (088) 1185800- Wienerberger Steenfabriek De Nijverheid Azewijn tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek Nuance Afferden (L.) tel. (088) 1185540- Wienerberger Panningen Panningen tel. (088) 1185900- Wienerberger Poriso Brunssum Brunssum tel. (088) 1185900- Wienerberger Steenfabriek Schipperswaard Echteld tel. (088) 1185600- Wienerberger Steenfabriek Thorn Thorn tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek De Vlijt Winterswijk tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek De Volharding Azewijn tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek Wolfswaard Opheusden tel. (088) 1185500- Wienerberger Steenfabriek Zennewijnen Zennewijnen tel. (088) 1185680

April 2019

KNB inkort bestek

8

940542_008_06-May-19_13:31:00_hein