Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens...

38
Samen Sterk zonder Stigma Jaarverslag 2018 Bestuursverslag

Transcript of Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens...

Page 1: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

Samen Sterk zonder StigmaJaarverslag 2018Bestuursverslag

Page 2: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

2

Zeventig procent van de mensen met een psychische aandoening krijgt te maken met vooroordelen of discriminatie. En dat heeft gevolgen. Stigma leidt tot schaamte, vermijden van hulp en zit herstel in de weg. Tweederde van de mensen stopt met activiteiten uit angst voor stigmatisering. Stigma zorgt ervoor dat mensen niet ‘meedoen’ in onze participatiemaatschappij.

• Dit zijn onze ambasadeurs• Zo word je supporter• Lees meer over onze missie• Lees meer over de cijfers

Ons doel:Het hebben van een psychische aandoening leidt niet meer tot stigmatisering: mensen met een psychische aandoening zijn gelijkwaardig aan ieder ander, ervaren dat zo en worden ook zo behandeld, zowel in de hulpverlening, op school, op het werk, in de wijk, in de media als in de maatschappij als geheel.

Onze strategie:Vanuit bewezen werkende principes1 in destigmatisering realiseren we een verandering in de maatschappij. We verspreiden samen met onze helden, de ambassadeurs, de boodschap als een olievlek. We agenderen stigma en de impact ervan bij specifieke doelgroepen, aansluitend bij waar behoefte aan is en ‘wat er al is’. We Stimuleren mensen er iets aan te doen en w mensen en organisaties om Samen Sterk zonder stigma te zijn om zo een gedragsverandering in de samenleving te realiseren. Activiteiten en instrumenten worden altijd samen met de ‘te veranderen’ groep ontwikkeld zodat zij deze daadwerkelijk inzetten.

1 O.a. in Generieke Module Destigmatisering

Page 3: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

3

Onze hoogtepunten in 2018In dit jaarverslag zijn de bereikte resultaten in 2018 opgetekend. Het verslagjaar beslaat twee verschillende programmaperioden: 1 juli 2016-15 oktober 2018 en 16 oktober 2018-1 oktober 2019. Om goed idee te krijgen van de behaalde resultaten in de eerstgenoemde periode én omdat we het programma uit deze periode hebben opgeleverd in 2018, is ervoor gekozen de resultaten uit dit gehele programma in het directieverslag te verantwoorden. Hetgeen we specifiek in 2018 bereikten, is opgenomen in diverse Wordclouds. Daarnaast zijn de resultaten in de laatste twee maanden van 2018 (dus voor de tweede programmaperiode) specifiek vermeld per project. De financiële verantwoording in de jaarrekening betreft enkel 2018.

Page 4: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

4

Ambassadeurs

De helden van Samen Sterk zijn onze ambassadeurs. Als vrijwilliger zetten ze een krachtig middel in: persoonlijk contact. Ze nemen hun eigen ervaringen mee in gesprek met uiteenlopende doelgroepen. Het doel? Verbinding en wederzijds begrip. Samen met de ambassadeurs, cliëntorganisaties, supporters en antistigma-initiatieven vormen we een beweging die stigma de wereld uit helpt. Het resultaat is dat opinieleiders, ambassadeurs en initiatieven onze boodschap verspreiden, commitment krijgen en hun eigen netwerk activeren. Lees meer over de helden van Samen Sterk

Page 5: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

5

Onze hoogtepunten in 2018

Doel Realisatie december 201875 getrainde ambassadeurs p/j 110 getrainde ambassadeurs

10 ‘optredens’ per maand 404 optredens

Bereik 500 personen per maand Bereik 332.758 personen, o.a. op de ZIE MIJ-dag

Trainingsaanbod 18 diverse trainingen: Hoe vertel ik mijn verhaal, presentatievaardigheden, gesprekken voeren, intervisiebijeenkomsten.

Materiaal en informatie beschikbaar Divers on- en offline materiaal is beschikbaar voor ambassadeurs en supporters. Te gebruiken door ambassadeurs om hun boodschap goed te kunnen verspreiden en voor het publiek om te zien wat ambassadeurs doen en om het publiek bewust te maken en zelf kunnen doen.

1.000 supporters 829 supporters

10 cliëntorganisaties toegerust 10 cliëntorganisaties hebben eigen destigmaprojecten gerealiseerd. Best practices en lessons learnt zijn verzameld en gedeeld.

Evaluatie beleid Impactmeting gestart, realisatie in 2019

Begroting: € 1.086.969 Gerealiseerd: € 787.526

Resultaten

Page 6: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

6

Psychische Diversiteit Werkt!

Met het project Psychische Diversiteit Werkt! maken we psychische kwetsbaarheid bespreek-baar op de werkvloer. Ons doel is dat (potentiële) werknemers met een psychische aandoening ervaren dat zij volwaardig werknemer zijn en zo worden behandeld door zowel werkgever als collega’s.

Dit doel bereiken we via twee sporen:• Werknemers met een psychische aandoe-

ning ondersteunen we met de afweging wel of niet open te zijn en het gesprek hierover binnen hun organisatie aan te gaan. Onder andere door het initiëren, aanjagen en facili-tairen van bedrijfsnetwerken die werknemers hierin ondersteunen.

• Werkgevers van grootbedrijven dagen we uit de organisatiecultuur te veranderen naar een (psychisch) inclusieve cultuur. Dat doen we door de voordelen rondom bespreekbaar maken van psychische aan-doeningen onder de aandacht te brengen. Door instrumenten voor bewustwording en vaardigheden te ontwikkelen en stakeholders te benaderen en verbinden.

• Door best practices te ontsluiten en te verspreiden. Lees meer over werken zonder stigma

Onze hoogtepunten in 2018

Page 7: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

7

Doel Realisatie december 2018

Gesprek gevoerd met grootbedrijf (fase 0) 90 bedrijven

Intentieverklaring (fase 1) 28 bedrijven

Plan maken met bedrijf (fase 2) 14 bedrijven

Plan uitvoeren met bedrijf (fase 3) 9 bedrijven

Beleid aanpassen en consolidatie (fase 4) 8 bedrijven

E-learning en businessbox beschikbaar E-learning update breed beschikbaar. CORAL 2.0 officieel gereleaset. Leiderschapstraining is beschikbaar. Kennis en onderzoeken ontsloten via website.

Artikelen en koffiegesprekken t.b.v. bekendheid psychische diversiteit

Artikelen in vakbladen voor HR-professionals, ondernemingsraden & algemeen publiek. Loopbaanvisie, Tijdschrift voor HRM, OR Magazine, Zeggenschap en 8 artikelen in ThePostOnline, Semi-wetenschappelijk artikel over CORAL 2.0 is opgeleverd, interview Kitty de Jong (FNV), interviews ambassadeurs o.a. Klaas Pieter Derks in Sprank. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten.

Evaluatie beleid Impactmeting gestart, realisatie in 2019.

Begroting: € 1.169.592 Gerealiseerd: € 956.580

Aan het werk krijgen en houden In dit deelproject is gewerkt aan de ontsluiting van de ontwikkelde kennis en methodieken t.b.v. werkzoekenden. Vanaf 15 oktober 2018 is dit onderdeel opgenomen in het project ‘Psychische Diversiteit Werkt!’.

Doel Realisatie december 2018

1 Vijf branche-netwerken van werkgevers Samenwerking in vijf branches: schoonmaak/facilitair, financiële dienstverlening, Bouw, GGZ en gemeenten (als werkgever). In coproductie met de brancheverenigingen van deze branches zijn factsheets gerealiseerd en verspreid.

2 Overzicht stakeholdersveld De stakeholderanalyse is gerealiseerd, contacten zijn gelegd.

3 Vijf netwerkbijeenkomsten Werkgevers vonden het onderwerp ‘te klein’ vonden voor aparte netwerkbijeenkomsten. Deze zijn vervangen door individuele contacten, presentaties e.d. via HR- en Arboprofessionals.

4 Samenwerking t.b.v. informatievoorziening Met Divosa en Programmaraad tools aangepast voor doelgroep werkzoekenden en klantmanagers. Op verzoek van de Programmaraad Factsheet voor Casemanagers gerealiseerd.

5 Publicatie vakbladen Instrument CORAL 2.0 is 25 juni gereleased via vakbladen (perslijst), persbericht, socials ed. Publicaties in Sociaal Bestek en Intermediair.

6 Aanbod voor gemeenten, UWV en arbodiensten

Afstemming met UWV, gemeenten en GGZ via verbreding UWV-GGZ convenant. Samen Sterk is lid van de projectgroep en de stuurgroep van het convernant. Op decentraal niveau met UWV als werkgever, diverse gemeenten.

7 Geïnformeerde koepelorganisaties De koepelorganisaties zijn o.a. via het eerdergenoemde convenant bereikt, onder andere Cedris, Divosa, AWVN.

8 Ondersteunend informatiemateriaal In afstemming met brancheverenigingen van GGZ, Facilitair, Bouw, Financiële dienstverlening en gemeenten zijn factsheets ontwikkeld, waarin wordt verwezen naar de kennis en methodieken van Samen Sterk.

9 Begroting: € 74.499 Gerealiseerd: € 56.613

Gerealiseerd van oktober – december 2018:

Eind 2018 is gestart met een onderzoek naar de werkzame ingrediënten van de opgestarte diversiteitsnetwerken. Ook zijn de

bestaande relaties met werknemers, bedrijven en stakholders actief onderhouden.

Resultaten

Page 8: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

8

GGZ zonder stigma

We richten ons op een duurzame verankering van destigmatisering binnen zorg en begeleiding zowel in de GGZ als naar buiten toe. Om dit te bereiken richten we ons op voorlopende GGZ-professionals en individuele professionals die dienen als onze ambassadeurs. Daarnaast verspreiden we kennis en kunde, geven we workshops en presentaties, zetten ambassadeurs in en ontwikkelen we instrumenten en handvatten voor GGZ-professionals en cliënten. Hiervoor laten we ons inspireren door stigma-interventies die succesvol bleken in het buitenland, zoals HOP en Beyond the Label. Zo doorbreken we samen het taboe op stigma binnen de GGZ.Het effect van deze aanpak is dat de kennis, houding en het gedrag van medewerkers ten aanzien van cliënten ten positieve is veranderd. Het effect op langere termijn is dat het door cliënten ervaren stigma binnen de GGZ als ook het zelfstigma is verminderd.Lees meer over een GGZ zonder stigma

Onze hoogtepunten in 2018

Page 9: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

9

Doel Realisatie december 2018

Zeven GGZ instellingen doen mee De doelstelling van 7 instellingen is ruimschoots behaald. 34 instellingen doen op één of andere manier mee. Hierbij verschilt de mate van inzet per instelling.

Producten en trainingen beschikbaar Dialoogdag beschikbaar en getest in pilot; 1 Dialoogdag plaatsgevonden.

HOP beschikbaar en beter toepasbaar gemaakt op de Nederlandse situatie, implementatie is van start:• 15 HOP- trainingen gegeven;• Verschillende producten behorende onder HOP opgeleverd;• 42 HOP-facilitators opgeleid, waarvan 31 HOP-facilitators actief (binnen 13

instellingen); • 2 HOP-facilitatorstrainingen gegeven;• 3 intervisiebijeenkomsten voor HOP-facilitators georganiseerd.

Beyond the Label is beschikbaar en beter toepasbaar gemaakt op Nederlandse situatie, implementatie is van start;• 22 organisaties en alle HOP-facilitators zijn bekend met Beyond the Label. • 9 instellingen zijn actief aan de slag gegaan met de toolkit (voor zo ver wij

weten); • 8 workshops Beyond the Label (sinds oktober 2018);• 5 ambassadeurs getraind tot workshop(bege)leider;• Online beschikbaar maken van Beyond the Label in ontwikkeling.

Product beschikbaar openheid hulpverlener Zowel CORAL 2.0 als HOP beschikbaar. Deze zijn ook te gebruiken door hulpverleners.

Destigma opgenomen in nieuwe methodieken

De dialoogdag is beschikbaar. Dit is een tool ten behoeve van de implementatie van de generieke module.

Best-practices gerealiseerd en verspreid Succesvolle activiteiten worden waar mogelijk met betrokken instellingen en via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten.

Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg om van een succesvolle de-stigma aanpak binnen een specifieke instelling te kunnen spreken. De stimuleringsprijs is daarom nog niet van start gegaan. Wel worden best practices verzameld en gedeeld.

Evaluatie producten, output en impact Alle producten/activiteiten worden geëvalueerd middels het Plan Do Check Act principe. Over resultaten wordt gerapporteerd. Daarnaast vindt aanpassing van de producten/activiteiten plaats op basis van de evaluaties. Impactmeting gestart (oplevering: 2019).

Begroting (t/m oktober 2019): € 1.114.103 Gerealiseerd: € 757.711

Resultaten

Gerealiseerd van oktober – december 2018:

In 2018-2019 staat het ontwikkelen van verschillende producten die bijdragen aan een destigmatiserende zorgcultuur binnen de

GGZ en het vergroten van het inzicht en bewustzijn over eigen vooroordelen en de impact hiervan onder hulpverleners centraal.

Met de drie producten die hiervoor ontwikkeld worden – een quickscan, een e-learning en een impactproductie – is eind 2018

een start gemaakt. De oplevering van alle drie de producten zal in 2019 zijn.

Evidence based methodiekenDe ontwikkeling van Evidence based methodieken heeft een extra impuls gekregen. Dat deden we door bestaande internationale interventies te vertalen en aan te passen aan de Nederlandse situatie. Dit betreft CORAL 2.0, Honest Open Proud (HOP) en Beyond the Label. De activiteiten en resultaten zijn beschreven in de paragrafen ‘Psychische Diversiteit Werkt!’ en ‘GGZ zonder stigma’. Na 15 oktober 2018 zijn deze tools opgenomen in deze projecten.

Page 10: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

10

In de Media

De media berichten regelmatig over mensen met een psychische aandoening. Meestal met veel sympathie, maar vooral bij incidenten gaat het regelmatig mis. Doel van het project is eraan bijdragen dat de media een onbevooroordeeld, evenwichtig en realistisch beeld geven van mensen met een psychische aandoening. We doen dit door met name nieuwsmedia te monitoren, berichtgeving te analyseren en feedback te geven aan redacties en individuele journalisten, liefst in een gesprek. Ook onderzoeken we hoe berichtgeving tot stand komt, welke frames erin gebruikt worden en hoe we die positief kunnen beïnvloeden. De kennis die we hierdoor opdoen, delen we met woordvoerders van organisaties die met mensen met psychische aandoeningen te maken hebben, waaronder GGZ-instellingen en cliëntenorganisaties. En we geven gastlessen en presentaties aan communicatieprofessionals en studenten journalistiek en communicatie. Lees meer over media zonder stigma

Onze hoogtepunten in 2018

Page 11: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

11

Resultaten

Doel Realisatie december 2018

Signalering en beïnvloeding media • Doorlopende monitoring van nieuwsmedia op positieve en negatieve voorbeelden van framing van mensen met een psychische aandoening. Verzameld: 252 voorbeelden.

• Presentaties en gesprek bij de redactie van NRC Handelsblad, in het kader van de interne NRC Academie.

• Presentatie en gesprek bij de redactie van dagblad Trouw, op uitnodiging van de Trouw Ombudsman.

• Mailwisselingen en telefoongesprekken met zeven journalisten.

Kennisdeling • Tool ‘Zeven tips voor journalisten’ beschikbaar.• Gastles Hogeschool Windesheim. Circa 25 studenten. Aansluitend

interview in vaktijdschrift Constructieve journalistiek.• Delen kennis en resultaten via de website, onder andere in blogs naar

aanleiding van signaleringen.

Onderzoek Voorbereiding actieonderzoek effect van framing (in samenwerking met het lectoraat constructieve journalistiek Hogeschool Windesheim).

Gericht op woordvoerders en andere communicatieprofessionals

Beïnvloeding woordvoerders • Presentaties en koffiegesprekken bij woordvoerders via Schakelteam (OM, politie, gemeenten, Ministerie van VWS).

• Koffiegesprekken tijdens congressen personen met verward gedrag (in samenwerking met ambassadeurs).

• Workshop bij de Werkgroep Stigma en Imago van Verslavingskunde Nederland.

• Pucha Kucha presentatie bij de Utrechtse Communicatiekring, daarna online gezet.

Kennisdeling • Folder ‘Gouden tips voor woordvoerders’ beschikbaar.• Werkdocument destigmatisering bij incidenten beschikbaar.• Gastles Hogeschool Utrecht. Circa 40 studenten.• Mediatraining in samenwerking met Mind en PGO Support voor 12

woordvoerders van cliëntenorganisaties.• Delen kennis en resultaten via de website.• Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten.

Onderzoek • Afspraken over vervolgonderzoek over woordvoering bij incidenten, met kleine groep betrokken woordvoerders bij GGZ-instellingen en cliëntorganisaties.

Begroting: €222.618 Gerealiseerd: € 135.185

Gerealiseerd van oktober – december 2018:

Eind 2018 is een onderzoek naar framing gestart i.s.m. het lectoraat Constructieve Journalistiek van Hogeschool Windesheim.

Page 12: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

12

Op School

Het doel van onderwijs zonder stigma? Dat elke leerkracht deskundig is om psychische diversiteit bespreekbaar te maken in de klas en in de school. En dat elke school heeft schoolbrede aanpak heeft die leidt tot meer kennis, openheid en begrip rond psychische diversiteit. Daaraan werken heeft nu al resultaat. Bijvoorbeeld dat de klas een plek is met een fijne sfeer. Waar je jezelf kan zijn, begrip hebt voor elkaar, om hulp durft te vragen en het gewoon mag zeggen als het niet zo goed met je gaat. Dat zorgt voor minder ‘stempels’ en stigma. Kinderen die lekker in hun vel zitten, en uiteindelijk beter presteren op school.

De aanpak: we ontwikkelen samen met het onderwijs een schoolbreed programma waarmee kinderen leren over hun eigen en elkaars ‘binnenkant’. Dit bestaat onder andere uit lessen, een werkboek, theatervoorstellingen en peer support. We sluiten hierbij aan op wat scholen zelf al doen. Voor ouders en leerkrachten organiseren we trainingen, bijeenkomsten en bewustwordingsactiviteiten. Voor een goede borging van dit schoolprogramma en onze visie streven we ernaar dat scholen dit programma en thema opnemen in hun curriculum. Bovendien gaan we in gesprek met beleidsmakers en -beïnvloeders. Hier staat meer informatie over scholen zonder stigma.

Onze hoogtepunten in 2018

Page 13: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

13

Resultaten

Doel Realisatie december 2018

Inzicht in overtuigingen doelgroep • Onderzoek onder 3200 respondenten (ouders, docenten, leerlingen), kwalitatieve informatie uit kwartiermakersfase. Resultaat: business case richting scholen zichtbaar gemaakt.

Netwerk van 100 scholen • Ruim 250 abonnees op de speciale nieuwsbrief voor scholen• Een relatiebestand met ruim 250 warme contacten in het onderwijs, die samen ruim

250 scholen vertegenwoordigen

Tien pilots met 450 ll, ouders en docenten

• 20 pilots uitgevoerd, bereik ongeveer 650 leerlingen en 25 leerkrachten • Pilot ontwikkeling mediacampagne op X11-Lyceum, 15 leerlingen• Hokjesdenken op 12 scholen (PO), en meerdere VO-scholen (Gouda, Gorinchem)• Binnenstebuiten op vijf PO-scholen (Beverwijk, Amersfoort, Zeist, Amstelveen,

Uddel)• Binnenstebuiten op 3 VO-scholen (Leek, Haarlemmermeer, Oss), ongeveer 500

leerlingen en 15 mentoren

7 workshops aan 200 professionals en 10 aan ouders

• Workshops tijdens inspiratiemiddag, 50 deelnemers • Workshop tijdens personeelsdag VOO, 2x 30 onderwijsprofessionals aanwezig

Workshop op personeelsdag Berseba, 2x 25 aanwezigen (onderwijsprofessionals)• Ouderavond op school in Alphen aan den Rijn (10 aanwezigen) en Zeist (30

aanwezigen)• Workshop voor mentoren (15) in Leek

40 getrainde ambassadeurs • Leerlingen betrokken als ambassadeurs middels een Raad van Kinderen; 24 leerlingen en 1 leerkracht

• 10 onderwijsprofessionals getraind in Hokjesdenken

Scholenprogramma gerealiseerd • Lesprogramma Binnenstebuiten versies 1.0 en 2.0 ontwikkeld• Lessen Hokjesdenken; In mijn schoenen• Concept training voor leerkrachten• Testversie Steekje Los spel voor junioren• Training voor leerlingambassadeurs• Theatervoorstelling Welkom in Mijn hoofd (inclusief verwerkingsopdrachten)

Kennismodule over psychische diversiteit en mentale gezondheid

Resultaten zijn verzameld en verspreid

• Verzenden van 3 updates naar onderwijsnetwerk• Publicaties in vakbladen (zie hieronder)• Berichten via socials van Samen Sterk en via LinkedIn• Ongeveer 40 netwerkgesprekken

Artikelen in vakbladen • Artikel in vakblad Orthopedagogiek• Artikel in JSW, vakblad voor basisonderwijs• Artikel in Verus Magazine• Artikel in Balans Magazine• Artikel in personeelsblad VOO• Artikel in NVS-NVL

Evaluatie producten, output en impact

• Start stagiaire voor onderzoek naar Binnenstebuiten • Eerste opzet ontwikkeld voor Quickscan• Impactmeting gestart, realisatie in 2019

Begroting: € 1.124.636 Gerealiseerd: € 792.257

Gerealiseerd van oktober – december 2018:

Start werving leerlingambassadeurs en ontwikkeling training. Pitch i.cm. theatervoorstelling en GGZ NHN voor 35

onderwijsprofessionals in Hoorn. Korte workshop tijdens Voor de Jeugddag met Kennisconsortium met 50 deelnemers.

Page 14: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

14

In de Wijk

Prettig met elkaar samenleven zou heel normaal moeten zijn. Maar soms valt iemand in de wijk op door zijn of haar gedrag. Zonder het te willen of door te hebben, hebben we ons oordeel al klaar over onze medebewoners. Onwetendheid kan leiden tot stigmatisering.

In het kader van de landelijke activiteiten ‘Personen met Verward gedrag’ realiseerde Samen Sterk vier lokale pilots. In samenwerking met lokale partners organiseerden we bijeenkomsten voor professionals en wijkbewoners waar we psychische kwetsbaarheid bespraken aan de hand van praktijkvoorbeelden. Onze ambassadeurs deelden hun ervaringen en we gingen in gesprek over wat er leeft en speelt in de wijk. We gaven informatie en tips. Wat kan er aan de hand zijn met je? Of met die mevrouw die alle duiven voert? Hoe pak je het aan als iemand verward is of schreeuwt op straat?Lees meer over de wijken zonder stigma.

Onze hoogtepunten in 2018

Page 15: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

15

Doel Realisatie december 2018

Pilots in vier regio’s gerealiseerd Pilots in Tilburg, Utrecht, Nederland-Oost (Apeldoorn). In Venray droegen we bij aan een regionaal congres.

Bewustzijn bij gemeenteambtenaren (en leidinggevenden) en handvatten realiseren

Veelvoorkomende kwesties in de wijk zijn gepubliceerd op onze website en verspreid via vakbladen en de website van Movisie. Ook onze kennis en tools t.b.v. werk werden hierin meegenomen. E.e.a. is gepresenteerd op de eindconferentie van het Schakelteam.

Bewustzijn woordvoerders genuanceerde berichtgeving en handvatten

Tips voor woordvoerders zijn verspreid, o.a. via de samenwerkende woordvoerders van het Schakelteam (o.a. GGZ, OM, VNG). Daarnaast is er regelmatig overleg geweest met de woordvoerder van het Schakelteam t.b.v. destigmatiserende woordvoering en advies aan journalisten.

Bewustzijn van de impact van buitensluiting en normalisatie van pa’s

De bewustwordingsbijeenkomsten met ambassadeurs hebben bijgedragen aan normalisatie en bewustzijn.

Wijkgerichte aanpakken om acceptatie en ervaren veiligheid in de wijk te vergroten.

De wijkgerichte aanpakken hebben we gerealiseerd en opgeleverd in de vorm van een draaiboek welke beschikbaar is op onze website.

Utrecht 23 bewustwordingsbijeenkomsten gerealiseerd, o.a. in samenwerking met Altrecht en Mitros

Tilburg Kwartiermaken bij verschillende actoren in de wijkDrie bijeenkomsten wijknetwerken gerealiseerdTwee bewustwordingsbijeenkomsten gerealiseerdVijf koffiegesprekken gehouden en gepubliceerd in lokale krant en website Samenwerking met RIBW Brabant

Apeldoorn Kwartiermaken bij verschillende actoren in de wijkZes bewustwordingsbijeenkomst voor wijk-en dorpsraden, buren, consulenten en gespreksvoerders in de wijk, wijkvrijwilligers en welzijnswerkersTwee filmpjes van een koffiegesprek van een ambassadeur met bekende Apeldoornaar

Evaluatie producten, output en impact

Impactmeting gestart (oplevering: 2019)

Begroting: € 119.060 Gerealiseerd: €137.464

Resultaten

Gerealiseerd november – december 2018:

Eind september is het project in het kader van het traject ‘Personen met Verward gedrag’ afgerond. Eind 2018 zijn gesprekken

gevoerd met diverse koepelorganisaties, waaronder Aedes en VNG t.b.v. een vervolg op dit project.

Page 16: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

16

Verder in 2018

ZIE MIJ en GASA-meetingHoogtepunten in 2018 waren de internationale ZIE MIJ bijeenkomst en de tweedaagse conferentie van de Global Anti-Stigma Alliance. Het doel van deze dagen: delen van strategieën en mogelijkheden om stigmatisering van mensen met een psychische aandoening effectief een halt toe te roepen. ZIE MIJ trok ruim 120 bezoekers waaronder wethouders, werkgevers, GGZ-professionals, onderwijsprofessionals en mensen met eigen ervaring. Ambassadeurs speelden een cruciale rol. Staatssecretaris Paul Blokhuis van VWS opende de middag en stelde dat aandacht voor stigmatisering cruciaal is en dat Samen Sterk daar goed werk in verricht. Kopstukken van onze internationale partnerorganisaties, zoals Norman Sartorius, Sue Baker van Time to Change en onze ambassadeurs en teamleden verzorgden drukbezochte workshops. Tijdens de GASA-meeting kwamen 20 collega-stigmabestrijders uit 13 landen ervaringen en kennis uitwisselen. Het was de bestbezochte GASA meeting tot nu toe.

SocialrunTot 1 mei 2018 was de Socialrun een activiteit van Samen Sterk. Daarna is de Socialrun verder gegaan als zelfstandige stichting waarbij Samen Sterk sponsor is van de stichting en het Te Gek?! Festival. De Socialrun blijft met Samen Sterk zonder Stigma samenwerken om bespreekbaarheid en begrip bij psychische kwetsbaarheden te bevorderen. We zijn er trots op dat we deze mooie destigmabeweging hebben geholpen met groeien, dusdanig dat ze op eigen kracht verder kan. Kijk voor meer informatie op www.socialrun.nl

Financiële ontwikkelingen Het jaar 2018 is afgesloten met een resultaat van € 85.391 negatief. Het resultaat is toe te schrijven aan de verplichte eigen bijdrage subsidie VWS van € 109.587 en een positief exploitatieresultaat van € 24.196. De volledige eigen bijdrage is eind 2018 gerealiseerd, zodat vanaf 2019 geen sprake meer is van een verplichte eigen bijdrage aan de projecten.

Het eigen vermogen bestaat na resultaatbestemming uit een algemene reserve van €109.895 en een bestemmingsreserve van € 43.000.

Het project ‘In de wijk’ werd gefinancierd vanuit de VNG, in het kader van activiteiten van het Schakelteam Personen met verward gedrag. Dit project werd aangevuld met gelden vanuit ZONMW die werden aangevraagd door de Gemeente Tilburg en Altrecht. Tot slot ontving Samen Sterk gelden vanuit de NKO t.b.v. het dialoogmodel dat werd ontwikkeld in het kader van de Generieke module Destigmatisering. Een verantwoording over de bestedingen als ook de voortgang van de projecten is terug te lezen in de voorgaande paragrafen.

Voor eventuele transitievergoedingen is in 2014 een bestemmingsreserve gevormd. Er zijn voldoende liquide middelen beschikbaar op balansdatum om aan de toekomstige verplichtingen te voldoen.

Page 17: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

17

VooruitblikIn 2019 wordt de verlenging van het programma in het kader van het Hoofdlijnenakkoord GGZ op 1 oktober opgeleverd. Tegelijkertijd worden nieuwe projectplannen ingediend voor de resterende looptijd tot uiterlijk 1 juli 2021. Een nieuw meerjarenplan wordt komend jaar ontwikkeld.

OrganisatieSamen Sterk zonder Stigma bestaat uit een bestuur en een klein bureau, ondersteund door vrijwilligers.

Het bestuur bestaat uit directeuren of bestuurders van de oprichters. Per 1 januari 2018 zijn dat: Marjan ter Avest, directeur MIND (vicevoorzitter), Ronald Gorter, directeur MIND (penningmeester) (tot 1 juni 2018), Veronique Esman, directeur GGZ Nederland, Noortje Sax, directeur NVvP en Victor Vladàr Rivero is onafhankelijk voorzitter.

In het verslagjaar kwam het bestuur vier keer bij elkaar.

BureauHet bureau, onder leiding van Gerdien Rabbers, voert de dagelijkse werkzaamheden uit.

ProcessenHet bureau werkt projectmatig. Maandelijks wordt, per project, een rapportage opgesteld. Hierin wordt aandacht besteed aan de resultaten, impact op de doelstelling, de actuele risico’s en issues als ook de ‘lessons learnt’. Voor de bestuursvergaderingen wordt steeds een samengestelde rapportage gemaakt van de periode tussen twee bestuursvergaderingen.

Risico’sBelangrijkste risico voor Samen Sterk is het wegvallen van de financiering. Deze is in principe toegezegd tot 1 oktober 2019. Voor de jaren erna geldt dat destigmatisering een actueel onderwerp is in het Hoofdlijnenakkoord GGZ, waarbij Samen Sterk is genoemd als belangrijke partij. Mocht er geen verlenging komen van de projectfinanciering, geldt dat de enige langlopende verplichting die van inzet van personeel is. De maatregelen die zorgen voor de beheersing van deze risico’s zijn: specifieke inzet van personeel voor specifieke projecten, wat is vastgelegd in de contracten en reservering voor mogelijke transitievergoedingen. Operationele risico’s en maatregelen in de projecten zijn vastgelegd in de projectplannen. Monitoring daarvan gebeurt via de eerdergenoemde maandrapportages.

De stichting beschikt over een ANBI-status.

Gerdien Rabbers, directeur Samen Sterk Zonder StigmaAmersfoort, 21 mei 2019

Page 18: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

18

Jaarrekening 2018

Stichting Samen Sterk Zonder Stigma

Amersfoort, mei 2019

Page 19: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

19

Balans per 31 december 2018

(na resultaatbestemming)

€ € € €ACTIVA

1. Materiele Vaste Activa1.1 Inventaris & Automatisering 709 0

2. Vorderingen en overlopende activa2.1 Debiteuren 5.500 45.7182.2 Nog te ontvangen subsidies 194.212 25.0692.3 Overige vorderingen 7.772 8.1272.4 Overlopende activa 316 22.622

207.800 101.537

3. Liquide middelen 136.397 482.917

Totaal activa 344.905 584.454

PASSIVA

4. Reserves & Fondsen4.1 Algemene reserve 109.895 195.2864.2 Bestemmingsreserve 43.000 43.000

152.895 238.286

5. Voorzieningen 23.555 25.021

6. Kortlopende Schulden6.1 Schulden aan leveranciers 35.703 74.4406.2 Gelieerde maatschappijen 67.374 4.1746.3 Belastingen en premies Sociale Verzekeringen 29.286 41.8216.4 Onderhanden projecten 4.021 70.4586.5 Overige schulden en overlopende passiva 32.072 130.254

168.455 321.147

Totaal passiva 344.905 584.454

31-12-2018 31-12-2017

Page 20: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

20

Realisatie Realisatie2018 2017

BATEN € €

Algemeen1. Overige baten 5.700 2.953

Totaal baten algemeen 5.700 2.953

Projecten2. Projectsubsidie VWS 1.515.965 1.223.5333. Projectsubsidie gemeenten 93.168 45.2044. Overige projecten 2.691 121.848

Totaal baten projecten 1.611.823 1.390.585

TOTAAL BATEN 1.617.523 1.393.538

LASTEN

Algemeen5. Personeelkosten 803.974 695.2896. Huisvestingskosten 37.236 49.8747. Bureau- en organisatiekosten 62.987 53.1908. Bestuurskosten 2.923 3.7429. Doorberekend aan projecten -941.734 -823.04510. Activiteiten 1.197 6.07511. Overige baten en lasten -6.889 0

Totaal lasten algemeen -40.306 -14.875

Projecten12. Kosten VWS project 1.625.553 1.366.64113. Kosten subsidie gemeenten 92.260 45.20414. Kosten overige projecten 25.408 177.526

Totaal lasten projecten 1.743.221 1.589.371

TOTAAL LASTEN 1.702.915 1.574.496

RESULTAAT -85.391 -180.958

Bestemming van het resultaat 2018 2017Algemene reserve -85.391 -91.593Bestemingsreserve subsidies 0 -89.365

-85.391 -180.958

Staat van baten en lasten over 2018

Page 21: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

21

1. Toelichting op de balans en staat van baten en lasten

Algemeen

De jaarrekening van Samen Sterkt zonder Stigma wordt opgesteld conform de voorschriften die zijn opgenomen in Richtlijn RJ C1 “Kleine organisaties zonder winststreven”, die zijn uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Onder toepassing van RJ C1 zal van deze richtlijn worden afgeweken indien dit op grond van subsidievoorschriften c.q. specifieke regelgeving van subsidiegever(s) is gewenst. In voorkomende gevallen zal in de toelichting, door aanvullende informatie, die informatie worden verstrekt die RJ C1 vereist.

Waarderingsgrondslagen

Algemeen Activa en verplichtingen worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs of de actuele waarde. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs.

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

Vaste activa Vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen. De vervaardigingsprijs bestaat uit de aanschaffingskosten van grond- en hulpstoffen en kosten die rechtstreeks toerekenbaar zijn aan de vervaardiging inclusief installatiekosten.

Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Vorderingen worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering.

Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Reserves en fondsen Het deel van het eigen vermogen waarover zonder belemmeringen kan worden beschikt voor het doel waarvoor de stichting is opgericht wordt aangeduid als overige reserve (vrij besteedbaar vermogen).

Page 22: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

22

Onderhanden projecten Onderhanden projecten betreft in opdracht van derden uitgevoerde werkzaamheden waarbij de uitvoering zich uitstrekt over meer dan één verslagperiode. Werkzaamheden worden per project gewaardeerd tegen gerealiseerde projectkosten verminderd met ontvangen voorschotten, rekening houdend met eventuele tekorten en eigen bijdragen. Indien er sprake is van een vaste aanneemsom zonder maximering tot de gerealiseerde projectkosten, wordt een eventueel positief resultaat pas verantwoord bij afronding van het project.

Programmatoezeggingen De verstrekte subsidies zijn toezeggingen ten behoeve van diverse bestemmingen aan hiervoor in aanmerking komende organisaties. De verstrekte subsidies worden verantwoord in het jaar dat het bestuur ter zake een besluit heeft genomen en dit schriftelijk kenbaar heeft gemaakt aan de subsidieontvanger. Vrijval wordt slechts verantwoord bij afronding van de subsidieprojecten, ten gunste van corresponderende project- of activiteitkosten in de staat van baten en lasten.

Overige kortlopende schulden en overlopende passiva Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde. Transactiekosten die direct zijn toe te rekenen aan de verwerving van de schulden worden in de waardering bij eerste verwerking opgenomen. Schulden worden na eerste verwerking gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten.

Continuïteit De subsidie vanuit het ministerie van VWS, in het kader van de Agenda voor Gepast Gebruik en Transparantie, is toegekend tot 1 oktober 2019. Naar verwachting komen er nieuwe subsidiemiddelen beschikbaar na de afloop van de huidige subsidieperiode, vanuit het hoofdlijnenakkoord GGZ. In dit akkoord staat Samen Sterk genoemd in paragraaf 3.2 als uitvoerder van het specifieke programmaonderdeel.

Grondslagen voor bepaling van het resultaat

Algemeen Ontvangsten en uitgaven worden in de staat van baten en lasten toegekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Bij deze toerekening wordt een bestendige gedragslijn gevolgd. In de balans wordt rekening gehouden met de, aan een periode toe te rekenen bedragen die in een andere periode zijn op worden ontvangen dan wel betaald. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn.

Subsidies Projectsubsidies worden ten gunste van de staat van baten en lasten in het jaar ten laste waarvan de gesubsidieerde uitgaven komen. Bij de opname van baten wordt rekening gehouden met een eventuele eigen bijdrage.

Rentebaten en rentelasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva.

Page 23: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

23

Lasten

Projectkosten De kosten van de in deze jaarrekening expliciet opgenomen projecten bestaan uit directe kosten en toegerekende kosten. De toerekening van kosten, personeel en overhead geschieden conform de integrale kostprijsberekeningssystematiek van de stichting, tenzij bij de subsidietoekenning door de subsidiënt anders is bepaald. De toegerekende personeelskosten en de overhead zijn doorbelast op basis van de werkelijk gemaakte uren.

Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de staat van baten en lasten voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers.

Pensioenen Stichting Samen Sterk zonder Stigma heeft alle pensioenregelingen verwerkt volgens de verplichtingenbenadering. De pensioenregeling van de medewerkers is ondergebracht bij de Stichting Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) op basis van haar standaard pensioenreglement (middelloonregeling). Het pensioengevend salaris is overeenkomstig fiscale wetgeving vanaf 1 januari 2015 gemaximeerd. Op de pensioenregeling zijn de bepalingen van de Nederlandse Pensioenwet van toepassing. De verschuldigde premie wordt als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Als de reeds betaalde premiebedragen de verschuldigde premie overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als overlopend actief voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door het fonds of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Indien er, naast de pensioenpremies, een verplichting bestaat voor per balansdatum opgebouwde pensioenrechten (backserviceverplichtingen), verplichting voor periodieke wordt de verplichting in de balans opgenomen tegen de contante waarde.

De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Per 1 januari 2015 gelden nieuwe regels voor pensioenfondsen. Daarbij hoort ook een nieuwe berekening van de dekkingsgraad. De ‘nieuwe’ dekkingsgraad is het gemiddelde van de laatste twaalf dekkingsgraden. Op 31 december 2023 moet de dekkingsgraad minimaal 123% zijn. De gemiddelde dekkingsgraad per december 2018 bedroeg 101,3% (2017: 98,6%). Het pensioenfonds verwacht aan de dekkingsgraad te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhogingen door te voeren. Stichting Samen Sterk zonder Stigma heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies.

Page 24: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

24

Toelichting op de balans

Toelichting Nog te ontvangen subsidie De nog te ontvangen subsidie van € 194.212 heeft betrekking op de projectsubsidie VWS. De subsidiebeschikking voor de nieuwe projectperiode van 1 oktober 2018 tot 1 oktober 2019 is ontvangen op 30 januari 2019. De bevoorschotting voor deze subsidieperiode is per deze datum gestart.

1. Materiële vaste activa inventaris

automati-sering

totaal

€ € €1.1 Inventaris & Automatisering

Aanschafwaarde per 1 januari 0 0 0Cumulatieve afschrijvingen en 0 0 0Boekwaarde per 1 januari 0 0 0

Mutaties:Investeringen 0 1.010 1.010Afschrijvingen 0 -302 -302

0 709 709

Aanschafwaarde per 31 december 0 1.010 1.010Cumulatieve afschrijvingen en 0 -302 -302Boekwaarde per 31 december 0 709 709

Afschrijvingspercentage/jaar 20% 33%

2. Vorderingen en overlopende activa31-12-2018 31-12-2017

€ €2.1 Debiteuren

Nominaal saldo debiteuren 5.500 45.718Voorziening dubieuze vorderingen 0 0Boekwaarde debiteuren 5.500 45.718

2.2 Nog te ontvangen subsidiesNog te ontvangen projectsubsidies 194.212 25.069

194.212 25.069

Page 25: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

25

31-12-2018 31-12-2017€ €

2.3 Overige VorderingenPensioenpremies 0 1.503Personeel 0 0Overige vorderingen 7.772 6.625

7.772 8.127

Alle vorderingen hebben een looptijd van korter dan een jaar.

2.4 Overlopende activaVooruitbetaalde kosten 316 22.622

316 22.622

3. Liquide Middelen 31-12-2018 31-12-2017€ €

ABN AMRO 1.278 0Van Lanschot betaalrekening 1.021 172.820Van Lanschot deposito rekening 134.097 232.094Triodos Bank betaalrekening 0 78.003

136.397 482.917

De liquide middelen staan ter vrije beschikking van Samen Sterk zonder Stigma

Page 26: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

26

Toelichting Algemene reserve De Algemene reserve is door het bestuur ingesteld om de continuïteit van de werkorganisatie te garanderen en dient tevens voor de dekking van risico's op korte termijn. Het tekort over 2018 is ten laste gebracht van de algemene reserve. Bestemmingsreserve personeel In verband met de eventuele beëindiging van de stichtingsactiviteiten eind 2019, is door het bestuur een reserve gecreëerd voor transitievergoedingen in het kader van de wet Werk en Zekerheid. Op grond van de huidige personeelsomvang lijkt de hoogte vooralsnog afdoende.

Voorziening levensfasebudget In de CAO GGZ wordt op verschillende plekken invulling gegeven aan duurzame inzetbaarheid. Met de introductie van het levensfasebudget (LFB) in 2010 hebben cao-partijen een concrete en duidelijke invulling gegeven aan een gedeelde visie op dit thema. Het doel van het LFB is om duurzame inzetbaarheid van de medewerker in elke levensfase te bevorderen. Alle medewerkers hebben vanaf 2010 extra verlof in de vorm van een LFB boven op het reguliere vakantieverlof. Daardoor hebben zij ruimere mogelijkheden gekregen om hun verlofuren naar eigen inzicht te besteden. De medewerker kan ervoor kiezen om het LFB op te nemen voor een doel dat past bij zijn levensfase en wensen en behoeften

31-12-2018 31-12-2017€ €

4. Reserves en Fondsen

4.1 Algemene reserveStand per 1 januari 195.286 286.879Resultaatbestemming -85.391 -91.593Stand per 31 december 109.895 195.286

4.2 Bestemmingsreserve personeelStand per 1 januari 43.000 43.000Mutaties 0 0Stand per 31 december 43.000 43.000

5. Voorzieningen

5.1 Voorziening levensfasebudgetStand per 1 januari 25.021 18.582Dotatie/onttrekking -1.466 6.439Stand per 31 december 23.555 25.021

Page 27: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

27

31-12-2018 31-12-2017€ €

6. Kortlopende schulden

6.1 Schulden aan leveranciersCrediteuren 35.703 74.440

35.703 74.440

6.2 Gelieerde maatschappijenFonds Psychische gezondheid 43.370 4.174Landelijk Platform Psychische Gezondheid 24.004 0

67.374 4.174

6.3 Belastingen en premies Sociale VerzekeringenLoonheffing en sociale verzekeringen 29.286 41.821Omzetbelasting 0 0Pensioenpremies 0 0

29.286 41.821

6.4 Onderhanden projectenOnderhanden projecten 4.021 70.458

4.021 70.458

6.5 Overige schulden en overlopende passivaProgrammatoezeggingen "Social Run"aanvragen 0 81.199Verlofdagen personeel 7.293 9.801Vakantiegeld personeel 24.775 27.683Personeel 3 0Bureau-, organisatie-, en projectkosten 0 11.571

32.072 130.254

De kortlopende schulden hebben een looptijd van minder dan 1 jaar.

Toelichting

Schulden aan leveranciers De crediteuren betreft de crediteuren subadministratie. Beging 2019 loopt de schuld van € 63.553 volledig af.

Gelieerde maatschappijen Samen Sterk Zonder Stigma is gehuisvest in het huis van de gezondheid te Amersfoort. Er wordt ruimte gehuurd van de MIND-groep, welke bestaat uit Fonds Psychische Gezondheid, Landelijk Platform Psychische Gezondheid, Korrelatie en Stichting MIND. Daarnaast worden er diensten afgenomen op het gebied van bedrijfsvoering. Onderling vinden diverse doorbelastingen plaats zoals huurkosten, ICT-kosten en inzet van personeel. Voor laatstgenoemde is een overeenkomst ‘kosten voor gemene rekening’ afgesloten tussen organisaties.

Page 28: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

28

Onderhanden projecten Het onderhandenwerk wordt gewaardeerd als zijnde het verschil tussen de ontvangen subsidie minus de in het verslagjaar gerealiseerde kosten, bij meerjarig gesubsidieerde projecten. De niet aangewende subsidievoorschotten schuiven door naar 2019 en volgende jaren via de post onderhanden projecten. Naar verwachting worden de niet aangewende middelen in 2020 volledig besteed.

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen

Er zijn geen niet in de balans opgenomen rechten en/of verplichtingen.

Gebeurtenissen na balansdatum

Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum geweest die nadere informatie geven over de feitelijke situatie per balansdatum dan wel van belang zijn voor de oordeelsvorming van de gebruikers van de jaarrekening.

Page 29: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

29

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2018

Toelichting Projectsubsidie VWS In 2017 is een deel van de beschikbare subsidie niet aangewend en doorgeschoven naar 2018. Dit verklaart de stijging ten opzichte van 2017. Jaarlijks is € 1,5 miljoen beschikbaar. De huidige subsidiebeschikking loopt tot 1 oktober 2019. Overige projecten In de loop van 2018 is het Social Run project overgedragen aan de Stichting Social Run. Dit verklaart de afname ten opzichte van 2017.

BATEN Realisatie Realisatie2018 2017

€ €

1. Overige inkomstenOntvangen rente 3 177Overige inkomsten 5.697 2.775

5.700 2.953

2. Projectsubsidie VWSSubsidie VWS 1.515.965 1.223.533

1.515.965 1.223.533

3. Projectsubsidie gemeentenSubsidie gemeenten 78.690 45.204

78.690 45.204

4. Overige projectenSubsidie dialoogmodel 14.477 21.059Inkomsten Social Run projecten 2.691 100.789

17.168 121.848

Page 30: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

30

Realisatie Realisatie2018 2017

€ €5. Personeelskosten

Lonen en salarissen 594.619 544.712Sociale lasten 95.310 84.294Pensioenpremie 55.503 51.792Transitievergoeding 17.245 0Derden niet in loondienst 34.905 7.771Verzuimverzekering 25.461 15.593

823.044 704.162Uitkering ziekengelden -60.539 -58.874

762.505 645.288

Overige personeelskostenDeskundigheidsbevordering 12.800 26.843Woon-werkverkeer 11.364 9.483Salarisadministratie 509 4.159Wervingskosten 0 3Overige personeelskosten 16.796 9.512

41.468 50.001

803.974 695.289

Toelichting Lonen en salarissen De salariskosten zijn hoger uitgevallen ten opzichte van 2017 door een tijdelijke stijging van de formatie om aan alle projectverplichtingen te kunnen voldoen. In 2018 waren er 13 medewerkers in dienst. Het gemiddeld aantal fte betrof 10,5 fte (2017: 10,3 fte). Transitiekosten In 2018 zijn er noodgedwongen transitiekosten gemaakt. Deze koten waren niet voorzien. Derde niet in loondienst In 2018 is gebruik gemaakt van inhuur van derden, hoofdzakelijk op het gebied van bedrijfsvoering. In voorgaande jaren werden deze kosten door ‘MIND’ deels doorberekend op basis van een opslag bij de bureau- en organisatiekosten. Verzuimverzekering De stijging is een logisch gevolg van het hoge ziekteverzuimpercentage in de afgelopen jaren. Bij de berekening van de hoogte van de premie wordt dit percentage en de schadenuitkering meegenomen. Overige personeelskosten De kosten voor deskundigheidsbevordering vallen lager uit. In 2017 zijn naast een masterclass middelen besteed aan het begeleiden van medewerkers. De overige personeelskosten stijgen door een toename van vergaderkosten.

Page 31: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

31

Realisatie Realisatie2018 2017

€ €6. Huisvestingskosten

Huur kantoorruimte 34.837 43.880Overige huisvestingskosten 2.398 5.994

37.236 49.874

7. Bureau- en organisatiekostenKantoorbenodigdheden 1.195 509Kopieer- drukkosten 0 659Porti 1.098 2.231Telefoon 946 1.337Afschrijving automatiseringsaanschaf 302 0Automatiseringskosten 25.197 10.336Reis- en verblijfskosten personeel 3.707 1.312Representatiekosten 0 369Abonnementen, documentatie 679 966Verzekeringen 3.273 1.168Accountantskosten 0 15.324Advieskosten 16.782 1.158Overige organisatiekosten 9.808 17.823

62.987 53.190

8. Bestuurskosten 2.923 3.7422.923 3.742

Toelichting Huisvestingskosten De huisvestingskosten vallen lager uit ten opzichte van 2017. Vanaf 2018 worden de overheadkosten door ‘MIND’ doorberekend naar Samen Sterk Zonder Stigma op basis van de werkelijke kosten. Facturen worden doorbelast conform vaste verdeelsleutels die jaarlijks worden vastgesteld. Dit kan zijn op basis van bijvoorbeeld vierkante meters of het aantal medewerkers/ICT-gebruikers. Tot 2018 werd een opslagpercentage gehanteerd ten laste van de huisvestingskosten. Hierdoor is een verschuiving te zien van huisvestingskosten naar bureau- en organisatiekosten. Bureau- en organisatiekosten De stijging wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door een toename van de ICT- en advieskosten. Het gaat hier deels om incidentele kosten. De stijging van de ICT-kosten heeft te maken met de verschuiving van huisvestingskosten naar de bureau- en organisatiekosten. De kosten voor ICT waren eerder inbegrepen in de vierkantenmeterprijs. De advieskosten hebben hoofdzakelijk betrekking op éénmalige kosten in het kader van de AVG. Bestuurskosten De voorzitter heeft in 2018 een bezoldiging ontvangen van € 2.500, alsmede een onkostenvergoeding van € 260,34. De overige bestuurders van Stichting Samen Sterk Zonder Stigma ontvangen geen bezoldiging voor hun activiteiten. Wel worden onkosten vergoed.

Page 32: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

32

Toelichting Doorberekend aan projecten Door Samen Sterk Zonder Stigma gerealiseerde uren op projecten worden doorberekend aan projecten vanuit de personeelsformatie (uren x tarief). Doorbelasting geschiedt op basis van een tijdschrijfsysteem. De gerealiseerde uren worden doorbelast op basis van een vooraf door de subsidiënt geaccordeerd uurtarief. In dit uurtarief is een dekking opgenomen voor de organisatiekosten. Dit betreft een dekking voor de overige personeelskosten, huisvestingskosten, bureau- en organisatiekosten en bestuurskosten, alsmede een dekking voor de indirecte personeelskosten. Onder de indirecte personeelskosten vallen (deels) de personeelskostenkosten van de directeur, communicatie en secretariaat.

Overige baten en lasten De overige baten en lasten hebben hoofdzakelijk betrekking op een vrijval van de balanspost ‘nog te betalen accountantskosten’. Vanaf 2018 wordt geen reservering meer gemaakt voor nog te betalen accountantskosten inzake de jaarrekening 2018 (lopend jaar) welke pas in 2019 (volgend jaar) worden gerealiseerd. De accountantskosten worden geboekt in het jaar waarin deze worden gemaakt. Hierdoor vallen de accountantskosten eenmalig lager uit.

Realisatie Realisatie2018 2017

€ €

9. Doorberekend aan projectenDoorberekend aan projecten -941.734 -823.045

-941.734 -823.045

10. ActiviteitenAgenderen 1.197 1.793Stakeholders 0 3.735Festival Te Gek 0 546

1.197 6.075

11. Overige baten en lastenOverige baten en lasten -6.889 0

-6.889 0

Page 33: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

33

Toelichting Kosten VWS project De onderbesteding uit 2017 is doorgeschoven naar 2018. Dit verklaart de toename van de personeels- en activiteitenkosten. In 2018 is een subsidiebedrag ontvangen van € 1.515.965, zodat de eigen bijdrage € 109.588 bedraagt. In de projectbegroting 2016-2018 was een eigen bijdrage opgenomen van € 338.997. Deze is eind 2018 volledig gerealiseerd. Kosten subsidie gemeenten In 2018 is subsidie ontvangen van de VNG, gemeente Tilburg en gemeente Utrecht, zijnde € 78.690. De eigen bijdrage bedroeg € 13.750, en is toe te schrijven aan het project Gemeente Utrecht. Samen Sterk Zonder Stigma heeft een deel van dit project gefinancierd met eigen middelen. Kosten overige projecten De daling ten opzichte van 2017 wordt veroorzaakt door de kosten voor het Social Run project. Dit project is in de loop van 2018 overgedragen aan de Stichting Social Run.

Realisatie Realisatie2018 2017

€ €12. Kosten VWS project

Personeelskosten VWS project 987.190 834.059Activiteitenkosten VWS project 638.362 532.582

1.625.553 1.366.641

13. Kosten subsidie gemeentenPersoneelskosten gemeenten 83.775 45.084Activiteitenkosten gemeenten 8.485 120

92.260 45.204

14. Kosten overige projectenKosten Social Run projecten 10.931 156.467Dialoog Model (personeel) 11.493 14.500Dialoog Model (activiteiten) 2.984 6.559

25.408 177.526

Page 34: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

34

2. Vaststelling jaarrekening

Bestemming resultaat Het bestuur stelt voor het resultaat als volgt te verdelen:

Onttrekking aan de egalisatiereserve € 85.391 _______ Totaal € 85.391

Dit voorstel is vooruitlopend op goedkeuring in de jaarrekening verwerkt.

Ondertekening jaarrekening 2018 De jaarrekening is vastgesteld en het origineel is ondertekend door het gehele bestuur te Amersfoort op 21 mei 2018.

-------------------------------------------------------------------------- Mw. M.J. ter Avest

-------------------------------------------------------------------------- Mw. E.J.V. Sax

-------------------------------------------------------------------------- Mw. V.J.W.C. Esman-Peeters

-------------------------------------------------------------------------- Dhr. V.M. Vladàr Rivero

Page 35: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT

Aan: het bestuur van Stichting Samen Sterk Zonder Stigma

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen jaarrekening 2018

Ons oordeel

Wij hebben de jaarrekening 2018 van Stichting Samen Sterk zonder Stigma te Amersfoort gecontroleerd.

Naar ons oordeel geeft de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en

de samenstelling van het vermogen van Stichting Samen Sterk zonder Stigma per 31 december 2018 en van

het resultaat over 2018 in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn C1 “Kleine

Organisaties-zonder-winststreven”.

De jaarrekening bestaat uit:

1. de balans per 31 december 2018;

2. de staat van baten en lasten over 2018; en

3. de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en

andere toelichtingen.

De basis voor ons oordeel

Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens het Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse

controlestandaarden vallen. Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de sectie

'Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening'.

Wij zijn onafhankelijk van Stichting Samen Sterk zonder Stigma zoals vereist in de Verordening inzake de

onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante

onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en

beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons

oordeel.

Verklaring over de in het jaarverslag opgenomen andere informatie

Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarverslag andere informatie, die

bestaat uit:

- het bestuursverslag.

Page 36: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie met de

jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen

vanuit de controle of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze

werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het

bestuursverslag in overeenstemming met RJ-Richtlijn C1 “Kleine Organisaties-zonder-winststreven”.

Beschrijving van verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening

Verantwoordelijkheden van het bestuur voor de jaarrekening

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opmaken en getrouw weergeven van de jaarrekening in

overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn C1 “Kleine Organisaties-zonder-

winststreven”. In dit kader is het bestuur verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing die het

bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van

materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet het bestuur afwegen of de organisatie in staat is om haar

werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemd verslaggevingsstelsel moet het

bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij het bestuur het

voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het

enige realistische alternatief is.

Het bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de

organisatie haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening

Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee

voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Onze controle is uitgevoerd met een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het

mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle materiële fouten en fraude ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan

worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische

beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beïnvloedt de aard,

timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende

afwijkingen op ons oordeel.

Page 37: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

Wij hebben deze accountantscontrole professioneel kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant

professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden,

ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze controle bestond onder andere uit:

het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang

bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van

controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is

als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet

ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in

geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen

van zaken of het doorbreken van de interne beheersing;

het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel

controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden. Deze

werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de

interne beheersing van de stichting;

het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en

het evalueren van de redelijkheid van schattingen door het bestuur en de toelichtingen die

daarover in de jaarrekening staan;

het vaststellen dat de door het bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is.

Tevens het op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en

omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de organisatie haar

bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid

van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen

op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat

zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-

informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring. Toekomstige

gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar

continuïteit niet langer kan handhaven;

het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin

opgenomen toelichtingen; en

het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en

gebeurtenissen.

Wij communiceren met de met governance belaste personen onder andere over de geplande reikwijdte en

timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen,

waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Page 38: Jaarverslag 2018 Bestuursverslag · via sociale media gedeeld. Delen kennis en resultaten tijdens ZIE MIJ en GASA bijeenkomsten. Stimuleringsprijs gerealiseerd Het is nog te vroeg

Wij bevestigen aan de met governance belaste personen dat wij de relevante ethische voorschriften over

onafhankelijkheid hebben nageleefd. Wij communiceren ook met de met governance belaste personen

over alle relaties en andere zaken die redelijkerwijs onze onafhankelijkheid kunnen beïnvloeden en over de

daarmee verband houdende maatregelen om onze onafhankelijkheid te waarborgen.

Den Haag, 28 mei 2019

Ruitenburg adviseurs & accountants

Origineel getekend door: drs. P.F.J.W.T. van Amelsvoort RA