Jaarverslag 2014

2014 was een enerverend jaar. Natuur & Milieu groeide verder in ondernemend bijdragen aan

de duurzame ontwikkeling van Nederland. Dat deden we vooral in de consumentenmarkt en

bij de overheid, met veel nieuwe initiatieven. Het leverde ons bijna dagelijks media-aandacht

op, maar belangrijker nog: op bepaalde momenten bleken onze bijdragen cruciaal in de

besluitvorming.

Onze achterban groeide navenant; tienduizenden mensen sloten zich aan bij onze

communities. Ook met het bedrijfsleven werden contacten aangehaald en een respectabel

aantal nieuwe banden gesmeed. Deze samenwerking vinden wij belangrijk, want daarmee

kunnen we onze impact vergroten. Tegelijkertijd maakte de steun van de Nationale Postcode

Loterij en onze donateurs het mogelijk te werken vanuit een onafhankelijke positie en

nieuwe initiatieven te starten.

Inleiding

Succes in de politieke arena

De politieke arena is vanouds een domein waarin onze organisatie

zich thuis voelt. We hebben er veel contacten en onze lobby

is sterk. Daardoor konden we in 2014 een aantal klinkende

successen behalen.

Zo konden we substantieel bijgedragen aan de nadere

uitwerking van het SER Energieakkoord, dat in 2013 werd

gesloten. Het Energieakkoord betreft onder meer wind op zee,

wind op land en de bijstook van biomassa in kolencentrales. De

uitwerking van deze drie afspraken bevindt zich inmiddels in

een stroomversnelling. Andere afspraken – energiebesparing en

plannen voor duurzame warmte – worden trager ingevuld, maar

hebben in 2015 onze volle aandacht.

Als aanjager van een ‘monsterverbond‘ legde Natuur & Milieu

– samen met RAI en Bovag – het kabinet een alternatief plan

voor wat betreft autobelastingen. Dit plan stimuleert de verdere

ontwikkeling van elektrisch rijden. In november heeft het kabinet

het plan overgenomen. En in de voedseltransitie werkten we mee

aan het realiseren van een mestakkoord waardoor uitbreiding van

de veeteelt grotendeels landgebonden wordt.

Consumenten kiezen bewuster

Een ander domein waar Natuur & Milieu zich steeds beter thuis

voelt, is de consumentenmarkt. Zon Zoekt Dak bleef voor het

derde jaar op rij onderdeel van ons aanbod. Daarnaast verrasten

we Nederlanders met twee nieuwe campagnes: Slimwoner,

waarin mensen compleet zorgeloos hun huis kunnen isoleren

en Nu Elektrisch voor het onbezorgd leasen van elektrische

auto’s. Met deze acties hadden we een tweeledig doel voor ogen:

consumenten handelingsperspectief bieden en het bedrijfsleven

stimuleren om deze markten te ontwikkelen.

Met andere Natuur & Milieu-campagnes wilden we met name

bewustwording, kennis en acceptatie vergroten. Bijvoorbeeld

met de campagne ‘Wind Voor Jou’ over de acceptatie voor wind op

land. In een ander project: ‘De Duurzame Snelweg A15‘, hebben

veel bewoners uit de omgeving van de A15 kennisgemaakt met

elektrisch rijden. Dat gebeurde met o.a. testritjes en met open

dagen waarin eigenaren trots tekst en uitleg gaven over hun

elektrische auto.

Niet alles zat mee. Zo mislukte het binnen de campagne

Stroomsterren bijvoorbeeld om mensen te verleiden over te

stappen naar donkergroene stroom: er was te weinig animo voor

om dat via onze speciaal hiervoor opgezette actiewebsite te doen.Bedrijven steunen in transitie

We hadden het er druk mee: in vele gesprekken rekenden

we bedrijven voor welke kansen een transitie naar duurzaamheid

biedt. In de campagne Nieuw Licht Op De Zaak deden we hen een

mooi aanbod om oude tl-buizen in bedrijfspanden te vervangen

door energiezuinige lampen. Daarnaast groeide bij bedrijven de

belangstelling om producten te endorsen met ons logo.

Met onze Doggybagcampagne richtten we ons op zowel

horeca als gasten. Het tegengaan van voedselverspilling

kwam in Nederland overtuigend ‘op de kaart’, onder meer

door de uitgebreide persaandacht. De jaarlijkse Stroomranking

op duurzaamheid liet de consument haarfijn zien hoe

energiemaatschappijen scoren op groene energie. Investeren in

duurzaamheid? Transparantie stimuleert!

En ook het onderwijs had onze aandacht in 2014. Scholen hebben

vaak veel ruimte op hun daken: met een ontzorgend aanbod

hebben we hen verleid om zonnepanelen te plaatsen.

Connectie!

In 2014 maakten we een vliegende start met de communities

van Natuur & Milieu: platformen voor mensen die zich verbonden

voelen met onze thema’s. Binnen de communities ‘Goed Eten’,

‘Slim op Weg’, en ‘Betere Energie’ bieden we onze achterban de

mogelijkheid om thematisch geïnformeerd te blijven, ideeën uit te

wisselen, nieuwe producten te proberen en elkaar te inspireren.

Het idee slaat enorm aan. Onze nieuwsbrieven en social

mediakanalen die aan de thema’s zijn gekoppeld, zijn afgelopen

jaar sterk gegroeid in bereik.

Een ondernemende organisatie

Ons team groeide met 8% naar bijna 50 fte, vooral om

campagnes en de communicatie met consumenten en bedrijven

professioneel vorm te geven.

Door een ondernemende organisatie te zijn, kiest Natuur &

Milieu impliciet voor een veelheid van nieuwe initiatieven: het

jaarverslag getuigt hiervan. Ook meer risicovolle projecten krijgen

het groene licht, mits zij kansrijk zijn en aan diverse criteria

voldoen. Hoewel risico’s vooraf zorgvuldig worden afgewogen,

kon dit een verlies op de begroting van bijna € 200.000 niet

voorkomen. Het werd veroorzaakt door een aantal incidentele

verliezen op projecten en door het achterblijven van de verwachte

groei. Alle reguliere kosten bleven overigens netjes binnen hun

budget.

2015: Focus op bedrijven

In 2015 gaan we verder op de ingeslagen weg; we bedenken en introduceren slimme, creatieve oplossingen voor overheid, consumenten en

bedrijven. Dat doen we inspirerend en samen met anderen. Ons doel: bijdragen aan een duurzame wereld.

We willen weer groeien in omzet en focussen daarbij op de bedrijvenmarkt. De beheersmatige kant zullen we verder professionaliseren. Scherpe

risicoanalyses van nieuwe projecten horen daarbij.

In 2015 evalueert de Nationale Postcode Loterij ons als beneficiënt en zal zij besluiten of we voor een nieuwe periode van vijf jaar een bijdrage

mogen verwachten. Wij zien deze evaluatie vol vertrouwen tegemoet, evenals alle andere uitdagingen in 2015.

Tjerk Wagenaar,

directeur

Missie & strategie

Onze missie

Natuur & Milieu zet zich met hart en ziel in voor een

duurzame en gezonde wereld. Samen met mensen,

bedrijven en overheden willen wij het verschil maken

met schone energie, slimme mobiliteit en gezond

voedsel.

Werken bij onze organisatie betekent voor onze

medewerkers dat zij invulling geven aan een

gezamenlijke én een persoonlijke missie. Als team

werken we, niet aflatend en gedreven, aan de zorg

voor de kwaliteit van onze leefomgeving en de zorg

voor het milieu: hier en elders, nu en later. Dat gebeurt

ondernemend, samen met vele andere partijen en

oplossingsgericht.

Werkwijze

Afhankelijk van doel, doelgroep, partners en aard van het

vraagstuk, kiezen we voor één of meerdere interventies die op

elkaar zijn afgestemd. Daarbij willen we dat het een plezier is om

met ons te werken: samen, oplossingsgericht en inspirerend.

De overheid bedienen we gevraagd en ongevraagd van advies

en onderzoek. We lobbyen ten faveure van milieuvriendelijke

maatregelen en wetgeving, en voeren concrete projecten uit.

Voor en met bedrijven vervullen we verschillende taken en

rollen. Zoals advies, een partnerschap om bedrijfsdoelen te

verduurzamen, de verbinding van onze naam aan een keurmerk,

een lobbydienst, een concreet project of de ontwikkeling van

eigen Natuur & Milieu business cases.

Consumenten mogen rekenen op campagnes en projecten, gericht

op bewustwording en opinievorming. Ook ontwikkelen we eigen

consumentgerichte business cases.

Onze strategie

Onze strategie vatten we samen in onze drie V’s: Verbinden,

Versnellen en Verzilveren. Om onze missie te realiseren willen

wij ons graag verbinden. Dat doen we met mensen, organisaties,

bedrijven en overheden die net als wij die duurzame en gezonde

wereld als ideaal hebben.

Gezamenlijk willen we het bereiken van dat ideaal versnellen

door maatschappelijke en politieke ontwikkelingen te stimuleren

en te beïnvloeden. En op weg naar ons ideaal willen we stappen

verzilveren. Afspraken worden bijvoorbeeld vastgelegd in wetten

of regels, bedrijven werken aan het verduurzamen van hun

productieprocessen, consumenten kiezen steeds meer en bewust

voor het duurzame alternatief.

Verbinden, versnellen en verzilveren concretiseren we in

een drieledige aanpak, waarbij activiteiten elkaar onderling

versterken:

- campagnes, gericht op mensen;

- samenwerking met bedrijven;

- beïnvloeden van de Haagse en Europese politiek.

Positionering

Natuur & Milieu is een maatschappelijke organisatie die

maatschappelijk onderneemt. Bij alles wat we doen staat onze

onafhankelijke positie voorop. Tevens zijn al onze rapporten,

conclusies en berichten feitelijk. In onafhankelijkheid en fact

based werken schuilt onze kracht. We zijn er zuinig op.

Maatschappelijk ondernemerschap brengt nieuwe risico’s met

zich mee. Om deze risico’s scherp in het vizier en beheersbaar te

houden, voeren we een actief risicomanagement en creëren we

waar nodig financiële buffers.

Welbewust onafhankelijk

Ons succes valt of staat bij onze gerespecteerde en

onafhankelijke positie binnen de samenleving. Aan deze

verworven positie houden we welbewust vast. Dat doen we

door activiteiten altijd te ondernemen vanuit een inhoudelijk

doel en gericht op oplossingen. Alle daarbij behorende uitingen

toetsen we aan onze merkwaarden.

Omdat we een blijvend verschil willen maken, is het belangrijk

dat we resultaten kunnen meten. Gewenste doelen en

resultaten bepalen we dan ook vooraf. Elk project sluiten we af

met een evaluatie. Dit stelt ons in staat waardevolle lessen toe te

passen bij nieuwe projecten; om in de toekomst nog effectiever

te kunnen verbinden, versnellen en verzilveren.

Inkomsten

De Nationale Postcode Loterij en donateurs maken het

mogelijk om onze onafhankelijke positie te behouden en van

daaruit te werken aan onze missie. Daarnaast heeft Natuur &

Milieu projectgebonden inkomsten uit tal van bronnen (overheid,

bedrijven, fondsen).

Kennisrelatie en partnerships

De Nationale Postcode Loterij en donateurs maken het

Gedegen en actuele kennis van milieuvraagstukken en inzicht

in maatschappelijke ontwikkelingen: het is de basis voor

opinievorming en projecten en maakt Natuur & Milieu tot

autoriteit op haar gebied.

We houden kennis en inzichten op peil, onder meer door goed en

intensief contact met ter zake doende relaties: wetenschappelijke

organisaties en onderzoeksinstellingen, gespecialiseerde

adviesbureaus en collega natuur- en milieuorganisaties.

Met de drie adviesbureaus CE Delft, Ecofys en DHV sloten we

een samenwerkingscontract. Samen voeren we regelmatig

inhoudelijke debatten, om te leren van wederzijdse ervaringen.

Met wetenschappelijke instellingen zoals TU Delft, TU Eindhoven,

TU Twente en Wageningen University onderhouden we contact

op basis van voorkomende vragen en kwesties.

Waar we kansen zien en dat effectief achten, zoeken we gericht

samenwerking met andere organisaties. In 2014 werkten we

bijvoorbeeld bij de uitvoering van het Energieakkoord nauw

samen met De Groene Zaak, de DE-Koepel en Nederland Krijgt

Nieuwe Energie.

Samenwerking bedrijfsleven

Natuur & Milieu werkt in toenemende mate samen met

het bedrijfsleven. In 2014 startten we onze eerste B2B-

campagne, namelijk Nieuw Licht op de Zaak.

Samenwerking met koplopers is essentieel om grote

stappen te kunnen zetten in ons streven naar een

duurzame en gezonde wereld. Wij focussen daarom

nadrukkelijk op langdurige verbindingen met organisaties

die een sterk duurzaamheidsbeleid voeren en van daaruit

een ambitieuze strategie willen formuleren. Hierbij kan

Natuur & Milieu als adviseur en/of counterpart optreden,

evenals bij de implementatie ervan in systemen en cultuur.

Voor 2015 ontwikkelen we, in overleg met de doelgroep,

nieuwe proposities waarmee we bedrijven helpen

nieuwe stappen te zetten in hun duurzaamheidsbeleid

en -strategie. Elk nieuw contact met het bedrijfsleven

onderzoeken we zorgvuldig op mogelijkheden, rendement,

maar ook op het risico van belangenverstrengeling. Onze

onafhankelijkheid mag immers nooit in het geding komen.

Groene11

De Groene11 is het samenwerkingsverband voor

public affairs van veertien Nederlandse natuur- en

milieuorganisaties. Het doel van de samenwerking is een

nog effectievere lobby van de deelnemende organisaties

richting het Nederlandse parlement en de Europese

Unie. Daartoe voeren de organisaties van de Groene11

gezamenlijk een klein bureau in Den Haag.

Medewerkers van de Groene11 zijn enerzijds vast

aanspreekpunt voor politiek Den Haag. Anderzijds

informeren zij de aangesloten organisaties over

ontwikkelingen en adviseren zij bij beleidswerk dat zich

richt op de politiek. De Groene11 maakt deel uit van de

organisatie Natuur & Milieu, de medewerkers van de

Groene11 zijn bij ons in dienst.

De deelnemende organisaties zijn: De12Landschappen,

Greenpeace Nederland, IUCN Nederlands Comité, IVN

Nederland, Landschapsbeheer Nederland, Milieudefensie,

Natuur & Milieu, Natuur- en Milieufederaties,

Natuurmonumenten, Stichting De Noordzee, Stichting

VeldOnderzoek Flora en Fauna, Vogelbescherming

Nederland, Waddenvereniging, Wereld Natuur Fonds.

In 2014 werd afscheid genomen van Wyke Smit, die

jarenlang het gezicht was van de Groene11. Karen van den

Einden werd de nieuwe collega adviseur public affairs van

Arabella Bosscher.

VFI

Met meer dan 120 andere maatschappelijke organisaties

werken we samen in VFI, de branchevereniging van goede

doelen. VFI biedt ons een platform om de maatschappelijke

waarde van goede doelen te versterken en handvatten

bij het versterken van de transparantie van onze

bedrijfsvoering.

Natuur & Milieu is een actief lid van de branchevereniging.

We zijn met name betrokken bij de discussies en

meningsvorming over bestuurs- en toezichtsvragen,

transparantie, gedragscodes en de relatie met de overheid.

Medewerkers

Gedreven medewerkers, die oplossingsgericht en

inspirerend werken aan de gedeelde missie zijn de grootste

kracht van Natuur & Milieu. De organisatie kende in 2014

vier ondernemende teams: Energie, Voedsel, Mobiliteit en

Marketing & Campagnes. Zij werden ondersteund door de

teams Financiën, P&O en Ondersteuning.

In 2014 hebben we gezamenlijk belangrijke stappen gezet

in de ontwikkeling van kennis en vaardigheden op het

gebied van maatschappelijk ondernemen. Lees hier verder

over P&O.

Europa

Binnen de internationale milieubeweging staat Natuur

& Milieu te boek als één van de meest professionele en

goed georganiseerde milieugroepen van Europa. Op die

reputatie zijn we trots. We zetten onze kennis en ervaring

graag in. Internationale samenwerking is een must; een

beter milieu stopt immers niet bij landsgrenzen.

Onze Europese werkzaamheden vinden veelal ‘achter

de schermen’ plaats: niet altijd even zichtbaar, maar

wel degelijk bijdragend aan een mooier, schoner en

duurzamer Nederland. Natuur & Milieu deelt invloed,

kennis en inzicht op diverse posities binnen de Europese

milieubeweging:

onder meer als actief lid van het European Environmental

Bureau. Dit is een koepelorganisatie van circa 140

Europese natuur- en milieuorganisaties;

met een bestuurszetel in de European Federation for

Transport and Environment (T&E). Deze federatie zet

zich in voor schonere auto’s en duurzaam vervoer;

door actieve participatie in de Europese tak van het

wereldwijde Climate Action Network (CAN). Hier oefenen

wij invloed uit op het Europese klimaat- en energiebeleid.

Werkbezoek

In mei toog ‘heel Europa’ naar de stembus voor een nieuw

Europees parlement, en na de zomer gingen de nieuwe

Europarlementariërs aan de slag.

Natuur & Milieu organiseerde samen met de Groene11

een succesvol werkbezoek voor de Nederlandse

Europarlementariërs. Doel: elkaar leren kennen en goede

werkrelaties opbouwen. Het werkbezoek betrof een

bezoek aan een veehouderij die zelf veevoer teelt en aan

een Natura 2000 natuurgebied in de Biesbosch. Uiteraard

boden we onze gasten vervoer in elektrische auto’s.

Europese Commissie bij de les gehouden

In november trad de nieuwe Europese Commissie aan,

onder leiding van de Luxemburger Jean-Claude Juncker,

met PvdA-er Frans Timmermans als rechterhand. De

verwachtingen waren hooggespannen. Timmermans

beloofde immers dat “betere regelgeving niet tot minder

milieubescherming zou leiden”. Hierin bleek hij echter

weinig standvastig. De Commissie overwoog kort na

haar aantreden twee belangrijke dossiers, te weten

luchtkwaliteit en afval/circulaire economie, terug te

trekken.

Natuur & Milieu droeg actief bij aan de protesten die

Timmermans en Juncker ervan overtuigden om op het

laatste moment hun werkpakket 2015 aan te passen.

Dat gebeurde onder meer met een Twitterstorm.

Volgens de officiële lezing worden de werkpakketten nu

teruggetrokken om aangescherpt te kunnen worden.

Hoewel er hierdoor geen sprake meer lijkt van afstel, is

Natuur & Milieu niet blij met het uitstel. In heel Europa is

immers al twee jaar aan een stevig luchtkwaliteitspakket

gewerkt.

Thema: Energie

Een verdere opwarming van de aarde heeft catastrofale gevolgen voor mens en dier. Natuur & Milieu heeft in 2014 dan ook hard gewerkt om de klimaatdoelstellingen in Nederland scherp in het vizier te houden. We willen de hoeveelheid broeikasgassen die in de atmosfeer komt beperken. Een opwarming met meer dan twee graden is zeer gevaarlijk. Om dit voor elkaar te krijgen is de Trias Energetica een belangrijke strategische leidraad: energieverspilling tegengaan, maximaal gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen en efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen. Deze strategie krijgt vorm in campagnes die zich richten op consumenten, bedrijfsleven en overheid.

Energieakkoord

Successen en een lange adem

Een commissie onder voorzitterschap van Ed Nijpels bewaakt

de uitvoering van het Energieakkoord. Natuur & Milieu maakt

deel uit van deze commissie. Daarnaast zijn we lid van de

adviesgroep ‘wind op zee’ en de werkgroep voor de bepaling van

de duurzaamheidscriteria voor biomassa. Deze biomassa wordt

gebruikt in bij – en meestook (dat wil zeggen: de gedeeltelijke

vervanging van kolen door biomassa in kolencentrales).

Eerste stappen

In 2014 werden de eerste, vaak succesvolle stappen gezet in de

uitvoering van het akkoord.

Zo is de sluiting van vijf Nederlandse kolencentrales veiliggesteld;

dit gebeurde door een wijziging van de rendementseisen voor

kolencentrales.

Er is er een gedragscode ‘wind op land’ opgesteld. Daarmee wordt

beter rekening gehouden met het woongenot van omwonenden,

die bovendien kunnen meeprofiteren van investeringen in de

directe leefomgeving.

Er zijn flinke stappen gezet voor wind op zee. Een belangrijke stap

is het aanwijzen door het kabinet van elektriciteitstransporteur

Tennet als netbeheerder op zee.

Punt van discussie

De uitvoering van het Energieakkoord vereist ook een lange

adem.

De werkgroep, bestaande uit milieuorganisaties en

energieproducenten, bereikte overeenstemming over de

duurzaamheidscriteria voor biomassa. De mate van verplichting is

echter nog een punt van discussie. De energieleveranciers vinden

een inspanningsverplichting voldoende. Natuur & Milieu en de

andere milieuorganisaties vinden dit te mager en daarom wensen

ze een resultaatverplichting.

In 2015 zet Natuur & Milieu zich 100% in voor het Energieakkoord;

met name zullen we ons richten op de afspraken over

energiebesparing.

Hoofdpunten Energieakkoord

Het Energieakkoord werd ondertekend door ruim veertig partijen:

organisaties, overheid en bedrijfsleven zijn vertegenwoordigd.

De hoofdpunten zijn:

- In 2020 wordt 14% van de energie in Nederland duurzaam

opgewekt, in 2023 16%.

- In 2013 is er 4.450 MW wind op zee gerealiseerd en in 2020

staat er 6.000 MW wind op land.

- Vijf zwaar vervuilende kolencentrales uit de jaren tachtig

worden gesloten, de laatste per 1 juli 2017. In ruil hiervoor wordt

vanaf 2016 de kolenbelasting afgeschaft.

- Er wordt een maximum grens van 25 Petajoules gesteld aan de

bijstook van biomassa in de resterende, nieuwe kolencentrales.

NIEUW LICHT OP DE ZAAK

Weg met die TL-lampen

Als de tientallen miljoenen TL-lampen in Nederlandse bedrijven

worden vervangen door een energiezuinige variant levert dat

fikse winst op voor het milieu: op jaarbasis komt de bespaarde

CO2-uitstoot namelijk overeen met de CO2-uitstoot van 1 miljoen

auto’s. De gezamenlijke financiële besparing voor ondernemers:

jaarlijks 725 miljoen euro.

Met de campagne Nieuw Licht op de Zaak maakt Natuur & Milieu

het aantrekkelijk de verouderde TL-Lampen te vervangen.

Deelnemende ondernemers worden namelijk extra in het

zonnetje gezet, om zo een sneeuwbaleffect te veroorzaken

en uiteindelijk iedereen te helpen aan Nieuw Licht op de Zaak.

GreenFox draagt zorg voor de installatie.

De campagne heeft tevens een sociaal-maatschappelijk karakter.

GreenFox werkt namelijk met mensen die bijvoorbeeld door ziekte

of een handicap moeilijk aan het werk komen.

Campagne

Tot eind december werd door bedrijven en organisaties voor zo’n

3000 lampen een offerte aangevraagd. Hangen in uw kantoor

nog dikke TL-balken? Dan is het tijd voor Nieuw Licht op de Zaak!

De campagne loopt tot 13 november 2015.

- Afnemers van lokale opwek van duurzame energie krijgen 7.5

cent per kWh korting op de energiebelasting. Dit gebeurt via

een postcoderegeling.

- Woningbouwcorporaties krijgen gedurende vier jaar 100

miljoen euro om woningen te isoleren.

- Huiseigenaren kunnen uit een speciaal fonds een goedkope -

lening krijgen voor woningisolatie.

- Er komt een Energie Prestatie Keuring (EPK) voor bedrijven en

instellingen, vergelijkbaar met de APK voor auto’s.

stroomranking

Waar komt ‘jouw’ stroom vandaan?

De eerste stroomranking vond plaats in februari en had

betrekking op 2012. Dit onderzoek werd uitgevoerd in

samenwerking met Greenpeace, de Consumentenbond, WISE,

vereniging Eigen Huis, Wereld Natuur Fonds en Hivos.

Doel: de consument inzicht geven in de duurzaamheid van

zijn elektriciteitsleverancier, een grotere transparantie

van de elektriciteitsmarkt en, niet in de laatste plaats:

elektriciteitsleveranciers stimuleren tot duurzame keuzes.

Bij in Nederland opererende elektriciteitsleveranciers

onderzochten we twee zaken:

- De duurzaamheid van de geleverde stroom

- De duurzaamheid van (investeringen in) het eigen productiepark

Het onderzoek was zeer verhelderend en leverde een top 5 op:

Windunie, Raedthuys, HVC, Eneco en Dong.

Stroomsterren

Aan dit onderzoek was de overstapcampagne ‘Stroomsterren’

gekoppeld. Deze campagne was helaas minder succesvol dan

verwacht. Veel consumenten die overstapten deden dit via de

site van de leverancier zelf of via een vergelijkingssite. Hierdoor

hebben we helaas verlies gedraaid op dit project.

Ranking over 2013

Gezien de heldere resultaten van het onderzoek over 2012,

besloten Natuur & Milieu en haar partners Consumentenbond,

Greenpeace en Hivos ook tot een stroomranking over 2013.

De resultaten van dit onderzoek werden in december 2014

bekend gemaakt via het Tv-programma Kassa Groen. De top 5

werd gevormd door Raedthuys, Windunie, Huismerk Energie,

Qurrent en Greenchoice. Van de grote energiereuzen is Eneco de

meest duurzame stroomleverancier. De grote verliezers waren

Vattenfall/Nuon, Atoomstroom, Delta en RWE/Essent.

De globale trend ten opzichte van 2013 is voorzichtig positief. Dit

komt voornamelijk doordat de investeringen van de bedrijven

gemiddeld duurzamer worden.

Impact

Uit de media-aandacht en de reacties van de onderzochte

bedrijven blijkt dat het belang en de autoriteit van dit onderzoek

wordt erkend. In 2015 volgt opnieuw een stroomranking, deze

maal met betrekking tot duurzaamheidsprestaties in 2014.

Inzet op windenergie

Van alle vormen van duurzame energie heeft windenergie voor

Nederland de meeste potentie. In Nederland waait het immers

vaak.

Natuur & Milieu organiseerde in 2014 verschillende campagnes en

onderzoeken.

Kosten en baten

In november ging SEO Economisch Onderzoek aan de slag in

opdracht van Natuur & Milieu. We wilden scherp in beeld hebben

wat de maatschappelijke kosten en baten zijn van windmolens

op zee. Uit het rapport ‘Windmolens en Welvaart’ blijkt dat de

maatschappelijke kosten-batenanalyse in het beste geval uitkomt

op een positief saldo van 12.3 miljard euro. In het slechtste geval

is het saldo maximaal 1.2 miljard euro negatief. Dit resultaat zet

wind op zee in een heel ander daglicht, omdat blijkt dat het in alle

gevallen rendabele investeringen zijn.

Wind voor Jou

Met de ‘Wind voor Jou’ campagne liet Natuur & Milieu zien dat

windmolens er ‘ook voor jou’ staan. Windenergie maakt het

bijvoorbeeld mogelijk om met zijn allen het Nederlands elftal op

TV te zien spelen. Nu én in de toekomst. Fabels over windenergie

werden weerlegd. Windenergie gaat terug naar het net: met

windstilte blijft het licht dus echt branden.

Zeekracht

Net als in 2013 waren er vanuit het project Zeekracht in 2014

tal van acties omtrent windenergie. Zo was er in juli een

expertmeeting. Thema: welke stappen zijn nodig om de 3450 MW

aan windenergie op zee te realiseren die zijn afgesproken in het

energieakkoord? Daarnaast deed Zeekracht onderzoek naar de

invloed van offshore windmolens op kusttoerisme. Slechts 7%

van de strandbezoekers zegt minder vaak naar de kust te komen

als aan de horizon windmolens zichtbaar zijn. 89% maakt het

niets uit. 4% zegt juist vaker te komen!

zon zoekt dak

Zonnepanelen op je dak: zonder zorgen, voor een aantrekkelijke

prijs. Natuur & Milieu regelt alles, van offerte tot installatie.

Wegens succes beleefde de campagne Zon Zoekt Dak in 2014 zijn

vijfde editie. Ruim 5.000 mensen deden deze keer mee. Een mooi,

maar wel bescheidener aantal dan in voorgaande jaren. De meest

waarschijnlijke reden hiervoor is dat een groot gedeelte van onze

achterban inmiddels al eerder van zijn dak een energiecentrale

heeft gemaakt.

In 2015 zullen we met de volgende editie van Zon Zoekt Dak dan

ook een andere insteek kiezen. Zo willen we een breder publiek

bereiken en de versnelling naar een duurzame energievoorziening

nog een eind verder op weg helpen.

En verder..

Natuur & Milieu voerde in 2014 meer projecten uit op het gebied van duurzaamheid en energie. Zo hadden we niet alleen Zon Zoekt Dak, maar ook

Zon Zoekt School en de Scouting Zonnestrijd. Met de campagne Zon Zoekt School presenteerden we een aantrekkelijk aanbod voor scholen om

via Natuur & Milieu zonnepanelen aan te schaffen. Zonnestrijd was de campagne waarbij 170 scoutinggroepen door heel Nederland streden om

felbegeerde zonnepanelen.

Verder deden we ons best om te voorkomen dat er een nieuwe kolencentrale in de Eemshaven zou worden geopend. Ook tegen het verdiepen

van de vaargeul, ten behoeve van de aanvoer van kolen, hebben we in 2014 bezwaar aangetekend. De Slimwoner-campagne stimuleert

energiebesparing in huizen en gebouwen. Een onderdeel daarvan is een collectieve inkoopactie voor spouwmuurisolatie, waaraan ruim 2.800

huiseigenaren meededen. Een overzicht van deze en andere initiatieven binnen het thema energie vind je hier.

Thema: mobiliteit

2014 was een succesvol jaar voor het thema Mobiliteit. Natuur & Milieu hoort bij de wegbereiders van het elektrisch rijden in Nederland. Het past in onze visie op moderne mobiliteit zonder emissie. Al vanaf 2007, waarin we een eigen elektrische auto presenteerden op de Auto-RAI en een plan van aanpak voor elektrisch rijden aanboden aan de minister-president, tot nu. Volharding loont: elektrisch rijden beleefde in 2014 zijn doorbraak. Meer projecten ontwikkelden zich positief. Daarbij zijn we niet bang om te duwen tegen heilige huisjes. Zo sturen we aan op autobelastingen in 2015 waarin de vervuiler meer betaalt. We staan daar 100% achter. Het gaat immers om onze wereld, ons milieu. Dit ondernamen we in 2014:

MONSTERCOALITIE

Een alternatief voor de autobelastingen in 2016 waarin de

elektrische auto het minst, en de vervuiler het meest betaalt:

Natuur & Milieu maakt zich er hard voor, met succes.

De vervuiler betaalt

“Monsterverbond auto- en milieuclubs helpt Wiebes” kopte de

Telegraaf op de voorpagina op 3 november. Natuur & Milieu

had succesvol het initiatief genomen voor een brede coalitie

met als doel: een alternatief voor de autobelastingen in 2016.

De autobranche en een aantal maatschappelijk organisaties

deden mee. In een week tijd was de coalitie het eens en werden

bestaande plannen ingeruild voor ons alternatieve voorstel.

Dit voorstel komt de elektrische rijder tegemoet. De vervuiler

daarentegen, wordt meer belast. Met grote milieuwinst tot gevolg.

Uitwerking van het voorstel

Als coalitie streven we naar 200.000 elektrische auto’s op de

Nederlandse wegen over zes jaar. Fiscale voordelen helpen om dit,

behalve ideëel, ook financieel aantrekkelijk te maken. Het voorstel

houdt o.a. in:

Een beoogde extra bijtellingscategorie vervalt, waardoor de plug-

in aantrekkelijker wordt. De fiscale ruimte tussen plug-in hybrides

en conventionele auto’s wordt dan namelijk groter.

De plug-in elektrische auto’s gaan naar 15% bijtelling. Volledige

elektrische auto’s houden nog een jaar de lage 4% bijtelling.

Volledig elektrische auto’s blijven vrij van motorrijtuigenbelasting,

plug-in hybrides worden voor de helft belast. De vervuilende

auto’s betalen echter meer.

BRANDSTOFVISIE

In Nederland moeten de CO2-emissies met 80 tot 95% omlaag.

Om een gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen en mensen

gezonder en langer te laten leven. Pakweg een derde van de

emissies komt van vervoer, van onszelf en de goederen die we

kopen. De doelen zijn haalbaar. Verkeer en vervoer staan namelijk

aan de vooravond van een grote omslag van fossiele energie

naar schone energie. We gaan rijden en varen op zon, wind en

getijdestroom en voor een kleiner deel op duurzame biomassa.

Vervoersmiddelen kunnen tot 80% efficiënter. En we kunnen

meer doen met minder kilometers. Door slim te werken

en te produceren, vaker de fiets te nemen en met kortere

transportafstanden, slimme ICT en meer openbaar vervoer. Dit

is niet alleen nodig voor het klimaat, het zorgt ook voor schone

lucht, innovatie, banen en energieonafhankelijkheid.

In het eind 2014 opgestelde rapport Een heldergroene visie

op duurzame brandstoffen laten Natuur & Milieu, Greenpeace,

Milieudefensie, het Wereld Natuur Fonds en IUCN Nederland zien

hoe we deze omslag naar schone energie in Nederland kunnen

realiseren. Waar moeten we vooral wel op inzetten, en waarop

vooral niet?

PROJECT A15

Natuur & Milieu en Milieudefensie werken samen aan een droom:

de A15 moet de eerste duurzame snelweg ter wereld worden. Om

dit te realiseren zijn we Project A15 begonnen. Dit project wordt

mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij. De

ambitie is: in 2015 rijden over de A15 – de drukke verkeersader

die Rotterdam met het oosten van Nederland verbindt – 40.000

mensen in elektrische (deel)auto’s op – bij voorkeur lokaal

opgewekte – stroom uit zon en wind. Om dit te realiseren voeren

we tal van deelprojecten uit, waarbij Natuur & Milieu zich vooral

concentreert op elektrisch rijden en zonne-energie. We lichten

enkele voorbeelden van deze deelprojecten uit.

Nu Elektrisch

“De eerste milieuclub ter wereld die elektrische auto’s verkoopt”

kopten de kranten toen Natuur & Milieu in juni 2014 de scherp

geprijsde, 100% elektrische Nissan LEAF aanbood. Met Nu

Elektrisch veroverden we rap 20% van de particuliere markt.

Sinds november 2014 loopt de tweede actie, ditmaal met vier

verschillende elektrische auto’s. Met het aanbod van Nu Elektrisch maakt

Natuur & Milieu het kiezen voor een elektrische auto heel makkelijk. Je

betaalt een vast bedrag per maand en er zijn geen extra kosten voor

onderhoud, verzekeringen of reparaties.

Met zestig afgesloten contracten veroverde Natuur & Milieu in 2014 al

20% van de particuliere markt voor elektrisch rijden.

Testrijders

testDoor je auto te delen, maak je hem duurzamer. In 2014 hadden 35

Testrijders één uitdaging: Wie verhuurt zijn elektrische auto het vaakst?

De Testrijders van ProjectA15 rijden 100% elektrisch met de Nissan LEAF

en delen hun auto met vrienden, collega’s en onbekenden. SnappCar zorgt

voor de logistiek. Degene die na een jaar zijn auto met de meeste mensen

deelde, wint de Testrijders Team Trial. Overal langs de A15, van Rotterdam

tot Nijmegen, kun je een auto huren. Met het project laat Natuur & Milieu

zien wat de voordelen zijn van zowel elektrisch rijden als autodelen.

Inmiddels zijn de auto’s al meer dan 1.500 keer gedeeld en verspreidt het

concept zich rap langs de snelweg A15.

Instapdag

instapVooroordelen tegen elektrisch rijden: ze verdwijnen

gestaag. Natuur & Milieu besloot mensen te laten ontdekken hoe

prettig, praktisch en voordelig elektrisch rijden is. En wie kan deze

boodschap nu beter uitdragen dan de e-rijder zelf?

Natuur & Milieu organiseerde op zaterdag 20 september de

eerste Instapdag. De oprit van 200 elektrische autobezitters

transformeerde tot showroom. Vrienden, buren, kennissen

en onbekenden waren welkom om de auto aan alle kanten te

bekijken. Een soort Open Huizendag, maar dan voor elektrische

auto’s. 2500 ‘Instappers’ kwamen langs op dit voortaan jaarlijks

terugkerende evenement.

Hoofdpartners van de Instapdag waren Nederland Elektrisch,

Stedin, de Postcode Loterij en Project A15.

plug-in coalitie

Leuk, een hybride auto: kun je overschakelen op benzine als de

accu leeg is. Maar dan moet je wel de verleiding weerstaan om

metéén op benzine te rijden! Een coalitie geeft PHEV-rijders (Plug-

in Hybrid Electric Vehicle) een duwtje in de goede richting.

Hybride = goed, maar met verleiding

Medio 2013 verschenen de plug-in hybride auto’s op de markt,

als aanvulling op volledig elektrisch aangedreven auto’s. Natuur

& Milieu ondersteunt de snelle transitie naar elektrisch rijden en

gelooft dat de PHEV een belangrijke aanjager hiervoor is. Maar

dan moeten ze wel elektrisch rijden!

Sinds de introductie van deze auto’s bleek al snel dat lang niet

alle berijders hun PHEV genoeg laden om in de buurt van

het gewenste aantal elektrische kilometers te komen. Om

hen een duwtje in de goede richting te kunnen geven, richtte

Natuur & Milieu samen met VNA (Vereniging van Nederlandse

Autoleasemaatschappijen) de Plug-in Coalitie op. Alle partijen

zien het belang van een transitie naar elektrisch rijden en de rol

van de PHEV daarin. In de coalitie committeren grote bedrijven en

leasebedrijven zich aan verbeterde prestaties van hun PHEV’s en

borging in hun leasebeleid.

Drie initiatieven

Op 7 oktober presenteerde de Plug-in Coalitie op dMobiliteit - plug-in

coalitie - ev-wijzere

Ecomobiel-beurs drie initiatieven om het elektrisch gebruik van PHEV’s te

verbeteren:

EV-Wijzer: brochure voor bedrijven met best practices en een

voorbeeld hoe het goed gebruiken van PHEV’s geborgd kan worden in

autoregelingen.

Convenant VNA/RAImet afspraken over maatregelen voor importeurs en

leasebedrijven om het elektrisch verbruik te verbeteren.

Driejarig monitoringproject van TNO met The New Motionom het verbruik

in het algemeen te analyseren. Specifieke aandacht is er voor het effect

van maatregelen bij fleetowners.

Plannen voor 2016: de Plug-in Coalitie wordt dan een brede bedrijfs- en

berijderscoalitie. Doel wordt het elektrisch rijden in Nederland stimuleren

en drempels voor laden wegnemen.

En verder..

Natuur & Milieu ondernam nog veel meer op het gebied van mobiliteit. Samen met Jonge Veranderaars hebben we Train2EU opgezet, de eerste echte

Europese spoorwegmaatschappij. Ook hebben we in Den Haag aandacht gevraagd voor de positie van de fiets binnen de nieuwe Werkkostenregeling

(WKR). Met Het Nieuwe Draaien zorgden we ervoor dat machinisten van hijskranen en graafmachines zich door middel van trainingen meer bewust

werden van hun brandstofverbruik. Ook het opschalen van autodelen en daarmee het stimuleren van de deeleconomie behoort tot onze activiteiten.

Een overzicht van deze en enkele andere projecten van het afgelopen jaar vind je hier.

Thema: voedsel

In Nederland hebben we steeds meer aandacht voor de impact van de productie en consumptie van ons dagelijkse voedsel op natuur, milieu en dierenwelzijn. Dat is een groot pluspunt, want tenminste 25% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen heeft hiermee te maken. Denk bijvoorbeeld aan de veehouderij, maar ook aan ontbossing of transport en koeling. Natuur & Milieu werkt met man en macht aan de verduurzaming van zowel de voedselproductie als -consumptie.

Door te laten zien hoe je een dag lekker kunt eten zonder vlees.Met oplossingen die voedselverspilling tegengaan.En met onderzoek naar de milieu-impact van verschillende producten.De keuze voor duurzaam? Het wordt, als het aan ons ligt, zo eenvoudig als wat. Dit ondernamen we daarvoor in 2014:

DOGGYBAG

Jaarlijks gaat in de Nederlandse horeca enorm veel voedsel de

vuilnisbak in. 51.000 ton, om precies te zijn. Oftewel: 77 miljoen

warme maaltijden. Doodzonde, vinden we bij Natuur & Milieu.

Eten dat niet wordt opgegeten betekent een verspilling van water,

land, energie, arbeid en grondstoffen. In 2014 deelde Natuur

& Milieu daarom 50.000 gratis doggybags uit aan restaurants

door heel Nederland. Een campagne die indruk maakte bij de

consument en die volop media-aandacht kreeg. Meenemen die

hap!

Doggybag: meenemen die hap!

Met de campagne wilde Natuur & Milieu een taboe doorbreken.

Alhoewel veel Nederlanders een hekel hebben aan

voedselverspilling, schromen restaurants om een doggybag aan

te bieden. En gasten vragen er niet zo makkelijk om. Uit onderzoek

blijkt dat 80% denkt: ‘dat kan niet’ of ‘dat hoort niet’. Of kan het

wél?

Als we iets willen doen aan klimaatverandering en de groeiende

wereldbevolking willen voeden, is het belangrijk om onze

voedselverspilling te verminderen. Onder het motto ‘eten is te

lekker om weg te gooien’ en ‘er is altijd een goede reden om een

doggybag te vragen/aan te bieden’ slechtte Natuur & Milieu de

drempel bij zowel gast als restaurant om overgebleven eten mee

naar huis te nemen.

Media lustten er wel pap van

De media lustten wel pap van de doggybag campagne. De

lancering ervan was een succes. Het NOS Journaal, RTL Nieuws,

Editie NL en de grote landelijke dagbladen namen het onderwerp

op in zendtijd en kolommen. Op social media was de doggybag

een trending topic. Het jeugdjournaal besteedde een week lang

aandacht aan het onderwerp. Hun reportage werd uitgezonden

op de basisscholen en werd dagelijks besproken in de klas met

bijbehorende opdrachten. De lancering bereikte in totaal ruim 10

miljoen mensen.

Resultaat

Uit onderzoek van Schuttelaar & Partners en MarketResponse

(2014) bleek dat consumenten de doggybag steeds vaker noemen

als mogelijke oplossing tegen voedselverspilling in de horeca.

Ook binnen de horeca heeft de campagne resultaat opgeleverd:

hier is de discussie aangezwengeld over de beste manier om

voedselverspilling in de sector tegen te gaan.

Partners

De doggybagcampagne werd mogelijk gemaakt door

de samenwerking met hoofdpartners Oxfam Novib,

verpakkingsspecialist Depa en de Rabobank. Inmiddels zijn er 34

groothandels die proefpakketten verspreiden en/of de doggybags

in hun assortiment hebben opgenomen.

Onderzoek: hoe kijken Nederlanders aan tegen de doggybag?

De doggybag past uitstekend bij de Nederlandse cultuur. Dat

blijkt uit onderzoek van Natuur & Milieu in samenwerking met

Panelwizard. 78% van de Nederlanders heeft een hekel aan

voedselverspilling en 68% is opgevoed met de regel dat je

altijd je bord moet leegeten. Voor restaurants die een doggybag

aanbieden, valt er een wereld te winnen aan klantvriendelijkheid

en mogelijk ook in omzet: 62% van de gasten neemt graag eten

mee naar huis als dit wordt aangeboden. 16% betaalt zelfs

graag iets extra’s als ze het eten meekrijgen als maaltijd voor

de volgende dag. 30% van de mensen gaat eerder naar een

restaurant dat iets doet tegen voedselverspilling.

Rondeeleieren hebben zowel de goedkeuring van de

Dierenbescherming (drie sterren Beter Leven) als het

Milieukeurmerk. De eieren zijn exclusief verkrijgbaar bij Albert

Heijn en worden onder andere in de foodservice gebruikt door La

Place, KLM en Hutten catering.

Vergaderen tussen de kippen

Het miniRondeel is een ontmoetingsplek voor bedrijven, buren

en voorbijgangers. Je kunt je laten informeren over duurzaam

kippenhouden, energie en voedsel produceren. Je kunt er ook

ruimte reserveren voor een vergadering. In en bij het miniRondeel

worden gedurende twee jaar duurzame initiatieven ontplooid en

activiteiten, evenementen, exposities en workshops gehouden.

Partners

MiniRondeel ’t Ei-land is een initiatief van Rondeel®, Natuur &

Milieu en Wij krijgen Kippen in samenwerking met stadsdeel Zuid

en Dienst Zuidas.

MiniRondeel-kippenboerderij in zakelijk hart van Nederland

Het miniRondeel ’t Ei-land op de Amsterdamse Zuidas – zakelijk

hart van Nederland – wordt bevolkt door 200 kippen. Het laat zien

dat je midden in een stadse omgeving verantwoord (ecologisch,

diervriendelijk en winstgevend) grootschalig kippen kunt houden.

Bezoekers zien met eigen ogen dat duurzame voedselproductie,

gezond eten en duurzame energie prima samengaan. De kippen

hebben het goed: ze hebben een apart nachtverblijf, veel ruimte

en duurzaam geproduceerd kippenvoer. Het rondeel wekt zijn

eigen stroom op met zonnepanelen op het dak. De vruchtbare

tuinmest wordt gebruikt voor (moes)tuinen.

Lobby voor grenzen aan groei melkveehouderij

Wat is er met in de melkveesector aan de hand?

In 2015 lopen de afspraken over melkquota af. Naar verwachting

groeit het aantal koeien daardoor in de komende jaren met 20%.

Géén goed idee, vindt Natuur & Milieu. Een grotere veestapel

leidt tot mestoverschotten en meer risico op mestfraude, maar

ook tot een melkveehouderijsector die de intensieve veehouderij

achterna gaat.

Dat laatste is slecht voor het dierenwelzijn, want in deze bedrijven

komen koeien haast niet buiten. Een strenge meststoffenwet

steekt voor dit alles een stokje. Natuur & Milieu sprak hierover

met de Staatssecretaris voor Landbouw Sharon Dijksma, met

Kamerleden en met de sector.

Een bijzondere coalitie

Niet alleen Natuur & Milieu en andere milieuorganisaties luidden

de noodklok. Ook de zuivelsector en de boeren, georganiseerd in

de Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO), riepen de

Tweede Kamer op om de industrialisering van de melkveehouderij

tegen te gaan. Gezamenlijk is er gelobbyd voor een

grondgebonden melkveehouderij. Dit houdt in: koeien in de wei,

het veevoer zoveel mogelijk van landbouwgrond in de omgeving

en de mest uitrijden op het land waar de koeien zomers grazen.

In 2015 komt Staatssecretaris Dijksma met een voorstel voor

de invulling van de Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB).

Natuur & Milieu blijft een belangrijke gesprekspartner gedurende

dit proces.

Een groeiende melkveehouderij is in meerdere

opzichten ongewenst

Het heeft grote gevolgen voor het milieu; er zal sprake zijn van

meer broeikasgassen en een grotere ammoniakuitstoot.

De dieren zijn vaak slechter af. Dit komt omdat met name de

grote veehouderijen zullen uitbreiden; bedrijven waar de koeien

nauwelijks buiten komen.

Voor de economische positie van de Nederlandse

melkveehouderijsector betekent een significante toename van de

hoeveelheid melk een lagere prijs.

BENCHMARK KAAS

Lekkere en duurzame kaas

Nederlanders worden niet voor niets kaaskoppen genoemd: we

eten per persoon zo’n 17 kilogram kaas per jaar. Daarnaast is

kaas een belangrijk Nederlands exportproduct. Er is echter veel

melk nodig om 1 kilo kaas te maken: zo’n 10 liter. Alle koeien die

daarvoor nodig zijn, trekken een zware wissel op ons milieu.

Natuur & Milieu heeft in samenwerking met Questionmark

onderzocht wat de lekkerste en duurzaamste belegen kaas is van

2014. Ook beoordeelde een smaakpanel in Kassa Groen een aantal

kazen. Welke kaas scoort het beste (lees ook: lekkerste) voor

mens, dier en milieu?

De winnaar is de Boer en Land kaas van FrieslandCampina. Uit

het Questionmark onderzoek blijkt dat deze kaas een 15% lagere

milieuvoetafdruk heeft dan reguliere kazen en een 9 krijgt voor

dierenwelzijn. Het smaakpanel zette Boer en Land in de top drie.

Vlees op je bord? Dan wild!

Vlak voor de kerstinkopen publiceerde Natuur & Milieu, in

samenwerking met Questionmark, de vleesbenchmark. Hieruit

bleek dat wild – na de vleesvervanger – de minste milieu-impact

heeft van alle soorten vlees. Voorwaarde vanuit dierenwelzijn is

wel dat er sprake is van ‘echt’ wild: niet gefokt en gedood in het

kader van wildbeheer. Natuur & Milieu riep de overheid op om de

term ‘wild’ tot een wettelijk beschermde term te maken. Dit helpt

de consument een weloverwogen keuze te maken. Supermarkten

bijvoorbeeld, zijn hierin weinig transparant: ruim de helft van het

wild in hun schappen blijkt gefokt.

Ranglijst

Natuur & Milieu en Questionmark hebben de impact van twaalf

vleessoorten op milieu en dierenwelzijn op een rij gezet. Zwijnen,

afkomstig uit Nederland, haas en ree zijn de meest verantwoorde

keuze. Zij worden niet gefokt en zijn dus gegarandeerd wild. Rund,

varken en kweekkonijn hebben de grootste milieu-impact. Kip,

kweekkonijn en kweekeend scoren het laagst op dierenwelzijn.

Topic in de media

De resultaten van het onderzoek werden breed opgepikt in de

media. Zo publiceerde Trouw op 19 december 2014 een artikel

met als titel ‘Wild in supermarkt blijkt behoorlijk tam’.

En verder..

Natuur & Milieu ondernam nog veel meer op het gebied van voedsel. Met de introductie van Pierre Wind als eerste Kok des Vaderlands vragen we

sinds september aandacht voor duurzaam en gezond eten. In 2014 lieten we Nederlanders op grote schaal kennis maken met lekkere alternatieven

voor vlees door 25.000 gratis vleesvervangers uit te delen. Met de website Goedeboer.nl brengen we consumenten die duurzaam willen eten in

contact met boeren die duurzaam produceren. En met de in 2014 gepubliceerde Sojabarometer streven we naar een 100% verantwoord sojagebruik

in 2015. Een overzicht van deze en enkele andere projecten van het afgelopen jaar vind je hier.

Communicatie

Een jaar lang in beeld

In 2014 voerde Natuur & Milieu voor het eerst jaarrond campagne.

Met ruim 20 publiekscampagnes waren we volop zichtbaar

in kranten, social media en op radio en TV. Met zoveel media-

uitingen is een goede planning en prioritering cruciaal.

pUBLIEKSCAMPAGNEs

Sinds 2011 zetten we meer en meer in op

publiekscampagnes en het aanbieden van slimme,

voordelige duurzame oplossingen voor consumenten.

Steeds vaker combineren we onze campagnes met

een collectieve inkoopactie of inkoopvoordeel voor

een duurzaam product. Zo bieden we een grote groep

consumenten een concreet handelingsperspectief

en brengen we tegelijkertijd de markt voor duurzame

producten flink in beweging. Hiermee vervullen we een

unieke rol binnen de milieubeweging in Nederland.

Deze werkwijze vereist een stevige communicatiestrategie

en degelijke online platforms waar de consument terecht

kan voor tips, offertes en informatie. Vanwege de stijging

in aantallen èn complexiteit van onze campagne- en

Het publieke debat

Niet alleen met publiekscampagnes timmert Natuur &

Milieu aan de weg. We roeren ons ook in het publieke

en politieke debat. Met prikkelende opiniestukken en

spraakmakende onderzoeken bijvoorbeeld. Vooral in de

tweede helft van het jaar waren we succesvol, onder

andere op de thema’s duurzame energievoorziening en de

bijtelling voor leaseauto’s.

HUISSTIJL

Mede vanwege onze grote hoeveelheid aan media-

uitingen hebben in 2014 een vernieuwde huisstijl

doorgevoerd. Hiermee hebben we onze projecten en

campagnes een nieuwe frisse, herkenbare stijl gegeven,

die er tevens voor zorgt dat Natuur & Milieu beter

zichtbaar is als afzender in de eigen campagne-uitingen.

Natuur & milieu in de media

2014 was een publicitair topjaar voor Natuur & Milieu. Op

al onze thema’s zijn we verschillende keren in de media

geweest. Daarnaast was Natuur & Milieu vaker dan andere

jaren op TV te zien, vooral in RTL nieuws en Kassa Groen.

Het is ook de eerste keer dat Natuur & Milieu gedurende

het hele jaar non-stop campagne heeft gevoerd en media-

aandacht wist te realiseren.

natuur & milieu online

2014 stond voor Natuur & Milieu online in het teken van contact

leggen met onze achterban, om zo onze doelstellingen beter te

kunnen bereiken. We wilden beter zicht krijgen op de wensen

en behoeften van (potentiële) steunbetuigers en hen beter

voorzien van de informatie en aanbiedingen waar ze naar op

zoek zijn. Door mensen op deze manier meer en actiever te

betrekken in onze werkzaamheden hebben we zeer waardevolle

inzichten opgedaan over de effectiviteit van verschillende

communicatiestrategieën. Daarnaast creëerde deze aanpak ook

meer steun en ambassadeurschap bij de lancering van nieuwe

campagnes.

Thematische communities

Om effectiever in contact te komen met onze achterban

hebben we drie nieuwe, thematische nieuwsbrieven ‘Betere

Energie’, ‘Goed Eten’ en ‘Slim op Weg’ in het leven geroepen,

met bijbehorende social kanalen op Twitter en Facebook. Deze

communities bestaan naast de algemene Natuur & Milieu-kanalen

(nieuwsbrief en social media). Zo brengen we donateurs en fans

met gelijke interesses bij elkaar en bieden hen een verdiepingsslag

op onze inhoudelijke thema’s.

media-uitingen is ook het team Marketing & Campagnes

gegroeid gedurende het jaar. Eind 2013 bestond het team

nog uit 17 personen, eind 2014 waren dat er 20. Vooral op

online communicatie en planning en productie is er extra

capaciteit bijgekomen.

Online bereik in cijfers

Daarnaast bood het een oplossing voor de vele losse

campagnematige social accounts en mailinglijsten die vaak

slechts een tijdelijk karakter hadden. Zo zijn de aparte kanalen

voor Zon Zoekt Dak, Zeekracht, Zon Zoekt School en Goeie

Peer opgegaan in Betere Energie. Ook afzonderlijke voedsel- en

mobiliteitsprojecten zijn op deze wijze geclusterd. Hierdoor

konden we jaarrond aandacht besteden aan gerelateerde thema’s

die alle voor een specifieke doelgroep interessant zijn.

Deze tactische keuze heeft geleid tot een forse groei in onze

online achterban. Waar we in 2013 nog 16.092 nieuwsbrief-

abonnees hadden, waren dat er eind 2014 121.998 voor alle

nieuwsbrieven tezamen. Deze spectaculaire stijging is ook

deels te danken aan een extra focus op het verwerven van

nieuwsbrief-abonnees in 2014. Naast het nieuwsbriefbereik is

ook ons bereik op social media is flink toegenomen, de cijfers voor

de verschillende bronnen vindt u in de infographics hieronder.

Groeiend belang online media

Online media spelen een steeds grotere rol in de campagne-

activiteiten van Natuur & Milieu. Zo maakten we in 2014

bij vrijwel alle grootschalige campagnes gebruik van

e-mailmarketing, social marketing en advertising. Ook maakten

we voor het vierde jaar op rij gebruik van het Google Grants Pro-

programma. Hiermee konden we gratis advertenties (AdWords)

plaatsen op Google.

Online bereik in cijfers

Nieuwe website

In 2014 zijn we ook gestart met de voorbereidingen voor een

nieuwe website. De structuur en functionaliteiten van de

huidige website voldoen niet meer aan de manier waarop we

de afgelopen jaren campagnes zijn gaan voeren. De tijdelijke

oplossing die we voor dit probleem hebben gekozen, is het

creëren van zogeheten ‘micro-sites’: websites met een sterk

campagnematig karakter die niet direct gekoppeld zijn aan de

hoofdwebsite op natuurenmilieu.nl. Voorbeelden van huidige

microsites zijn slimwoner.nl en windvoorjou.nl.

In 2015 verwachten we definitief over te gaan naar een nieuwe

website waarbinnen alle campagnes een duidelijke eigen plek

kunnen krijgen. Hiermee moet de samenhang binnen de losse

campagnes en Natuur & Milieu duidelijker naar voren komen en

kunnen de online werkzaamheden efficiënter uitgevoerd worden.

publieksservice

De Publieksservice van Natuur & Milieu behandelt alle vragen

en informatieverzoeken die via email of telefoon binnenkomen

vanuit het publiek. Deze vragen hebben in de meeste gevallen

betrekking op milieuvraagstukken die in de campagnes die Natuur

& Milieu voert onder de aandacht zijn gebracht door middel van

mediaoptredens, publicaties en nieuwsbrieven.

In 2014 zijn 3360 publieksvragen verwerkt. Van alle

binnengekomen berichten waren er 53 kritisch over het handelen

van Natuur & Milieu of een van onze partners. Zowel het aantal

vragen als het aantal klachten liggen iets lager dan vorig jaar. De

publieksservice van Natuur & Milieu streeft ernaar vragen en

klachten binnen vijf werkdagen af te handelen. In verreweg de

meeste gevallen is dat ook gelukt.

In het verleden gebruikte Natuur & Milieu per project een aparte

mailbox en werd de afhandeling van vragen door zowel vaste

medewerkers, stagiairs als vrijwilligers verzorgd. In 2014 is het

proces van vraagafhandeling gestroomlijnd. Door ten eerste het

aantal verschillende mailboxen naar vier terug te brengen. Eén

voor elk van de drie thema’s Energie, Mobiliteit, Voedsel en één

algemene mailbox.

En daarnaast door het aantal verschillende personen dat de

vragen afhandelt te reduceren. Vanaf 2015 worden alle vragen

door een vast team van vier vrijwilligers onder leiding van een

inhoudelijk coördinator beantwoord.

Interview met vrijwilliger: Babette Luijten

“Oh, dat past helemaal bij je!” Riep mijn moeder enthousiast

door de telefoon toen ik vertelde dat ik een dag in de week als

vrijwilliger bij Natuur & Milieu aan de slag zou gaan.

Ze zei dat ze zich nog goed kon herinneren hoe vroeger mijn

kleine groene hart al driftig klopte. Dat ik mijn basisschoolklas

keer op keer verveelde met weer een spreekbeurt over het

tropisch regenwoud. Dat ik op weg naar vakantie, rijdend langs

het immens grote DSM industrieterrein met zijn kilometers stalen

buizen en grote rokende torens, zachtjes huilde. En dat ik zelf in

een klein stomend torentje veranderde als ik een dood vogeltje

zag liggen.

Nu, velen jaren later huilt en stoomt dat kleine meisje nog steeds

wel eens diep van binnen maar de onrustige machteloosheid van

toen heeft plaats gemaakt voor kalme maar krachtige positiviteit.

Ik word enorm blij van het feit dat steeds meer mensen zich

beseffen dat we voorzichtig moeten omgaan met onze kleine

planeet en dat we met z’n allen die grote en hoognodige stap naar

een duurzame toekomst moeten maken.

Daarmee ben ik helemaal op mijn plek bij Natuur & Milieu,

waar ik probeer een spreekwoordelijk steentje bij te dragen als

aanspreekpunt voor ideeën, vragen en verzoeken van buiten de

organisatie. Al zijn het maar een stem, twee handen en een groter

geworden groen hart, ze kunnen hopelijk een verschil maken.

En wie weet vind ik hier geïnteresseerde, nieuwe oren om mijn

spreekbeurt nog eens aan voor te dragen.

Fondsenwerving

Natuur & Milieu kan haar werk blijven doen, dankzij de steun van de Nationale Postcode Loterij en donaties van bedrijven en particulieren. Hier vindt

u een overzicht van alle donaties.

Fondsenwerving

Met onze achterban deelt Natuur & Milieu de droom van een gezonde en duurzame wereld: voor onszelf, onze (klein)kinderen en de natuur. Zij

werken samen met Natuur & Milieu, steunen ons met een financiële bijdrage of doneren hun tijd als vrijwilliger. Ze roepen overheden op om

wetgeving aan te passen, schaffen ‘groene’ producten of diensten aan of promoten deze bij hun vrienden, buren of collega’s. Zo kan iedereen op zijn

eigen manier bijdragen aan een duurzamer Nederland.

Willen we de belasting op de aarde verminderen, dan hebben we iedereen nodig. Daarom bieden we diverse manieren om zelf een ‘groene’ bijdrage

te leveren. Door een donatie te doen, zonnepanelen of spouwmuurisolatie aan te schaffen, in de elektrische auto te stappen of minder vlees te eten.

In 2014 zijn de drie kernthema’s van Natuur & Milieu centraal gezet in onze online communicatie: Goed Eten, Slim op Weg en Betere Energie. Voor

elk thema is een specifieke nieuwsbrief en zijn er socialmediakanalen waarin we tips, voordeel en nieuws delen. Zo kunnen we onze achterban op

specifieke interessegebieden voorzien van nuttige informatie en de relatie versterken.

Donateurs

Bij twee derde van de groene organisaties in Nederland daalt de achterban, aldus de Vroege Vogels Parade van 2014. Natuur & Milieu is er trots op

dat ook in 2014 de stijgende trend is voortgezet naar 8685 donateurs. Onze donateurs hebben samen € 264.460 gedoneerd om onze projecten en

beleidsbeïnvloeding voort te zetten. De gemiddelde gift was € 35. 8,5% van onze donateurs is gestopt met doneren.

2800 donateurs steunen het geoormerkte project Zeekracht, met een gemiddelde gift van € 15. Mede dankzij hun bijdrage van € 41.925 kunnen wij

blijven werken aan ons ideaal: alle zeven miljoen Nederlandse huishoudens voorzien van duurzame energie van onze eigen Noordzee. We zijn sinds

de start van Zeekracht al een flink eind op weg: vanaf 2023 krijgen naar verwachting al drie miljoen huishoudens stroom van windmolens op zee.

*12% van onze donateurs is zowel Vriend van Zeekracht als donateur van Natuur & Milieu

Aan het begin van de zomer heeft Natuur & Milieu een zorgvuldig geselecteerde groep donateurs telefonisch benaderd met de vraag om hun donatie

te verhogen. We hebben 466 donateurs gesproken die doneren via een acceptgiro. 18% van deze donateurs heeft toegezegd te gaan doneren via

een doorlopende machtiging. Het giftbedrag is tegelijkertijd verhoogd met 23%.

We spraken ook 1.259 donateurs die al doneren via een doorlopende machtiging. 19% wilde het donatiebedrag verhogen. Het giftbedrag van deze

groep donateurs is verhoogd met 46%. Een prima resultaat waarmee de inkomsten structureel zijn verhoogd en we bovendien kosten besparen. We

hoeven immers minder acceptgiro’s te versturen.

Alle donateurs met een nieuwe machtiging hebben wij gewezen op het schenken met belastingvoordeel via de nieuwe schenkingsovereenkomst. In

deze overeenkomst zegt de donateur een gift toe voor minimaal 5 jaar waardoor de gift aftrekbaar is van de belasting. 66 donateurs doneren via een

schenkingsovereenkomst

Natuur & Milieu heeft totaal € 47.787 ontvangen uit erfenissen. In 2014 ontvingen we een zeer bijzondere gift uit de nalatenschap van één van

onze trouwe donateurs. Dankzij deze bijdrage van maar liefst € 44.795 kunnen wij ons werk voor een betere wereld blijven doen. Daarnaast

ontvingen we een legaat van € 2.500 en de opbrengst uit de verkoop van een inboedel en rente à € 491,66.

Giften via direct maling

Een kleine 2.800 donateurs ontvangt een acceptgiro op de mat

om hun jaardonatie over te maken. 23% van de mensen heeft

gereageerd en samen € 33.000 gedoneerd. Het gemiddelde

giftbedrag was € 33.

Daarnaast ontvangen we extra giften op basis van specifieke

giftverzoeken per post. In 2014 verstuurden we drie extra

giftverzoeken voor de thema’s Windenergie, Schone Lucht en

een Eindejaarsmailing. De gemiddelde respons was 6% met

een gemiddeld giftbedrag van € 23. Totaal hebben we € 33.300

ontvangen op deze drie mailings.

Fondsenwerving binnen projecten

Slimwoner & donateurs

Relaties die mee hebben gedaan aan onze inkoopactie voor

spouwmuurisolatie zijn telefonisch benaderd om donateur te

worden. Van de 596 relaties die we gesproken hebben is 3,4%

donateur geworden voor gemiddeld € 50 per jaar. Na de eerste

tientallen gesprekken bleek dat de bel-actie teveel tijd en geld

kostte, daarom is de actie stopgezet.

Uit de bel-actie kwam nog wel waardevolle inhoudelijke input

op de campagne: 90% van de mensen gaf aan tevreden te zijn

over de isolatieactie, 13% had nog wel tips ter verbetering en een

enkeling had een negatieve ervaring gehad. Aanbeveling vanuit

deze actie is om sneller te bellen en om de projectnaam Slimwoner

duidelijker te verbinden met het merk Natuur & Milieu. Er bleek nu

veel verwarring over de afzender van de campagne.

Zon Zoekt Dak & donateurs

In samenwerking met het project Zon Zoekt Dak is huis-aan-huis

werving ingezet om offertes voor zonnepanelen te werven. Als

men ook direct donateur werd, voor € 7 per maand, betaalde men

geen offerte-bedrag. 561 nieuwe donateurs zijn geworven via

deze campagne. Uit reacties die wij zowel per telefoon als e-mail

ontvingen bleek dat er in sommige gevallen verwarring was

over het aanbod. De donateursservice heeft alle vragen zo snel

mogelijk beantwoord.

Update en mail

Om te laten zien wat wij ondernemen met de binnen gekomen

donaties, ontvangen donateurs vier maal per jaar de papieren

Natuur & Milieu Update. Sinds 2014 is deze ook online te lezen.

Vanaf 2014 ontvangen donateurs ook vier maal per jaar per

e-mail belangrijk nieuws over het donateurschap en behaalde

resultaten. Dit blijkt zeker een behoefte bij de donateurs te

vervullen: het gemiddelde openingspercentage van deze online

Update ligt met 49% erg hoog.

ORGANISATIE

Directie/bestuur

“Scherp blijven, milieuresultaten boeken en succesvol acquireren.”

Natuur & Milieu heeft één statutair directeur: de heer Tjerk Wagenaar. De heer Wagenaar is sinds 1 december 2010 in functie. De directeur is tevens

de bestuurder van de stichting. Zijn taken en bevoegdheden zijn vastgelegd in de statuten en het bestuursreglement. Hij wordt in de uitvoering van

zijn functie ondersteund door het managementteam en de medewerkers.

De directeur van Natuur & Milieu wordt benoemd door de Raad van Toezicht. De Raad maakt jaarlijks in januari met de directeur resultaatafspraken

voor het nieuwe jaar. Voor 2014 waren de trefwoorden voor deze afspraken: scherp blijven op waar kansen liggen of gecreëerd kunnen

worden, resultaten boeken op het gebied van milieu en duurzaamheid en succesvol acquireren om de voorgenomen werkzaamheden ook uit

te kunnen voeren. De realisatie van de resultaatafspraken wordt door de Raad geëvalueerd in een voortgangsgesprek en uiteindelijk in een

beoordelingsgesprek, respectievelijk halverwege en aan het eind van het jaar.

De beloning van de directeur is gebaseerd op de Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van de Vereniging Fondsenwervende

Instellingen (VFI).

In 2014 bekleedde Tjerk Wagenaar de volgende relevante nevenfuncties:

- Voorzitter Raad van Advies Thomasstichting voor Jongeren

- Lid Regieteam Topsector Energie

- Lid Green Deal Board

- Bestuurslid onderzoeks- en adviesbureau CE Delft

- Lid Raad van Toezicht Springtij

Raad van toezicht

De Raad van Toezicht van Natuur & Milieu houdt integraal toezicht op het beleid van en de algemene gang van zaken in de organisatie. De Raad staat

de directeur, gevraagd en ongevraagd, met advies terzijde. Taken en bevoegdheden van de Raad zijn vastgelegd in de statuten en het Reglement

Raad van Toezicht.

De Raad van Toezicht van Natuur & Milieu bestaat uit vijf tot negen personen, en is samengesteld aan de hand van een profielschets. Deze is

gebaseerd op de aard en werkzaamheden van de organisatie en de gewenste deskundigheid, ervaring en onafhankelijkheid van de leden. Het

bedrijfsleven, de financiële wereld, de rijksoverheid en andere overheden en maatschappelijke organisaties zijn vertegenwoordigd.De leden van de

Raad van Toezicht ontvangen geen financiële beloning.

De Raad kijkt elk jaar kritisch naar haar samenstelling: is deze nog steeds adequaat in relatie tot de ontwikkeling van de organisatie? In 2014 was de

conclusie dat de huidige samenstelling goed past bij de fase van ontwikkeling van Natuur & Milieu. Ook evalueert de Raad jaarlijks de uitoefening

van haar toezichthoudende rol. Deze kreeg in 2014 op een actieve en proactieve wijze invulling.

bESTUUR EN ORGANISATIE

Voorzitter, lid remuneratiecommissie

Nevenfuncties:

Lid Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur

Lid Raad van Commissarissen TKH

Lid Raad van Commissarissen Reed Elsevier

Lid Raad van Commissarissen Eneco

Lid Raad van Commissarissen Imtech

Pierre Hupperts

Lid auditcommissie

Nevenfuncties:

President-commissaris bij Agrofair

Voorzitter van Stichting YOI, platform voor hippe en

eerlijke kleding

Marike van Lier Lels

Aftredend per: Juni 2015

Herbenoembaar: Nee

Hoofdfunctie: –

Nevenfuncties:

Vice-voorzitter Groenfonds Kostbaar Salland

Bestuurslid Stichting IJssellinie

Sjoerd van Keulen

Aftredend per: November 2017

Herbenoembaar: Nee

Hoofdfunctie: –

Nevenfuncties:

Lid van de Raad van Toezicht van het WNF

Adviseur van de Stichting PharmAcces

Vicevoorzitter Raad van Commissarissen van

Heijmans N.V.

Gerard Jutten

Aftredend per: September 2017

Herbenoembaar: Ja

Hoofdfunctie: Partner bij

HopStep&Leap Company

(door succesvolle vermarkting,

de impact van sociale innovaties

vergroten) & Business developer en

adviseur op gebied van marketing,

branding en innovatie voor

organisaties met een sociale en/of

duurzame missie of doelstelling.

Nevenfuncties:-

Marieke van der Werf

Aftredend per: September 2018

Herbenoembaar: Ja

Hoofdfunctie: Partner/Directeur

Dröge & van Drimmelen

Nevenfuncties:

Ambassadeur Grondstoffen van het bestuurlijk netwerk

Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling

Lid van de Raad van Advies van NUDGE

Lid van de Raad van Advies van ACRRES

Lid van de Raad van Advies van Social Enterprises Lab

Voorzitter visiegroep duurzaamheid CDA

Ellen Kooij

Aftredend per: November 2016

Herbenoembaar: Nee

Hoofdfunctie: Professioneel

bestuurder

Aftredend per: Februari 2015

Herbenoembaar: Nee

Hoofdfunctie: Partner MVO

Adviesbureau The Terrace

Voorzitter remuneratiecommissie Voorzitter auditcommissie

Lid Lid

Aftredend per: April 2016

Herbenoembaar: Ja

Nevenfuncties:

Plaatsvervangend voorzitter Commissie voor de milieueffectrapportage

Voorzitter Raad van Commissarissen nv Slibverwerking Noord Brabant

Lid Raad van Toezicht stichting Platform 31

Lid Raad van Commissarissen Stichting Vestia Groep

Voorzitter e-Decentraal

Voorzitter stichting Streekeigen Producten Nederland

Lid maatschappelijke adviesraad VNCI

Voorzitter Adviescollege ICT gemeente Amsterdam

Lid bestuur stichting Kennis en Innovatie Centrum Westelijke

Veenweiden

Voorzitter Adviescommissie Water

Voorzitter bestuur Kennisinstituut Duurzaam Verpakken

Lid Raad van Toezicht Springtij

Lid Raad van Toezicht TKI Solar Energy

Hans van der Vlist

Risicomanagment

Fact based en open

Natuur & Milieu bewaakt haar reputatie en geloofwaardigheid.

Het geeft ons de vrijheid ons kritisch op te stellen ten opzichte

van beleid en gedrag van overheden en bedrijven; ook als

de onderwerpen zeer gevoelig liggen. Onze reputatie en

geloofwaardigheid zijn gebaseerd op feiten. Bovendien zijn

wij open, zorgvuldig en transparant in onze handelwijze en

berichtgeving. De directeur is op de hoogte van alle externe

uitingen van de organisatie.

Risicoanalyse en reserve

Zowel inhoudelijk als financieel checken we onze projecten voor

de start op realisme, fiscaliteit en debiteurenrisico. Waar nodig

nemen we maatregelen om mogelijke risico’s af te dekken. Tijdens

de loop van een project is adequate informatievoorziening en

kwartaalcontrole op resultaat, tijd en geld het adagium.

In onze risicoanalyse bepalen we vooraf de “risk appetite: welk

risiconiveau zijn we bereid te aanvaarden voordat maatregelen

noodzakelijk zijn? Daarbij richten we de risicoanalyse op

gebeurtenissen die – als zij zich voordoen – een negatief effect

hebben op het bereiken van de doelstellingen van de organisatie.

In de formulering van de beheersingsmaatregelen maken we

een onderbouwde keuze voor eventuele “risk responses”. De

risicoanalyse staat jaarlijks op de agenda van de Raad van

Toezicht.

Lid

Verantwoordingsverklaring

Directie/bestuur en de Raad van Toezicht onderschrijven een

verantwoordingsverklaring, waarin zij onderschrijven dat:

1. er een duidelijk onderscheid is tussen de functie

‘toezicht houden’ en de functies ‘besturen’ en

‘uitvoeren’;

2. de organisatie effectief en efficiënt werkt, opdat

haar middelen optimaal worden aangewend voor het

realiseren van de doelstelling;

3. de organisatie streeft naar optimale relaties met

belanghebbenden.

De verklaring voldoet aan de eisen van het CBF-keur van het

Centraal Bureau Fondsenwerving.

- Ad 1. Natuur & Milieu heeft een bestuursstructuur waarin

de directie formeel het bestuur vormt met de daarbij horende

verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Het ‘toezicht houden’ is

neergelegd bij de Raad van Toezicht. Deze keurt de strategie, het

jaarplan, de begroting, de jaarrekening en het jaarverslag goed.

De Raad bewaakt daarbij de missie en de statutaire doelstellingen

van de organisatie. Ook bewaakt de Raad de ontwikkeling van

de financiën en de beheersprocessen. De Raad heeft uit eigen

gelederen een auditcommissie ingesteld die de ontwikkeling

van de financiën van de organisatie tot in detail bewaakt.De

bevoegdheden van bestuur, Raad van Toezicht en auditcommissie

zijn vastgelegd in de statuten van de Stichting en nader

uitgewerkt in de reglementen. Daarin staan ook de bepalingen

om functievermengingen en onafhankelijkheidsconflicten van

bestuurders en/of toezichthouders te voorkomen.

- Ad 2. Natuur & Milieu werkt met een voortschrijdende

meerjarenbegroting op hoofdlijnen en een meer gedetailleerde

jaarbegroting. Directie/bestuur en Raad van Toezicht evalueren

regelmatig de effectiviteit en efficiëntie van de werkzaamheden.

Omdat wij een projectenorganisatie zijn, houden zij de voortgang

van de projecten, financieel en inhoudelijk, op kwartaalbasis

tegen het licht.De Raad van Toezicht keurt de jaarrekening

goed en voert minimaal tweemaal per jaar een gesprek met de

accountant van de organisatie. Deze gesprekken vinden plaats:

– nadat de accountant de jaarrekening heeft gecontroleerd

– na een tussentijdse controle, aan de hand van een door de

accountant opgestelde interim managementletter.De Raad

van Toezicht evalueert, samen met de directeur, jaarlijks het

functioneren van de accountant

- Ad 3. Natuur & Milieu heeft drie kernactiviteiten:

1. consumenten handelingsperspectief bieden op het

gebied van duurzaamheid

2. stimuleren van duurzaam, innovatief overheidsbeleid

3. motiveren van bedrijven om groene business cases te

ontwikkelen

Coalities bouwen, campagnes en opinievorming zijn daarbij

belangrijke instrumenten. Deze zetten we in om milieudoelen

versneld te realiseren, draagvlak en mobilisatiekracht te

ontwikkelen en duurzaamheid een belangrijke beslissingsfactor

te laten zijn.

Steevast is communicatie een cruciaal onderdeel bij de inzet van

genoemde instrumenten. Deze communicatie betreft intensief

contact met veel verschillende partijen in bestuur, politiek,

bedrijfsleven, wetenschap, maatschappelijke organisaties

en media. Maar ook met belanghebbenden zoals financiers,

donateurs en samenwerkingspartners. We onderscheiden een

aantal informatiestromen en -vormen, gericht op specifieke

doelgroepen:

– financiers: tussen- en eindverslagen van projecten

en campagnes, al dan niet voorzien van een

accountantsverklaring;

– donateurs: digitale en papieren nieuwsbrieven, de

jaarbrief, het jaarverslag en de jaarrekening, voorzien

van een goedkeurende accountantsverklaring;

– samenwerkingspartners: bijeenkomsten, overleggen,

nieuwsbrieven en schriftelijke rapportages;

– geïnteresseerden: website, digitale nieuwsbrieven,

social media.

Verslag

Vergaderingen

Als Raad van Toezicht van Natuur & Milieu kwamen wij in 2014

vier keer bijeen. Daarnaast onderhielden Raad en directeur

maandelijks contact over actuele ontwikkelingen door middel

van conference calls. Op onze agenda stonden de voortgang

van de projecten, de acquisitieresultaten, de ontwikkeling

van de financiën, het jaarverslag en de jaarrekening 2013, de

programma’s voor de komende jaren en de begroting 2015.

Bij het monitoren van de projecten besteedden we met name

aandacht aan het door de Nationale Postcode Loterij gefinancierde

projectA15.

De Raad besprak in de aanwezigheid van de accountant

het accountantsrapport bij de jaarrekening 2013. Voor het

eerst sinds 2008 werd in de loop van 2014 duidelijk dat het

jaar niet afgesloten zou worden met een positief resultaat.

De ontwikkeling van de financiën leidde dan ook tot extra

betrokkenheid van de Raad van Toezicht bij de inzet van de

organisatie om de inkomsten te vergroten. Deze inzet betreft

onder andere nieuwe proposities, met name gericht op bedrijven.

Daartoe wil Natuur & Milieu zich verder ontwikkelen als

gezaghebbende maatschappelijke organisatie. Deze ontwikkeling

en de bijbehorende randvoorwaarden hebben wij meermalen

besproken.

De vergaderingen van de Raad van Toezicht waarin de

jaarrekening 2013 en de management letter 2014 van de

accountant op de agenda stonden, werden voorbereid door de

auditcommissie. Dit gebeurde in aanwezigheid van de accountant.

De management letter bevestigde het beeld dat de organisatie de

beheerskant goed op orde heeft.

De Raad benoemde op voordracht van de auditcommissie

Mazars als nieuwe accountant. De Raad ging akkoord met twee

kleine aanpassingen van de statuten van de stichting. Deze

aanpassingen werden op verzoek van respectievelijk het CBF en

de Belastingdienst doorgevoerd.

Nieuw lid van de Raad van Toezicht

In 2015 vertrekken twee leden van de Raad van Toezicht, te

weten Pierre Hupperts en Gerard Jutten. De heer Hupperts

en de heer Jutten hebben in 2015 beiden de maximale twee

zittingstermijnen van elk vier jaar volgemaakt. Om de Raad op

sterkte te houden, werd in september 2014 Marieke van der

Werf als nieuw lid benoemd. Mevrouw Van der Werf is al lange

tijd werkzaam in en betrokken bij de wereld van duurzaamheid.

Zij is directeur van de MW Adviesgroep en Geassocieerd Partner

bij Droge & van Drimmelen. Zij vindt haar inspiratie en motivatie

vooral in het Cradle to Cradle gedachtegoed.

Voor deze vacature werd kennis van maatschappelijke

organisaties en overheid en politiek gevraagd. Mevrouw Van

der Werf was in de periode 2011/2012 lid van de Tweede Kamer,

vanaf april 2013 was ze ruim een jaar interim directeur van

Landschapsbeheer Nederland en vertegenwoordigde ze deze

organisatie in de Groene11.

Naast Marieke van der Werf zoekt de Raad van Toezicht in 2015

nog een tweede nieuw lid.

Conclusie: succesvol jaar

Uit dit jaarverslag blijkt dat 2014 voor Natuur & Milieu inhoudelijk

een succesvol jaar was. De Raad ziet dat de maatschappelijke

positie van de organisatie verder is versterkt en dat

milieuresultaten worden behaald. Ook staat de organisatie er,

ondanks het resultaat 2014, financieel goed voor. Tegelijkertijd

zien we dat de organisatie komend jaar voor een stevige uitdaging

staat om de ambities waar te maken. Het verwerven van de

daarvoor noodzakelijke financiële middelen zal van de organisatie

een maximale inzet vragen. Als Raad van Toezicht hebben wij

er alle vertrouwen in dat Natuur & Milieu hierin zal slagen. Zeker

als we zien met hoeveel enthousiasme, creativiteit en strategisch

vermogen de medewerkers aan de slag zijn.

De Raad dankt de directeur en medewerkers van Natuur & Milieu

voor hun betrokken en succesvolle inzet voor de organisatie. Ook

danken we alle partners en financiers van Natuur & Milieu voor

hun vertrouwen en steun.

Namens de Raad van Toezicht,

Utrecht, februari 2015

Marike van Lier Lels

personeel

Gedreven, ondernemende medewerkers met een gedeelde missie zijn de grootste kracht van Natuur & Milieu. Samenwerkend, oplossingsgericht

en inspirerend. Wij werken vanuit vier teams: de drie inhoudelijke thema’s Energie, Voedsel, en Mobiliteit en het team Marketing & Campagnes. De

teams Financiën, P&O en Ondersteuning leveren ondersteuning.

In 2014 waren de belangrijkste interne speerpunten: maatschappelijk ondernemen en kennis van (acquireren bij) het bedrijfsleven. In 2015 bouwen

we daarop voort, met het verder ontwikkelen van proposities voor bedrijven. Daarnaast hebben we oog voor wat maatschappelijk ondernemerschap

van ons vraagt aan risicomanagement en streven we naar ‘operational excellence’ van onze back office.

Organogram per 31 december 2014

PersoneelsbezettingEind 2014 had Natuur & Milieu 59 medewerkers ( 49,7 fte) in dienst; zes meer dan eind 2013. Enkele parttime contracten zijn gewijzigd (plus en min),

waardoor de organisatie in totaal met 4,9 fte is gegroeid.

Let op: alle aantallen en percentages die betrekking hebben op de personeelsbezetting zijn inclusief de Groene11 en exclusief stagiaires en oproep-

krachten.

VacaturesIn 2014 had Natuur & Milieu in totaal veertien vacatures. Deze betroffen zowel vervanging als uitbreiding. Een vacature (projectleider Energie) is nog

niet vervuld. De wervingsprocedures duurden gemiddeld ruim drie maanden. De nieuwe collega startte gemiddeld één tot twee maanden later. Voor

de functie ‘hoofd Energie’ bleek het niet eenvoudig de juiste kandidaat te vinden.

De werving voor deze vacature startte in november 2013, maar werd pas half augustus 2014 afgerond met behulp van een gespecialiseerd Werving

& Selectiebureau. Bij de werving maakten we voornamelijk gebruik van online media zoals LinkedIn, Twitter en Facebook en daarnaast van onze

eigen website en een grote landelijke vacaturesite.

InstroomEr zijn 14 medewerkers (11,15 fte) in dienst getreden.

De instroom was iets groter dan in 2013, een gevolg van de groei in activiteiten van de organisatie. Alle medewerkers die bij Natuur & Milieu in dienst

treden, starten met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd.

Het percentage arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd van het totaal aantal medewerkers is 40,68. Het percentage medewerkers met een

arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd is 59,32. Het aantal arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd is daarmee iets toegenomen ten opzichte

van 2013. Dit komt door de instroom van nieuwe medewerkers.

UitstroomIn 2014 gingen geen medewerkers met pensioen. Wel verlieten negen medewerkers (8,1 fte) om andere redenen de organisatie. De uitstroom betrof

twee vrouwen met een fulltime dienstverband, twee vrouwen met een parttime dienstverband en vijf mannen met een parttime dienstverband.

Ouderschapsverlof/overige mutaties

Zes medewerkers maakten gebruik van gedeeltelijk

ouderschapsverlof. Daarnaast wijzigden een aantal parttime

contracten: enkele medewerkers gingen iets meer, enkele anderen

iets minder werken.

OPBOUW DIENSTJAREN

Dienstjaren als percentage van de bezetting per 31 december:

Van de medewerkers heeft 85% een dienstverband korter dan

tien jaar.

Leeftijdsopbouw

De gemiddelde leeftijd is met 40,6 jaar gedaald ten opzichte van

2013 (42 jaar). Dit komt door de instroom van een relatief grote

groep jonge medewerkers, waaronder de trainees.

Teamverdeling

De gemiddelde leeftijd is met 40,6 jaar gedaald ten opzichte van

2013 (42 jaar). Dit komt door de instroom van een relatief grote

groep jonge medewerkers, waaronder de trainees.

Flexibele schil

In voorkomende gevallen werkt Natuur & Milieu met freelancers,

voornamelijk in tijdelijke projectfuncties en/of als specifieke

competenties nodig zijn die we zelf niet in huis hebben. Daarnaast

werkten in 2014 acht oproepkrachten bij Natuur & Milieu,

voornamelijk voor specialistische expertise of ondersteunende

werkzaamheden in inhoudelijke teams en bij Marketing &

Campagnes.

Stagiaires/afstudeerders

Natuur & Milieu biedt studenten graag de mogelijkheid om

stage te lopen of een afstudeeronderzoek te doen. Beleid is dat

stagiaires in de teams worden opgenomen en zoveel mogelijk

meedraaien. Op die manier kunnen ze veel leren en een nuttige

bijdrage aan projecten leveren. Dertien studenten (voornamelijk

uit HBO of WO) hebben in 2014 hun stage of afstudeerproject bij

ons vervuld. Daarnaast liepen twee recent afgestudeerden een

werkervaringsstage bij Natuur & Milieu van enkele maanden,

waarvan een afgestudeerde HBO-er en een afgestudeerde WO-er.

Trainees

Natuur & Milieu biedt studenten graag de mogelijkheid om Natuur

& Milieu trok in 2014 vier trainees aan. Één van deze trainees

is later in 2014 ingestroomd in een junior projectleidersfunctie.

Het traineeprogramma is eind 2014 geëvalueerd en dit heeft

tot een kleine bijstelling geleid. Zo is onder meer de duur van

het traineeship ingekort tot twee jaar. In deze periode maken de

trainees kennis met alle facetten van de organisatie. Zij worden

opgeleid tot breed inzetbare projectleiders. De trainees zijn voor

periodes van zes tot acht maanden aan een thema verbonden.

Circa 20% van hun beschikbare uren mogen zij besteden aan hun

ontwikkeling. Van hun declarabele uren werken zij circa 80% voor

een thema. De overige uren kunnen zij gebruiken voor andere

projecten van de organisatie die hun interesse hebben. Voor 2015

voorzien we een stabilisatie van het aantal trainees.

ziekteverzuim

Het ziekteverzuim was in 2014 met 1,88% relatief laag, ondanks

het feit dat in het tweede deel van het jaar twee medewerkers

voor langere tijd zijn uitgevallen Het totaal aantal ziekmeldingen

was 62.

Vrijwilligers

Natuur & Milieu is blij met alle steun, onder meer in de vorm van

donaties en menskracht. Vrijwilligers krijgen een plek in ons

O-team en/of helpen met werkzaamheden op kantoor.

Het O-team bestond eind 2014 uit 432 vrijwilligers. Zij helpen

bij activiteiten en onderzoek door het hele land. Zo stelden de

vrijwilligers in 2014 adresbestanden samen, controleerden de

herkomst van door hen gekochte eieren, gaven feedback op

campagnes, en vroegen op het strand mensen naar hun mening

over windmolens op zee. Acht vrijwilligers werken op kantoor;

zij beantwoorden bijvoorbeeld publieksvragen, ondersteunen in

onderzoeken en projecten of houden ons archief bij.

De inzet van ons O-team is al jaren gericht op specifieke

werkzaamheden. In 2014 onderzochten wij via een enquête de

vaardigheden en interesses onder onze vrijwilligers. De enquête

werd verstuurd naar 432 respondenten, waarvan 44% de

enquête invulde. De uitkomsten:

- 84% doet graag mee aan korte onderzoeken en enquêtes;

- 22% heeft interesse in het uitvoeren van

kantoorwerkzaamheden;

- 41% werkt graag mee aan projecten en onderzoeken;

- 34% geeft graag incidenteel advies op basis van hun expertise.

Begin 2015 onderzoeken we de mogelijkheden om de vrijwilligers

die geïnteresseerd zijn in andere taken dan die van het O-team,

een passende rol binnen Natuur & Milieu te geven.

opleidingen

Het ziekteverzuim was in 2014 met 1,88% relatief laag, ondanks

In 2014 besteedde Natuur & Milieu ruim 3% van de bruto

loonsom aan opleidingen. We stimuleren alle medewerkers om

aan opleidingen deel te nemen: enerzijds om vakkennis op peil te

houden, anderzijds om vaardigheden te vergroten. Beide, zoveel

mogelijk in lijn met de strategie van de organisatie en speerpunten

van het lopende jaar. De opleidingen betreffen zowel individuele

als in company-trainingen. Hierbij werken we samen met erkende

opleidingsinstituten. Een aantal keren is tevens een individuele

coach ingezet. In-company organiseerden we de volgende

trainingen:

- acquisitietrainingen, toegespitst op starters of meer

ervaren medewerkers;

- nieuwe medewerkers volgden een starterstraining

projectmatig werken, meer ervaren projectleiders

deden een vervolgtraining;

- drie Insights bijeenkomsten voor nieuwe

medewerkers; zij ontvingen hun profiel naar aanleiding

van een ingevulde vragenlijst met betrekking tot de

eigen werk- en communicatiestijl. Deze methodiek

gebruikt de organisatie om een gemeenschappelijke

taal te creëren en samenwerking te bevorderen.

Competentieontwikkeling en beoordeling

Elke medewerker heeft jaarlijks tenminste drie gesprekken over

zijn resultaten en competentieontwikkeling. Aan het begin van

het jaar maken we per medewerker resultaatafspraken; deze

worden rond de zomer geëvalueerd. We besluiten het jaar met

een beoordelingsgesprek; hierin worden de behaalde resultaten

beoordeeld. Ook houdt elke medewerker een 360ᶛ feedback

ronde, waarin hij/zij directe collega’s vraagt feedback te geven op

zijn functioneren. Tijdens de drie gesprekken besteden we ook

aandacht aan competentieontwikkeling, met twee invalshoeken:

- competentieontwikkeling die nodig is voor optimaal

functioneren,

- door de medewerker gewenste competentieontwikkeling voor

zijn persoonlijke ontwikkeling.

Arbeidsvoorwaarden

Elke medewerker heeft jaarlijks tenminste drie gesprekken over

Natuur & Milieu heeft een eigen arbeidsvoorwaardenregeling.

De organisatie biedt ruime mogelijkheden om parttime te

werken en een goede reiskostenregeling. Het Nieuwe Werken

is in 2014 ingevoerd en wordt met ICT ondersteund. In 2014

zijn voorbereidingen getroffen voor het invoeren van de

Werkkostenregeling in 2015.

organisatieontwikkeling

In 2014 zette Natuur & Milieu een volgende stap in de

ontwikkeling van het maatschappelijk ondernemerschap. Sinds

2013 is elk MT-lid en elke senior projectleider verantwoordelijk

voor de financiering (acquireren van middelen) en succesvolle

uitvoering van een programma. Een programma bestaat uit

meerdere projecten met een gezamenlijk doel. Om projectleiders

en medewerkers hiervoor beter te equiperen, organiseerden we

de volgende activiteiten:

– In april vond een heisessie plaats met het MT

en alle programmaleiders. Thema: de verdere invulling

van het begrip maatschappelijk ondernemerschap en

de rol van de programmaleider. Door middel van

intervisie werkten de programmaleiders onderling

aan het delen van kennis en het versterken van hun

persoonlijke effectiviteit.

– Medewerkers door de hele organisatie volgden

acquisitietrainingen, verzorgd door een extern bureau.

– Soms gaan bij projecten de kosten voor de baat uit.

Voor deze projecten hebben we een Taskforce

Maatschappelijk Ondernemen (TMO) in het leven

geroepen, waarbij periodiek de risico’s worden gewogen

en zo nodig een project wordt bijgestuurd.

Onze administratieve procedures met betrekking tot het

projectmatig werken hebben we tegen het licht gehouden en

waar mogelijk vereenvoudigd.

Bijvoorbeeld bij de samenstelling van een projectteam of bij het

geven van feedback.

het nieuwe werken

Het Nieuwe Werken is inmiddels ingeburgerd. Ons kantoor

is daarop ingericht en onze medewerkers kunnen ook elders

werken. De ICT-voorzieningen zijn hierop aangepast. In 2014

constateerden we dat de mogelijkheid om altijd en overal

bereikbaar te zijn voordelen heeft, maar ook een groter beroep

doet op het stellen van eigen grenzen. Hieraan besteden we in

2015 aandacht.

Ondernemingsraad

Met het vertrek van twee OR-leden en de komst van vier nieuwe

is de Ondernemingsraad van Natuur & Milieu halverwege 2014

bijna geheel vernieuwd. Deze heeft nu vijf leden; twee meer dan

voorheen, wat past bij de gegroeide organisatie.

Na de verkiezing en het vormen van de nieuwe raad organiseerde

de OR een medewerkersbijeenkomst: welke onderwerpen zouden

(extra) aandacht moeten krijgen?

Naast de basistaken, zoals reageren op wijzigingen in

arbeidsvoorwaarden en organisatie, waren de speerpunten

van de OR in 2014: acquisitie, interne procesvoering en het

visietraject. Ook de ontwikkeling van eigen duurzaamheid en

ontwikkelmogelijkheden voor de medewerkers stonden hoog op

de agenda.

De ondernemingsraad bestaat uit:

Monique Spaan, Anita Direcks, Sophia van der Ende, Eddy Carree,

Silvia Kerste

Financien

In 2014 heeft Natuur & Milieu haar ondernemende kant verder ontwikkeld met bijbehorende risico´s. Het resultaat is voor eerst sinds 2008 negatief

(ca. – € 190.000), terwijl een positief resultaat van € 250.000 was begroot. Het negatieve resultaat van € 190.000 is ten laste gebracht van het eigen

vermogen dat nu uitkomt op € 3.540.000.

Risico’sDoor de ontwikkeling van het ondernemende karakter van Natuur & Milieu hebben we de beheersprocessen in de organisatie aangescherpt. Zo

hebben we sinds de zomer een maandelijks overleg, onder leiding van de directeur, ingesteld om financieel en/of anderszins risicovolle projecten te

monitoren en waar nodig bij te sturen. In de managementrapportage uit het najaar van 2014 concludeert onze nieuwe accountant (Mazars) dat “de

interne beheersing binnen Natuur & Milieu van een goed niveau is”.

Vooruitblik 2015De begroting 2015 kent een ambitieuze omzetgroei in personele uren van 12% t.o.v. de realisatie in 2014 en een financieel resultaat van 0. Een

ambitieuze doelstelling waar we vol vertrouwen aan werken. We verwachten die te kunnen realiseren door voort te bouwen op de steviger positie

die we in 2014 hebben weten te realiseren bij stakeholders en doelgroepen.

JaarrekeningDe jaarrekening 2014 is hier te lezen.

AccountantsverklaringDe accountantsverklaring is hier te lezen.