Jaarverslag 2012 - 2013

Jaarverslag 2012 – Jaarplanning 2013

1

Inhoud

1. Organisatie en structuur ............................................................................................................................... 5

1.1. Missie ............................................................................................................................................................... 5

1.2. Werkingsgebied ............................................................................................................................................... 5

1.3. Erkenning ......................................................................................................................................................... 7

1.4 Evaluatie van de werking RLSD 2011 door Minaraad en ANB, opvolging adviezen ......................................... 7

1.5. Bestuursorganen .............................................................................................................................................. 8

1.5.1. Algemene Vergadering .................................................................................................................................. 8

1.5.2. Raad van Bestuur ........................................................................................................................................ 13

1.5.3. Dagelijks Bestuur ......................................................................................................................................... 16

1.6. Professionalisering van de organisatie ........................................................................................................... 16

1.6.1. Huisvesting .................................................................................................................................................. 16

1.6.2. Personeelbestand voor 2012 ...................................................................................................................... 16

1.6.3. Ontwikkelingen in het personeelsbestand in 2012 ..................................................................................... 17

1.6.4 .Ontwikkelingen in het personeelsbestand in 2013 ..................................................................................... 17

1.6.5 Personeelswerkgroep .................................................................................................................................. 18

1.6.6 Functionering en evaluatie .......................................................................................................................... 18

1.6.7. Teamvergaderingen .................................................................................................................................... 18

1.6.8. Vorming ....................................................................................................................................................... 18

1.6.9 Financieel beleid en organisatie .................................................................................................................. 19

1.7. Overleg en samenwerking met andere actoren ............................................................................................ 20

1.7.1 Vlaamse overheid ......................................................................................................................................... 20

1.7.2 Provinciale overheden ................................................................................................................................. 20

1.7.3 Gemeentelijke overheden ............................................................................................................................ 20

1.7.4 Regionale Landschappen ............................................................................................................................. 21

1.7.5 Landbouworganisaties ................................................................................................................................. 21

1.7.6 Natuurverenigingen ..................................................................................................................................... 21

1.7.7 Wildbeheereenheden .................................................................................................................................. 22

1.7.8 Toerisme en recreatie .................................................................................................................................. 22

1.7.9 Europese samenwerking .............................................................................................................................. 22

1.7.10 Bosgroepen ................................................................................................................................................ 22

1.7.11 NME overleg ............................................................................................................................................... 22

1.7.12 Overige werkgroepen................................................................................................................................. 22

1.7.13 Thematisch overleg .................................................................................................................................... 22

1.8. Communicatie ................................................................................................................................................ 29


2

2 Inhoudelijke werking ................................................................................................................................... 31

Natuurbehoud en kleine landschapselementen ............................................................................................ 31

Actie 1 Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw ........................................................ 31

Actie 2 Soortgerichte acties huiszwaluw ....................................................................................................... 33

Actie 3 Soortgerichte acties boerenzwaluw .................................................................................................. 36

Actie 4 Soortgerichte acties gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement........................................ 37

Actie 5 Weidevogelproject ............................................................................................................................ 38

Actie 6 Poelenproject .................................................................................................................................... 42

Actie 7 Slotenproject ..................................................................................................................................... 45

Actie 8 Natuurloket ....................................................................................................................................... 47

Actie 9 Fauna-akkers ..................................................................................................................................... 48

Actie 10 Veilige verbinding voor amfibieën ................................................................................................. 50

Landschapszorg en streekeigen karakter........................................................................................................ 50

Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning ............................................................................................................ 50

Actie 12 Landschapsloket .............................................................................................................................. 54

Actie 13 Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier ............................................................................ 59

Actie 14 Houtzoeker ...................................................................................................................................... 62

Actie 15 Herstel van vlasrootputten in Klein-Brabant................................................................................... 63

Actie 16 Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen ...................................... 65

Actie 17 Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, bijdragen aan IHD .......................................................... 66

Actie 17 A: Vallei van de Maanbeek- Laresloot ............................................................................................. 67

Actie 17 B: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer ............................................................................. 70

Actie 17 C: Kruibeekse Polders, Onthaalplan ................................................................................................ 71

Actie 17 D: voorbereiding Life- aanvraag 'communicatie' ............................................................................ 71

Actie 18 Scheldehelden Schelle 'neuzen in het nautisch verleden' .............................................................. 72

Actie 19 Scheldehelden Bornem 'Wondermooie Wielen' ............................................................................. 73

Actie 20: Buitengewone plekjes .................................................................................................................... 74

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie .................................................................................................. 75

Actie 21 Trage wegen doen herleven............................................................................................................ 75

Actie 22 Groene Halte ................................................................................................................................... 82

Actie 23 Stiltegebieden ................................................................................................................................. 83

Natuureducatie en informatie........................................................................................................................ 85

Actie 24 Landschapskrant ............................................................................................................................. 85

Actie 25 Website ........................................................................................................................................... 86

Actie 26 Communicatiemateriaal RLSD ......................................................................................................... 87

Actie 27 Digitale nieuwsbrief ........................................................................................................................ 88

Actie 28 Social Media .................................................................................................................................... 89

Actie 29 NME loket........................................................................................................................................ 89

Actie 29a gezamenlijke communicatie aanbod NME .................................................................................... 90

Actie 29 b Afstemming NME aanbod ............................................................................................................ 92

Actie 29 c Evenementen ............................................................................................................................... 93

Actie 29d Samenwerkingsverbanden andere dan evenementen ................................................................. 95

Actie 29e Gidsenwerking .............................................................................................................................. 97

Actie 29 f Uitleenpost NME materiaal .......................................................................................................... 98

Actie 30 Educatieve ontsluiting Steenovens ............................................................................................... 100

3. Verplichte activiteiten .............................................................................................................................. 103

3.1. Landschapskrant .......................................................................................................................................... 103


3

3.2. Publieksactiviteiten ...................................................................................................................................... 103

3.3. Vormingsactiviteiten .................................................................................................................................... 103

3.4. Participatie van doelgroepen en bevolking .................................................................................................. 104

4 Relatie doelstellingen / activiteiten ........................................................................................................... 105

5 Financieel verslag ...................................................................................................................................... 107

5.1. Balans en resultatenrekening 2012.............................................................................................................. 107

5.2. Begroting 2013 ............................................................................................................................................. 107

6 Overzicht bijlagen ........................................................................................................................................... 114


4

Regionaal Landschap Schelde –Durme is nu definitief erkend

Trots zijn wij op het feit dat Minister Schauvliege afgelopen decembermaand heeft besloten het Regionaal

Landschap Schelde- Durme definitief te erkennen. De aangevraagde uitbreiding van het werkingsgebied heeft

haar goedkeuring voor vijf gemeenten: Bornem, Kruibeke, Melle, Puurs en Sint-Amands. De gemeente Schelle

wordt per 2014 overgedragen aan onze collega's van het Regionaal Landschap Rivierenland, de gemeente sluit

landschappelijk beter aan bij de andere Rupelgemeenten. Als voorzitter ben ik trots op het geleverde werk en

de erkenning, en besef ten volle dat dit zonder de inzet, bijdrage en betrokkenheid van alle leden niet mogelijk

was geweest! Dank daarvoor, dat geeft kracht voor verdere samenwerking met alle partners.

Graag geef ik u als lezer graag enkele kerncijfers mee:

- Het Landschapsloket verleende in 2012 op aanvraag meer dan 140 keer advies

- 160 ploegen Houtzoekers knotten bomen van 90 aanbieders (boeren, gemeenten, particulieren)

- In 2012 werden 1500 bomen geknot, RLSD heeft op 3 jaar tijd 5000 bomen in cyclisch beheer

gebracht en blijft dit opvolgen!

- Meer dan 18 km kilometer trage wegen werden hersteld en opengesteld er werden 320

straatnaambordjes Trage Wegen geplaatst

- Met meer dan 100 eigenaars, aangelanden en gebruikers werd overlegd gevoerd over de

realisatie van Trage Wegen

- In 2012 werden 40 poelen werden gegraven of hersteld

- 13 kilometer sloten werden geruimd

- 200 mensen doen mee met onze zwaluwacties waardoor de zwaluwen kunnen broeden

- In 5 voorbeeld scholen werd speelnatuur aangelegd samen met meer dan 800 leerlingen en 100

leerkrachten

- En tot slot: het Regionaal Landschap kwam in 2012 voor in 64 persberichten…

Jozef Dauwe

voorzitter Regionaal Landschap Schelde-Durme


5

1. Organisatie en structuur

1.1. Missie

Woorden wekken, voorbeelden trekken

De landschaps-, natuur- en erfgoedwaarden van de streek van Schelde en Durme zijn het beschermen waard!

Hiervan wil het Regionaal Landschap Schelde-Durme elke inwoner van haar werkingsgebied overtuigen. Dit

doen wij door de inwoners te betrekken bij concrete acties rond natuur en landschap. Woorden wekken,

voorbeelden trekken!

Streekplatform

Tegelijkertijd ontwikkelt het Regionaal Landschap een platform waar verschillende maatschappelijke groepen

uit de streek elkaar ontmoeten om ideeën uit te wisselen. Landbouwers, natuur- en milieubeschermers,

recreanten, gemeentebesturen en streekverenigingen. Iedereen verdient een stem in de discussie rond de

toekomst van onze streek.

1.2. Werkingsgebied

Het werkingsgebied waarin RLSD in 2012 actief was, strekt zich uit over de volgende 15 gemeenten: Berlare,

Dendermonde, Hamme, Laarne Waasmunster, Wetteren, Wichelen en Zele, Bornem, Kruibeke, Puurs, Schelle,

Sint-Amands, Temse en de gemeente Melle. Dit werkingsgebied omvat ruwweg de gemeenten langs de getij

beïnvloede Zeeschelde en Durme van Melle tot Schelle.

(de diverse kleuren zijn enkel om de gemeentegrenzen beter te kunnen onderscheiden)

In 2012 heeft voornoemd werkingsgebied een totale oppervlakte van 48 153 ha en telt 274 006 inwoners.

Gedetailleerde oppervlaktes en bewonersaantallen per gemeente zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Tabel: Oppervlakte en inwonersaantallen per gemeente

Gemeente Oppervlakte (ha) Inwonersaantallen

Berlare 3.782 14.780

Bornem 4.576 20.844

Dendermonde 5.567 44.565

Hamme 4.021 24.564


6

Kruibeke 3.207 16.217

Laarne 3.342 12.333

Melle 1.534 11.038

Puurs 3.341 16.940

Schelle 780 8.211

Sint-Amands 1.558 8.129

Temse 3.992 29.089

Waasmunster 3.193 10.634

Wetteren 3.668 24.440

Wichelen 2.287 11.463

Zele 3.306 20.759

TOTAAL sinds 1/3/2012 48.153 274.006

Bron: http://www.ibz.rrn.fgov.be inwonersaantallen per 1 januari 2013

Het werkingsgebied RLSD omvat nagenoeg het volledige door zoet water beïnvloedde deel van het Schelde

estuarium, en vormt dan ook een landschappelijk samenhangend geheel. De regio roept een aantal zeer

karakteristieke beelden van landschappen en biotopen op: zoetwatergetijderivieren met hun slikken en

schorren, dijken, meersen, rivierbegeleidende bossen, rivierduinen, wielen ter hoogte van dijkdoorbraken,

knotbomenrijen, waterplassen en turfputten.Aan dit landschap zijn bovendien heel wat karakteristieke

cultuurelementen verbonden zoals voetveren, griendenteelt, vloeiweiden en rietsnijderijen.


7

In onderstaande figuur worden een aantal van deze karakteristieke streekbeelden weergegeven.

Figuur: Typische streekbeelden

Het karakteristieke Scheldelandschap met zijn unieke natuurwaarden stopt niet aan de provinciegrens. Het

werkingsgebied RLSD strekt zich dan ook uit over de provincies Antwerpen én Oost-Vlaanderen. RLSD vormt

hiermee het enige provinciegrensoverschrijdende regionale landschap in Vlaanderen.

1.3. Erkenning

In mei 2012 werd de aanvraag voor de definitieve erkenning van het complete werkingsgebied van RLSD

ingediend bij de Vlaamse minister bevoegd voor Leefmilieu. Minister Schauvliege heeft daarop afgelopen

decembermaand besloten het Regionaal Landschap Schelde- Durme definitief te erkennen.

De aangevraagde uitbreiding van het werkingsgebied heeft haar goedkeuring voor vijf gemeenten: Bornem,

Kruibeke, Melle, Puurs en Sint-Amands. De gemeente Schelle wordt per 2014 overgedragen aan onze collega's

van het Regionaal Landschap Rivierenland, de gemeente sluit landschappelijk beter aan bij de andere

Rupelgemeenten.

1.4 Evaluatie van de werking RLSD 2011 door Minaraad en ANB, opvolging adviezen

Er wordt gevraagd de geofficialiseerde ledenlijst te bezorgen aan ANB centrale diensten, dat is inmiddels

gebeurd.

Door de provinciale dienst ANB wordt gevraagd:

- meer aandacht bij acties voor nazorg en meten van de impact op de natuur van afgeronde projecten

- gebiedsgerichte benadering opnemen in kader van IHD

- inbrengen realisaties in GIS omgeving

De Minaraad vraagt:


8

- meer aandacht voor IHD (actie 5, 8, 9, 13, 15, 16, 19, 20, 21)

- meer aandacht voor nazorg en monitoring bij de verschillende projecten

- pleiten voor een blijvend Vlaams kader als het gaat om het instrument Regionale Landschappen

Reactie RLSD:

Nazorg en monitoring van gerealiseerde acties/ projecten is opgenomen bij de beschrijving van de

verschillende projectfisches: actie 2, actie 3, actie 4, actie 5, actie 6, actie 7, actie 8, actie 9, actie 10, actie 11,

actie 12, actie 14, actie 15, actie 16, en actie 29.

Bij het ingediende erkenningsdossier (mei 2012) en in het jaarverslag 2012 en jaarplan 2013 wordt aandacht

besteed waar bijdragen aan de instandhoudingsdoelstellingen gerealiseerd kunnen worden. Er wordt

bijvoorbeeld gefocust op gebiedsgerichte geïntegreerde projecten (project gestroomlijnd landschap

Maanbeek- Laresloot/ NIP Berlarebroek en Donkmeer/ Onthaalplan Kruibeekse polders). Bijkomend worden

ook op de concrete bijdrage van reeds lopende projecten (o.a. weidevogelproject, poelenproject, verbindingen

voor amfibieën …) en natuureducatie en sensibilisatie specifiek afgestemd / gefocust op (het draagvlak voor)

IHD en het Natura 2000 netwerk.

Waar mogelijk en waar nuttig is bij verschillende acties (GIS)kaartbeeld opgenomen: actie 2, actie 5 en actie 11.

Eindadvies van ANB over de aanvraag tot definitieve erkenning

- waken voor een evenwichtige samenstelling van de drie doelgroepen in de algemene vergadering,

praktische werking, inspraak en taakverdeling mogen niet in het gedrang komen

Reactie RLSD: dit zal worden bewaakt

- Minaraad beveelt aan snel werk te maken van een Dagelijks Bestuur

Reactie RLSD: is tijdens AV van 6 februari 2013 opgericht

- bosgroepen en landeigenaars opnemen in bestuursorganen

Reactie RLSD: er is nauwe samenwerking met de bosgroepen ontwikkeld bij actie 17 A, actie 17 D en

actie 14. De Bosgroep heeft afgelopen jaar niet gevraagd aan te sluiten in het bestuur van RLSD.

Landelijk Vlaanderen: afgelopen jaar hebben vanuit het Vlaams Overleg Regionale Landschappen

verkennende gesprekken plaatsgevonden met Drh. Casier van Landelijk Vlaanderen, afhankelijk van de

uitkomst van die gesprekken kan Landelijk Vlaanderen in de toekomst aansluiten in de

bestuursorganen van RLSD.

- Minaraad benadrukt dat gebiedsgerichte en thematische activiteiten verder uitgebouwd moeten

worden.

Reactie RLSD: we volgen dit verder op

- Minaraad adviseert om de financiele planning goed voor te bereiden en uit te werken, mogelijkheden

onderzoeken om extra financiering aan te trekken, door bijvoorbeeld een verhoogde samenwerking

aan te gaan met partners.

Reactie RLSD: het RLSD opteert voor een sluitende begroting komende jaren, tekorten en

aangekondigde overheidsbesparingen worden in eerste instantie opgevangen met structurele

maatregelen. Kostenposten worden steeds geëvalueerd en alternatieve financieringsbronnen worden

aangesproken. Ook zal de opgestarte subsidie- en projectadministarie verder verfijnd worden.

- ANB –centrale diensten vindt het opportuun dat het RLSD gebruik zou maken van een analytische

boekhouding.

Reactie RLSD: onze financieel medewerker/ administratieve kracht is afgelopen jaar afwezig geweest

door ziekte, zij werd tijdelijk vervangen. Bij geplande werkhervatting in 2013 zal zij samen met de

coördinator een Regionaal Landschap bezoeken dat al een analytische boekhouding toepast, zodat op

een goede mainier kan worden nagegaan op welke termijn wij tot een analytische boekhouding

overgaan.

- Resolutie Vlaams Parlement betreffende het nemen van maatregelen ter bevordering van de

aanwezigheid van vlinders (november 2012).

Reactie RLSD: zie o.a. actie 12 vlindertuin in Berlare, actie 9 fauna-akkers, actie 13 Plant van Hier.


9

1.5. Bestuursorganen

1.5.1. Algemene Vergadering

Samenstelling Algemene Vergadering in 2013

Lid Vertegenwoordiger

Effectief Plaatsvervangend

Werkende leden (53)

Groep A: Overheden

Provincie Oost-Vlaanderen Jozef Dauwe (voorzitter)

Goedele De Cock

Jo De Cuyper

Peter Hertog

Provincie Antwerpen Rik Röttger

Mireille Colson

Harry Beuckelaers

Aysel Bayraktar

Gemeente Berlare Steven Vandersnickt Wim Arbijn

Gemeente Bornem Dirk Hoofd Frank Schelfhout

Stad Dendermonde Dirk Abbeloos Martine Van Hauwermeiren

Gemeente Hamme Tom Waterschoot Mireille Vermeiren

Gemeente Kruibeke Erik Blommaert Filip Vercauteren

Gemeente Laarne Dirk Clerick Edith Wylock

Gemeente Puurs Inge Faes Nini Vivijs

Gemeente Schelle Axel Boen Rob Mennes

Gemeente St-Amands Eddy Ceurstemond Jozef De Kinder

Gemeente Temse Hugo Maes Raf Smet

Gemeente Waasmunster Ludo Lenaerts Dirk Hilgert

Gemeente Wetteren Leentje Grillaert Sophie Nicque

Gemeente Wichelen Kristof De Smet

(ondervoorzitter) Ann Van Wesemael

Gemeente Zele Geert Roosenboom Francis De Donder

Gemeente Melle Dirk Gistelinck Anne Dalemans

Groep B: Natuur

Actiecomité ter Beveiliging van het

Leefmilieu op de Linkeroever en het

Waasland vzw

Hans Van Dooren Jenny De Laet

Durme vzw Patrick De Brauwer Franki D'haese

Grenzeloze Schelde vzw Mieke de Leeuw Dolores Baïta

Komitee voor Leefmilieu en

Natuurbehoud vzw (KOLENA) Lieve Van Bockstael André De Rycke

Kruibeeks Natuurbehoud vzw (KruiN) Freddy Moorthamer Gilbert Smet

Leefmilieu Wetteren vzw Patrick Schrooten -


10

Koninklijke Vereniging voor Natuur- en

Stedenschoon vzw Rutger Steenmeijer Cedric Vervaet

Natuurpunt vzw Afdeling Boven-Schelde Rudy De Mol Lieve Van Acker

Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding Bart Dierickx Peter De Pinnewaert

Natuurpunt vzw Afdeling Hamme François D'hollander Frans Van Havermaet

Natuurpunt vzw Afdeling Klein-Brabant Paul Segers Erika Van den Bergh

Natuurpunt vzw werkgroep Hogendonk Brian Roelandt Daan Stemgee

Natuurpunt vzw Afdeling Rupelstreek Erik De Keersmaecker Francis Mertens

Natuurpunt vzw Afdeling 's Heerenbosch Graziella De Ros -

Natuurpunt vzw Afdeling Scheldeland Miguel Surmond Robert Jooris

Natuurpunt vzw Afdeling Wase

Linkerscheldeoever Freddy Moorthamer -

Natuurpunt vzw Afdeling Zuid-Waasland Gustaaf Lerno André Van Peteghem

Ons Streven vzw Jef Verspecht Peggy Verdonck

Regionale Aktiegroep Leefmilieu Dender

en Schelde (RALDES) vzw Wouter Jacob Bart Thibau

Vogelbescherming Vlaanderen vzw Marcel De Vriendt Jacques De Moor

Groep C: Landbouw – Recreatie en Toerisme – Wildbeheerseenheden

Landbouw

Algemeen Boerensyndicaat vzw Paul Cerpentier Aloys Van Goethem

Boerenbond Oost-Vlaanderen Stijn De Roo Pieter Van Oost

Boerenbond Antwerpen Evi Van Camp -

Landelijke Gilden Oost-Vlaanderen Diederik De Clercq Tania Vis

Landelijke Gilden Antwerpen Marc Van Praet -

Vlaams Agrarisch Centrum (VAC) vzw Nelis D'Hollander

Recreatie en Toerisme

Toerisme Oost-Vlaanderen (TOV) vzw Pierre Goffaux Katia Versieck

Toerisme Scheldeland vzw Inge Stevens Tamara Corijn

Toerisme Waasland vzw Els Maes Celine de Vliegher

Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland Jo De Vriendt Erik Verheyen

Pasar vzw Afdeling Waas en Dender Heidi De Smedt Alain Segers

Wildbeheerseenheden

Wildbeheerseenheid Durmevallei vzw Hugo Geerinck Patrick Van Geyte

Wildbeheerseenheid Scaldiana Willy Van Hoey Walter Vermeire

Wildbeheerseenheid Waas en Durme vzw Paul De Schepper Hubert Elewaut

Toegetreden leden (4)

Provincie Oost-Vlaanderen Dienst

Landbouw en Platteland Didier Huygens Katrien Baetens


11

Provinciale Landbouwkamer Oost-

Vlaanderen Katrien Baetens Didier Huygens

Provinciale Landbouwkamer Antwerpen

(sinds 20/01/2010) Te bepalen Te bepalen

Tij vzw (sinds 20/01/2010) Stijn Bogaert Dirk Gorrebeeck

Toerisme Rupelstreek Axel Boen Stijn Bogaert

Adviserende instanties (20)

Afdeling Duurzame

Landbouwontwikkeling Bart Bollen -

Afdeling Land en Bodembescherming,

Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen Paul Kouckuyt Mark Meerschman

Agentschap voor Natuur en Bos – Oost

Vlaanderen Geert Flamand Jan Menschaert

Agentschap Voor Natuur en Bos -

Antwerpen Hans Deschryver -

Agentschap voor Onroerend Erfgoed

Oost-Vlaanderen Jean-Yves De Clippel


Antwerpen Yasmine Michielssen

Vlaamse Landmaatschappij (VLM) Roland Van Cauwenberghe Martin De Pelsmaeker

Provincie Antwerpen – Dienst Milieu en

Natuur Hilde Van Look Dirk Vandenbussche

Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst

Milieuplanning, Milieu ondersteuning en

Natuurontwikkeling

Didier Van Brussel Maja Verbeeck

Gemeente Berlare – Milieudienst Gaby De Bruycker -

Gemeente Bornem – Milieudienst Roland Deurinck -

Stad Dendermonde – Milieudienst Tarcy Verstraeten D'hondt Ingrid

Gemeente Hamme – Milieudienst Dirk Vermorgen Mireille Vermeiren

Gemeente Kruibeke – Milieudienst Katrien Cornu -

Gemeente Laarne – Milieudienst Tim Roels Edith Wylock

Gemeente Puurs – Milieudienst Ronny Segers Etienne Vergauwen

Gemeente Schelle – Milieudienst Britt Mertens -

Gemeente Sint-Amands – Milieudienst Ilse Roelandts -

Gemeente Temse – Milieudienst Franky Eeckelaert Wim Vereecken

Gemeente Waasmunster – Milieudienst Jan Van Herreweghe Katleen Van Rijsseghem

Gemeente Wetteren – Milieudienst Kristel Spruyt -

Gemeente Wichelen – Milieudienst Brecht Looman -

Gemeente Zele – Milieudienst Peter D'haese Marie-Thérèse Poppe


12

Jozef Dauwe (Provincie Oost-Vlaanderen, gedeputeerde bevoegd voor leefmilieu) is voorzitter van de

Algemene Vergadering. Kristof De Smet (gemeente Wichelen, schepen bevoegd voor leefmilieu) is

ondervoorzitter van de Algemene Vergadering.

De Algemene Vergadering van 13 februari 2012 nam kennis van de gewijzigde vertegenwoordigingen in de

Algemene Vergadering van de volgende leden.

- Boerenbond: de heer Pieter Van Oost wordt vervangen door de heer Stijn De Roo

- Gemeente Kruibeke: de heer Lardon wordt vervangen door Erik Blommaert

- Gemeente Wetteren: de heer De Geyter wordt vervangen door Leentje Grillaert

- Toerisme Waasland: Sarah van Cotthem wordt vervangen door Els Maes, Liesbeth Fiems wordt vervangen

door Celine de Vliegher

- JNM Durmeland: Heleentje De Brauwer neemt ontslag (vanwege uittreden stad Lokeren)

- gemeente Sint-Amands: Ilse Roelandt wordt vervangen door Kristin Moens

- Algemeen Boerensyndicaat: Alfonds de Cock wordt vervangen door Paul Cerpentier.

De Algemene Vergadering van 6 februari 2013 nam kennis van de gewijzigde vertegenwoordigingen in de

Algemene Vergadering van de volgende leden:

- Agentschap Natuur en Bos Oost-Vlaanderen: voorgedragen wordt plaatsvervanger de heer Jan

Menschaert, ontslag van plaastvervanger Dominique Decleyre

- Gemeente Zele: voorgedragen wordt plaatsvervanger de heer Francis De Donder, ontslag van

plaatsvervanger David De Mets

- Gemeente Schelle: ontslag van bestuurder Nele Moortgat, aangedragen worden schepen Axel Boen

met de heer Rob Mennes als plaatsvervangend lid.

- Afvaardiging Boerenbond de heer Stijn De Roo en plaatsvervanger de heer Pieter Van Oost, ontslag

van plaatsvervanger Tania Vis

- Gemeente Melle: de heer Dirk Gistelinck en plaatsvervanger Anne Dalemans worden voorgedragen

- Gemeente Temse: plaatsvervanger de heer Raf Smet wordt voorgedragen, ontslag van Anne-Marie

Blommaert

- Vlaams Agrarisch Centrum: ontslag van leden AV Hilde Langie en An Van Herck, benoeming van de

heer Nelis D'Hollander

- Ons Streven vzw: plaatsvervanger Ludo boel in AV wordt vervangen door mevrouw Peggy Verdonck

- Natuurpunt Afdeling Wase Linkerschelde-oever: ontslag van dhr. Arno Thomaes en benoeming van

Freddy Moorthamer

- Gemeente Sint-Amands: ontslag van Ilse Roelandt en benoeming van schepen Eddy Ceurstemond

- Agentschap Onroerend Erfgoed: mevrouw Nele Vermaele wordt ontslaan als bestuurde

- Gemeente Hamme: Hilde Landtsheer wordt vervangen door schepen Tom Waterschoot

- Natuurpunt Scheldeland: ontslag van de heer Rudy Clinckspoor, de heer Miguel Surmond wordt

voorgedragen als lid

- Provincie Oost-Vlaanderen: mevrouw Maria Verheirstraeten wordt als plaatsvervangend lid vervangen

door Jo De Cuyper

- Gemeente Berlare: schepen Steven Vandersnickt wordt voorgedragen als lid, plaatsvervanger de heer

Wim Arbijn, ontslag van Anne-Marie De Lausnay (plaatsvervanger in AV)

- Gemeente Kruibeke: ontslag van plaatsvervanger in AV Julien Mertens, de heer Filip Vercauteren

wordt voorgedragen als plaatsvervanger

- Provincie Antwerpen: ontslag van de gedeputeerde Bart De Nijn, benoeming van Mireille Colson als lid

en tevens benoeming plaatsvervanger in AV Aysel Bayraktar.

Samenkomst en agenda

De Algemene Vergadering kwam in 2012 één maal samen op 13 februari. Tijdens deze vergadering werden de

volgende agendapunten behandeld: voorstelling medewerkers, activiteitenverslag 2011 en programma 2012,

boekhoudkundig verslag 2011 en begroting 2012, voorstel aanpassing statuten, wijzigingen leden en

bestuurders, beantwoording gestelde vragen.


13

De Algemene Vergadering kwam in 2013 alvast één maal samen op 6 februari. Tijdens deze vergadering

werden de volgende agendapunten behandeld: voorstelling medewerkers, activiteitenverslag 2012 en

programma 2013, boekhoudkundig verslag 2012 en begroting 2013, wijzigingen leden en bestuurders.

Het verslag van deze beide vergaderingen zijn opgenomen in Bijlage 1.

1.5.2. Raad van Bestuur

Samenstelling Raad van Bestuur in 2013

Werkend lid Vertegenwoordiger

Groep A: Overheden

Provincie Antwerpen Rik Röttger

Mireille Colson

Provincie Oost-Vlaanderen Jozef Dauwe (voorzitter)

Goedele De Cock

Gemeente Berlare Steven Vandersnickt

Gemeente Bornem Dirk Hoofd

Stad Dendermonde Dirk Abbeloos

Gemeente Hamme Tom Waterschoot

Gemeente Laarne Dirk Clerick

Gemeente Kruibeke Erik Blommaert

Gemeente Melle Dirk Gystelinck

Gemeente Puurs Inge Faes

Gemeente Schelle Axel Boen

Gemeente Sint-Amands Eddy Ceurstemont

Gemeente Temse Hugo Maes

Gemeente Waasmunster Ludo Lenaerts

Gemeente Wetteren Leentje Grillaert

Gemeente Wichelen Kristof De Smet (ondervoorzitter)

Gemeente Zele Geert Roosenboom

Groep B: Natuur

Durme vzw Patrick De Brauwer

Komitee voor Leefmilieu en Natuurbehoud (KOLENA)

vzw Lieve Van Bockstael

Kruibeeks Natuurbehoud vzw (KruiN) Freddy Moorthamer

Natuurpunt vzw Afdeling Boven-Schelde Rudy De Mol

Natuurpunt vzw Afdeling Dendermonding Bart Dierickx

Natuurpunt vzw Afdeling Hamme François D'Hollander

Natuurpunt vzw Afdeling Klein-Brabant Paul Segers


14

Natuurpunt vzw Afdeling 's Heerenbosch Graziella De Ros

Natuurpunt vzw Afdeling Scheldeland Miguel Surmond

Natuurpunt vzw Afdeling Rupelstreek Erik De Keersmaecker

Natuurpunt vzw Afdeling Wase Linkerscheldeoever Freddy Moorthamer

Natuurpunt vzw Afdeling Zuid-Waasland Gustaaf Lerno

Vogelbescherming Vlaanderen vzw Marcel De Vriendt

Groep C: Landbouw – Recreatie en Toerisme - Wildbeheerseenheden

Landbouw

Algemeen Boerensyndicaat vzw Paul Cerpentier

Landelijke Gilden Oost-Vlaanderen Diederik De Clercq

Landelijke Gilden Antwerpen Marc Van Praet

Boerenbond Oost-Vlaanderen Stijn De Roo

Recreatie en Toerisme

Toerisme Scheldeland vzw Inge Stevens

Toerisme Waasland vzw Els Maes

Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland Jo De Vriendt

Wildbeheerseenheden

Wildbeheerseenheid Scaldiana Willy Van Hoey

Adviserende instantie Vertegenwoordiger

Agentschap voor Natuur en Bos Geert Flamand

Hans De Schryver


Oost- Vlaanderen Jean-Yves De Clippel

Agentschap voor Onroerend Erfgoed Antwerpen Yasmine Michielssen

Jozef Dauwe (Provincie Oost-Vlaanderen, gedeputeerde bevoegd voor leefmilieu) is voorzitter van de Raad van

Bestuur. Kristof De Smet (gemeente Wichelen, schepen bevoegd voor leefmilieu) is ondervoorzitter van de

Raad van Bestuur.

Volgende bestuurderswissel diende zich aan tijdens de Algemene Vergadering van 13 februari 2012, ten

gevolge van de vervanging van effectieve vertegenwoordigers van rechtspersonen die in de Raad van Bestuur

zetelen:

- Algemeen Boerensyndicaat: Alfonds de Cock wordt vervangen door Paul Cerpentier

- Gemeente Kruibeke: de heer Lardon wordt vervangen door Erik Blommaert

- Gemeente Wetteren: de heer De Geyter wordt vervangen door Leentje Grillaert

- Toerisme Waasland: Sarah van Cotthem wordt vervangen door Els Maes

Deze mensen werden unaniem benoemd als bestuurder.

- JNM Durmeland: Heleentje De Brauwer neemt ontslag (vanwege uittreden stad Lokeren)


15

En volgende bestuurderswissel diende zich aan tijdens de Algemene Vergadering van 6 februari 2013, ten

gevolge van de vervanging van effectieve vertegenwoordigers van rechtspersonen die in de Raad van Bestuur

zetelen:

- Gemeente Schelle: ontslag van bestuurder Nele Moortgat, aangedragen wordt schepen Axel Boen

- Afvaardiging Boerenbond de heer Stijn De Roo wordt voorgedragen

- Gemeente Melle: de heer Dirk Gistelinck wordt voorgedragen

- Natuurpunt Afdeling Wase Linkerschelde-oever: benoeming van Freddy Moorthamer

- Gemeente Sint-Amands: ontslag van Ilse Roelandt en benoeming van schepen Eddy Ceurstemond

- Gemeente Hamme: Hilde Landtsheer wordt vervangen door schepen Tom Waterschoot

- Natuurpunt Scheldeland: ontslag van de heer Rudy Clinckspoor, de heer Miguel Surmond wordt

voorgedragen.

- Gemeente Berlare: schepen Steven Vandersnickt wordt voorgedragen, ontslag van schepen Wim

Arbijn

- Provincie Antwerpen: ontslag van de gedeputeerde Bart De Nijn, benoeming van Mireille Colson

Deze mensen worden unaniem benoemd als bestuurder.

Noot: na de Algemene Vergaderingen kwamen door de wisseling van legislatuur nog diverse voorstellen van

bestuurswissels bij ons binnen, door het feit dat schepen van gemeenten werden aangeduid na onze Algemene

Vergadering. Deze kandidaat bestuurders worden op een aparte AV dit jaar (vermoedelijk zomer)

voorgedragen.

Door deze benoemingen bestaat de RvB uit 40 stemgerechtigde leden, waarvan 19 van groep A, 13 van groep B

en 8 van groep C conform het uitvoeringsbesluit, artikel 4§3

De Algemene Vergadering keurde voornoemde bestuurderswissels goed. De wijzigingen zullen, zoals wettelijk

vereist, gepubliceerd worden in het Staatsblad.

Samenkomst en agenda

In onderstaande tabel worden de samenkomsten van de Raad van Bestuur in 2012 opgelijst, telkens met

agendapunten. De verslagen van deze vergadering zijn opgenomen in Bijlage 2

Tabel: Samenkomsten Raad van Bestuur in 2012

Datum en plaats Agenda

27 maart 2012 - Verslag vorige vergadering

- Budget 2012, Overzicht gunning verschillende projectmiddelen

- Projectwerking, presentatie stand van zaken

oLandschapsloket

oTrage wegen

oPoelen

- Stand van zaken indienen aanvraag erkenningsdossier RLSD

o Planning om te komen tot indienen bij Minister in mei 2012

o Delen van de sterkte - zwakte analyse en kansen voor de

toekomst

- Varia

28 juni 2012 - Goedkeuring verslag vorige vergadering

- Aanvraag definitieve erkenning, een korte terugblik

- Witboek interne Staatshervorming

- Budget 2012

- Lopende projectwerking: stand van zaken

- Planning projectwerking 2013

- Varia


16

27 september 2012 - Goedkeuring verslag vorige vergadering

- Aanvraag definitieve erkenning, verslag Minaraad te Brussel

- Witboek interne Staatshervorming

- Budget 2012



- Varia

6 december 2012 - Goedkeuring verslag vorige vergadering



- Communicatieplan 2013

- Vertoning Landschapsfilm

- Concept Begroting 2013

- Voorbereiding Algemene Vergadering

- Vastleggen vergaderdata 2013

- Varia

- Rondvraag en sluiting

In 2013 zal de Raad van Bestuur op volgende data bijeen komen: dinsdag 26 maart, woensdag 12 juni,

donderdag 19 september, woensdag 4 december.

1.5.3. Dagelijks Bestuur

Artikel 27 van de gecoördineerde statuten van RLSD voorziet de mogelijkheid tot oprichting van een dagelijks

bestuur. De leden die afgelopen jaar in de Stuurgroep hebben gefunctioneerd gaan voortaan het Dagelijks

Bestuur vormen, namens de provincie Antwerpen is dat mevrouw Hilde Van Look, namens de provincie Oost-

Vlaanderen de heer Didier van Brussel, namens de landbouw de heer Paul Cerpentier en de heer Stijn De Roo,

namens de natuurverenigingen mevrouw Lieve Van bockstael, en de heer Marcel De Vriendt, namens de

gemeenten Kristof De Smet (ondervoorzitter) en secretaris Stijn Van Belleghem (RLSD).

Deze mensen werden in de Algemene Vergadering van 6 februari 2013 unaniem benoemd als bestuurder.

1.6 Professionalisering van de organisatie

1.6.1 Huisvesting

RLSD is een streekwerking bij uitstek, en is dan ook in de streek gevestigd.

Het secretariaat van RLSD is gevestigd in de gebouwen in de Hemelstraat 133 A, lokaal gekend als ''t

Hemelken'. Dit gebouw is in eigendom van Stad Dendermonde.

Deze locatie wordt gedeeld met Toerisme Oost-Vlaandereren (TOV) die hier de regiocoördinatie Scheldeland

(Toerisme Scheldeland vzw) huisvest. De gezamenlijke huisvesting van RLSD en de toeristische regiocoördinatie

Scheldeland werkt de inhoudelijke afstemming van de werking van beide organisaties in de hand. Daarnaast

resulteert de gezamenlijke huisvesting ook in een besparing voor RLSD. De algemene kosten verbonden aan het

Hemelken (huur, verwarming, electriciteit, water, telefonie, onderhoud, ICT, alarm, verzekering, …) worden

immers gezamenlijk gedragen door beide organisaties. RLSD beschikte in 2012 over 8 vaste medewerkers (6,5

VTE), Toerisme Scheldeland over drie. RLSD neemt dan ook 80% van deze kosten op zich, Toerisme Oost-

Vlaanderen 20%.

De ontwikkeling van een masterplan voor de stationsomgeving door de stad Dendermonde en de gebrekkige

toestand van sommige lokalen, noodzaakt ons om de in de toekomst een nieuwe locatie te gaan zoeken.

1.6.2 Personeelsbestand 2012

Bij onderstaande oplijsting van het personeelsbestand wordt een onderscheid gemaakt tussen:

- personeel op rol van RLSD

- personeel dat vanuit een derde organisatie (gedeeltelijk) werd toegewezen aan RLSD


17

- stagiairs en jobstudenten

- externen die RLSD ondersteunen

Vast personeelsbestand op eigen loonlijst (8 medewerkers: 6,5 VTE)

- Jan Maertens, voltijds medewerker landschappen

- Eliza Romeijn – Peeters, deeltijds (4/5) project medewerker

- Robbert Schepers, voltijds projectmedewerker

- Ann Sels, halftijds NME-medewerker

- Ilse Smitz, deeltijds (4/5) projectmedewerker

- Catherine Tydgat, voltijds medewerker algemene ondersteuning en vanaf medio 2012 tot op heden

vervangen wegens ziekte door Julie Decuyper

- Els Dever, deeltijds (2/5) communicatie medewerker

- Stijn Van Belleghem, coördinator, voltijds

Toegewezen personeel op loonlijst derde organisatie (0,4 VTE)

- Moira Heyn, deeltijds (4/5) stafmedewerker voor de regionale landschappen in de Provincie Antwerpen (op

loonlijst van Regionaal Landschap De Voorkempen, prestaties bij RLSD voor ongeveer 1/5de

VTE

- Silvia Van Houtte, deeltijds (4/5) bedrijfsplanner (VLM personeelslid voor 1/5de

VTE bij RLSD tewerkgesteld

via samenwerkingsovereenkomst)

Stagiairs en vrijwilliger

- Julie Decuyper, stage van 5/3/2012 tot 31/6/2012, voltijdse stage BANABA Landschapsontwikkeling

- Koen de Paepe, stage van 1/5/2012 tot 1/07/2012, voltijdse stage, BANABA Landschapsontwikkeling

Externe ondersteuning

- Leen De Boitselier; Moore, Stephens en Verschelden Accountants (boekhouding)

- Ine Janssens, sociaal secretariaat SECUREX (loonadministratie)

1.6.3 Ontwikkelingen in het personeelsbestand in 2012

In het kader van de VIA-overeenkomst (provincie Antwerpen) hebben de regionale landschappen en de

provincie Antwerpen een voltijdse stafmedewerker (Europese) projecten aangeworven. Moïra Heyn is per 1

april 2012 in dienst getreden.

Zij is verantwoordelijk voor de netwerking m.b.t. de voorbereiding en de redactie van projectdossiers binnen

de Europese of Vlaamse subsidieprogramma’s waarvoor de werkvelden van een regionaal landschap in

aanmerking komen.

Vanuit taken inzake netwerking slaat ze daarbij actief de brug tussen de regionale landschappen en de diensten

van de provincie Antwerpen die raakvlakken vertonen met de werkvelden van een regionaal landschap om zo

partnerschappen te smeden die leiden tot een maximale meerwaarde van projectdoelen- en middelen.

Zij staat in voor het ganse proces, van prospectie tot indiening, van de uitwerking van een aantal concrete

subsidiedossiers die kaderen binnen de doelstellingen van de regionale landschappen en de provincie

Antwerpen. Zij werkt hiervoor nauw samen met de betrokken partners.

1.6.4 Ontwikkelingen in het personeelsbestand in 2013

In 2013 zal Ann Sels zwangerschapsverlof opnemen van juli tot en met december, Julie Decuyper zal Ann in die

periode vervangen. Catherine Tydgat is vanaf medio 2012 tot op heden vervangen wegens ziekte door Julie

Decuyper. Omwille van deze vervangingen is besloten Julie Decuyper een contract aan te bieden tot eind

december 2013 voor 0.8 VTE (vier werkdagen).


18

1.6.5 Personeelswerkgroep

Artikel 27 van de statuten van RLSD biedt de mogelijkheid tot oprichting van werkgroepen. In kader van dit

artikel besliste de Raad van Bestuur in 2010 tot de oprichting van een personeelswerkgroep. Gelet op de

uitgebreide samenstelling van de Raad van Bestuur biedt deze beperktere groep de mogelijkheid voor de

coördinator om voldoende flexibel en discreet terug te koppelen met een kern aan bestuursleden alvorens

beslissingen te nemen rond personeelszaken. Volgende bestuursleden zetelden sinds 2010 in de

personeelswerkgroep:

Dirk Clerick (Gemeente Laarne), Diederik Declercq (Landelijke Gilden), François D'hollander (Natuurpunt

Afdeling Hamme), Gustaaf Lerno (Natuurpunt Zuid-Waasland), Freddy Moorthamer (KruiN), Rik Röttger

(Provincie Antwerpen)

In 2012 is de personeelswerkgroep per mail geraadpleegd over hoe om te gaan met de tijdelijke vervanging van

medewerkster Catherine Tydgat, die wegens ziekte lange tijd afwezig bleef. Er is toen besloten Julie Decuyper

aan te stellen met een vervangingscontract.

Ook in 2013 zal de personeelswerkgrep geraadpleegd worden als dat nodig blijkt.

1.6.6 Functionering en evaluatie

Het protocol 'functionering en evaluatie' voorziet naast permanente evaluatie en bijsturing voor alle

medewerkers op loonlijst van de vzw minimum één geformaliseerd functioneringsgesprek per jaar. Bij aflopen

van de proefperiode, wijzigingen van functie of verloning etc. wordt een geformaliseerd evaluatiegesprek

gehouden. Op vraag van het bestuur, de coördinator of de medewerker kunnen steeds bijkomende

functionerings- en evaluatiegesprekken gehouden worden. Voor nadere details bij de functionerings- en

evaluatieprocedure wordt hier verwezen naar het 'protocol functionering en evaluatie' dat op eenvoudige

aanvraag kan bekomen worden op het secretariaat.

Eind 2012 en begin 2013 vonden functionerings- en evaluatiegesprekken plaats met alle medewerkers.

1.6.7 Teamvergaderingen

In de regel gaat elke maand een teamoverleg door. In 2012 ging dergelijk overleg door op 19 januari, 13

februari, 5 maart, 26 april, 5 juli, 4 september, 4 oktober, 8 november en 6 december.

Ook in 2013 wordt maandelijks teamoverleg voorzien.

1.6.8 Vorming

Een overzicht van de in 2012 door de medewerkers gevolgde opleidingen is opgenomen in onderstaande tabel

Tabel: Vorming gevolgd door vaste medewerkers (2012)

datum omschrijving opleiding naam medewerker

15/3/2012 opleiding Q-gis Robbert+Jan+Ilse+Liza

26/4/2012

workshop trage wegendecreet ( vzw Trage

wegen/ Agentschap voor Natuur en Bos) Ilse

18/04/2012 De juiste boom op de juiste plaats Liza

11/05/2012 lezing educatief natuurreservaat, buiten westen, Ann+Julie (stagiair)

4/06/2012 cursus quantum GIS Ilse+Robbert+Liza+Charlotte+Jan


16/06/2012 Springzaadweekend tweedaagse Ann


25/09/2012

Vormingsdag Provinciale Landschapsdag

Antwerpen Jan+Kenny (stagiair)

2/10/2012 Vormingsdag Floriade Nederland Stijn+Ilse+Robbert+Liza+Jan+Ann+Els+


19

Julie+Kenny (stagiair)

22/11/2012 Studiedag toeristisch recreatieve ontsluiting Liza en Ilse

Uit bovenstaande tabel blijkt dat in 2012 geïnvesteerd werd in vorming en opleiding.

Deze vormingen vormen een gedegen basis voor de verdere professionalisering van deze aspecten van de

werking van RLSD

1.6.9 Financieel beleid en organisatie

We streven naar een verdere professionalisering van het financiële en het administratief beleid. Integriteit

staat centraal; alle beleidsgegevens van de VZW staan dermate in overeenstemming met het afgebeelde deel

van de realiteit. Een transparant beleid, doorzichtig maar toch ook eenvoudig, vergroot een efficiënt beleid.

RLSD voert een dubbele boekhouding. De boekhouding moet zodanig flexibel zijn dat zij de dynamiek van de

werking van RLSD kan volgen. Het grootboeksysteem is, en wordt gedurende het jaar, in die zin aangepast.

Archiefdocumenten, papieren evenals digitale, worden beschouwd als een noodzakelijk kwaliteitsattribuut. Zij

waarborgen authenticiteit en betrouwbaarheid.

Tot op heden werd nog niet gestart met een analytische boekhouding, een gestaafde en geëvalueerde basis

ontbrak. Het analytisch boekhouden is een extra-comptabele verfijning bij het boeken van kosten en/of

opbrengsten. Het voegt informatie toe aan de boekingen in termen van kostenplaatsen en kostensoorten. Het

is extra-comptabel omdat het analytisch uitsplitsen de juistheid en de volledigheid van de boekhouding niet

beïnvloedt. Het genereert alleen meer gedetailleerde informatie over de inhoud van de boekingen. De

denkoefening die vooraf gaat aan het opstellen van een analytisch plan, vergt een duidelijke administratieve en

financiële basis. De optie om al dan niet een analytische boekhouding toe te passen en dit als meet- en

stuurinstrument te gebruiken, moet duidelijk worden gemotiveerd. Niet alleen het registeren, interpreteren,

toepassen, maar ook het verhoogde werkvolume wordt best als criteria opgevat.

In 2011 werd werk gemaakt van eenvoudige en doorzichtige centrale subsidie- en projectadministratie. De

komende jaren zullen deze data verder uitgebouwd en opgevolgd worden, om te kunnen bepalen welke

informatie uiteindelijk gewenst wordt en hoe gedetailleerd die moet zijn. Deze gegevens kunnen dan, indien op

termijn geopteerd wordt een analytische boekhouding te voeren, gebruikt worden als uitgangspunt om het

analytische plan op te bouwen.

Ook in 2013 zal de opgestarte subsidie- en projectadministratie verder verfijnd worden. Naast de coördinator

en de medewerker algemene ondersteuning, hoort het ook dat elke projectmedewerker zich inwerkt in het

financiële en administratieve luik van zijn of haar projectdossier. Elke organisatie heeft behoefte aan, en belang

bij, een goed georganiseerde administratie; archiveren van zowel fysieke als digitale documenten hoort daarbij.

RLSD zal een archiefsysteem integreren dat uniform is in uitvoering en eenvoudig is in gebruik.

Verder in dit jaarverslag onder punt 5 'Financieel verslag', vindt u het resultaat 2012, gestaafd door het

ingesloten accountantsverslag, en de begroting voor het jaar 2013. De werking van 2012 sluit af met een

positief saldo van € 38.144,78. De algemene vergadering van 6 februari 2013 beslist om dit resultaat te

bestemmen als toevoeging aan het eigen vermogen: 'fondsen voor sociaal passief' 20.865,24 euro en 'andere

bestemde fondsen' 17.279,54 euro.

Een doorgedreven budgetcontrole zowel wat de projecten betreft als de algemene kosten, zonder de werking

financieel te beïnvloeden, bevestigt dat voor RLSD een gezond, duurzaam financieel beleid een absolute

prioriteit is.

Op 6 februari 2013 keurde de Algemene Vergadering eveneens een sluitende begroting voor 2013 goed. Noch

tekort, noch overschot worden genotuleerd; de boekhoudkundige reserve en bijgevolg de kredietwaardigheid

van RLSD wordt bewaard.

Tekorten en aangekondigde overheidsbesparingen worden in eerste instantie opgevangen met structurele

maatregelen (zo wordt de oplage en verdeling van de Landschapskrant herzien, wat een blijvende

kostenbespraring oplevert). Kostenposten zullen worden geëvalueerd en alternatieve financieringsbronnen

aangesproken. Ingrepen op financiering en begroting vergen overleg. Ondersteuning van een Dagelijks Bestuur

is hier een meerwaarde.


20

1.7 Overleg en samenwerking met andere actoren

Volgens het natuurdecreet dient een regionaal landschap gericht te zijn op overleg en samenwerking met de

betrokken doelgroepen ter bevordering van het streekeigen karakter, natuurrecreatie en –educatie, recreatief

medegebruik, natuurbehoud en –beheer en de aanleg en het herstel en ontwikkeling van kleine

landschapselementen. Overleg en samenwerking zijn dus het fundament van de werking van een regionaal

landschap in functie van draagvlakverbreding rond natuur en landschap.

Door veelvuldig overleg streeft RL Schelde-Durme naar een grote betrokkenheid van de participerende

doelgroepen. Dit gebeurt via de formele overlegstructuren waarin alle doelgroepen vertegenwoordigd zijn (AV,

RVB en de Stuurgroep), via structurele overlegmomenten en uiteraard ook door veelvuldig ad hoc overleg in

het kader van het opzetten en de uitwerking van projecten en acties.

1.7.1 Vlaamse overheid

De Vlaamse overheid is vertegenwoordigd in de Algemene Vergadering en/of Raad van Bestuur als adviserend

lid. Er is overleg met de provinciale buitendiensten van ANB en Onroerend Erfgoed omtrent (jaar)planning,

evaluatie, samenwerking en uitvoeren van projecten.

De landschapsanimator en/of de coördinatoren nemen deel aan het structureel Vlaams Overleg van Onroerend

Erfgoed omtrent de werking van landschapsanimator en landschapsteams.

Ook met VLM wordt er nauw samengewerkt in functie van beheerovereenkomsten (bedrijfsplanner) en

inrichtingsplannen in opmaak of voorbereiding door VLM.

1.7.2 Provinciale overheden

Op regelmatige basis wordt met de coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen overlegd over de

projectwerking met de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van de Provincie Antwerpen. Het Antwerps

Overleg Regionale Landschappen (AORL) is een forum tot uitwisseling, afstemming en overleg tussen de

coördinatoren van de Antwerpse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid van

de provincie (en bij gelegenheid ook andere diensten), de provinciale buitendienst van het Agentschap voor

Natuur en Bos en van het Agentschap Ruimte en Erfgoed. De vergadering wordt voorbereid door de

stafmedewerker voor de Antwerpse regionale landschappen. Regelmatig worden ook andere actoren

uitgenodigd (ANKONA, Hooibeekhoeve, …).Via de stafmedewerker en op projectmatige basis wordt ook met

andere provinciale diensten overlegd en de werking van de regionale landschappen bekend gemaakt. Tussen

de regionale landschappen onderling (coördinatoren en medewerkers) is er ook frequent informeel overleg.

Ook met de coördinatoren van de Oost-Vlaamse regionale landschappen en de Dienst Duurzaam Milieu- en

Natuurbeleid van de Provincie Oost-Vlaanderen wordt op regelmatige basis overlegd.

1.7.3 Gemeentelijke overheden

Met de gemeenten wordt zowel op bestuurlijk niveau als ambtelijk niveau op regelmatige basis overlegd via de

formele overlegstructuren (AV, RVB) en via structureel overleg (ambtenarenoverleg).

Deze ambtenarenwerkgroep zorgt dat RLSD en alle gemeentelijke (milieu)diensten uit ons werkingsgebied op

de hoogte zijn van elkaars dagdagelijkse werking. De ambtenarenwerkgroep wordt bijeengeroepen wanneer

dit nodig wordt geacht.

In 2012 vond een ambtenarenoverleg plaats op 11 oktober te Dendermonde. Op dit overleg werden volgende

agendapunten behandeld:

1. Welkom en korte kennismaking voor de nieuwe gezichten

2. verslag vorige vergadering (zie bijlage)

3. KLE reglement

4. Trage Wegen

5. Educatie

6. Zwaluwreglement

7. Werk van een bedrijfsplanner

8. Communicatie

9. Plant van Hier

10. Aanvraag definitieve erkenning, verslag van de Minaraad te Brussel


21

11. Rondvraag

Ook in 2013 zal er minimaal één keer een ambtenarenoverleg plaatsvinden.

Kernpunten van de overlegmomenten zijn de werking van RL Schelde-Durme, lopende projecten en kansen

voor nieuwe projecten en samenwerkingen. Deze overlegmomenten dragen bij tot de bekendmaking van het

Regionaal Landschap en kunnen inspirerend werken.

Op vraag van de gemeenten geeft RL Schelde- Durme toelichtingen over de werking op milieuraden,

landbouwraden, colleges, commissies en andere vergaderingen.

1.7.4 Regionale Landschappen

Op Vlaams niveau gebeurt uitwisseling tussen de Regionale Landschappen op het VORL (Vlaams Overleg

Regionale Landschappen): gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen worden besproken,

ideeën worden uitgewisseld. Er wordt gemiddeld een vijftal keer per jaar vergaderd.

Regelmatig vergaderen de coördinatoren van de Vlaamse regionale landschappen, onder voorzitterschap van

Dirk Cuvelier van RLWH. Doel: bespreken gemeenschappelijke problemen, belangen en doelstellingen;

uitwisselen van ideeën… Vanaf 2007 (voorlopige erkenning) neemt RLGC deel aan het VORL. Tussen de

regionale landschappen onderling is er ook frequent informeel overleg.

Op 9 en 10/01/2012 organiseerde het Vlaams Overleg Regionaal Landschappen een tweedaags conclaaf voor

de coördinatoren in Antwerpen. Hoofdthema van dit conclaaf was de toekomst van de regionale landschappen

i.k.v. de interne staatshervorming en het uitwerken van een ruimtelijk kader waarbinnen regionale

landschappen passen.

Andere vergaderingen van het VORL gingen in 2012 door op 21/03, 09/05, 13/06, 13/08, 12/09 en 17/12. Het

VORL formuleerde in 2012 verschillende adviezen en nodigde diverse partners uit voor overleg, waaronder:

- Naturawal (Wallonië) en Nationale Landschappen (Nederland) (VORL 21/03/2012)

-Bosgroepen: overleg op VORL 09/05/2012 en ter opvolging verschillende overlegmomenten i.v.m.

afstemming standpunten interne staatshervorming en mogelijke gezamenlijke life+ projectaanvraag.

-Overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed i.k.v. samenwerking rond de erfgoedbalans (VORL

13/06/2012)

-Overleg met Ward Verhaeghe (ANB) i.v.m. rol regionale landschappen i.k.v. realisatie

Instandhoudingdoelstellingen (VORL 17/12/2012).

- Overleg met Landelijk Vlaanderen m.b.t. samenwerking met de regionale landschappen

Het VORL was als lid van Civilscape (d.i. het netwerk van Europese ngo’s ter ondersteuning van de Europese

Landschapsconventie) vertegenwoordigd op de Algemene Vergadering en is via Pauwel Bogaert ook lid van

de Raad van Bestuur van Civilscape.

Tenslotte organiseerde Regionaal Landschap Meetjesland op 24/08/2012 een persmoment “aanleg 2000ste

poel” in naam van alle Regionale Landschappen. Minister voor leefmilieu Joke Schauvliege nam naar

aanleiding hiervan zelf plaats in de kraan voor uitvoering van de graafwerken.

Tussen de regionale landschappen onderling is ook frequent informeel overleg.

1.7.5 Landbouworganisaties

De landbouworganisaties zijn vertegenwoordigd in de AV, RVB en de Stuurgroep/ Dagelijks Bestuur.

Met de landbouwsector wordt overlegd over de planning en uitwerking van projecten en acties.

1.7.6 Natuurverenigingen

De lokale Natuurpuntafdelingen en andere natuur- en milieuverenigingen worden nauw betrokken bij de

werking van RL Schelde-Durme door inhoudelijk overleg en praktische samenwerking bij de planning,

organisatie en uitvoering van projecten, publieksacties en educatieve activiteiten.

Het overleg gebeurt op projectniveau en via een jaarlijks sectoroverleg.


22

De lokale natuurverenigingen gaven in het verleden aan dat zij vragende partij zijn voor voorafgaandelijk

inhoudelijk overleg over projecten met een duidelijke ecologische inslag. Dit vanuit de vaststelling dat de

drukke agenda van de Raad van Bestuur niet steeds toelaat om inhoudelijk uitgebreid op de projecten in te

gaan. Het sectoroverleg natuur komt aan deze vraag tegemoet.

In 2012 vond geen dergelijk sectoroverleg plaats, de medewerkers en de coördinator werden individueel

benaderd door mensen uit de sector, waardoor uitwisseling van ideeën plaatsvond. Tevens is er op dit moment

voldoende samenwerking met de sector natuur via de lopende projecten en via alle acties met een ecologische

inslag. Mocht in 2013 blijken dat een dergelijk overleg weer zinvol wordt geacht, dan kan het weer worden

gehouden.

1.7.7 Wildbeheereenheden

Met de wildbeheereenheden wordt overlegd over de planning en uitwerking van projecten en acties. Het

overleg staat in hoofdzaak in functie van de voortgang van het fauna-akkerproject, dat sinds 2012 loopt.

1.7.8 Toerisme en recreatie

Rond bevordering en promotie van natuurgerichte recreatie en recreatief medegebruik wordt samengewerkt

en overlegd met de toeristische verenigingen. Er werd regelmatig afgestemd over concrete acties en projecten:

Trage wegen, Groene Haltenetwerk, Natuur Inrichtingsproject Berlare- Donkmeer etc…

1.7.9 Europese samenwerking

In samenwerking met verschillende partners zijn er verschillende projecten ingediend, uitgevoerd en in

uitvoering voor Europese subsidieprogramma’s ( PDPO).

Via het VORL zijn de regionale landschappen lid van ‘Civilscape’, een Europees netwerk van niet-

gouvernementele organisaties die zich inzetten in het kader van de Europese Landschapsconventie

(www.civilscape.org).

1.7.10 Bosgroepen

RL Schelde- Durme stemt af met de bosgroepen in het kader van mogelijke gemeenschappelijke projecten.

Voor verschillende projecten wordt er samengewerkt, zoals autochtoon plantgoed, bosaanplant,

landschapsbeheer, project Houtzokers, project Gestroomlijnd Landschap, het indienen van een Life-

subsidiedossier rond IHD's onder de noemer Life- communicatie....

1.7.11 NME overleg

In opdracht van de dienst natuur- en milieu educatie van de Provincie Oost-Vlaanderen fungeert RLSD als

streeksteunpunt voor Natuur- en Milieu Educatie (NME) in de regio. In kader van deze opdracht organiseert

RLSD de samenwerking tussen de verschillende NME-actoren in de streek. Indien nodig voorzien we een NME

overleg om tot gezamenlijke standpunten te komen of om samen te werken aan brede publieksactiviteiten.

Op het NME-overleg worden alle NME actoren uit de streek uitgenodigd. In 2012 kwam het NME-overleg niet

lijfelijk samen. Wel werd er vlot afgestemd over de Scheldehappening via mail en werden er lokale

samenwerkingsverbanden opgezet waarvoor wel werd samengekomen (bv inhuldiging speelbos De Vaag in

Waasmunster). Het NME-overleg blijft een instrument dat ook in de toekomst kan worden ingezet wanneer

nodig.

1.7.12 Overige werkgroepen

Indien de nood zich voordoet en/of op vraag van de betrokkenen kunnen in 2012 en de daarop volgende jaren

bijkomende werkgroepen opgericht worden in de schoot van RLSD. Het kan hier gaan over tijdelijke of

permanente en project- of sectorgebonden werkgroepen.

1.7.13 Thematisch overleg

De overlegmomenten waar RLSD zelf als initiatiefnemer fungeert vallen grofweg op te splitsen in

overlegmomenten die aansluiten op de inhoudelijke werking van RLSD (weidevogels, trage wegen,


23

landschapsloket, publieksevenementen, …) en overlegmomenten met als doel nadere kennismaking met de

verschillende streekactoren, in het bijzonder in de nieuw aangesloten gemeenten.

thematisch overleg en samenwerking met externen 2012 ( initiatieven RLSD zijn vetgedrukt)

9/1/2012 Overleg bebossing Schelle

10/1/2012 Overleg vlasrootputten Sint-Amands

10/01/2012 overleg stad dendemonde ivm prioriteitenlijst trage wegen Schoonaarde

12/1/2012 Minaraad Temse

13/01/2012 Scheldehelden met VLM

17/1/2012 Overleg evaluatie beheer parking E-17

24/01/2012 overleg gemeente Berlare ivm bebording trage wegen

24/01/2012 Overleg Prov. Ovl ( 3 RL en dienst mobilteit)

24/01/2012 overleg wilde landjes de schorre Sint-Amands

26/01/2012 overleg NME-werking POV

26/01/2012 Overleg in Bornem over Trage wegen brochure Klein-Brabant

26/01/2012 overleg gestroomlijnd landschap POV

27/01/2012 Overleg met Eddy Ceurstemont en Leen Lejon St-Amands ivm project Steenovens

30/1/2012 Overleg bebossing schelle

30/01/2012 contactavond trage weg 31b te Zele

31/1/2012 Overleg weidevogelproject ANB

2/02/2012 nieuwjaarsreceptie antwerpen: netwerken Antwerpse RL'en

2/02/2012 overleg wilde landjes: huveneersschool in wintam

3/02/2012 overleg R-pad Provincie Antwerpen

6/02/2012 contactavond eigenaars TW 21 en TW 23 Kalken (Laarne)

6/02/2012 overleg gemeentebestuur Wichelen: stand van zaken trage wegenwerking

7/2/2012 poelenwerkgroep Temse

8/2/2012 overleg bebossing schelle

8/02/2012 contactavond eigenaars TW 21 en TW 23 Kalken (Laarne)

9/02/2012 overleg prov Oost-Vlaanderen ivm inrichting TW 3A Laarne

9/2/2012 WBE overleg fauna-akkers

9/2/2012 Stuurgroep PDPO project fauna-akkers

13/02/2012 AV RLSD

14/02/2012 overleg internationale scheldeweek

14/02/2012 vlaamse NME dag

16/02/2012 Overleg Onroerend Erfgoed Gent

17/02/2012 Overleg met Casa Blanca ivm Steenovens

27/02/2012 presentatie wilde landjes leerkrachten 'huveneersschool Hingene

28/2/2012 opleidingsavond padvinders Kruibeke

28/02/2012 overleg wilde landjes olvp bornem ism MOS


29/02/2012 Presentatie HZ op AV van RLVA Ronse

1/03/2012 overleg Rivertours ifv persmoment Scheldehappening


24

1/03/2012 gestroomlijnd landschap 'landschapstentoonstelling POV

6/3/2012 Poelenwerkgroep Kruibeke

6/03/2012 overleg wilde landjes: olvp Bornem

7/03/2012 overleg leerkrachten huveneers wilde landjes

7/03/2012 presentatie wilde landjes: ouderraad huveneersschool Hingene

7/03/2012 inspiratiebezoek natuurspeelplaatsen rondom Leuven

8/03/2012 overleg bebordingsplan TW Waasmunster

8/03/2012 overleg gemeentebestuur Zele ifv buurtwegwijziging TW 31B

12/03/2012 presentatie wilde landjes ouderraad de schorre: sint-amands

12/03/2012 overleg wilde landjes OCMW 't pagaderke Bornem

12/03/2012 overleg kinderparticipatie OLVP, bornem

12/3/2012 stuurgroep weidevogelproject

12/3/2012 overleg gestroomlijnd Landschap

13/3/2012 overleg trage wegen Stad Dendermonde: bespreking stand van zaken

13/03/2012 wilde landjes'leerlingenraad OLVP Bornem

19/03/2012 inspirerende bezoeken natuurspeelplaatsen en parken in gent

20/03/2012 observatie + kind als gids wilde landjes huveneersschool Hingene

20/03/2012 Overleg + terreinbezoek Berlare LL (Vlindertuin)

22/03/2012 ouderparticipatie wilde landjes: de schorre Sint-Amands

22/03/2012 Begeleide uitstap voor studenten RU Gent in Berlare

26/03/2012 participatieleerlingen wilde landjes: huveneersschool Hingene

27/03/2012 presentatie wilde landjes kinderverzorgsters 't schorreke Sint-Amands

27/03/2012 persmoment Scheldehappening



3/04/2012 opleiding 'moord in de poel: temse

3/04/2012 overleg natuurleerlpad berlare

3/04/2012 overleg zaadoogst Brabants district west

16/4/2012 contactavond Sterrewegels te Waasmunster

17/04/2012 gestroomlijnd landschap: tentoonstelling

19/04/2012 overleg scheldeproject onthaalpoort Kruibeke

19/4/2012 contactavond Sterrewegels te Waasmunster

22/04/2012 Opening tentoonstelling Berlare

24/4/2012 overleg gemeente Zele: stand van zaken trage wegen

25/4/2012 poelenwerkgroep Temse

26/04/2012 wilde landjes'leerlingenraad OLVP Bornem

26/4/2012 overleg bebossing Schelle

2/05/2012 Overleg met vzw Durme in Lokeren

4/05/2012 Overleg KVNS Steenovens

8/05/2012 inspiratiebezoek: speeldernis rotterdam en andere natuurspeelplaatsen

9/05/2012 Beheercommissie Waasmunster De Vaag


25

9/05/2012 overleg Plant van Hier

10/05/2012 Overleg evaluatie Scheldehappening


13/05/2012 Opening Berlare Vlindertuin

14/05/2012 infoavond Melle

21/05/2012 Overleg Schelle KLE-reglement

24/5/2012 overleg onderhoud vlasrootputten Sint-Amands & Bornem

24/05/2012 Overleg RLDV over HZ

25/05/2012 jeugdraad waasmunster

27/05/2012 Begeleide wandeling Berlare Dag van het Park (110 deelnemers)

29/05/2012 overleg kikvorst

31/05/2012 presentatie wilde landjes leerkrachtenteam de klim Schelle

31/05/2012 Overleg Laarne Gestroomlijnd Landschap

31/5/2012 Werkgroep Maanbeek-Laresloot

1/06/2012 Ontmoetingsmoment HZ in Berlare (21 deelnemers)

4/06/2012 Contactavond Trage wegen Schoonaarde

7/06/2012 overleg opening de vaag Waasmunster

7/06/2012 Overleg Bornem LL (film Massart, 9 deelnemers)

8/06/2012 Overleg OCMW St-Amands ivm Steenovens

11/06/2012 klankbordgroep spelen in bossen

12/06/2012 10 jaar trage wegen (Vlaams parlement)

12/06/2012 overleg wilde landjes + observatie kleuterspeelplaats De Klim Schelle

15/06/2012 Persmoment/ lancering project Steenovens

16/06/2012 speelgroen 2 daagse

18/06/2012 Presentatie op infovergadering Laarne Gestr Landsch (34 deelnemers)

19/06/2012 overleg Berlare stavaza trage wegen

19/06/2012 overleg trage wegen Stad Dendermonde: bespreking stand van zaken

20/06/2012 overleg wilde landjes basisschool de schorre sint-amands

20/06/2012 overleg Dendermonde stavaza trage wegen

20/06/2012 overleg Baeten nv en gemeente Berlare

22/06/2012 jury bachelor landschaps- en tuinarchitectuur Jette

25/06/2012 overleg Laarne en Wetteren maanbeek

26/06/2012 overleg wilde landjes Huveneersschool Hingene

26/06/2012 Overleg Berlare Natuurinrichtingsproject

26/06/2012 Terreinbezoek Schelle HZ

26/06/2012 Presentatie Schelle milieuraad KLE + zwaluwen (6 deelnemers)

28/06/2012 NME overlegplatform

28/06/2012 infoavond trage wegen Bazel-Rupelmonde ( Kruibeke)

28/06/2012 Evaluatie Scheldehappening en planning 2013

2/07/2012 oplevering Warandewegel/Appels baantje met Stad Dendermonde

4/07/2012 opening natuurspeelplaats de Averegten: Heist-op-de-berg


26

5/07/2012 Overleg Dendermonde met Ethias over vrijwilligersverzekering

6/07/2012 Overleg Schelle (Scheldehelden)

12/07/2012 Overleg Gent met Bosgroep Midden-OVL

9/8/2012 controlebezoek VLM ifv PDPO-project ' herstel van trage wegen langs Schelde en Durme'

14/8/2012 Overleg mogelijk persmoment Dendermonde: opening trage weg met VPK-fabriek

16/08/2012 overleg buurtwegwijziging Waasmunster

20/8/2012 oplevering extra werken Gaandijk met gemeente Hamme

28/8/2012 oplevering wegje Eetgoed met gemeente Wichelen

5/09/2012 evaluatievergadering melle

6/09/2012 oost-vlaams NME terras

7/9/2012 soortenworkshops Provincie Antwerpen

10/09/2012 Overleg Berlare LL (Vlindertuin)

10/09/2012 overleg Kris Tersago ivm Plant van Hier in Klein-Brabant

10/9/2012 oplevering 'Sterrewegel' (fase 1) met gemeente Waasmunster

13/09/2012 overleg: voorstelling Plant van Hier gemeente Bornem

13/09/2012 Overleg Prov. O-VL Gestroomlijnd Landschap

13/9/2012 overleg op Plukboerderij schelle ifv prospectie openstelling trage weg Schelle-…)

18/09/2012 Overleg Berlare Natuurinrichtingsproject

18/09/2012 overleg diverse stadsdiensten Dendermonde ifv voetweg 23 te Oudegem

20/09/2012 overleg inhuldiging de Vaag Waasmunster

21/09/2012 jeugdraad waasmunster

25/9/2012 poelenwerkgroep temse

26/09/2012 mozaïek workshop in de huveneersschool Hingene ism Beeldend Mozaïekatelier

26/09/2012 Première film Massart Bornem

27/09/2012 Overleg Berlare Infogem

27/09/2012 workshop bijenhotel bouwen op basisschool olvp ism NP Educatie





1/10/2012 Overleg Dendermonde LL (landschapsbeheerplan Nieuwdonk)

1/10/2012 overleg stad Dendermonde - Duurzaamheid op school


2/10/2012 uitstap met Antwerpse RL

8/10/2012 overleg: voorstelling Plant van Hier gemeente Sint-Amands

11/10/2012 presentatie wilde landjes ouders De Klim Schelle

11/10/2012 Jaarlijks ambtenarenoverleg Dendermonde

18/10/2012 overleg scheldehappening Rivertours

25/10/2012 Overleg met VMM over Scheldehappening 2013

5/11/2012 Overleg trage wegenproject

6/11/2012 Presentatie Dendermonde Internaat LL


27

6/11/2012 Evaluatievergadering Bazel/Rupelmonde

7/11/2012 Aanplant KLE Dendermonde Internaat LL

7/11/2012 Overleg met POV, Gemeente Wetteren en Natuurpunt ivm amfibieëntunnel

8/11/2012 Overleg met Danny Vinck ivm persmoment internaat D'monde

8/11/2012 overleg wilde landjes basisschool De Klim Schelle

9/11/2012 Overleg + terreinbezoek Schelle (Scheldehelden)

12/11/2012 overleg ANB wedstrijd scheldelei

14/11/2012 Interview Berlare Natuurinrichtingsproject

15/11/2012 overleg: startvergadering Wondermooie wielen, Bornem

19/11/2012 Interview Berlare Natuurinrichtingsproject

19/11/2012 Oost-Vlaams overleg trage wegen ( 3 RL en dienst mobiliteit)

21/11/2012 Persmoment Dendermonde Internaat LL

22/11/2012 open mina raad temse ivm amfibieën en poelenwerkgroep

22/11/2012 studiedag toeristisch-recreatieve ontsluiting (workshop SIRE/ TPA)

26/11/2012 Overleg Brabants Landschap ivm Oeverzwaluwwanden

26/11/2012 Overleg Maanbeekproject ifv trage wegen ( gemeente Wetteren/Laarne/Prov. Ovl/RLSD)

30/11/2012 haagplantactie basisschool De Schorre Sint-Amands

2/12/2012 inhuldiging mozaÏekbank Huveneersschool Hingene

4/12/2012 overleg Plant van Hier met flora kenners

6/12/2012 overleg ANB: evaluatie step

10/12/2012 Overleg Dendermonde LL (landschapsbeheerplan Nieuwdonk)

11/12/2012 overleg 'terreinbezoek Wondermooie wielen

12/12/2012 Persmoment Wetteren Gestroomlijnd Landschap

13/12/2012 overleg project 'Vrome bomen'

13/12/2012 Oost-Vlaams overleg trage wegen ( 3 RL en dienst mobilteit)

18/12/2012 Overleg Schelle (Scheldehelden)

18/12/2012 overleg Buitebgewone plekjes

19/12/2012 overleg onderhoud vlasrootputten St-Amands

In het kader van de diverse projecten wordt jaarlijks, naast het structurele ook thematisch overleg met

bepaalde doelgroepen en actoren opgezet. Een overzicht van dit thematische overleg is opgenomen in

onderstaande tabel.

Thematisch overleg in 2012

Na

tuu

r

Lan

db

ou

w

Re

crea

tie e

n

toe

risme

Jach

t

NM

E se

ctor

Lok

ale

be

sture

n

Ind

ustrie

Actie 1: gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw X X X

Actie 2: soortgerichte acties huiszwaluw X X X X

Actie 3: soortgerichte acties boerenzwaluw X X X X


28

Actie 4: soortgerichte acties gierzwaluw X X X X

Actie 5: weidevogelproject X X X X

Actie 6: poelenproject X X X X

Actie 7: slotenproject X X X X

Actie 8: natuurloket X X X X X X

Actie 9: fauna akkers X X x x X

Actie 10: veilige verbindingen voor amfibieën X X X

Actie 11: landschapsbedrijfsplanning X X X X

Actie 12: landschapsloket X X X X

Actie 13 autochtone bomen en struiken

Actie 14: houtzoeker X X X X

Actie 15: herstel van vlasrootputten in Klein X X X X X

Actie 16 intergemeentelijke subsidiereglement voor KLE's

Actie 17: geïntegreerde gebiedsgerichte werking X X X X X X X

Actie 18: Scheldehelden Schelle X X X X x

Actie 19: Scheldehelden Bornem x x x x

Actie 20: buitengewone plekjes x x x x x

Actie 21: Trage Wegen x x x x x x x

Actie 22: groene halte X X X X X X

Actie 23: stiltegebieden X X X X X X

Actie 24: landschapskrant X X X

Actie 25: website X X X

Actie 26: communicatiemateriaal RLSD x x x x x x x

Actie 27: digitale nieuwsbrief x x x x x x x

Actie 28: Social Media x x X x X X x

Actie 29: NME – loket + uitleenpost X X X X X

Actie 30: educatieve ontsluiting Steenovens X X X X


29

1.8. Communicatie

Instrumenten

In de algemene communicatiestrategie RLSD wordt een duidelijke keuze gemaakt voor het gebruik van een mix

van media die elkaar onderling versterken. Wanneer de boodschap via verschillende kanalen verspreid wordt,

is de kans groot dat het publiek er meerdere keren mee geconfronteerd wordt. Timing, frequentie en bereik

zijn criteria die gehanteerd worden bij de keuze van de kanalen.

De vooropgestelde mix aan communicatiekanalen bestaat ruwweg uit volgende media:

- Landschapskrant

- Website

- Divers communicatiemateriaal: publicaties, roll-ups, infopanelen

- Digitale nieuwsbrief

- Evenementen

- Pers

- Communicatie via partners

- Social media (facebook)

Pers

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de in 2012 georganiseerde persacties.

Datum Type actie Thema Meer uitleg

27.3.2012 Persmoment Scheldehappening evenement

15.6.2012 Persmoment Steenovens Lancering project

6.9.2012 persmoment Bebossing Schelle

Organisatie door

gemeente

27.9.2012 Persmoment Wilde landjes Lancering project

20/10/2012 persmoment De vaag inhuldiging

(18.11.2012) persmoment Landschapswandeling Laarne Organisatie door POV

21.11.2012 persmoment Internaatsdomein D'monde landschapsloket

Juli 2012 Persteksten gem.

infobladen Trage wegen Einde project PDPO

September 2012 Persberichten

regionale pers Trage wegen Einde project PDPO

Er werden 5 persmomenten georganiseerd door het regionaal landschap en 9 persberichten over trage wegen

verstuurd in 2012. Dit was minder dan gebruikelijk omdat de communicatiemedewerker maar 2/5 werkte.

Een overzicht van persknipsels is opgenomen in onderstaande tabel. Een selectie van persknipsels is

opgenomen in Bijlage 3


30

Overzicht persknipsels 2012

Thema medium

Trage wegen (18) Streekkrant (4) ; GVA (4) ; HLN (5) ; DZ (2) ; HNB (3)

Knothout gezocht (8)

Scheldehappening (12) Natuurblad, NB (4), GVA, DZ, DS mag. RTV, HLN Radio

2, TV oost

De Vaag (Waasmunster) (2) HLN , HNB

Internaat Dendermonde (4) Streekkrant, GVA, HLN, HNB

Kikvorst (3) DS, HNB, GVA

Poelen en vlasrootputten (3) HNB (2), HLN,

Ros Beiaard ruiternetwerk (3) GVA, HLN, HNB

Berrenheibos Schelle (2) HNB, GVA

Steenovens (2) HNB, GVA

Vlindertuin Berlare (2) DZ, HLN

Wilde landjes De streekkrant

Zwaluwen (2) GVA

Gontrode (Melle) HLN

Plant van hier HLN

Aantal artikels / interviews / vermeldingen websites 64 (op 21/12/2012)

Geplande persactiviteiten in 2013

Maart persmoment Scheldehappening

persbericht zwaluwen

April persmoment wilde landjes Schorre

persbericht 'Moord in de poel' in Klein-Brabant

Persbericht weidevogels

Mei persmoment trage wegen Waasmunster

persbericht fauna akkers

persbericht De Vliet, Schelle

Juni persmoment amfibieëntunnels Wetteren

Sept. Persbericht wondermooie wielen

Persbericht zaadoogstactie K-B

Okt persbericht trage wegen Zele

Nov persmoment/ bericht poelen in Kruibeke


31

2. Inhoudelijke werking

Thema Natuurbehoud en kleine landschapselementen

Actie 1: Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers

Partners

- Gemeentebesturen Berlare, Bornem, Dendermonde, Hamme, Kruibeke, Laarne, Schelle, Sint-Amands,

Waasmunster, Wichelen, Wetteren en Zele.

- Vrijwillige zwaluwcontroleurs aangesloten bij Natuurpunt

Doelgroepen

Particulieren en landbouwers met huis- en/of boerenzwaluw aan hun gevel of in hun stal (hierna: 'gastheren').

Doelstelling

- Behouden van bestaande nesten/kolonies van huis- en boerenzwaluw.

- Vergroten van draagvlak voor huiszwaluw (Rode Lijst) en boerenzwaluw bij gastheren.

Omschrijving

De Vlaamse broedpopulatie huis- en boerenzwaluw gaat sterk achteruit. Uit de gedetailleerde historische

broedgegevens voor huiszwaluw die beschikbaar zijn voor de gemeente Zele en stad Dendermonde blijkt dat

dit zich ook voordoet binnen het werkingsgebied van RLSD. De achteruitgang van de broedpopulatie huis- en

boerenzwaluw is van meerdere factoren afhankelijk. De gastheer kan op dit vlak een rol spelen. De jaarlijkse

subsidie voor bewoonde nesten wil de gastheer aanmoedigen om goed zorg te dragen voor de zwaluwen aan

zijn gevel of in zijn stal.

Verslag werking 2012

- In 2012 werden 191 subsidieaanvragen ontvangen. Dit betekent een lichte daling t.o.v. 2010 en 2011. Fig.1

geeft een overzicht weer van het totaal aantal subsidieaanvragen per jaar. Deze daling is te wijten aan een

sterke daling van het aantal aanvragen in enkele gemeenten. Vermoedelijk heeft dit te maken met een

beperkte communicatie over de subsidie in de betreffende gemeenten. In gemeenten waar wel sterk

ingezet wordt op communicatie wordt zelfs nog een stijging vastgesteld. De verdeling van de aanvragen

over de verschillende gemeenten wordt weergegeven in fig. 2

- In het merendeel van de gemeenten (uitgezonderd Bornem, Sint-Amands en Wetteren) verzorgt RLSD de

controles, lokaal i.s.m. vrijwilligers van Natuurpunt. Dit jaar werd 60,73 % van de aanvragen gecontroleerd.

Tijdens de controles krijgen nieuwe gastheren die dit wensen een zwaluwplaquette overhandigd (zie Actie 2

& 3).

- Op het ambtenarenoverleg van 12 september 2011 werd het subsidiereglement geëvalueerd. Begin 2012

werd het standaardreglement aangepast en werden de deelnemende gemeenten gestimuleerd om hun

eigen reglement op hun beurt aan te passen. Eind 2012 hebben 3 gemeenten het aangepaste reglement

reeds goedgekeurd. Sint-Amands keurde de aanpassingen niet goed. De overige gemeenten bekijken dit

dossier begin 2013 met het nieuwe bestuur


32

Fig. 1: Totaal aantal subsidieaanvragen per jaar.

Fig. 2: Aantal subsidieaanvragen per gemeente in de periode 2007-2012

Gepland 2013

- Verder zetten van de actie in de deelnemende gemeenten.

- Gemeenten stimuleren om inwoners te informeren over de subsidies.

- Stimuleren van overige gemeenten om het zwaluwsubsidiereglement te aanvaarden.

Samenwerking en financiering: Deze actie wordt gefinancierd met gemeentelijke subsidies en eigen middelen

van RLSD.

0

50

100

150

200

250

2007 2008 2009 2010 2011 2012

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2007

2008

2009

2010

2011

2012


33

Gelinkte acties: Overige acties in kader van zwaluwproject: specifieke link naar soortgerichte actie huis- en

boerenzwaluw (Actie 2 en 3), met als doel de bestaande kolonies uit te breiden (waar subsidiereglement in

eerste plaats mikt op instandhouding van bestaande kolonies/nesten), Actie 8: Natuurloket.

Actie 2: Soortgerichte acties huiszwaluw


Partners

- Lokale natuurverenigingen: vogelwerkgroep Durmevallei, lokale afdelingen Natuurpunt, vzw Durme

- Gemeentelijke technische diensten

- Gemeentelijke brandweer

Doelgroepen

Particulieren en overheden die zelf een huiszwaluwnest/kolonie aan hun gevel hebben of in de onmiddellijke

omgeving wonen van een bewoonde huiszwaluwkolonie en een huis bewonen dat bouwtechnisch geschikt is

voor huiszwaluw.

Doelstelling

- Vertragen afname van bestaande kolonies huiszwaluw (Rode Lijstsoort) in de streek.

- Uitbreiden grootte kolonies huiszwaluw in de streek.

- Vergroten van draagvlak bij gastheer, o.m. door beperken van mestoverlast.

Omschrijving

Zoals geschetst onder actie 1 gaat het niet goed met de huiszwaluw in Vlaanderen en in het werkingsgebied

van RLSD. De oorzaken voor de sterke achteruitgang van het aantal broedkoppels huiszwaluw zijn zeer divers

en gedeeltelijk onbekend. Toch leert ervaring elders in Vlaanderen dat het nemen van een aantal gerichte

lokale maatregelen de achteruitgang van een kolonie kan vertragen en lokaal zelfs kan zorgen voor een

uitbreiding van een kolonie tegen een dalende bovenlokale trend in. In het kader van het zwaluwproject neemt

RLSD waar mogelijk een aantal gerichte maatregelen. Deze spelen allen in op een optimalisatie van de

nestbouw van de huiszwaluw. Het betreft concreet: de plaatsing van kunstnesten, steunlatjes, voorzien van

modder (die betere kwaliteit heeft dan rivierslib) en de plaatsing van mestplankjes. Uit de praktijk blijkt dat

voornoemde maatregelen enkel tegemoet komen bij problemen met nestbouw terwijl ook andere factoren

(voedselaanbod, predatie, …) een rol spelen in de lokale achteruitgang van de huiszwaluw. Het uitvoeren van

voornoemde maatregelen resulteert echter wel steeds in een groter draagvlak voor 'hun' zwaluwen bij de

gastheer van een zwaluwnest of –kolonie, en vermijdt zo dat nesten (ook buiten het broedseizoen) verwijderd

worden.


In 2012 werd proactief gewerkt rond de huiszwaluw in de gemeenten Kruibeke en Bornem. In combinatie met

de aanvragen die we binnenkregen via het natuurloket (actie 8) werden in totaal 43 kunstnesten, 8 steunlatten

en 3 mestplanken geplaatst. Twee mestplanken werden gereinigd. Onderstaande tabel geeft een overzicht van

de uitgevoerde acties per gemeente.


34

geplaatst gereinigd

gemeente kunstnesten steunlatten mestplanken mestplanken

Bornem 20 5

Kruibeke 11 1 1

Temse 2 1 3

Waasmunster 2

Wetteren 2 1

Wichelen 6 1

totaal 43 8 3 2

Tabel: overzicht huiszwaluwacties per gemeente in 2012.

Bewoners/eigenaars van gebouwen waar huiszwaluwen broeden krijgen onze plaquette voor

'zwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie onderstaande figuur ).

Fig.: huiszwaluwplaquette 'zwaluwvriendelijke gastheren'.

Naast deze acties werd ook een uitgebreide inventarisatie van huiszwaluwnesten uitgevoerd in een gedeelte

van ons werkingsgebied. In de gemeenten Melle, Wetteren en Wichelen werd een gebiedsdekkende inventaris

uitgevoerd. Dit betekent dat elke straat in die gemeenten werd onderzocht op de aanwezigheid van

zwaluwnesten. Van elke locatie met zwaluwnesten werd de gps locatie opgeslagen en werden enkele

parameters genoteerd (o.a. aantal echte nesten, aantal kunstnesten, aantal bewoonde kunstnesten, aantal

mestplanken, oriëntatie gevel, gevelkleur, vorm dakgoot,…) Een overzicht van de locaties met bewoonde

nesten in 2012 is weergegeven in onderstaand kaartbeeld. In Waasmunster en Kruibeke werden de bekende

broedlocaties door lokale vrijwilligers geïnventariseerd.


35

Overzicht van de in 2012 bewoonde nesten voor de gemeenten Wichelen, Wetteren en Melle (lila punten)

In totaal werden in die vijf gemeenten 358 nestplaatsen gevonden waarvan er 207 bewoond waren (58%). In

74 gevallen betrof het een kunstnest. Dit betekent dat 36% van alle huiszwaluwen in deze gemeenten in een

kunstnest broedt. Kunstnesten doen het in het algemeen zelfs beter dan natuurlijke nesten met een

bezettingsgraad van 40% t.o.v. van 35% bij natuurlijke nesten. Deze cijfers zijn mogelijks een onderschatting

aangezien het grootste deel van de inventarisatie in Wichelen, Wetteren en Melle reeds uitgevoerd werd in de

tweede helft van mei. In 2012 arriveerden veel huiszwaluwen later dan gewoonlijk in de broedplaatsen met als

gevolg dat de aantallen in mei mogelijks een ondertelling zijn. Dit wordt geïllustreerd door de resultaten van

een controletelling in Oud Dorp te Wichelen in juni 2012. Hier werden op 24 locaties 48 bewoonde nesten

genoteerd. De bezettingsgraad van kunstnesten bedroeg hier zelfs 53% t.o.v. 36% bij natuurlijke nesten.

Gepland 2013

- Begin 2013 wordt een reiningingsactie gepland van alle mestplankjes in het werkingsgebied. Er zal van de

gelegenheid gebruikt gemaakt worden om op verschillende plaatsen nog bijkomende kunstnesten te

plaatsen.

- In een deel van de kolonies waar nog niet pro actief gewerkt werd (Elversele, Appels, Schoonaarde en

Moleken/Margote te Wichelen) tracht RLSD nieuwe acties te ondernemen in 2013.

- Indien mogelijk (afhankelijk van beschikbaarheid vrijwilligers/stagiairs) wordt de inventarisatie verder gezet

in de gemeenten die nog niet aan bod kwamen.

Nazorg

Hieraan wordt grondig aandacht besteed door de inventarisatie en de reiningingsactie voor mestplankjes.

Daarnaast worden ook alle adviesvragen die ons bereiken via het natuurloket (Actie 7) en NME-loket (Actie 29)

zorgvuldig opgevolgd.

Samenwerking en financiering


36

RLSD financiert de hierboven beschreven actie met structurele middelen. De gemeentelijke technische

diensten/brandweer kunnen op bepaalde plaatsen in natura bijdragen door een deel van de werken kosteloos

uit te voeren. Vrijwilligers van lokale natuurverenigingen en vogelwerkgroepen staan mee in voor inventarisatie

en opvolging van het succes van de uitgevoerde werken.

Gelinkte acties: Zie overige acties in het kader van zwaluwproject, Actie 8: Natuurloket en Actie 29: NME-loket.

Actie 3: Soortgerichte acties boerenzwaluw

Idee / Initiatiefnemer: Boerenzwaluw gastheren in de streek / RLSD, Startjaar: 2010, Trekker: Robbert Schepers

Partners

- Landbouworganisaties

- Lokale natuurverenigingen: vogelwerkgroep Durmevallei, lokale afdelingen Natuurpunt en vzw Durme

- VLM

Doelgroepen Landbouwers en particulieren die onderdak bieden aan boerenzwaluwen in hun stal, schuur,

garage, … (hierna: 'gastheren' genoemd)

Doelstelling Vergroten van draagvlak bij gastheer. Indien mogelijk: vergroten populatie boerenzwaluw in de

streek.

Omschrijving Zoals geschetst onder actie 1 gaat het niet goed met de boerenzwaluw in Vlaanderen. De

oorzaken voor de sterke achteruitgang van het aantal broedkoppels boerenzwaluw zijn zeer divers en

gedeeltelijk onbekend. Maar wat betreft een deel daarvan kan de gastheer een rol spelen. De jaarlijkse subsidie

voor bewoonde nesten boerenzwaluw (zie actie 1) wil de gastheer aanmoedigen en ondersteunen om deze

factoren te optimaliseren en zo goed mogelijk zorg te dragen voor de zwaluwen in zijn stal, schuur of garage.

De voorbije jaren kreeg RLSD van diverse landbouwers en particulieren die gastheer zijn van boerenzwaluw

evenwel vragen over het ter beschikking stellen van kunstnesten voor boerenzwaluw. Gezien de grote vraag

was het wenselijk hier op in te spelen. Vanaf 2010 stelt RLSD kunstnesten en mestplankjes kosteloos ter

beschikking aan gastheren die hiervoor vragende partij zijn. In tegenstelling tot huiszwaluw dient de gastheer

zelf in te staan voor de plaatsing van kunstnesten en mestplankjes. Dit is mogelijk aangezien boerenzwaluw zijn

nesten op beter bereikbare plaatsen maakt dan huiszwaluw. Vanzelfsprekend adviseert RLSD de gastheer bij de

plaatsing (waar, hoe, wanneer, hoeveel, …). Het staat vast dat deze maatregel steeds zal resulteren in een

groter draagvlak voor 'hun' boerenzwaluwen bij de gastheer.

Verslag werking 2012 In 2012 werden drie kunstnesten afgegeven bij een particulier in Bornem.

Bewoners/eigenaars van gebouwen waar boerenzwaluwen broeden krijgen onze plaquette voor

'zwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie onderstaande afbeelding).


37

Nazorg Het gebruik van de kunstnesten wordt sporadisch opgevolgd tijdens de controles voor zwaluwsubsidies.

Daarnaast worden ook alle adviesvragen die ons bereiken via het natuurloket (Actie 8) en NME-loket (Actie 28)

zorgvuldig opgevolgd.

Gepland 2013 Verder zetten van de actie via het natuurloket (Actie 8).

Samenwerking en financiering RLSD financiert de actie vanuit eigen middelen.

Gelinkte acties Overige acties in kader van zwaluwproject, Actie 8: Natuurloket, Actie 29: NME-loket

Actie 4: Soortgerichte actie gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement


Partners

- Gemeentebesturen Bornem, Dendermonde, Hamme, Kruibeke, Laarne, Schelle, Sint-Amands, Waasmunster

en Wetteren.

- Gemeentelijke technische diensten

- Gemeentelijke brandweer

- Lokale natuurverenigingen: Natuurpunt, vzw Durme, vogelwerkgroep Durmevallei

Doelgroepen Particulieren, bedrijven, … met:

- een gebouw (in aan-/verbouw) dat mogelijkheden biedt voor nestgelegenheid voor gierzwaluw.

- een gebouw waar momenteel gierzwaluwen broeden maar dat verbouwd of afgebroken wordt.

Doelstelling

- Aanbieden van nieuwe nestgelegenheden voor gierzwaluw op geschikte plaatsen.

- Realiseren van alternatieve nestgelegenheid op plaatsen waar bestaande nestplaatsen omwille van afbraak

en verbouwingen dreigen te verdwijnen.

- Inwoners informeren i.v.m. deze uitzonderlijke stadsvogel.

- Vergroten van draagvlak om bij verbouwingen gerichte maatregelen te nemen voor de gierzwaluw.


38

Omschrijving Gierzwaluwen broeden in Vlaanderen in kernen van steden en gemeenten waar ze

nestgelegenheid vinden in spleten en holtes in hoge, oude gebouwen. Dergelijke oude, wat versleten

gebouwen worden aan een versneld tempo afgebroken of gerenoveerd, waarbij de nestgelegenheden voor de

gierzwaluw verdwijnen. Het RLSD biedt in de kernen van steden, waar nog gierzwaluwen voorkomen, nieuwe

nestgelegenheden aan onder de vorm van nestkasten. Waar de eigenaar de toestemming geeft, kunnen ook

holtes geboord worden in de dakgootbekisting aangezien deze ook een eenvoudige, goedkope en volwaardige

nestgelegenheid bieden. Het gemeentelijke subsidiereglement voor gierzwaluw wil voorkomen dat

nestplaatsen voor gierzwaluw verloren gaan door de eigenaar financieel te stimuleren om bij nieuwbouw of

verbouwingen kunstmatige nestgelegenheid voor gierzwaluw te voorzien.

Verslag werking 2012 In 2012 werd proactief gewerkt rond gierzwaluwen in Kruibeke. Bij deze actie werden 12

nestkasten opgehangen op openbare en particuliere gebouwen.

Bewoners/eigenaars van gebouwen met voorzieningen voor gierzwaluw krijgen onze plaquette voor

'gierzwaluwvriendelijke gastheren' overhandigd (zie onderstaande afbeelding).

Gepland 2013 In 2013 staan nog geen proactieve acties gepland. Aanvragen via het natuurloket (Actie 8)

worden opgevolgd.

Nazorg Er wordt in samenwerking met de gemeente, eigenaar en/of lokale vrijwilligers jaarlijks nagegaan of de

geplaatste nestgelegenheden bewoond worden. Binnengekomen vragen via het Natuurloket (Actie 8) en NME-

loket (Actie 29) worden zorgvuldig opgevolgd.

Samenwerking en financiering De betrokken gemeenten financieren de subsidie. De nestkasten financiert

RLSD uit eigen structurele middelen. De gemeentelijke technische diensten/brandweer dragen in natura bij

door de plaatsing van de nestgelegenheden kosteloos uit te voeren.

Gelinkte acties: Overige acties in kader van zwaluwproject, namelijk Actie 1 tot en met Actie 3.

Actie 5: Weidevogelproject


Partners

- Natuurpunt (diverse lokale afdelingen), vzw Durme, vogelwerkgroep Durmevallei, Natuurpunt Studie,

Landbouwverenigingen: Boerenbond, Landelijke Gilden, ABS, VAC, Gemeenten Berlare, Laarne, Wetteren

en Wichelen, Provincie Oost-Vlaanderen dienst Milieubeleidsplanning, Milieu, WBE's, Agentschap voor

Natuur en Bos, VLM


39

Doelgroepen Landbouwers die grasland- of akkerpercelen beheren waarop weidevogels broeden, vrijwilligers

die aan nestbescherming willen doen.

Doelstelling

- Instandhouding en uitbreiding van de broedpopulatie van weidevogels in het algemeen, grutto in het

bijzonder binnen het werkingsgebied van RLSD, met een belangrijk accent op de Sigma gebieden van de

cluster Kalkense Meersen. Naast de grutto zijn de belangrijkste doelsoorten kievit, paapje (Rode lijst),

zomertaling (Rode lijst), slobeend (bescherming i.k.v. Vogelrichtlijn), scholekster, gele kwikstaart,

graspieper (Rode lijst) en roodborsttapuit. Door de bescherming van de slobeend levert het project een

bijdrage aan de IHD.

- Samenwerking tussen landbouwers en vrijwilligers stimuleren, om zo te komen tot een goede relatie tussen

lokale landbouwers en natuurbeschermers/jagers die aan nestbescherming doen.

Omschrijving

1. Situering: Het werkingsgebied RLSD is één van de plaatsen in (Oost-)Vlaanderen waar de grutto

voorkomt. Ook voor andere weidevogels (o.a. kievit, zomertaling, slobeend, scholekster, gele

kwikstaart, roodborsttapuit) zijn de alluviale graslandcomplexen langs Schelde en Durme van belang

als broedgebied. Het voortbestaan van de weidevogels in het werkingsgebied is in sterke mate

afhankelijk van de medewerking van de landbouwers. Omwille van het voedselaanbod verkiezen

weidevogels immers dikwijls de bemeste graslanden boven de verschraalde graslanden in

natuurbeheer. Knelpunt is evenwel dat de graslanden in landbouwgebruik in de regel bewerkt worden

tijdens het broedseizoen (1 april – 15 juni), waardoor de nesten en de jongen vernietigd worden. Op

die manier fungeren de graslanden in landbouwgebruik als een ecologische val. RLSD wil landbouwers

ondersteunen om maximaal rekening te houden met de aanwezige weidevogels.

2. Maatregelen: Met het weidevogelproject geeft RLSD op perceelsniveau invulling aan de bescherming

van de weidevogels door de landbouwer. Hiervoor zijn vergoedingen voorzien. Dit project omvat: de

maatregelen ‘nesten kuikenbescherming’(vnl. buiten Kalkense Meersen) en ‘gruttobeheer’ (in

Kalkense Meersen), telkens voor één broedseizoen.

Hieronder wordt per maatregelenpakket een onderbouwing gegeven.

Gruttobeheer

In het toekomstige weidevogelgebied van de cluster Kalkense Meersen van het Geactualiseerde Sigmaplan

kunnen op percelen in agrarisch gebruik 'beheerovereenkomsten' worden afgesloten voor de duur van 1

broedseizoen (1 april - 15 juli). De beperking van deze maatregel tot de cluster Kalkense Meersen (KM) vindt

zijn oorsprong in volgende motivatie:

- In cluster KM komen de grootste densiteit aan weidevogels, waaronder ook een aantal kritischere soorten

(slobeend, grutto, zomertaling, watersnip, …) voor.

- In cluster KM zijn er omwille van het Geactualiseerd Sigmaplan voldoende garanties dat het

weidevogelbeheer duurzaam is.

Er worden drie pakketten voorzien: Rustperiode (1 april - 15 juni), Rustperiode (1 april - 1 juni) met vluchtzone,

Extensieve beweiding (1 april – 1 juni).


40

Bescherming van nesten en kuikens: In tegenstelling tot gruttobeheer werd bescherming van nesten en kuikens

ter beschikking gesteld over het ganse werkingsgebied RLSD (met uitzondering van de Kalkense meersen vanaf

2010).

Nestmarkeerders: worden vlak voor de bewerking van het gras- of bouwland geplaatst, rondom het nest wordt

een voldoende grote strook tot en met 15 juli onbewerkt te laten.

Nestbeschermers: plaatsing verhinderd vertrappeling van nesten door vee op intensief beweide percelen

Wegjagen: houdt in dat de weidevogelkuikens op een hooilandperceel vlak voordat een bewerking zal

plaatsvinden, worden weggejaagd.

Nesten verplaatsen (enkel kievit en scholekster): hierbij worden nesten vlak voor de bewerking van het perceel

tijdelijk verplaatst

Extra: beheerovereenkomsten VLM: Ten gevolge van de weidevogelwerking van RLSD (vanaf 2008) zijn een

aantal gebieden in het werkingsgebied RLSD (Rijkerskouter te Wetteren, Scheldebroeken te Zele-Berlare, Sint-

Onolfspolder te Appels, landbouwgebied ten noorden van Sint-Anna, Durmen en Zogge te Zele-Hamme en

Pontrave te Waasmunster), afgebakend als weidevogelgebied. In deze gebieden kunnen landbouwers

vijfjaarlijkse beheerovereenkomsten weidevogelbeheer afsluiten met de VLM (zie Actie 15:

Landschapsbedrijfsplanning).


In 2012 werden op 95,56 ha agrarisch grasland in de Kalkense meersen beheerovereenkomsten 'gruttobeheer'

afgesloten voor de duur van 1 broedseizoen . Ter vergelijking: in 2011, 2010 en 2009 werden respectievelijk op

91,34 ha, 89,16 ha en 55,77 ha beheerovereenkomsten afgesloten. Een overzicht van de

beheerovereenkomsten in 2012 wordt weergegeven in tabel en figuur.

Beheerovereenkomst Aantal

hectare Betrokken landbouwers

Rustperiode 1 april – 15 juni 70,77 ha 13

Rustperiode 1 april – 1 juni 11,21 ha 3

Extensieve beweiding 13,57 ha 2

TOTAAL: 95,56 ha 13

Tabel: overzicht van de verschillende beheerovereenkomsten gruttobeheer en het aantal betrokken

landbouwers in de cluster Kalkense meersen.


41

Fig.: Overzicht van de verschillende beheerovereenkomsten gruttobeheer in de cluster Kalkense meersen.

Een evolutie van de beheerovereenkomsten sinds 2009 wordt per jaar weergegeven in onderstaande figuur

Figuur : Evolutie van de verschillende beheerovereenkomsten gruttobeheer (in ha) per jaar.

Uit bovenstaande tabel is het stijgende aantal ha met beheerovereenkomsten duidelijk zichtbaar. In

vergelijking met de vorige jaren zien we in 2012 vooral een duidelijke stijging naar het meest intensieve pakket,

met rustperiode tot 15 juni. Het grotere aandeel van percelen dat pas bewerkt wordt na 15 juni zal het

broedsucces van de aanwezige weidevogels zeker ten goede komen.

Naast het 'gruttobeheer' in de Kalkense meersen werd op 6,5 ha landbouwgrond door twee landbouwers en 3

vrijwilligers aan nesten kuikenbescherming gedaan. De percelen liggen verspreid in de Koningskouter en Kleit

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2009 2010 2011 2012

Rustperiode 1 april – 15

juni

Rustperiode 1 april – 1 juni

Extensieve beweiding


42

(beiden in Berlare, in de ruime omgeving van de Kalkense meersen). Hier vinden we satellietpopulaties terug

van respectievelijk grutto en kievit.

De belangrijkste kerngebieden van de weidevogels in de Kalkense meersen werden door INBO en RLSD

gemonitord. De gruttopopulatie bleef stabiel met 25 koppels. De kievit deed het in 2012 echter zeer slecht met

slechts 25 koppels.

De resultaten van de beheerovereenkomsten van VLM worden verder besproken (Actie 11).

Gepland 2013 Het weidevogelproject wordt in zijn huidige vorm verder gezet in 2013. RLSD zal de

weidevogelpopulatie blijven opvolgen (o.a. via alarmtellingen). In 2013 wordt opnieuw een inventarisatie

uitgevoerd in samenwerking met INBO.

Nazorg In kader van het weidevogelproject doen zich geregeld onverwachte opportuniteiten voor, zoals een

broedgeval van grutto buiten de perimeter waar gruttobeheer mogelijk is. Om in dergelijke situaties kort op te

bal te kunnen spelen voorziet RLSD ook in de toekomst uit eigen middelen een structureel bedrag voor

tijdelijke ad hoc maatregelen rond soortenbescherming.

Binnen de cluster Kalkense Meersen van het Geactualiseerde Sigmaplan zijn de voorgestelde maatregelen

(aanbieden van pakketten gruttobeheer) op zich tijdelijk van aard. Ze worden hier echter volledig

verduurzaamd door de inrichtingen en het beheer gepland i.k.v. het geactualiseerde Sigmaplan. Voor wat

betreft de cluster Kalkense Meersen gaat het dus om tijdelijke overgangsmaatregelen die als doel hebben de

weidevogelpopulatie (in het bijzonder grutto) hier zo robuust mogelijk te houden zodat bij aanvang van de

realisaties i.k.v. het Geactualiseerd Sigmaplan op het terrein gestart kan worden vanuit een zo optimaal

mogelijke uitgangssituatie (= zo veel mogelijk koppels weidevogels).

Samenwerking en financiering Het project wordt in belangrijke mate gedragen door landbouwers. ANB staat in

voor de financiering van de seizoenscontracten gruttobeheer in de Kalkense Meersen (30 000 €). Ook voor

2013 en later (in principe tot wanneer Sigmaplan in werking treedt) is de werking rond gruttobeheer in de

Kalkense Meersen afhankelijk van middelen van ANB. Vergoedingen voor nest –en kuikenbescherming

financiert RLSD zelf uit structurele middelen.

Gelinkte acties Actie 8: Natuurloket, Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning

Actie 6: Poelenproject


Partners Provincies, gemeentebesturen, natuurverenigingen (in bijzonder Hyla), landbouwverenigingen, WBE's.

Doelgroepen Grondeigenaars (landbouwers, particulieren, verenigingen, scholen, …) die vragende partij zijn

om een poel aan te leggen of te herstellen op hun percelen.

Doelstelling Herstel van verwaarloosde/dichtgeslibde poelen. Graven van nieuwe poelen op kansrijke plaatsen

Dit alles met als doel het bevorderen van de populaties amfibieën, macro invertebraten en waterplanten

gebonden aan poelen en oeverzones. In de vallei van de Serskampse beek en de Wase cuesta te Temse en

Kruibeke in bijzonder kamsalamander (Bijlage II & IV Habitatrichtlijn) en rugstreeppad (Bijlage IV

Habitatrichtlijn). In de riviervallei in bijzonder groene kikker. Op die manier levert de actie een bijdrage aan de

IHD.

Omschrijving Een belangrijk deel van de natuurwaarde in het platteland langs Schelde en Durme concentreert

zich ter hoogte van kleinschalige waterlichamen. Deze waterlichamen zijn heel divers naar ontstaan en


43

oorspronkelijke functie (veedrinkpoelen, vlasrootputten, bomputten, wielen, hoekputten in bolle

akkersystemen, blusvijvers, …). Op vandaag is de oorspronkelijke functie van deze waterlichamen zeer vaak

weggevallen. Hierdoor worden ze niet meer geschoond, groeien ze spontaan dicht of worden ze dichtgestort.

Veel typische dieren en planten komen in het gedrang en het sfeervolle beeld van een poel in het landschap

gaat verloren. Via het poelenproject wenst RLSD deze teloorgang een halt toe te roepen.


Begin 2012 werden 21 vlasrootputten hersteld in het kader van het PDPO-project 'Herstel van vlasrootputten in

Klein-Brabant' (zie Actie 15 voor meer info). In het najaar werden nog eens 18 poelen aangepakt (4 nieuwe, 14

hersteld), het merendeel in Temse. Enkele hiervan zijn aanvragen die ons bereikten via het landschapsloket

(Actie 12).Een overzicht van de in 2012 uitgevoerde werken is opgenomen in onderstaande tabel

Gemeente Aantal poelen Toponiem Oppervlakte (m²)

Berlare 1 Broekstraat 390

Berlare 1 Brugstraat 150

Bornem 1 Dijkstraat 300

Bornem 1 Pillaen 660

Bornem 2 Boskant 800

Bornem 1 Molenstraat 125

Bornem 1 Kluisstraat 360

Bornem 1 Bleekput 600

Bornem 1 Luipegem 400

Puurs 1 Scheeveld 875

Sint-Amands 1 Smissen 580

Sint-Amands 1 Nijvendries 150

Sint-Amands 3 Meir 350

Sint-Amands 2 De Wildernissen 560

Sint-Amands 1 Dorekensstraat 480

Sint-Amands 1 Calleboutstraat 250

Sint-Amands 1 Buitenveld 400

Sint-Amands 1 Dam 60

St-Amands + Bornem 1 Kattestraat 140

Temse 1 Lepelstraat 150

Temse 1 Burmtiendestraat 100

Temse 1 St-Jozefstraat 200

Temse 1 Broekstraat 100

Temse 2 Leysenbroek 120

Temse 3 Kerkstraat 650

Temse 1 Steendonkstraat 150


44

Temse 1 Veldstraat 200

Temse 1 Sweigers-Zuid 130

Temse 1 Hogenakkerstraat 150

Temse 1 Ruisstraat 130

Wetteren 1 Meerkens 110

Zele 1 Mespeleir 140

Totaal 39 9960

Tabel : Overzicht van de uitgevoerde werken in 2012.

In totaal werden 39 poelen aangepakt met een gezamenlijke oppervlakte van 9960 m²!

- De translocatie van de rugstreeppadden in Temse werd opgevolgd. Spijtig genoeg werden geen legsels of

roepende individuen meer gevonden op de gewezen steenbakkerijsite van AMT. Ook op de Roomkouter

werden nog geen roepende individuen waargenomen. Robert Jooris (Natuurpunt Hyla) vermoedt echter dat

we in de Roomkouter pas roepende mannetjes kunnen verwachten in 2013.

- In mei 2012 organiseerde de milieudienst van Temse samen met RLSD een educatief scholenproject waarbij

alle lagere scholen werden uitgenodigd om onder begeleiding 'Moord in de poel' te komen spelen aan de

educatief ingerichte poelen. Uiteindelijk werden over een periode van 13 dagen 14 klassen (ongeveer 300

leerlingen) ontvangen van 7 scholen, een succes dus. (verdere info actie 28)

- Naast dit educatieve project organiseerde RLSD samen met Inverde een cursus over poelen en natuurlijke

vijvers in Wetteren. Deze cursus ging door in september 2012 te Wetteren. Tijdens de praktijkdag werden

enkele poelen bezocht die door RLSD gegraven en hersteld werden in het kader van het

kamsalamanderproject. Er namen 16 personen deel aan de cursus.

- RLSD ondersteunde de poelenwerkgroepen in Temse en Kruibeke.

- Het wegwerken van een migratieknelpunt voor trekkende amfibieën werd opgestart in Wetteren. (zie Actie

13: Veilige verbindingen voor amfibieën).

- Er werden twee nieuwe projectvoorstellen ingediend om in 2013 de werking rond poelen verder uit te

breiden. Het projectvoorstel 'Stapstenen voor kamsalamander in Kruibeke en de grensregio met Temse'

werd ingediend bij de Provincie Oost-Vlaanderen (soortenbescherming). Een ander projectvoorstel 'Aanleg

en herstel van natuurlijke poelen in Klein-Brabant' werd ingediend (en reeds goedgekeurd) bij de provincie

Antwerpen voor de aanleg van vijf nieuwe poelen en het herstel van een vlasrootput in Klein-Brabant (zie

ook verder bij actie 15).

Gepland 2013

- Verdere ondersteuning poelenwerkgroepen Temse en Kruibeke.

- Opstart van het kamsalamanderproject in Kruibeke en Temse indien het goedgekeurd wordt.

- Uitvoering van het project in Antwerpen (5 nieuwe poelen, 1 herstel)

- Opvolgen aanvragen landschapsloket

- Opleiding Moord in de poel in Klein-Brabant (zie Actie 29)

- Aanleg amfibieëntunnel in Wetteren (zie Actie 10: Veilige verbindingen voor amfibieën voor meer info).

- Opvolgen beschermingsactie rugstreeppad in Temse


45

- Meer aandacht besteden aan opvolging onderhoud van reeds gerealiseerde/herstelde poelen in het

verleden.

- Opvolgen van de aanvragen van het Landschapsloket (Actie 12).

Nazorg Een goede nazorg en opvolging is van groot belang voor de duurzame instandhouding van de

uitgevoerde werken en is bovendien cruciaal om de eigenaar/beheerder betrokken te houden bij 'zijn' poel.

Elke eigenaar/beheerder krijgt van RLSD een toegankelijke brochure over de nazorg van poelen. Op deze

manier worden de eigenaars betrokken bij de evolutie en het beheer van hun poel.

In samenwerking met de bedrijfsplanner geeft RLSD ook aan welke financiële ondersteuning (bijv.

beheerovereenkomst perceelsrandenbeheer, BO aanleg en onderhoud van houtkanten, BO onderhoud van

poelen, gemeentelijke subsidie onderhoud KLE, …) de eigenaar/beheerder kan genieten voor de

onderhoudswerkzaamheden die hij zelf uitvoert (zie o.a. ook Actie 11 bedrijfsplanning).

RLSD verbindt er zich toe elk van de sites in overleg met de eigenaar/beheerder minimum om de twee jaar te

bezoeken. Bij dit bezoek wordt de toestand en het beheer van de vlasrootput/poel geëvalueerd. Belangrijk aan

deze bezoeken is dat de eigenaar/beheerder zich hierdoor ondersteund voelt.

Opvolging en monitoring gebeurt ook via de poelenwerkgroepen (bv. in Temse en Kruibeke). Daarnaast

monitort Natuurpunt Hyla (Robert Jooris) ook een deel van de poelen in de omgeving van de Serskampse beek.

Samenwerking en financiering: Het herstel van de vlasrootputten in Klein-Brabant werd gefinancierd via een

PDPO project (zie actie 15voor meer info)

Voor de poelen die buiten specifieke projecten vallen (bv aanvragen via Landschapsloket, Actie 12) wordt een

combinatie aan middelen ingezet. Waar mogelijk gebruiken we de middelen van Agentschap Onroerend

Erfgoed in combinatie met structurele middelen van RLSD, KLE subsidies van gemeenten en een bijdrage van de

eindbegunstigde zelf. In sommige gevallen (zoals Temse) financiert een gemeente zelf ook een deel van de

kosten. Indien mogelijk wordt steeds een cofinanciering van 30 procent gevraagd aan de eindbegunstigde.

Voor de in 2013 nieuw te graven poelen in de provincie Antwerpen werd 12 000 € subsidie goedgekeurd via

dienst Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid. In Oost-Vlaanderen dienden we een

soortenbeschermingsproject rond Kamsalamander te Kruibeke en Temse in voor 15 000 €.

Gelinkte acties: Actie 7: Slotenproject, Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning, Actie 12: Landschapsloket, Actie

15: Herstel van historische vlasrootputten in Klein-Brabant, Actie 16: Intergemeentelijk subsidiereglement voor

kleine landschapselementen, Actie 29: NME-loket

Actie 7: Slotenproject


Partners Provincie Oost-Vlaanderen dienst Integraal Waterbeleid, Provinciale Landbouwkamer,

natuurverenigingen, landbouwverenigingen, VLM, Polders.

Doelgroepen Waterbeheerders, in het bijzonder beheerders (met uitzondering van de Polders) van niet

geklasseerde waterlopen (= aangelanden).

Doelstelling Achterstallig beheer, herstel en ecologische herinrichting van private en niet-geklasseerde sloten

en laantjes op historisch permanent grasland. De vooropgestelde maatregelen hebben een gunstig effect op

een breed scala aan organismen die gebonden zijn aan ondiepe sloten en een nat-droog gradiënt in historisch

permanente graslanden. Het project focust in de eerste plaats op vegetaties van het kikkerbeetverbond, het


46

verbond van grote fonteinkruiden en de eendenkroosklasse (Bijlage I Habitatrichtlijn, habitat 3150: van

nature eutrofe meren met vegetaties van het type Magnopotamion of Hydrocharition).

Belangrijke doelsoorten zijn kikkerbeet (Rode Lijst + kensoort habitat 3150), groot blaasjeskruid, kleine

modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), grote modderkruiper (Bijlage II Habitatrichtlijn), bittervoorn

(Bijlage II Habitatrichtlijn), waterspitsmuis (Rode Lijst), glassnijder (Rode Lijst) en variabele waterjuffer (Rode

Lijst). Dit project levert een bijdrage aan de IHD. Als vlaggenschipsoort wordt geopteerd voor paling. Paling is

immers zeer sterk afhankelijk van een fijnmazig net aan goed ingerichte kleine waterlopen én is bovendien zeer

sterk verweven met de volkscultuur in de streek van Schelde en Durme.

Omschrijving De natuurwaarden in de riviervalleien van Schelde en Durme concentreren zich in belangrijke

mate ter hoogte van de talloze sloten die samen een fijnmazig afwateringssysteem vormen in de complexen

van historisch permanent grasland langs Schelde en Durme. In dit kader nemen ook gaversystemen een

bijzondere plaats in. De instandhouding van deze natuurwaarden is in sterke mate afhankelijk van een

regelmatig onderhoud. Dit belangt ook de landbouw aan omdat dit onderhoud de verzuring tegengaat (vnl.

door afvoer van regenwater). De voorbije jaren werd het onderhoud van heel wat niet geklasseerde

waterlopen in de streek achterwege gelaten, met een manifeste daling van de natuurwaarde als gevolg. Deze

sloten zijn in de regel niet geklasseerd, wat inhoudt dat het beheer ten laste van de aangelanden valt.

Via het slotenproject wil RLSD de beheerders ondersteunen bij de ecologische herinrichting, het herstel en het

(achterstallig) beheer van deze niet geklasseerde waterlopen. Binnen reservaatpercelen kan het slotenproject

van RLSD een welgekomen aanvulling betekenen op subsidies die natuurverenigingen kunnen aanvragen.

Concrete maatregelen die zullen genomen worden zijn het achterstallig beheer van sloten (gefaseerd schonen,

ruimen of houtopslag kappen) en laantjes. Het achterstallig onderhoud bestaat uit het verwijderen van de

vegetatie wanneer grote hoeveelheden rottend plantenmateriaal de waterkwaliteit nadelig beïnvloeden en uit

het baggeren van de slib- of bezinksellaag.


Door een goedgekeurde verlenging van het soortenbeschermingsproject van de provincie Oost-Vlaanderen kon

ook in 2012 verder gewerkt worden aan het slotenproject. RLSD slaagde erin om in 2012 zo goed als het

volledige subsidiebedrag te besteden aan het ecologisch herstel van enkele kilometers waardevolle sloten in

onderstaande zoekzones:

• Vallei van de Maanbeek (Laarne)

• Vallei van de Serskampse beek (Wetteren-Wichelen)

• Donkmeer – Berlare Broek (Berlare)

• Scheldebroeken (Berlare-Zele)

• Sint-Onolfspolder (Dendermonde)

• Relicten van gaversystemen in Zele

Uiteindelijk werden met dit soortenbeschermingsproject in 2012 niet minder dan 8,5 km sloten en laantjes

ecologisch hersteld met schitterende resultaten: in het merendeel van de geruimde sloten werd reeds na 1

jaar massale bloei van de doelsoorten vastgesteld (o.a. kikkerbeet, loos blaasjeskruid)! Daarnaast

ondersteunde RLSD de provinciale landbouwkamer met het herstel van 2 km sloten in het kader van het

Interreg IV a project SOLABIO.

In het kader van het gebiedsgericht project 'Gestroomlijnd Landschap: Maanbeek-Laresloot' nam RLSD in het

najaar ook nog eens het herstel van 3 km sloten en laantjes voor haar rekening (zie actie 17 A voor meer info).

Alles samen ondersteunde RLSD in 2012 het herstel van meer dan 13 km sloten en laantjes in haar

werkingsgebied! Er werd in totaal met een 30-tal landbouwers/particulieren samengewerkt


47

Gepland 2013 Opportuniteiten in het projectgebied van 'Gestroomlijnd landschap' kunnen worden uitgevoerd

met het beschikbare budget. Daarnaast beperkt de rol van RLSD zich tot advies en eventueel uitvoering van

werken met de middelen van het landschapsloket (Actie 12). Aanvragen via het landschapsloket worden

opgevolgd.

Nazorg: Na de werken worden de sloten meerdere malen bezocht om het effect van de werken op de

watervegetatie na te gaan.


Het financiële plaatje van (kleinschalige) werken aan waterlopen loopt snel op. Voor de realisaties werd dan

ook externe financiering gevonden:

- Soortenbeschermingsproject Provincie Oost-Vlaanderen (2009-2012): 30 000 euro

- Budget gebiedsgericht project 'Gestroomlijnd Landschap: Maanbeek-Laresloot' (zie Actie 17A)

- Projectsubsidies Agentschap Onroerend Erfgoed

- SOLABIO (via Provinciale Landbouwkamer Oost-Vlaanderen) stond in voor de financiering van het herstel

van een tweetal km sloot.

Gelinkte acties: Actie 6: Poelenproject, Actie 8: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket, Actie 17A:

Gestroomlijnd Landschap

Actie 8: Natuurloket

Idee / Initiatiefnemer:RLSD, Startjaar: 2006, Trekker: Robbert Schepers

Partners: Natuurverenigingen, landbouwverenigingen, particulieren, openbare besturen

Doelgroepen Brede publiek

Doelstelling Vervullen van een adviesfunctie rond fauna en flora.

Omschrijving

Bij RLSD komen vaak concrete vragen rond fauna en flora vanuit verschillende doelgroepen (brede publiek,

openbare besturen, …). RLSD wil via het 'natuurloket' deze vragen voor alle soorten op zijn minst

beantwoorden (adviesrol). Voor een aantal soorten(groepen) wil RLSD de doelgroepen via dit natuurloket niet

alleen bijstaan met advies, maar ook met terreingerichte acties. Het betreft hier concreet een aantal dieren

plantsoorten waarvoor de doelgroepen uit de streek (inwoners, landbouwers, bedrijven, …) vaak zelf relatief

eenvoudige, concrete en nuttige maatregelen kunnen nemen om ze te beschermen. Deze aanpak komt niet

enkel de beoogde soort(engroep) ten goede maar blijkt ook een zeer doeltreffend instrument te zijn om aan

draagvlakverbreding voor natuur te doen.


In 2012 werd binnen het natuurloket ondersteuning geboden voor de volgende soorten(groepen): huiszwaluw

(zie Actie 1 en 2), boerenzwaluw (zie Actie 1 en 3), gierzwaluw (zie Actie 4), weidevogels (zie Actie 5), fauna en

flora van poelen en sloten(zie Actie 6 en 7), fauna-akkers (zie Actie 9), bijen en ooievaar. In totaal werden 34


48

aanvragen ontvangen. Een overzicht wordt weergeven in onderstaande figuur .

Overzicht van het aantal aanvragen via het Natuurloket, opgedeeld per thema.

Nazorg Elke aanvraag wordt beantwoord. Aanvragen waar terreingerichte acties werden uitgevoerd worden

nadien opgevolgd.

Gepland 2013 Aanvragen worden opgevolgd.

Financiering Structurele toelagen, diverse projectmatige middelen

Gelinkte acties

Actie 1 tot 4: Zwaluwenproject, Actie 5 weidevogels, Actie 6: Poelenproject, Actie 7: Slotenproject, Actie 9:

Fauna-akkers, Actie 29NME loket

Actie 9: Fauna-akkers Antwerpen


Partners Hubertusvereniging Vlaanderen (HVV), Agentschap voor Natuur en Bos

Doelgroepen Wildbeheereenheden (WBE's), jachtgroepen, landbouwers en andere landschapsbeheerders met

percelen in eigendom/gebruik waarop een zaadmengsel kan worden ingezaaid.

Doelstelling

- Doelgroepen sensibiliseren.

- Schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor verschillende soorten diergroepen (insecten: o.a. bijen;

vogels: o.a. fazant, patrijs (Rode Lijst), zomertortel (Rode Lijst), veldleeuwerik (Rode Lijst), graspieper

(Rode Lijst), gele kwikstaart, kneu, rietgors (Rode Lijst), geelgors (Rode Lijst) en zoogdieren: o.a. ree).

- Kansen creëren voor natuurlijke akkerkruiden.

- Creëren van tijdelijke KLE's en natuurverbindingen

Omschrijving

Fauna-akkers zijn akkers die ingezaaid worden met een mengsel van akkerkruiden, grassen of oude

landbouwgewassen. Ze worden ingezaaid met de bedoeling in elk seizoen voedsel- en schuilmogelijkheden te

creëren voor bepaalde diergroepen zoals vogels, zoogdieren en insecten. Het zaadmengsel van een fauna-akker

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


49

is zo samengesteld dat achtereenvolgens verschillende soorten tot bloei komen (van zomer tot herfst). Fauna-

akkers blijven ook gedurende de winter staan. De klassieke akkers liggen er dan kaal bij, en de dieren profiteren

van het voedsel, de beschutting en verbindingsmogelijkheid die de fauna-akkers bieden. Blijft de akker nog een

tweede jaar staan, dan nemen natuurlijke kruiden het over, samen met de overgebleven zaden die opnieuw

kiemen.

Ondanks het feit dat fauna-akkers tijdelijk zijn, kunnen ze een meerwaarde bieden als klein landschapselement.

In onze streek is het idee rond fauna-akkers nog niet echt wijd verspreid maar er is wel potentieel en interesse

aanwezig om de oppervlakte fauna-akkers uit te breiden. Momenteel worden fauna-akkers meestal ingezaaid

door natuurverenigingen of enkele wildbeheereenheden.

De bedoeling is om meer wildbeheereenheden, landbouwers en andere landschapsbeheerders warm te maken

voor fauna-akkers door hen enerzijds te informeren en te begeleiden en anderzijds gratis een zaadmengsel aan

te bieden. Op deze manier kunnen de klassieke ‘maïs-wildakkers’ vervangen worden door fauna-akkers en

wordt een win-win situatie gecreëerd voor zowel de jagers als de biodiversiteit. Er wordt daarbij op gelet dat

geen graslanden worden omgeploegd of KLE’s worden verwijderd. Bij overleg met WBE’S wordt ook de bredere

ondersteuning vanuit RLSD op vlak van KLE’s aangeboden.


In 2012 kon via het Antwerpse PDPO project 'Fauna-akkers, tijdelijke natuur op het platteland' rond fauna-

akkers gewerkt worden in het Antwerpse deel van het werkingsgebied. Dit PDPO project wordt uitgevoerd in

samenwerking met de andere Antwerpse Regionale Landschappen om op die manier een gebiedsdekkend

project te realiseren. In het werkingsgebied van RLSD (excl. Schelle, dat voor dit project bediend wordt door RL

Rivierenland) namen twee van de vier WBE's deel aan het project. In totaal werd 2,4 ha fauna-akker ingezaaid

bij vijf jagers. Door het grote succes bij de andere RL is het beschikbare budget reeds grotendeels opgebruikt

en werd een nieuw projectvoorstel ingediend voor 2013.

Gepland 2013

Verder zetten van het project in het Antwerpse gedeelte van het werkingsgebied. Indien het project

goedgekeurd wordt is er budget voor het inzaaien van 20 ha. Om deze oppervlakte te halen trachten we in

2013 een bredere doelgroep aan te spreken: naast jagers ook landbouwers, natuurverenigingen, gemeenten en

particulieren.

Nazorg De aanleg van een faunarand of -akker behelst meer dan het uitstrooien van verschillende zaden en

dan maar wachten wat de natuur doet. Ook het vervolgbeheer en de opvolging vraagt veel aandacht, dit is o.m.

van belang bij de aanwezigheid van veel distels in akkerlandgebied. De fauna-akkers worden samen met

eigenaars/gebruikers tweemaal per jaar bezocht en geëvalueerd. Bij de contacten worden de

eigenaars/beheerders gemotiveerd om hiervan een duurzaam project van te maken en of er kan

samengewerkt worden rond andere thema's (aanplantingen, poelen,…).


- Om dit provinciedekkend project uit te voeren wordt samengewerkt met alle Antwerpse Regionale

Landschappen.

- Financiering werd bekomen via PDPO (Prov. Antwerpen). Hiervoor was in 2012 4300 euro beschikbaar voor

RLSD. Het ingediende projectvoorstel voor 2013 voorziet 2300 euro (waarvan 65% gesubsidieerd wordt

door PDPO).

- Bijkomend kunnen wildbeheereenheden bij het Agentschap voor Natuur en Bos subsidies ontvangen voor

biodiversiteitsprojecten in hun jachtgebieden. Met deze projectsubsidies kan een deel van het benodigde

zaadmengsel gefinancierd worden.


50

Gelinkte acties: Actie 8: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket

Actie 10 Veilige verbindingen voor amfibieën


Partners Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeente Wichelen, Gemeente Wetteren, Natuurpunt (Hyla)

Doelgroepen Gemeenten en andere wegbeherende instanties met migratieknelpunten voor amfibieën binnen

hun werkingsgebied.

Doelstelling Versterken en doen uitbreiden van de amfibieënpopulaties in het Regionaal Landschap Schelde-

Durme met een focus op de kamsalamanderpopulaties (Bijlage II & IV Habitatrichtlijn) in de Vallei van de

Serskampse beek. Op die manier levert de actie een bijdrage aan de IHD.

Omschrijving

In het kader van het poelenproject (zie Actie 6) werden reeds een groot aantal poelen optimaal ingericht.

Dankzij de proactieve benadering van de eigenaars op basis van de goed gedocumenteerde verspreiding van de

doelsoorten konden de werken heel gericht worden uitgevoerd. De eerste resultaten van de monitoring tonen

aan dat de doelsoorten hiervan reeds dankbaar gebruik maken met als gevolg dat de amfibieënpopulaties

aangroeien (pers. med. R. Jooris). Het is uiterst belangrijk om hier de komende jaren verder op in te spelen

door waar relevant te werken aan de sanering van migratieknelpunten. Eén van die migratieknelpunten ligt aan

de Braektestraat te Wetteren (regio Serskampse beek). Op deze plaats wordt een amfibieëntunnel geplaatst

zodat amfibieën een veilige doorgang vinden onder het wegdek. Op deze manier wordt ook de verspreiding

van de doelsoorten naar nog niet gekoloniseerde gebieden gestimuleerd.

Verslag werking 2012 Eind 2012 werd het project opgestart met de partners.

Planning 2013 Het project dient gerealiseerd te zijn tegen 1 oktober 2013. Begin 2013 staat verder overleg

ingepland. De uitvoering zelf in het late voorjaar – zomer.

Nazorg Het project financiert de inrichting van een veilige verbinding tussen verschillende stapstenen. Om deze

inrichtingen te verduurzamen wordt in nauw overleg met de gemeente een duurzaam beheerplan opgesteld.

Een duurzaam beheer vereist een continue opvolging en monitoring. Dit kan mogelijks samen georganiseerd

worden met Natuurpunt.

Samenwerking en financiering: RLSD zorgt voor advies en financiert het benodigde materiaal via een

soortenbeschermingsproject (Prov. Oost-Vlaanderen: 5613 euro). De betrokken gemeenten financieren de

plaatsing van het materiaal.

Gelinkte acties: Actie 6 Poelenproject, Actie 29 NME loket

Landschapszorg en streekeigen karakter

Actie 11: Landschapsbedrijfsplanning

Idee / Initiatiefnemer: Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Startjaar: 2007, Trekker: Silvia Van Houtte

Partners: Landbouwverenigingen (lokale afdelingen), gemeentebesturen, Provincie Oost- Vlaanderen

Doelgroep: Landbouwers

Doelstelling: Stimuleren van actieve landschapszorg op landbouwbedrijven in het werkingsgebied RLSD door

het opmaken van bedrijfsplannen in kader van beheerovereenkomsten op niveau van individuele

landbouwbedrijven.


51

Omschrijving: Landbouwers die vrijwillig inspanningen leveren voor natuur, landschap of milieu kunnen

hiervoor een vergoeding ontvangen door het sluiten van een beheerovereenkomst. Zo kunnen de landbouwers

zelf voor een beter milieu en meer natuur zorgen en bijdragen tot een mooier landschap in Vlaanderen. Omdat

het voor een landbouwer niet altijd gemakkelijk is om na te gaan welke beheerovereenkomsten aangewezen

zijn voor zijn bedrijf, kan er beroep worden gedaan op de bedrijfsplanner. Die bekijkt in samenspraak met de

landbouwer wat mogelijk is op en rond het landbouwbedrijf. De bedrijfsplanner neemt zoveel mogelijk de

administratie in verband met de aanvraag, de opvolging van het dossier en het contract op zich.

Verslag werking 2012: In het voorjaar 2012 is er zoals voorgaande jaren ingezet op het informeren van

landbouwers en leden van landbouw- en milieuraad. Een goede communicatie naar en degelijke sensibilisatie

van landbouwers en landbouworganisaties blijft een belangrijk gegeven bij de uitvoering en het sluiten van

beheerovereenkomsten.

In de loop van 2012 is er aandacht besteed aan verschillende gebiedsgerichte projecten. Er werd o.a. gewerkt

rond soortenbescherming in de weidevogelgebieden Durmepolder (Hamme/Waasmunster) en Waterhoek

(Berlare). Hierbij was het doel de landbouwers te informeren betreffende de verschillende mogelijkheden op

vlak van beschermingsmaatregelen die genomen kunnen worden voor o.a. de Grutto en kievit. Dergelijke acties

zijn van belang om landbouwers bewust te maken dat bepaalde soorten in grote mate afhankelijk zijn van de

landbouwgrond die zij in gebruik hebben en de daarmee gepaard gaande werkzaamheden.

In samenwerking met het regionaal landschap is er gewerkt rond de opvolging van de herstelde vlasrootputten

in Klein-Brabant. In totaal zijn er 13 vlasrootputten in kaart gebracht, op terrein geëvalueerd en aansluitend

werden de aangelanden geïnformeerd over het belang van de bescherming van de putten. Verder heeft de

bedrijfsplanner deelgenomen aan de overlegmomenten ikv het project Gestroomlijnd landschap en zijn er

contacten gelegd met landbouwers binnen het projectgebied met als doel de pakketten botanisch beheer en

perceelsrandenbeheer te promoten. Ten slotte werden de spontane aanvragen, hernieuwingen en

begeleidingen door de bedrijfsplanner behandeld.

De werking in 2012 is in sterke mate beïnvloed geworden door de onzekerheid betreffende de nieuwe

wetgeving voor het PDPO III en de vele speculaties rond het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) na

2014. Deze toekomstige veranderingen zorgen voor heel wat onrust binnen de landbouwsector waardoor de

meeste landbouwers de voorkeur geven deze hervormingen af te wachten.

Voor 2012 werden een aantal concrete acties uitgevoerd:

Inzetten van beheerovereenkomsten in volgende projecten:

• Gestroomlijnd landschap, Maanbeek-Laresloot (promotie beheerovereenkomsten i.k.v. botanisch

beheer, KLE’s en perceelsrandenbeheer).

• Soortenbescherming: weidevogels (Aubroeck in Berlare, Durmepolder in Hamme/Waasmunster)

• Herstel van vlasrootputten in Klein-Brabant

• Landschapsloket: onderzoeken van aanvragen voor aanplant/onderhoud KLE’s bij landbouwers.

Infomomenten 2012:

• 09/02: toelichting beheerovereenkomsten voor landbouwers te Waasmunster

• 21/03: toelichting voor landbouwraad Temse

• 22/03: gidsen van studenten Bio-ir Urgent in Berlare

• 05/04: toelichting voor de landbouwers van Dendermonde in samenwerking met de landbouwraad

van Dendermonde

• 18/06: Voorstellen van beheerovereenkomsten op de infovergadering i.k.v. het Gestroomlijnd

landschap te Laarne

• 19/06: toelichting voor milieuraad Melle

Communicatie 2012:

• Nieuwsbrief RLSD (februari, juni)

• Verspreiding infopanelen beheerovereenkomsten (Bornem en Berlare)

• Artikel in de landschapskrant

Overzicht beheerovereenkomsten 2012 - startjaar 2013.


52

Ingediende aanvragen: 14

Afgesloten overeenkomsten met startdatum 2013: 10

Waarvan:

- Weidevogelbeheer uitstellen van maaidatum : 2.2 ha

- Weidevogelbeheer nestbescherming : 1 overeenkomst (op bedrijfsniveau)

- Onderhoud houtkanten : 16.71 are

- Onderhoud heg : 100 m

- Onderhoud haag : 115 m

- Perceelsrandenbeheer : 0.25 ha

- Botanisch beheer : 6.32 ha

Berlare: 2 Kruibeke: 1 Schelle: 1 Wetteren: 0

Bornem: 0 Laarne: 1 Sint-Amands: 0 Wichelen: 0

Dendermonde: 1 Melle: 0 Temse: 0 Zele: 2

Hamme: 0 Puurs: 0 Waasmunster: 1 Destelbergen: 1

Hernieuwingen (startjaar 2008 – eindjaar 2012).

In 2012 liep één overeenkomst ten einde bestaande uit vier details.

Mogelijk te hernieuwen detail:

• Onderhoud KLE (heg): 100lm

Reden van beëindiging overige details:

• Onteigening omwille van Sigma

• Niet meer voldoen aan de wetgeving

• Niet meer in gebruik hebben van landbouwgrond

Overzicht actieve beheerovereenkomsten binnen het regionaal landschap Schelde-Durme

Gemeente Dossiers Details

Berlare 8 77

Bornem 5 42

Dendermonde 9 23

Hamme 1 4

Kruibeke 5 11

Laarne 3 11

Melle 3 12

Puurs 1 4

Schelle 1 7

Sint-Amands 2 4

Temse 9 25

Waasmunster 1 3

Wetteren 2 3

Wichelen 4 8


53

Zele 12 17

Totaal 66 251

Overzicht actieve beheerovereenkomsten.


54

Gepland 2013: De werking van de bedrijfsplanners zal in het huidige werkjaar sterk verschillend zijn van de

werking van de voorbijgaande jaren omwille van de hervormingen in de wetgeving en het Gemeenschappelijk

Landbouwbeleid (GLB) na 2014. Wanneer hier meer duidelijkheid over is zullen de aflopende dossiers

behandeld worden In afwachting hiervan zal er meer aandacht gaan naar de uitwerking van nieuwe projecten

en worden de bedrijfsplanners betrokken bij het vorm geven en uitwerken van de nieuwe pakketten in PDPO

III. De betrokkenheid van de bedrijfsplanner in lopende projecten blijft in 2013 gegarandeerd. Dit jaar zal er

tevens meer aandacht besteed worden aan de begeleiding van lopende dossiers.

Nazorg: De beheerovereenkomsten lopen voor een periode van 5 jaar. Na afloop van deze periode worden alle

dossiers opgelijst en wordt er nagegaan welke hernieuwd kunnen worden. De bedrijfsplanner neemt steeds

contact op met het betrokken landbouwbedrijf. Indien er interesse is voor hernieuwing van de bestaande

beheerovereenkomst, wordt een bedrijfsbezoek gepland.

Aangezien er tijdens de looptijd van de beheerovereenkomst op gebied van bedrijfsvoering en op gebied van

wetgeving van de beheerovereenkomsten, heel wat kan veranderen, worden tijdens dit bedrijfsbezoek alle

beheermaatregelen en –voorwaarden opnieuw overlopen. Wanneer het voor de landbouwer mogelijk is om te

hernieuwen worden de nodige documenten in samenspraak met de bedrijfsplanner ingevuld.

Na het sluiten van een beheerovereenkomst worden de landbouwers verder begeleid en ondersteund. De

individuele aanpak en de goede kennis van het terrein, de landbouw en natuur van de bedrijfsplanner, worden

door de landbouwer geapprecieerd. Deze begeleidingen zijn geen controles maar kunnen mogelijke problemen

in de toekomst vermijden.

Begeleidingen in 2012:

• Kleine landschapselementen: 7 dossiers

• Erosiebestrijdingsmaatregelen: 1 dossier

• Perceelsrandenbeheer: 6 dossiers

Samenwerking en financiering: De VLM staat in voor de loonkost en werkingsmiddelen van de bedrijfsplanner.

Gelinkte acties:, Actie 6: Poelenproject, Actie 7: Slotenproject

Actie 12: Landschapsloket

Idee / Initiatiefnemer: Agentschap Onroerend Erfgoed, Startjaar: 2010/2011, Trekker: Jan Maertens

Partners: Agentschap voor Onroerend Erfgoed, (natuur)verenigingen, landbouwers en particulieren

Doelgroepen: Privaatrechterlijke en natuurlijke personen (landbouwers, verenigingen, particulieren)

0

5

10

15

20

25

30

35

2009 2010 2011 2012 2013

Actieve beheerovereenkomsten

Lopende

beheerovereenkomsten


55

Doelstelling

- Behoud, herstel en ontwikkeling van kleine landschapselementen en landschapswaarden, bij voorkeur

in prioritaire gebieden (ankerplaatsen, relictzones) en gebiedsgerichte projecten (actie 21)

- Aanzetten van eigenaars/beheerders tot actief beheer van waardevolle gebieden.

Omschrijving: Een aanzienlijk deel van de landschappelijk waardevolle gebieden in de streek is in eigendom

en/of beheer van particulieren of lokale overheden. Via het Landschapsloket wil RLSD deze groep van

eigenaars/beheerders ondersteunen om bij inrichting en beheer van deze gebieden de landschappelijke

waarde te behouden/maximaliseren. Het Landschapsloket wordt gerund door de Landschapsanimator die

instaat voor: communicatie en bekendmaking naar de doelgroepen, contact en overleg met de

eigenaar/beheerder van KLE, opmaak van inrichtingen beheerplan in nauw overleg met eigenaar/beheerder,

begeleiden van uitvoering van eenmalige inrichtings- en beheerwerken (bij voorkeur door sociale

economiebedrijven) en voorzien van de nodige nazorg in nauw overleg met eigenaar/beheerder. Bij het begin

van elk werkjaar wordt de planning in nauw overleg met Agentschap Onroerend Erfgoed in een ‘afsprakennota’

vastgelegd.

Verslag werking 2012:

Het landschapsloket kent sinds de oprichting in 2011 een groot succes, in het startjaar kregen we 130

aanvragen (particulieren en gemeenten) over uiteenlopende onderwerpen. Dit konden we met de toenmalige

bezetting onmogelijk op korte termijn opvolgen. Daarom werd in 2012 geen promotie via de Landschapskrant

gevoerd en wordt de werking sinds september versterkt met 0,2 VTE (= wat OE financiert). Voor zover mogelijk

worden ook stagiairs ingeschakeld (13 augustus – 9 september 2012: Robbe De Beelde van Hogeschool Gent,

faculteit toegepaste bio-ingenieurswetenschappen; 17 september – 21 december 2012: Kenny Stevens van

Erasmushogeschool Brussel Departement Campus Jette). Dit heeft als resultaat dat de achterstand bij de

opvolging van de aanvragen volledig kon worden weggewerkt.

In 2012 werden 144 aanvragen opgevolgd. Het betreft vragen over advies, aanplant of aanleg, herstelbeheer of

onderhoudsbeheer van kleine landschapselementen. De meeste vragen (ongeveer 37%) betreffen houtige

kleine landschapselementen (hagen en heggen, knotbomen, houtkanten, bosjes). Daarnaast waren er ook

vragen naar advies, aanplant of aanleg en beheer van hoogstamboomgaarden (18%), poelen en sloten (3%).

41% van de vragen zijn van algemene aard en betreffen doorgaans de inrichting en het beheer van tuin, park

en openbaar groen.

Onderstaande tabel toont het aantal aanvragen per thema en per gemeente.


56

Bijzondere projecten

Aanplant Berrenheibos in Schelle

Partners

Gemeente Schelle, Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), OVAM, IGEAN,

Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV)

Omschrijving

Het is de uitdrukkelijke wens van de gemeente Schelle om met de bebossing van de voormalige stortsite Van

den Bosch (1,9 ha) een eerste stap te zetten in de realisatie van een aaneengesloten wandelbos vlakbij de

gemeentekern (met de mogelijkheid tot ontwikkeling van een aaneengesloten ‘gemeenterandbos’ van 20ha).

Na de stortactiviteit werd het afval geïsoleerd met een afdichtlaag en een eindafdek. In 2004 werden de

saneringswerken afgerond. Het uiteindelijke bebossingsplan is het resultaat van een dialoog tussen RLSD, ANB,

OVAM en VLM. De éénmalige inrichtingswerken bestaan uit twee delen: enerzijds de bebossing zelf, anderzijds

de inrichting van een inkomzone en het plaatsen van recreatieve randinfrastructuur (zitbanken, infobord,

vuilnisbakken,…).


De voorbereiding werd vooral in 2011 uitgevoerd. In januari 2012 werd het bos aangeplant. De verdere

inrichting vond plaats in het voorjaar met een feestelijke opening met persmoment op 5 september 2012.

Samenwerking en financiering: Dit project kadert in de Quick Wins plattelandsproject van VLM waarvoor RLSD

in opdracht van de gemeente Schelle een projectvoorstel indiende. Het subsidiebedrag bedroeg 38 400 euro.

VLM en de gemeente Schelle financieren elk 50 %. Ter ondersteuning werd bij ANB en bij VBV een

subsidiedossier voor bebossing ingediend. Het project wordt uitgevoerd door de gemeente Schelle onder

coördinatie van het RLSD en ondersteund door VLM en ANB.


57

Ecologisch maaibeheer parking E-17 in Waasmunster

Op vraag van buurtbewoners krijgt de wegberm langsheen beide parkings van de E17 op grondgebied

Waasmunster sinds 2011 een ecologisch maaibeheer. Dit is een samenwerking tussen de gemeente

Waasmunster, Agentschap Wegen en Verkeer (AWV), Natuurpunt Studie en lokale Natuurpuntvrijwilligers.

Naast sensibiliseren is het doel meer kansen te creëren voor fauna en flora van bloemrijke graslanden, in het

bijzonder dagvlinders en sprinkhanen (snortikker: Rode Lijst). Dit beheer wordt door de vrijwilliger Orwtin

Hoffmann jaarlijks gemonitord en waar nodig bijgestuurd.

Landschapsbeheerplan Nieuwdonk in Berlare

Dit is een integrale visie voor het duurzaam beheren van het recreatiedomein Nieuwdonk in Berlare, een

voormalige zandwinningsput. De krachlijnen voor dit beheer zijn enerzijds het versterken van de

natuurwaarden (met o.a. de inrichting van een oeverzwaluwenwand) en de daarmee samenhangende

biotopen. Anderzijds het verder uitbouwen van passieve recreatie en gevoelig uitbreiden van de educatieve

activiteiten. In december 2012 werd dit dossier met de aanvrager Intercommunale Dender, Durme en Schelde

(DDS) besproken, eerste kwartaal 2013 zal het dossier worden overhandigd.

De Vaag in Waasmunster

'De Vaag' is een terrein van ca 9 ha in gemeentelijk eigendom tussen de Baudelodreef en de E17.

Het terrein is een relict van de aanzienlijke oppervlakte heide die hier vroeger aanwezig was. Samen met 6,5 ha

bos is het al jarenlang in gebruik als speelzone. Door het terrein loopt een uitgestippelde recreatieve wandeling

(het Gerstekotpad). Ism het Regionaal Landschap werd De Vaag ecologisch en cultuurhistorisch heringericht,

met oog voor de sociale functie (winter 2011-2012). Om de heide op lange termijn in stand te houden is het

terrein in beheer gegeven aan Natuurpunt. Tijdens de Week van het Bos werd op zaterdag 20 oktober het

‘vernieuwde’ speelbos officieel ingespeeld (doorheen de dag telden we 700 deelnemers).

Financiering: 50% VLM (Quick Wins plattelandsproject VLM Schelde-Landschapspark), 35% Agentschap voor

Onroerend Erfgoed en 15% gemeente Waasmunster.

Vlindertuin in Berlare

Dit project behelst de herinrichting (2011-2012) van een perceel in eigendom van de gemeente Berlare aan de

oever van het Donkmeer. De site werd deels ingericht als vlindertuin, met respect voor de natuur- en

landschapswaarden van terrein en omgeving en het duurzaam sociaal karakter daarvan. Het RLSD zorgde voor

het beplantingsplan en bereidde het vergunningsdossier voor. Op 13 mei werd de vlindertuin ingehuldigd. In de

winter 2012-2013 werden een aantal planten (twee fruitbomen en enkele streekeigen soorten) die niet

groeiden opnieuw aangeplant. Vzw Durme nam de mogelijkheid tot begeleid bezoek op in haar educatief

programma, in 2012 goed voor 19 groepsbezoeken.

Financiering: 50% VLM (Quick Wins plattelandsproject VLM Schelde-Landschapspark), 50% gemeente Berlare.

Kasteelpark in Berlare

Het Regionaal Landschap Schelde-Durme is betrokken bij de uitvoering van het goedgekeurde parkbeheerplan

voor het kasteelpark in Berlare. In 2012 werden tijdens de inhuldiging op de Dag van het Park op zondag 27 mei


58

2012 in samenwerking met de Heem- en Oudheidkundige Kring Berlare drie begeleide wandelingen met

aandacht voor natuur, landschap en cultuurhistorie van het park op touw gezet. Hier namen 110 mensen aan

deel. In de nazomer en herfst 2013 ondersteunt het Regionaal Landschap de ontmoddering van de kasteelvijver

en de monitoring van de vissen.

Internaatsdomein in Dendermonde

Het domein van het internaat van het gemeenschapsonderwijs in Dendermonde kreeg een natuurlijke en

duurzame inrichting. Het Regionaal Landschap Schelde-Durme maakte een plan op, de stad financierde en de

leerlingen en opvoeders hielpen mee streekeigen bomen en struiken aan te planten. Een voetbalveld met een

ecologische rand, een compostbos en een wilgengordel vormen samen een groen speelgebied waar de

kinderen en jongeren kunnen ontspannen na een dag op de schoolbanken, vlakbij de stadsrand van

Dendermonde.

Film ‘Leven in de beelden van Massart’ in Bornem

RLSD werkte mee aan deze film van de Nederlandse filmmaker Barend Hazeleger, in opdracht van de provincie

Antwerpen. Onderwerp is verleden (zoals o.a. vastgelegd door de fotograaf Jean Massart), heden en toekomst

van de polder het ‘Groot Schoor’ in Bornem. De film onderzoekt hoe de mensen die leven langs de dijk daar

tegenaan kijken. Aan het woord komen onder meer ooggetuigen van de watersnoodramp uit 1953, boeren die

hun bedrijf uitoefenen in de polder en de dijkgraaf.

Vrome bomen in het landschap in de provincie Antwerpen

In juni 2011 lanceerde de provincie Antwerpen samen met de Antwerpse regionale landschappen en vzw

Kempens Landschap het project 'Vrome bomen in het Landschap'. In dit project worden inwoners van de

provincie Antwerpen opgeroepen om informatie door te sturen over kapelbomen in hun omgeving. RLSD

lanceerde een eerste oproep in de Landschapskrant 10 (2012) en in 2013 volgt een tweede oproep. Verder

denkt RLSD mee aan een methodiek om de vergaarde info zo optimaal mogelijk te benutten zodat aanmelders

zich gehoord voelen, de kapelbomen extra aandacht krijgen en een maximaal aantal verwaarloosde

kapel(bomen) een onderhoudsbeurt krijgen.

Wondermooie wielen in Klein-Brabant

Dit project richt zich op de wielen in het landschap van Klein-Brabant. Ze herinneren aan vroegere dijkbreuken.

Vooral door voedselaanrijking, 'koterij', het achterwege blijven van beheerwerken en onwetenheid hebben een

aantal wielen hun oorspronkelijke uitstraling verloren. Met dit ScheldeHelden-project (gefinancierd door VLM)

wil RLSD in samenwerking met de gemeente Bornem, Natuurpunt Klein-Brabant, Toerisme Klein-Brabant-

Scheldeland vzw, Polder Scheldeschorren-Noord, de Heem- en Oudheidkundige Kring Klein-Brabant, vzw De

Notelaar en enkele geëngageerde inwoners de wielen opnieuw meer bekendheid geven en enkele

beheerwerken uitvoeren.

Nazorg: RLSD ziet nazorg als een cruciaal punt bij de werking van het Landschapsloket. Uitgangspunt is dat het

Landschapsloket enkel in werking treedt (inrichting, achterstallig onderhoud) mits voldoende garanties voor de

nazorg (overgangsbeheer, regulier beheer). Deze nazorg wordt zoveel mogelijk vastgelegd in een duurzaam


59

beheerplan. Voorbeelden: op te stellen beheerplannen door Natuurpunt voor Bosuitbreiding Eetgoed-

Schoolstraat in Wichelen en De Vaag in Waasmunster. In eerste instantie staat de eigenaar/beheerder zelf in

voor de nazorg. Waar nodig/mogelijk ondersteunt RLSD de eigenaar/beheerder bij de nazorg (bvb. via

gemeentelijk KLE-reglement, Actie 14: Houtzoeker, vrijwilligerswerking natuurverenigingen die eigenaar

ondersteunt bij het beheer, enz.) Landschapsteams kunnen ook voor nazorg worden ingezet. Een duurzaam

landschapsbeheer vereist een continue opvolging. RLSD volgt de evolutie in de jaren na de werken op door

regelmatige terreinbezoeken en overleg met eigenaar/beheerder. Op deze manier kan het beheer waar nodig

worden bijgestuurd.

Gepland de komende jaren: Focus op ondersteuning van gebiedsgerichte projecten (Actie 17). Voorlopig wordt

gezien de grote vraag geen promotie in de Landschapskrant voorzien. Er zal ook proactief op zoek worden

gegaan naar mogelijke projecten, zoals via het jaarlijkse ambtenarenoverleg. De definitieve erkenning heeft

voor de werking van het landschapsloket vooral als gevolg dat de projectsubsidies van het Agentschap

Onroerend Erfgoed voortaan over alle 14 gemeenten van het werkingsgebied kunnen worden gebruikt.

Samenwerking en financiering: Loonkost Landschapsanimator, werkingskosten en projectkosten worden

gefinancierd vanuit Agentschap Onroerend Erfgoed. Daarbuiten zijn ook de beheerovereenkomsten (VLM) en

het intergemeentelijke subsidiereglement KLE dankbare instrumenten.

Voor de nazorg wordt waar nodig/mogelijk samengewerkt met landbouwers, vrijwilligers-verenigingen en

particulieren uit de omgeving.

Gelinkte acties: Actie 6: Poelenproject, Actie 7: Slotenproject, Actie 8: Natuurloket, Actie 14: Houtzoeker, Actie

15: Herstel van vlasrootputten in Klein-Brabant, Actie 16: Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine

landschapselementen, Actie 17: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, Actie 29: NME-loket

Actie 13: Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Eliza Romeijn-Peeters

Partners: Boomkwekers, overheden, Bosgroepen en Regionale Landschappen die autochtone bomen en

struiken uit herkomstgebied Vlaamse Zandstreek/Brabants District West opkweken en uitplanten.

Doelgroepen

- Doelgroep voor het terreingerichte luik zijn de instanties/verenigingen die in de streek houtige kleine

landschapselement aanplanten. Dit is in eerste plaats RLSD zelf i.k.v. diverse acties (bvb. Actie 16:

Landschapsloket); maar ook openbare besturen, bosgroepen, natuurverenigingen, … Bij voldoende

beschikbaarheid kan het plantenmateriaal op termijn ook ter beschikking gesteld worden van particulieren (via

boomplantactie).

- Doelgroepen voor de sensibilisatie rond streekeigen/autochtone bomen zijn zowel verenigingen, gemeenten

en het brede publiek.

Doelstelling

- Sensibilisatie van instanties/verenigingen/gemeenten die houtige kleine landschapselementen aanplanten

- Sensibilisatie van over streekeigen/autochtone bomen en struiken.

- Opkweken van voldoende autochtoon materiaal zodat aanplantingen van KLE's maximaal met autochtoon

plantgoed kunnen worden gerealiseerd.


60

- Beschermen en verspreiden van autochtone planten binnen het werkingsgebied van RLSD.

Omschrijving: In het werkingsgebied van RLSD zijn streekeigen houtachtige plantensoorten nog talrijk

aanwezig. Echter, slechts van een beperkt aantal populaties houtachtige planten (ca 5%) is met relatieve

zekerheid geweten dat ze hier vanouds groeien. Veel van deze autochtone populaties zijn bedreigd. RLSD

beoogt de versterking van deze genenbronnen. Daarvoor is de aanplant van autochtone bomen en struiken

(vooral in relictzones, ankerplaatsen en natuurgebieden) van groot belang. Het werkingsgebied van RLSD is

grotendeels gelegen in het ecodistrict Vlaamse Zandstreek en deels in het Brabants District West (vnl. Klein-

Brabant en Schelle). Het aanbod aan autochtoon plantgoed is momenteel zeer beperkt. RLSD oogst dan ook

(i.s.m. een sociaal economie bedrijf) autochtoon zaad om dit via contractteelt te laten opkweken. Bovendien

werkt RLSD actief mee om de kennis over en het draagvlak voor autochtone bomen en struiken te vergroten bij

zowel het brede publiek als bij instantie en verenigingen die regelmatig houtige Kleine Landschapselementen

aanplanten.

Aanleiding in het startjaar 2011

Oogst en opkweek

RLSD nam meermaals deel aan overleg met diverse partners (andere RL'en, ANB, INBO) over onderlinge

afstemming van oogst, opkweek, afname en sensibilisering van het label 'Plant van Hier'.

Voor het vierde jaar op rij oogste RLSD op geprospecteerde locaties in de Vlaamse Zandstreek (door de geringe

beschikbaarheid aan geïnventariseerde autochtone groeiplaatsen in het werkingsgebied werd ook in Moerbeke

en Destelbergen geoogst). Voor het eerst oogste RLSD ook in het Brabants District West. Voor dit ecodistrict

maakt RLSD deel uit van een samenwerkingsverband met bosgroepen, regionale landschappen en IGEMO.

Waardoor de opkweek en verdeling van het plantgoed gecoördineerd verloopt wat de efficiënte ten goede

komt.

Zaden van volgende soorten werden geoogst: Alnus glutinosa (zwarte els), Cornus sanguinea (rode kornoelje),

Corylus avellana( hazelaar), Crataegus sp. (meidoorn sp), Euronymus europaeus (wilde kardinaalsmuts),

Fraxinus excelsior (gewone es), Quercus robur (zomereik), Rhamnus cathartica( wegedoorn), Rhamnus frangula

(sporkehout), Rosa canina (hondsroos), Rosa corymbifera (heggenroos), Sambucus nigra( gewone vlier),

Viburnum opulus (Gelderse roos) en Sorbus aucuparia (wilde lijsterbes). De oogst van zomereik en hazelaar

leverde dit jaar geen zaden op. De oogst in de Vlaamse Zandstreek gebeurde in samenwerking met een sociaal

economiebedrijf. De zaden, totaal 24 kg, werden afgeleverd aan de boomkweker Sylva (Waarschoot).

Het zaad dat in opdracht van RLSD werd opgekweekt door de boomkwekers Sylva (Waarschoot) en B&C Van

Hulle (Maldegem) en dat dit jaar beschikbaar was als bosgoed draagt officieel het label 'Plant van Hier' (zie

www.plantvanHier.be). RLSD is sinds 2011 immers officieel gebruiker van dit label en de zaadoogst en

opkweek gebeurde volgens de voorschriften.

Het plantgoed werd ingekuild op een terrein, ter beschikking gesteld door de stad Dendermonde. Het werd

gebruikt voor eigen acties, nl. een plantactie (eerste fase) op de school De Schorre (Bornem), de aanplant op

het GO!-internaatsdomein (Dendermonde) en het inboeten van een aanplant op de Gaendijk (Hamme). Verder

werd het ook aangeboden aan alle gemeenten en natuurverenigingen uit het werkingsgebied. Er werd

plantgoed afgenomen door Bornem, Dendermonde, vzw Durme en 10 particulieren. Een tweede verkoopsactie

volgt in het tweede deel van dit plantseizoen (jan-maart 2013). Het resterende plantgoed zal worden

overgenomen door de boomkwekers.

Plant van Hier (algemeen)


61

RLSD sensibiliseerde door artikels in de digitale nieuwsbrief en de Landschapskrant. Bij adviezen over aanplant

van bomen en/of struiken kader van het Landschapsloket wordt standaard aandacht besteed aan het belang

van autochtone bomen en struiken en het label 'Plant van Hier'. Ook bij adviezen over speelgroen vanuit het

NME-loket en adviezen geformuleerd door het Natuurloket wordt waar mogelijk de link gelegd met autochtone

bomen en struiken.

RLSD stelt een banner over Plant van Hier ter beschikking. Deze banner werd oa gebruikt tijdens de Dag van het

Park (Berlare), de aanplant van een geboortebos (Dendermonde), ECO-EXPO (Lochristi), Scheldehapening (Sint-

Amands), Dag van de Natuur (Hamme). Tijdens dergelijke activiteiten worden ook folders verdeeld.

Verder nam RLSD Plant van Hier op in het voorbeeld KLE-subsidiereglement en spoorde de gemeenten aan om

deze aanpassing over te nemen.

PDPO project Plant van Hier, Platteland van Hier

RLSD deelt dit project met de drie andere Antwerpse regionale landschappen. De hoofddoelstelling is het

veiligstellen van het autochtone genetisch erfgoed van streekeigen bomen en struiken en het verhogen van het

aantal autochtone bomen en struiken op het platteland. Dit willen we realiseren door: (1) sensibiliseren over

en herstellen van bestaande (bedreigde) autochtone restpopulaties in de provincie Antwerpen; (2) verhogen

van het aanbod aan autochtoon plantgoed (via oogst en opkweek); (3) meehelpen aan de erkenning van

autochtone groeiplaatsen in de provincie en inburgering van het label ‘Plant van Hier’; (4) vraag en aanbod in

de provincie op elkaar afstemmen via breed partnerschap; (5) sensibilisatie van grondeigenaars,

grondgebruikers, milieuambtenaren, brede publiek en doorstroming van het plantgoed naar plantacties in het

Antwerpse platteland.

RLSD startte met een grondige prospectie van de autochtone restpopulaties in Klein-Brabant. Op basis hiervan

zullen eigenaars gecontacteerd worden, worden locaties voor zaadoogst geselecteerd en wordt de Inventaris

van Autochtone Bomen en Struiken (INBO) verfijnd. Naast de algemene sensibilisering (zie Plant van Hier

(algemeen) had RLSD tijdens 2012 overleg met de gemeenten van Klein-Brabant over het project en

overtuigde de gemeenten om meer aandacht te besteden aan autochtone restpopulaties, meer te kiezen voor

autochtoon plantsoen en te sensibiliseren over het Planten van Hier. RLSD bood hiervoor de nodige

ondersteuning.

Gepland 2013

Oogst en opkweek: Verder zetten van oogstinspanning in Vlaams Zanddistrict en Brabants District West.

Voorafgaand zal een prospectie van potentiële oogstlocaties georganiseerd worden, zodat de oogst beter

verspreid en meer gericht kan gebeuren. Tijdens deze prospectie zal extra aandacht besteed worden aan de

toestand van de oogstlocaties. Indien nodig/gewenst zal contact opgenomen worden met de eigenaars om hen

in te lichten over het belang van en de eventuele noodzakelijke beheerswerken aan autochtone restpopulaties

in hun eigendom.

Voor het ecodistrict Brabants District West zal de samenwerkingsovereenkomst verder gezet worden. Voor het

ecodistrict Vlaamse Zandstreek zal nagegaan worden of ook een samenwerkinsgovereenkomst kan worden

opgestart voor een gezamelijke contractteelt van de geoogste zaden.

De verspreiding van het autochtoon plantgoed wordt verder op punt gesteld. Dit zal gebeuren door de

organisatie van de verkoop bij te sturen nav de ervaringen opgedaan tijdens de verkoop winter 2012-2013 en

de communicatie hierover op te drijven.

Plant van Hier (algemeen): Verder zetten van overleg over vnl. promotie van het label, website en folder 'Plant

van Hier'. Implementering 'Plant van Hier' in het gemeentelijk KLE-subsidiereglement. Gelijkaardig aan de


62

bezoeken van de gemeenten van Klein-Brabant zullen ook Schelle en de Oost-Vlaamse aangespoord worden

om meer aandacht te besteden aan de autochtone restpopulaties en autochtoon plantsoen.

PDPO project Plant van Hier: Gemeente bezoek aan Schelle. Opstarten van overleg met de

eigenaars/gebruikers van autochtone groeiplaatsen in Klein-Brabant met het oog op instandhouding en goed

beheer van deze genenbronnen en uitvoeren van beheerwerken op de meest bedreigde sites. Oogsten van

zaden (zie ook Oogst en opkweek). Verder zetten van het actief sensibiliseren van instanties, verenigingen en

het brede publiek.

Samenwerking en financiering: Op vlak van prospectie, oogst, opkweek en verspreiding van het plantgoed

wordt zoveel mogelijk samengewerkt met andere regionale landschappen, bosgroepen en overheden. Voor het

Brabants District West is deze samenwerking reeds een feit (zie hoger). Voor de Vlaamse Zandstreek dient dit

nog te worden opgestart. Voor PDPO 'Plant Van Hier Platteland van Hier' werkt RLSD samen met drie Regionale

Landschappen uit Antwerpen (Voorkempen, Kleine en Grote Nete, Rivierenland). Deze actie is opgenomen in

de afsprakennota die in overleg met het Agentschap voor Onroerend Erfgoed (gewezen ' Ruimte en Erfgoed)

werd opgesteld en gesubsidieerd.

Gelinkte acties: Het opgekweekte autochtone plantgoed wordt in de eerste plaats gebruikt voor aanplantingen

die RLSD zelf uitvoert i.k.v. diverse acties (bvb. Actie 6: Poelenproject, Actie 8: natuurloket, Actie 11:

Landschapsbedrijfsplanning, Actie 12: Landschapsloket, Actie 29: NME-loket).

Actie 14: Houtzoeker

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Jan Maertens

Partners: Gemeenten en middenveldverenigingen actief rond groen- en natuurbeheer (VELT,

landbouwverenigingen, vzw Durme, Natuurpunt, …), NME actoren in de streek, scholen, Agentschap voor

Natuur en Bos, Inverde, Agentschap voor Onroerend Erfgoed

Doelgroepen: Doelgroep aan aanbodzijde: eigenaars/beheerder van houtige KLE's die niet kunnen instaan voor

achterstallig beheer/onderhoud. Doelgroep aan vraagzijde: particulieren die bereid zijn houtige KLE's te

onderhouden in ruil voor het hout.

Doelstelling

- Particulieren betrekken bij landschapsbeheer

- Stimuleren van onderhoud van KLE's, in het bijzonder knotbomenrijen.

- Behoud en waar mogelijk versterking van de populatie holenbroedende vogels (typische soorten zijn o.a.:

steenuil, holenduif, ringmus en de Rode lijstsoort gekraagde roodstaart).

Omschrijving: Knotbomenrijen vormen in de streek typische Kleine Landschapselementen. Maar o.w.v.

verminderd gebruiksnut worden ze vaak niet meer onderhouden en daardoor in hun voortbestaan bedreigd.

Anderzijds zit de interesse voor brandhout de laatste jaren sterk in de lift. Steeds meer particulieren

('houtzoekers') zijn vragende partij om zelf hout te zagen voor hun houtkachel. Via het project houtzoekers wil

RLSD de particuliere vraag naar brandhout en het aanbod aan te onderhouden houtige KLE's op elkaar

afstemmen. Om deze afstemming te stimuleren neemt RLSD volgende taken op zich: communicatie naar

doelgroepen aan vraag- en aanbodzijde, opleiden van houtzoekers, opname van vraag- en aanbodzijde in een

databank, vraag- en aanbodzijde onderling in contact brengen, verzekeren houtzoekers tegen lichamelijke

ongevallen.


63

Verslag werking 2012: In het najaar 2009 werd de werking rond houtzoekers opgestart. Ondertussen werden 7

opleidingssessies voor de houtzoekers georganiseerd (vanaf 2012 en na overleg met de

verzekeringsmaatschappij aangevuld met nieuwe, ervaren kandidaten) met een pool van ca 160 houtzoekers

als resultaat. Werkwijze: na een eerste contact met de aanbieder wordt (vnl. met het oog op inschatting van

risico's) indien mogelijk een terreinbezoek georganiseerd waarna het contract kan worden afgehandeld. In drie

winters 2009-2010-2011 werden ca 3150 bomen (vnl. knotwilgen, ook houtkanten) onderhouden. Deze winter

2012 wordt gewerkt voor ca 80 aanbieders van hout, wat betekent dat het aanbod blijft toenemen.

Er wordt ook aandacht besteed aan doelgroepspecifieke promotie. Via deze weg werd ons hout aangeboden

van het ANB, W&Z, Intercommunale DDS, de terreinbeherende natuurvereniging vzw Durme en verschillende

gemeenten van het werkingsgebied (in 2012: Berlare, Bornem, Hamme en Waasmunster). In overleg met de

opgeleide houtzoekers werd ook 'proactief ' gewerkt, wat inhoudt dat een aantal potentiële eigenaars op

initiatief van de houtzoekers/het RLSD werden gecontacteerd. Op vrijdag 1 juni 2012 hebben we in het

Donkoeverpark in Berlare i.s.m. de gemeente een ontmoetingsmoment georganiseerd waarop alle houtzoekers

werden uitgenodigd, er waren 21 deelnemers. Op 5 juli 2012 werd op het secretariaat van RLSD met

afgevaardigde van de verzekeringsmaatschappij Ethias Edwin Vangoidsenhoven een (tweede) informatief

overleg gepleegd over de vrijwilligersverzekering.

Nieuw is de samenwerking met Bosgroep Midden-Oost-Vlaanderen, actief in de Scheldevallei en de

benedenloop van de Dendervallei. In het werkingsgebied van RLSD is zij actief in stad Dendermonde en de

gemeenten Melle, Laarne, Wetteren, Berlare, Wichelen, Hamme, Temse en Kruibeke. In 2012 werd de actie

‘aanbieden van veiligheidskledij’ van de Bosgroep ook gepromoot bij de houtzoekers van RLSD (met gering

succes: 2 bestellingen) en is afgesproken om voortaan elk jaar na te gaan of kan worden samengewerkt op vlak

van het onderhoud van bomen. In 2012 werd daartoe een promotie-artikel voor houtaanbieders gepubliceerd

in het tijdschrijft ‘De Bosbode’ van de Bosgroep.

Volgende vormingsdagen werden in 2012 bijgewoond door de landschapsanimator: Quantumgis (15 maart en

4 juni), provinciale landschapsdag Antwerpen (25 september), bezoek Floriade Nederland (2 oktober).

Nazorg: Advies bij aanplant van houtkanten en knotbomen. Advies bij specifiek beheer van houtkanten en van

zowel recent gepote als oudere knotbomen. Dit is een vast onderdeel van de cursus, mailings en het

ontmoetingsmoment. Opvolging van uitgevoerde werken via steekproefsgewijze terreincontrole en navraag bij

de aanbieders.

Gepland de komende jaren: Verder zetten van deze permanent groeiende actie. Aandachtspunten: promotie

tegenover aanbieders vanaf de lente via de gebruikelijke kanalen van RLSD + doelgroepspecifieke promotie,

pro-actieve aanpak, verder onderzoek naar samenwerking met boeren en Bosgroepen.

Samenwerking en financiering: Deze actie is opgenomen in de afsprakennota die in overleg met het

Agentschap voor Onroerend Erfgoed wordt opgesteld en gesubsidieerd. Specifieke kosten: verzekering

houtzoekers, cursus 'veilig omgaan met de kettingzaag'.

Gelinkte acties: Actie 8: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket, Actie 16: Intergemeentelijk subsidiereglement

voor KLE’s

Actie 15: Herstel van vlasrootputten in Klein-Brabant


Partners: Gemeentebesturen Bornem, Puurs en Sint-Amands, Natuurpunt, landbouwverenigingen en

landbouwers, erfgoedverenigingen.


64

Doelgroepen: Eigenaars en beheerders van een historische vlasrootput in het Antwerps deel van het

werkingsgebied RLSD.

Doelstelling: Herstel van verwaarloosde/dichtgeslibde vlasrootputten in Klein-Brabant.

Omschrijving:

In het landbouwgebied tussen de dorpskernen van Bornem, Puurs en Sint-Amands bevinden zich een 75-tal

gewezen vlasrootputten die zeker dateren van voor 1850. Deze putten vormen een stille getuige van de

belangrijke rol die Klein-Brabant speelde voor de stedelijke linnennijverheid in Brussel en Antwerpen. Door hun

typische, langwerpige vorm en ligging zijn het nu kleine landschapselementen die mee het uitzicht van het

platteland in Klein-Brabant bepalen. Tot op vandaag vormen de putten biotopenrijke omgevingen. Sinds de

teloorgang van de vlasindustrie worden de meeste vlasrootputten verwaarloosd (verlanding, gebruik als

stortplaats). Omwille van hun cultuurhistorische, landschappelijke, ecologische en esthetische waarde loont

het de moeite de vlasrootputten in het Klein-Brabantse landschap te herstellen. Met een PDPO project werden

hiervoor subsidies verkregen.


Begin 2012 werden de resterende 21 vlasrootputten aangepakt. Een overzicht van deze putten is opgenomen

bij Actie 6 Poelenproject. In juni werden twee vlasrootputten educatief ingericht met een vlonder. Eén ervan

kreeg ook een infobord. Bij de afronding van het project in juni werd een perstekst verstuurd met daarin een

vermelding van de resultaten. Met dit project werd een belangrijk onderdeel van het cultuurhistorisch en

landschappelijk erfgoed in Klein-Brabant hersteld (ongeveer 1/3 van de nog aanwezige vlasrootputten) In totaal

werden 43 eigenaars/gebruikers (waaronder veel landbouwers) betrokken bij het herstel van de

vlasrootputten.

Door het grote succes van de brochure 'fietsen langs vlasrootputten' was er nood aan een herdruk.

Nazorg:

Een goede opvolging en nazorg is van groot belang voor de duurzame instandhouding van de uitgevoerde

werken en is bovendien cruciaal om de eigenaar/gebruiker betrokken te houden bij 'zijn' vlasrootput. Het

Regionaal Landschap verbindt er zich toe elk van de sites in overleg met de eigenaar/gebruiker ongeveer om de

twee jaar te bezoeken. Bij dit bezoek wordt de toestand van de vlasrootput geëvalueerd en wordt bekeken of

het beheer voldoet en nog steeds haalbaar is voor de eigenaar/gebruiker. Belangrijk aan deze bezoeken is dat

de eigenaar/gebruiker zich hierdoor ondersteund voelt.

Het merendeel van de vlasrootputten is in eigendom van de gemeenten Bornem en Sint-Amands. Voor deze

putten wordt i.s.m. de gemeenten en Natuurpunt een duurzaam beheerplan opgesteld zodat dit in de planning

van de gemeentediensten en Natuurpunt kan opgenomen worden. Er zal gewerkt worden met een

peter/meterschap om jaarlijks de toestand van deze vlasrootputten op te volgen.

Voor vlasrootputten op of langs percelen van landbouwers werd er dit jaar door de bedrijfsplanner via overleg

met landbouwers nagegaan of er beheerovereenkomsten (BO's) konden afgesloten worden voor het

onderhoud van een poel/vlasrootput, perceelsranden, botanisch beheer, onderhoud KLE's,… Via

perceelsranden kan bijvoorbeeld inspoeling van meststoffen en bestrijdingsmiddelen beperkt worden wat een

positief effect zal hebben op de waterkwaliteit en biodiversiteit van de vlasrootputten. Van 13 vlasrootputten

werden de aangelanden gecontacteerd, voorlopig echter zonder resultaat (zie ook bij Actie 11

bedrijfsplanning).

Gepland 2013:

Het PDPO project zelf is afgerond. Aangezien één van de biologisch meest waardevolle vlasrootputten niet

hersteld kon worden omwille van slechte weersomstandigheden werd deze opgenomen in een nieuw


65

projectvoorstel 'Aanleg en herstel van natuurlijke poelen in Klein-Brabant' dat voor subsidie werd ingediend bij

de provincie Antwerpen. Deze vlasrootput te Sint-Amands (De Wilgskens) wordt in het najaar 2013 hersteld.

Financiering:

De actie rond vlasrootputten werd gefinancierd via PDPO as 3 (project 'Herstel van historische vlasrootputten

in Klein-Brabant').De totaal goedgekeurde projectkost bedroeg 69779,9 euro. Hiervan diende RLSD 35% zelf te

voorzien. De gemeente Sint-Amands en Bornem cofinancierden samen 4836,38 euro.

Gelinkte acties:

Actie 6: Poelenproject, Actie 8: Natuurloket, Actie 12: Landschapsloket

Actie 16 : Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2010, Trekker: Jan Maertens

Partners: Gemeentebesturen, Agentschap voor Onroerend Erfgoed

Doelgroep: Privaatrechterlijke en natuurlijke personen (landbouwers, verenigingen, particulieren), lokale

overheden.

Doelstelling: Optimalisering en onderlinge afstemming van de bestaande subsidiesystemen.

Vereenvoudiging en uniformiseren van procedures en voorwaarden. Afstemming op subsidies hogere

overheden en daarbij horend vermijden van dubbele subsidiëring. Afstemming op de werking van het

Regionaal Landschap en andere organisaties.

Omschrijving: Nagenoeg alle gemeenten van het werkingsgebied van RLSD beschikken over een gemeentelijk

subsidiereglement voor de aanplant en/of het onderhoud van Kleine Landschapselementen. Via deze

reglementen geeft de gemeente zijn inwoners een belangrijke stimulans om op hun privéterrein bijkomende

KLE's aan te leggen en/of om de bestaande KLE's goed te onderhouden. Dit systeem heeft absoluut zijn

deugdelijkheid bewezen. Toch zijn er een aantal verbeteringen mogelijk. Ruimte tot dubbele subsidiëring bleek

immers aanwezig en lang niet alle opportuniteiten werden benut.

RLSD heeft op vraag van de gemeenten en na breed overleg een vrijblijvend maar in detail uitgewerkt voorstel

gedaan om het huidige systeem te optimaliseren. Daarbij vallen voor de meeste gemeenten een aantal nieuwe

elementen op zoals de subsidiëring van het onderhoud van een Trage Weg en het onderhoud van een sloot.

Aan elke toelage zijn bepaalde voorwaarden verbonden. Essentieel onderdeel is de uitgebreide inhoudelijke en

administratieve begeleiding die is voorzien en die wordt verzorgd door RLSD.

Naast het reguliere spoor van uitvoering van werken door de aanvrager tegen een gemeentelijke vergoeding

wordt indien mogelijk een bijkomend spoor aangeboden dat voorziet in uitvoering door RLSD tegen maximum

30 procent van de reële kost. Dit is bijvoorbeeld het geval voor werken in relictzones of ankerplaatsen

waarvoor projectsubsidies van het Agentschap Onroerend Erfgoed kunnen worden aangesproken.

Verslag werking 2012: Ondertussen is het nieuwe reglement al in 10 gemeenten (Berlare, Hamme, Kruibeke,

Melle, Puurs, Sint-Amands, Waasmunster, Wetteren, Wichelen en Zele) goedgekeurd. Elke gemeente die het

nieuw reglement goedkeurde, biedt de door het RLSD samengestelde wervende infobrochure ‘Werk mee aan

een mooier landschap’ over het intergemeentelijk subsidiereglement KLE (gekaderd binnen de totale

landschapswerking van RLSD) aan.

Op 11 oktober 2012 werd tijdens het jaarlijkse ambtenarenoverleg de werking van het nieuwe

subsidiereglement geëvalueerd. Op die basis zal het reglement worden aangepast m.b.t. de subsidies voor de

aanplant en het onderhoud van knotbomen en houtkanten. Voortaan zal via deze weg ook het gebruik van

autochtone bomen en struiken (label ‘Plant van Hier’) worden gepromoot.


66

Nazorg: Opvolging van het project wordt allereerst verzekerd door de controles (telkens in het zomerhalfjaar)

van elke aangevraagde en goedgekeurde aanplant, aanleg of onderhoud van KLE. In geval van aanleg of

aanplant van KLE worden de aanvragers altijd uitgenodigd om zich ook bij het toekomstig beheer te laten

ondersteunen door RLSD. In geval van subsidieaanvragen wordt dit in de meeste gevallen zelfs door het nieuw

reglement verplicht.

Gepland de komende jaren: Op regelmatige basis wordt bij de gemeenten die het nieuw reglement nog niet

hebben goedgekeurd, geïnformeerd naar hun planning op dit vlak. Gemeentebesturen en gemeentelijke

adviesraden kunnen een uiteenzetting en/of verdere begeleiding over het nieuw reglement aanvragen. Bij de

gemeenten die wel al met het nieuw reglement werken, valt op dat de interesse vanuit de potentiële

aanvragers (veelal particulieren) sterk verschilt. Sommige gemeenten ontvangen opmerkelijk veel, andere

opmerkelijk weinig aanvragen. Daarom zal op regelmatige basis promotie worden gemaakt via de kanalen van

RLSD en de gemeenten zelf.

Samenwerking en financiering: Het project gaat uit van een uitgebreide en permanente samenwerking met de

gemeentelijke milieudiensten. De subsidiëring komt van de gemeenten. Elke gemeente beslist autonoom over

het jaarlijks te begroten budget. Deze actie is opgenomen in de afsprakennota die in overleg met het

Agentschap voor Onroerend Erfgoed wordt opgesteld en gesubsidieerd.

Gelinkte acties: Actie 8: Natuurloket, Actie 21: Trage Wegen, Actie 12: Landschapsloket, Actie 13: Autochtone

Bomen en Struiken, Actie 14: Houtzoeker, Actie 7: Slotenproject, Actie 15: Herstel van vlasrootputten in Klein-

Brabant, Actie 17: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking

Actie 17: Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, bijdragen aan IHD

Omschrijving

Om soorten te houden in Speciale Beschermingszones SBZ moeten, in ons versnipperd landschap, ook de

randen en de verbindingen kwalitatief zijn. Elk gebied vraagt daarom ook maatwerk. In elk gebied zal het

realiseren van SBZ een werk zijn dat niet door één partner kan worden gedragen en gerealiseerd. Het zal werk

zijn van vele handen en schouders.

Beheer Natura 2000 netwerk

Een deel van het Natura 2000 netwerk ligt in gebieden waar de Vlaamse overheid een eigen bevoegdheid

heeft, bv. een domeinbos of door ANB beheerde natuurreservaten. Andere delen van het netwerk vallen

samen met (erkende) natuurreservaten in beheer bij de terreinbeherende verenigingen. In specifieke gevallen

worden terreinen beheerd via overeenkomsten met ANB of een natuurvereniging, bv. op militair domein. In

deze gebieden is de uitvoering van de IHD’s in principe gegarandeerd vermits het onder het beleid van de

overheid of de vereniging valt.

Echter, grote delen van het Natura 2000 netwerk liggen op gronden van private eigenaars, lokale overheden,

landbouwers, … Voor grote delen van de Natura 2000 gebieden is een duurzaam natuurgericht beheer dus

actueel nog onvoldoende verzekerd. In de belangrijke stukken van ons Natura 2000 gebied die in particulier

bezit zijn, is in de praktijk weinig of geen aandacht besteed aan de Europese doelstellingen, tenzij in het kader

van het vergunningenbeleid. Het behalen van de doelstellingen zal via aankoop of samenwerkingsmodellen

moeten gebeuren.

Diverse beleid en maatwerk

Om de realisatie van het Natura 2000 te halen zal een zeer divers beleid gevoerd moeten worden, waarin niet

enkel de Vlaamse overheid zelf, maar ook vele partners een rol zullen moeten spelen. Elk SBZ gebied is uniek

en heeft zijn eigen (verhoudingen met) actoren en gebruikers. De IHD’s realiseren is daarom in elk gebied

specifiek en maatwerk.

Naast de doelstellingen m.b.t. de IHD is er in het Vlaamse natuurbeleid ook specifiek sprake van de G-IHD

waarbij op gewestelijk niveau doelstellingen worden beoogd m.b.t. soorten en habitats die niet steeds

gebonden zijn aan de SBZ, zoals bv. akker- en weidevogels. In het bijzonder kunnen de RL’en vanuit hun


67

platformwerking een belangrijke meerwaarde bieden bij de draagvlakvorming voor deze G-IHD’s, de

ondersteuning van het hiervoor beschikbare instrumentarium (zoals de beheerovereenkomsten) en het

uitvoeren van maatregelen in eigen beheer om de doelstellingen hieromtrent te behalen.

Regionale Landschappen spelen nu reeds een belangrijke rol via hun brede plattelandswerking. Elk RL legt de

focus op samenwerking met doelgroepen en actoren om meer draagvlak voor natuurbehoud te bekomen. Via

vele terreingerichte concrete projecten en acties verhogen zij nu reeds de natuurwaarden in het buitengebied

aanzienlijk, buiten de erkende reservaten en domeinbossen.

Het is duidelijk dat er voor de RL’n daarom een grote opdracht ligt in het creëren van draagvlak voor de Natura

2000 gebieden bij het grote publiek en de betrokken particulieren in het bijzonder. Ook zullen er grote

inspanningen geleverd moeten worden om particulieren daadwerkelijk bij te staan via communicatie, educatie,

concrete ondersteuning en het opzetten van samenwerkingsverbanden. Particuliere eigenaars zullen immers

eerder zelden intrinsiek gemotiveerd zijn voor bescherming van zeldzame dier- of plantensoorten. Hun

medewerking wordt bekomen door hen aan te spreken op andere waarden zoals streekidentiteit,

erfgoedwaarden, beeldkwaliteit (schoonheid-‘properheid’), toeristische potenties e.d. Financiële

ondersteuning en concrete bijstand bij plannen, vergunningen, documenten is bijna steeds noodzakelijk om

medewerking van deze partners te bekomen.

Locale overheden hebben voor het nakomen van hun verplichtingen ook bijkomende ondersteuning nodig. Het

ontbreekt hen immers aan expertise, tijd en middelen.

Expertise Regionale Landschappen

In het proces en het realiseren van het Natura 2000 netwerk kunnen de regionale landschappen dan ook een

belangrijke rol vervullen. Ze beschikken over heel wat troeven om deze taken op zich te kunnen nemen:

- Ze beschikken over de knowhow van soortgericht werken en gebiedsgericht werken;

- Ze zijn aanvaard als gesprekspartner bij vele actoren die eerder huiverig staan tegenover natuurbeheer;

- Ze hebben geen beleidstaken of vergunningsbevoegdheid maar zijn draagvlak- en uitvoeringsgericht;

- Ze benaderen de omgeving via een brede insteek van natuur – landschap – erfgoed;

- Ze beschikken over multi-inzetbare teams met naast biologen en bio-ingenieurs ook

communicatiemedewerkers, erfgoeddeskundigen en educatieve medewerkers;

- Ze spelen vlot in op bijkomende subsidiemogelijkheden als Interreg, Life, PDPO, Leader… waardoor zij een

groot multiplicator effect teweegbrengen en extra middelen kunnen aantrekken;

- Ze hebben een werking die is afgestemd op de specifieke streek en op de kenmerkende actoren van de

streek, ze leveren passend maatwerk.

Het Regionaal Landschap Schelde-Durme zet de komende jaren in op de volgende vier acties (17A, 17B, 17C

en 17 D). Meer informatie hieronder.

Actie 17 A: Gestroomlijn Landschap, Vallei van de Maanbeek- Laresloot

Idee / Initiatiefnemer: Provincie Oost-Vlaanderen, RLSD; Startjaar: 2009, Trekker RLSD: Stijn Van Belleghem

Partners: Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen, VLM, betrokken gemeente (Destelbergen, Laarne en Wetteren)

- en provinciebestuur, lokale organisaties (natuur, landbouw, jacht, polder, …),

Doelgroep: Grondeigenaars en gebruikers in de vooropgestelde gebieden

Doelstelling: Het behouden van biodiversiteit en het verminderen van overstromingsrisico's. Gebiedsgericht

ondersteunen van eigenaars en gebruikers bij het nemen van natuur- en landschapsgerichte maatregelen in de

vallei van de Maanbeek -Laresloot.

Omschrijving: Het valleigebied van de Maanbeek en de Laresloot realiseert een natuurverbinding tussen

enerzijds het bekende wetlandgebied "Kalkense Meersen" en anderzijds in noordwestelijke richting de

"Damvallei". Beide natuurkernen werden aangeduid als onderdeel van het VEN alsook als Europees beschermd

Habitatrichtlijngebied, de Kalkense Meersen bovendien als Vogelrichtlijngebied. Dit levert concreet een

bijdrage aan de IHD. De Maanbeek en de zijbeken Larebeek/ Heusdensesloot en de Sloot vormen de

blauwgroene ruggengraat van het projectgebied.


68

Eigenaars en gebruikers van de grond in de regio zijn onze belangrijkste doelgroep (bvb. poelen, sloten,

bedrijfsplanning, landschapsloket, weidevogels, …).

Sinds 2009 werkt het Regionaal Landschap samen met de Provincie Oost-Vlaanderen om in een aantal

pilootgebieden in Oost-Vlaanderen een geïntegreerde, gebiedsgerichte samenwerking op te bouwen met

verschillende besturen en lokale partners. Het kader voor deze gebiedsgerichte samenwerking is 'het realiseren

van natuurverbinding gekoppeld aan het beheer van waterlopen, recreatie, mobiliteit,landbouw, educatie,…' In

de streek van Schelde en Durme wordt gewerkt in het pilootgebied van 'de Maanbeek -Laresloot'(gemeente

Laarne en Wetteren).


Aanplantingen te Wetteren

Na overleg met de provincie Oost-Vlaanderen en met toestemming van het college Wetteren zijn 55

zomereiken aangeplant langsheen de Trage Weg Gereedstraat in Wetteren, geïnspireerd door oude kaarten die

op deze plek een dreef tonen (oa Ferraris).

Wegens de overwegend noord-zuid oriëntatie van de weg is de beschaduwing van de omringende

landbouwpercelen hierbij minimaal.

Het werk werd uitgevoerd door Spoor 2 op 11 en 12 december 2012 en werd gefactureerd voor een bedrag

van 6884,90 euro (btw incl.).

Ondanks de ligging in Relictzone Scheldevallei van Wetteren tot Uitbergen werd geen beroep gedaan op de

subsidies van Onroerend Erfgoed.

Sloten en vispaaiplaatsen

Begin september werd een slootje hersteld bij de inrichting van trage weg 3a (zie verder bij onderdeel 'trage

wegen' voor meer info).

Daarnaast werd het historisch slotenpatroon hersteld in twee deelgebieden. In het deelgebied rondom hoeve 't

Kattenheye, langs de Kolkbeek, werd eind oktober 1800 lopende meter sloten en greppels hersteld. Omdat

verschillende oude duikers volledig defect en dichtgeslibt waren werden er drie vervangen door nieuwe duikers

van 5m lang.

Het vervangen van deze duikers was noodzakelijk om de landbouwer volledig mee te krijgen en had als

resultaat dat we zo goed als elke verlandde sloot rondom de hoeve konden herstellen. Op de kruising van

enkele sloten was een klein poeltje aanwezig dat ook werd hersteld. De herstelde sloten die in verbinding staan

met de Kolkbeek kunnen nu bovendien opnieuw dienst doen als vispaaiplaats.

Later op het jaar in november werd in het deelgebied 'Meerkens' (omgeving van de Kalkense meersen) nog

eens voor 1400 lopende meter sloten hersteld. Hier werd één duiker vervangen en werden er twee geplaatst

die de landbouwers zelf hadden aangeleverd. Op één van de percelen waar sloten werden hersteld bevond zich

ook een verlandde poel van 110m² die in verbinding stond met de 'Sloot'. Deze poel werd hersteld en de

verbinding met de 'Sloot' werd gedicht waardoor geen vuil water vanuit de 'Sloot' in de poel meer terecht

komt. Aangezien de poel dienst doet als veedrinkpoel werd de landbouwer gevraagd om minstens de helft van

de oppervlakte af te zetten met prikkeldraad zodat het vee de poel niet opnieuw volledig dicht loopt.

In totaal werd er voor deze actie met drie landbouwers samen gewerkt.

Naast deze werken werd ook onderhandeld met een particulier om een sloot en een poel te laten ruimen langs

de Maanbeek (tussen trage weg 3a en 'de Kolk'). Deze sloot mondt via een driehoekige verbreding met ondiepe

zones uit in de Maanbeek. Door een ruiming van deze sloot kan deze terug dienst doen als vispaaiplaats.

Momenteel wordt hiervoor nog een slibanalyse uitgevoerd. De werken worden vermoedelijk begin 2013

uitgevoerd.

Deze werken zijn uitgevoerd voor. een bedrag van € 5.242,80.

Verslag herstel Trage Weg 3A

Trage weg 3A vormt een aangename trage verbinding tussen de Schoolstraat en de Meersstraat ten noorden

van het dorpscentrum van Laarne. Het maakt deel uit van een oude kerkwegel die de inwoners recht naar de

kerk leidde. Deze voetweg ligt parallel aan de Lepelstraat/Brandemanstraat en vormt dus een veilig alternatief

hiervoor.


69

Het is een officiële voetweg (sentier 95 in de Atlas der Buurtwegen) van 1 m breed. Deze trage weg was over

een groot deel niet toegankelijk. Het ontoegankelijke deel was afgesloten door veeafsluitingen en was

ingenomen door weilanden.

TW 3A dwarst de Maanbeek. loopt een zeer rustige en landschappelijk zeer waardevol gebied, nl de

Maanbeekvallei. Door het heropenen van deze voetweg, krijgen de avontuurlijke wandelaars opnieuw de kans

om van deze mooie plek te genieten. Bewoners kunnen deze weg ook gebruiken als trage weg richting

centrum.

Gezien de vochtige graslanden waardoor de voetweg doorloopt, kon een droog pad enkel verkregen worden

door het aanleggen van een vlonderpad. Om de impact op het landschap te beperken en tegemoet te komen

aan de wensen van de betrokken landbouwers, werd er geen vlonderpad aangelegd. Het is bijgevolg een

'laarzenpad' geworden: een wandelpad voor de meer avontuurlijke wandelaar.

De voetweg werd gedeeltelijk verlegd naar de perceelsgrenzen, hiervoor moest een nieuwe voetgangersbrug

geplaatst worden over de Maanbeek. Verder werd de voetweg opgewaardeerd door het vervangen van

veeafsluitingen, het verwijderen van oude en overbodige veedraden en het grondig maaien van het pad. Ter

hoogte van de weide met vee werden twee voetgangerssluizen geplaatst. Tenslotte werd een gracht geruimd

en een duiker geplaatst.

Deze werken werden uitgevoerd door AgroAanneming en kosten in totaal € 10.714 (incl BTW):

a. Plaatsen 2 voetgangerssluizen: €721

b. Verwijderen oude brug + plaatsen nieuwe brug met leuning: €5079

c. Vervangen schrikdraad: €3688

d. Egaliseren pad: €237

e. Transportkosten: €532

f. Leveren van een duiker tussen twee weilanden: €457 (de gracht werd verder hersteld op

kosten van het slotenproject.

Financiering herstel TW: de kosten voor de inrichting van de trage weg worden gefinancierd door de gemeente

Laarne (15%) en projectmiddelen van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (65%). De

resterende 20% wordt, zoals afgesproken, gefinancierd door Gestroomlijnd Landschap (20%): €2142.80.

Gepland 2013:

Er zal in de eerste plaats geïnvesteerd worden in de uitvoering van het project 'Gestroomlijnd Landschap.' Het

Regionaal Landschap en de bedrijfsplanner zullen - in opdracht van de Provincie Oost-Vlaanderen- - zich

inzetten om acties uit te voeren die betrekking hebben op landschapselementen op particulier terrein.

Concreet zullen volgende maatregelen uitgevoerd worden in het projectgebied 'Maanbeek –Laresloot': Herstel

van beekbegeleidende bomenrijen en houtkanten, Inrichten vispaaiplaats, Optimaliseren wandelnetwerk,

Herstel Slotenpatroon, Onderhoud en (her)aanleg specifieke dreef, bomenrij, houtkant. Deze acties leveren

concreet een bijdrage aan de IHD. Beide genoemde natuurkernen die we willen verbinden werden aangeduid

als onderdeel van het VEN alsook als Europees beschermd Habitatrichtlijngebied, de Kalkense Meersen

bovendien als Vogelrichtlijngebied.

Samenwerking en financiering: Het project 'gestroomlijnd landschap' wordt gefinancierd door de Provincie

Oost-Vlaanderen (dienst Milieubeleidsplanning,- Ondersteuning en Natuurontwikkeling) en wordt uitgevoerd in

samenwerking met verschillende partners.

Gelinkte acties: Actie 6, poelenproject, Actie 7, Slotenproject, Actie 12: Landschapsloket, Actie 13 autochtone

bomen en struiken, Actie 14 Houtzoeker, Actie 16: intergemeentelijk subsidiereglement voor KLE's.


70

Actie 17 B: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer

Idee / Initiatiefnemer: VLM en ANB, RLSD, Startjaar: 2011, Trekker: Stijn Van Belleghem

Partners: VLM, ANB, gemeente Berlare, intercommunale DDS, vzw Durme

Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van gemeente Berlare

Doelstelling: Het Natuurinirichtingsproject (NIP) beoogt de volgende doelstellingen:

- zoeken naar structurele oplossing voor de (ruimtelijke en functionele) versnippering: zonering natuur en

recreatie

- wettelijke en beleidsmatige bescherming zoals VEN, Natura 2000, beschermd landschap, duurzaam

bosbeheer, integraal waterbeleid,…optimaal implementeren op terrein, waardoor landschaps- en

natuurwaarden kwantitatief en kwalitatief worden verhoogd. Een belangrijke doelstelling is het behouden,

versterken en ontwikkelen van Europees belangrijke habitats (onder andere elzenbroek, laagveen,…) en

soorten (moerasvogels, vissen,…) binnen het SBZ. Dit levert een bijdrage aan IHD.

- uitwerken van een duurzame oplossing voor hydrologische vraagstukken in het gebied voor de functies

natuur, bosbouw en recreatie.

Concrete doelstelling voor RLSD: Gebiedsgericht ondersteunen van de gemeenteen DDS bij het nemen van

natuur- en landschapsgerichte maatregelen in het projectgebied.

Omschrijving: Het RLSD is stuurgroeplid van het project en is betrokken bij de werkgroep Landschap, natuur en

bos. Tevens ook actief in de werkgroep Natuureducatie en recreatie. Vanuit die organen brengen we onze

kennis in (adviesfunctie). Indien het project in uitvoeringsfase komt zal het RLSD daarin een rol spelen.

Verslag werking 2012: In 2012 heeft het Regionaal Landschap de overlegmomenten bijgewoond op het

gemeentehuis van Berlare en het kantoor van de VLM in het kader van geïntegreerde gebiedsgerichte werking.

Ook zijn de diverse werkgroepen gestart om tot de mogelijkheden van een verkorte procedure natuurinrichting

(getrokken door de VLM en het ANB) te verkennen en bespreken met alle betrokken eigenaren. Er vonden ook

terreinbezoeken plaats, ook voorbeeldprojecten weren bezocht (Stropersbos) om een beeld te krijgen van de

mogelijkheden na realisatie van het project.

RLSD adviseert en stelde het document ‘de vissen van Donkmeer en Reservaatzone Donkmeer’ (verzamelde

historische en actuele gegevens over + enkele voorstellen tot inrichting en beheer) samen, op basis van de

monitoring-gegevens van vzw Durme (2006 en 2008) en het INBO (2008) en de informatie van lokale vissers.

Verder schreef RLSD het Landschapsbeheerplan Nieuwdonk in Berlare, dit is een integrale visie voor het

duurzaam beheren van het recreatiedomein Nieuwdonk in Berlare, een voormalige zandwinningsput. De

krachlijnen voor dit beheer zijn enerzijds het versterken van de natuurwaarden (met o.a. de inrichting van een

oeverzwaluwenwand) en de daarmee samenhangende biotopen. Anderzijds het verder uitbouwen van

passieve recreatie en gevoelig uitbreiden van de educatieve activiteiten. In december 2012 werd dit dossier

met de opdrachtgever Intercommunale Dender, Durme en Schelde (DDS) besproken, het eerste kwartaal 2013

zal het worden overhandigd.

Gepland 2013: De komende jaren zal in de eerste plaats geïnvesteerd worden in de werkgroepvergaderingen

en de stuurgroepbijeenkomsten. Aangezien ook een verkorte procedure natuurinrichting zeker vijf jaar zal

duren vooraleer de werken uitgevoerd zijn, zal het RLSD betrokken blijven als adviesorgaan en later ook een rol

krijgen in de uitvoering.

Samenwerking en financiering: VLM en ANB zijn de instanties die middelen hebben gezocht voor dit

natuurinrichtingsproject.

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 29 NME loket, Actie 21 Trage wegen


71

Actie 17 C: Kruibeekse Polders: Onthaalplan

Idee / Initiatiefnemer: ANB, W en Z, RLSD, Startjaar: 2011, Trekker RLSD: Stijn Van Belleghem

Partners: ANB, gemeente Kruibeke, Toerisme Vlaanderen, W en Z

Doelgroep: Bewoners van de streek, met name de inwoners van gemeente Kruibeke en omliggende

gemeenten

Doelstelling:

- een actieve bijdrage leveren aan het Europees project STEP (Sustainable Tourism in Estuary Parks) door mee

te werken aan het communicatieplan rond biodiversiteit en duurzaam toerisme.

Een belangrijke overkoepelende doelstelling van het project is het behouden, versterken en ontwikkelen van

Europees belangrijke habitats en soorten binnen het SBZ. Dit levert een bijdrage aan IHD.

- uitwerken van een duurzame oplossing voor vraagstukken in het gebied voor de functies natuur, recreatie en

en veiligheid.

Concrete doelstelling voor RLSD: Gebiedsgericht ondersteunen van de overheden (o.a. gemeente) bij het

nemen van natuur- en landschapsgerichte maatregelen in het projectgebied.

Omschrijving: Ter hoogte van Kruibeke mondt de Rupel uit in de Schelde. Op deze strategisch gekozen plek

wordt gewerkt aan het grootste gecontroleerd overstromingsgebied Kruibeke-Bazel- Rupelmonde (GOG KBR),

dat ruim 600 ha telt. Een gedeelte van het overstromingsgebied herbergt straks getijdennatuur, een ander deel

wordt wetland. Zo geeft het project KBR een boost aan authentieke Scheldenatuur: liefst 300 hectare slikken

en schorren, 150 hectare weidevogelgebeid en 92 hectare elzenbroekbossen komen erbij.

Verslag werking 2012: In 2012 heeft het Regionaal Landschap de overlegmomenten bijgewoond en zijn we met

het ANB in gesprek over onze toekomstige taak en rol. RLSD zit o.a. in de jury voor de ontwerpwedstrijd

'onthaalsite'.

Gepland komende jaren: De komende jaren zal in de eerste plaats geïnvesteerd worden in onze afbakening

van onze rol en taak, met oog op het betrokken blijven als adviesorgaan. Later beoogt het RLSD ook een rol in

de uitvoering.

Samenwerking en financiering: ANB en Wen Z de instanties die middelen hebben gezocht voor dit project.

RLSD levert een bijdrage door inzet van personeel.

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 29 NME loket, Actie 17 A en 17 B. Actie 17 D: voorbereiding Life aanvraag 'communicatie'

Initiatiefnemer/trekker: Vlaamse Koepel Bosgroepen en Vlaams Overleg Regionale Landschappen

Contactpersoon RLSD: Stijn Van Belleghem Partners: Bosgroepen, regionale landschappen, ANB

Doelgroepen: Particuliere (bos-)eigenaars

Doelstelling: Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de

instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen

Omschrijving: Bosgroepen en regionale landschappen ambiëren de indiening van een LIFE+-project in juni

2013. Het faciliteren van het leveren van een bijdrage door private eigenaars aan de realisatie van de

instandhoudingsdoelstellingen in Vlaanderen is hierbij het leidmotief.

Inmiddels is reeds een intern voortraject doorlopen waarbij bosgroepen en regionale landschappen een

onderwerp hebben afgelijnd, een werkwijze hebben vastgelegd en kwamen tot een voorstel van structuur voor

de projectorganisatie.

Vertrekpunt in het voorgestelde project is het nemen van (communicatie)acties op het terrein om een

effectieve, wezenlijke en zichtbare bijdrage te leveren aan het implementeren van de IHD op private gronden.

Hierbij willen we vertrekken vanuit een coherente visie.


72

Het generieke idee is om op private eigendommen op grote schaal kleine, maar zinvolle

(communicatie)maatregelen te nemen ten behoeve van het biotoopsverbetering van amfibieën en vleermuizen

die tot doel zijn gesteld voor Speciale beschermingszones in Vlaanderen.

Om de samenwerking van bosgroepen en regionale landschappen maximaal tot expressie te laten komen, is

het de bedoeling dat beide organisaties in de geselecteerde focusgebieden maatregelen plannen die elkaar

wederzijds versterken.

Om die reden worden acties voorbereid rond soortgroepen die gebaat zijn bij de combinatie van rijk

gestructureerde overgangen tussen bos en open landschap en waar (de som van vele) kleine maatregelen een

echte meerwaarde zijn. Haast vanzelf kwamen we zo bij vleermuizen en amfibieën waarvoor gerichte realisatie

van ‘kleine maatregelen’, geconcentreerd in NATURA2000 gebieden (of afgebakende delen ervan), erg

waardevol zijn.

Verloop actie: Uitgevoerd 2012: Voortraject: projectdefinitie en overleg VORL, bosgroepen, ANB, kabinet en

VVP

Gepland 2013

- Januari-april 2013: verdere uitwerken van projectaanvraag + begroting + engagementen

partners/eigenaren,

- Mei 2013: Partnerverklaringen en financiering officieel laten goedkeuren

- Juni 2013: LIFE dossier indienen

Samenwerking en financiering: 50% financiering vanuit Europa, 50% cofinanciering vanuit de partners

Gelinkte acties: Actie 10. Veilige verbinding voor amfibieën, Actie 16 Kleine Landschapselementen, Actie 8

Natuurloket

Actie 18: Scheldehelden Schelle 'Neuzen in het nautisch verleden'

Idee / Initiatiefnemer: Toerisme Rupelstreek-Vaartland, Startjaar: 2012, Trekker: Stijn Van Belleghem

Partners: Gemeentebestuur Schelle, AGB Fluctus (Gemeente Schelle), Gemeentebestuur Hemiskem,

Natuurpunt Rupelstreek, Heemkundige kring Schelle, Heemkundige kring Hemiksem, Projectvereniging Erfgoed

Rupelstreek – werkgroep nautisch project, Padvinders project Trage Wegen Schelle-Hemiksem, IvebIC

(intergemeentelijke cultuurdienst Hemiksem-Schelle), Gilliot- & Roelants Tegelmuseum, Ergoed- en

Landschapshuis Rupelstreek, Strategisch Project Rupelstreek (gebiedsgerichte werking PROVANT), Toerisme

Rupelstreek-Vaartland VZW.

Doelgroepen: Alle omwonenden omgeving Schelle

Doelstelling: Het plan is om de natuur- en landschapswaarde van de vallei van de Benedenvliet op de grens van

de gemeenten Schelle en Hemiksem te versterken met aandacht voor het nautisch verleden van deze site.

Omschrijving: Het project beoogt de herinrichting van de linkeroever van de Benedenvliet, met oog voor de

versterking van:

(1) De huidige natuur- en landschapswaarden van de Benedenvliet beter zichtbaar te maken (en

verbeteren) vanop de Trage Weg

(2) Zichtbaar maken en ontsluiten nautisch erfgoed langs de Benedenvliet (onder meer slib ruimen,

vrijmaken van deze cultuurhistorische relicten incl. meerpalen, plaatsen infobord met duiding,

plaatsing audiozuil met verhalende linken naar de verdwenen scheepswerven, …)


73

(3) De natuurwaarden langs de Benedenvliet versterken (door middel van vb. aanleg

oeverzwaluwenwand, aanplantingen, bestrijding invasieve exoten: Japanse duizendknoop en de

Reuzenbalsemien)

(4) Totaalbeleving versterken van Benedenvliet voor gebruikers van de Trage Weg (door middel van een

betere landschappelijke integratie van bestaande storende elementen zoals omheining van het Park,

de achterzijde van de sporthal, het pompstation… en het plaatsen van een infobord op de hoek tussen

de Schelde en de 'Dörf am Fuss'/een beeld van het schilderij van Jan Breugel de Oude (1568-1625) met

als thema: Sint-Petrus en Pauluskerk Schelle (met scheve toren). We voorzien ook in de plaatsing van

een kleiner infobord ter hoogte van de sluis aan het pompgemaal van VMM. Dit heeft een belangrijke

functie in de waterhuishouding waarvan maar weinig mensen op de hoogte zijn.

Verslag werking 2012: Er hebben verschillende terreinbezoeken en overleggen plaatsgevonden tussen de

partners, om zo de concrete realisaties voor te bereiden voor het jaar 2013. (opstart project)

Gepland 2013: Alle realisaties genoemd in de omschrijving / projectplan voltooien en project afronden.

Samenwerking en financiering: Samenwerking: zie alle partners, financiering: VLM

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 8 Natuurloket, Actie 29 NME loket, Actie 21 Trage Wegen

Actie 19: Scheldehelden Bornem 'Wondermooie Wielen'

Idee / Initiatiefnemer: Natuurpunt Rupelstreek, Startjaar: 2012, Trekker: Stijn Van Belleghem

Partners: Gemeentebestuur Bornem, Natuurpunt Klein-Brabant, Toerisme Klein-Brabant-Scheldeland VZW,

Polderbestuur Scheldeschorren-Noord, Francis Peeters (lokale kunstenaar/dichter), Heemkundige kring Klein-

Brabant, VZW De Notelaer

Doelgroepen: Alle omwonenden uit de regio Klein-Brabant

Doelstelling: Natuurlijk oeverherstel langs de Wielen met aandacht voor recreatie, landschap en

cultuurhistorie.

Omschrijving: Het project sluit aan bij de vraag naar betere samenwerking tussen de verschillende

verenigingen die aan het beheer doen in deze natuurlijke vijvers. Aandacht voor ecologisch beheer.

(1) Inventarisatie bestaande natuurwaarden

(2) Nagaan welke maatregelen mogelijk / noodzakelijk zijn voor het herstel van water- en

oevervegetatie, in overleg met de partners uitvoeren van die maatregelen. Voorbeeld:

exotenbestrijding (voor invasieve soorten) toepassen.

- Recreatieve ontsluiting van de wielen verbeteren, met aandacht voor educatie


74

(3) Ontsluiting van de wandelknooppunten langs enkele openbaar toegankelijke wielen, er wordt een

nieuwe wandel / fietsbrochure gemaakt (naar voorbeeld van de uitgave 'fietsen langs

Vlasrootputten in Klein-Brabant).

(4) Het aanleggen van 1 of 2 houten vlonders voor wandelaars / vissers / fietsers.

(5) Er worden enkele infoborden gemaakt die geplaatst worden (bijvoorbeeld bij vlonders) bij de

toegankelijke wielen die deels heringericht zijn, of al aantrekkelijk zijn. Hierop is uitleg te vinden

over de ontstaansgeschiedenis, natuurwaarde, oude foto's en kaarten, onderscheid visput en

wiel, enz.

- Publieksparticipatie

(6) Er wordt een educatieve ochtend / causerie georganiseerd met presentaties over ontstaan en

waarde van wielen, film over overstromingen (beschikbaar in paviljoen De Notelaer). In de middag

zijn er excursies voor het brede publiek met bezoek aan wielen enz.

Verslag werking 2012: Er hebben verschillende terreinbezoeken en overleggen plaatsgevonden tussen de

partners, om zo de concrete realisaties voor te bereiden voor het jaar 2013. (opstart project)

Gepland 2013: Alle realisaties genoemd in de omschrijving / projectplan voltooien en project afronden.

Samenwerking en financiering: Samenwerking: zie alle partners, financiering: VLM

Gelinkte acties: Actie 12: Landschapsloket, Actie 8 Natuurloket, Actie 29 NME loket, Actie 21 Trage Wegen

Actie 20: Buiten-gewone plekjes

Idee/Initiatiefnemer: RLRL (hoofdpromotor) i.s.m. Antwerpse Regionale Landschappen, Startjaar: 2012,

Trekker: Eliza Romeijn-Peeters

Partners

Provincie Antwerpen, RL de Voorkempen, RL Schelde-Durme, RL Kleine Grote Nete, Landschapspark Zuidrand,

Antwerpse gemeenten, overige instanties, brede publiek…

Doelgroepen

Brede publiek (gemeenten, open ruimte gebruikers, andere instanties, …)

Doelstelling

Door opknappen en vergroenen willen de Antwerpse regionale landschappen 50 locaties in de provincie

Antwerpen transformeren tot “buiten-gewone plekjes”. Dit door een participatieve benadering waarbij het

brede publiek een centrale rol speelt in het project. Zij zorgen voor het aanmelden van locaties en kunnen ook

ingeschakeld worden bij de opknapwerken. We willen aantonen dat je met vele kleintjes een groot verschil kan

maken. Volgende doelstellingen staan hierbij voorop:

- Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten

- Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving

- Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners

- Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes

- De buiten-gewone plekjes fungeren als demonstratieprojecten waarmee een katalysator-effect wordt

beoogd om bijkomende locaties aan te pakken

Omschrijving

Via dit project zullen in heel de provincie Antwerpen zo’n 50 locaties opgefleurd worden. Dit is niet alleen ten

voordelen van de natuur maar ook ten voordelen van de openruimte gebruikers van deze locaties. Er zijn

zoveel plekjes en hoekjes in de provincie die tussen de mazen van het net glippen. We zetten daarom ook


75

vooral in op de sociale betekenis van het groen om zo een breed publiek aan te spreken en een mooie

samenwerking tussen mens en natuur tot stand te brengen die ook na het project nog blijft voortbestaan.

Door het opknappen van deze plekjes tonen we aan het brede publiek dat je met relatief kleine ingrepen

(zonder vergunningplicht) grote veranderingen kan maken.

Het project werkt daardoor mee aan landschapszorg maar speelt ook een belangrijke rol in de sensibilisatie van

het thema.


Het Projectvoorstel PDPO Buiten-gewone plekjes werd opgemaakt en ingediend door de provincie Antwerpen.

Op 18 december 2012 vond de startvergadering plaats. Het project gaat pas echt van start in januari 2013.

Gepland 2013

Uitvoering van het project door de Antwerpse regionale landschappen volgens de vooropgestelde planning in

het projectvoorstel:

- Informeren en sensibiliseren van de gemeenten met de vraag hen mee te engageren voor het project. Dit

vooral voor de communicatie naar hun inwoners toe alsook financiëel indien de gekozen locatie op

gemeentelijke grond ligt.

- Informatiecampagne naar het brede publiek dmv opmaak projectwebsite, affiche en flyer. Er worden

zoveel mogelijk informatiekanalen aangesproken om een zo breed mogelijk publiek aan te spreken.

Zoektocht 50 geschikte locaties in de provincie Antwerpen: Deze zal starten vanaf het voorjaar 2013.

- Fase 1: aanmelden van verrommelde locaties door het brede publiek waarbij de projectwebsite als eerste

aanmeldpunt fungeert

- Fase 2: er wordt per gemeente een shortlist (3-5 plekjes per gemeente) samengesteld van alle

aanmeldingen waarop iedereen kan stemmen om zo tot 50 locaties te komen

Ontwerp en aanleg Buiten-gewone plekjes komend winterseizoen. Buurtbewoners, jeugdbewegingen, scholen,

andere verenigingen en openruimte gebruikers worden betrokken bij ontwerp en aanleg. Dit kan gaan van het

maken van een insectenhotel tot het aanplanten van een boomgaard. Er zal vanuit RLRL ook getracht worden

om gevarieerde ontwerpen te maken zodat er een aantal demonstratieprojecten zijn om achteraf te gebruiken

bij de stimulatie bijkomende plekjes aan te pakken. Na de werken worden de realisaties in de kijker gezet, oa

op de projectwebsite.

- Fase 3: opzetten van publiekswedstrijd waarin het brede publiek kan stemmen op het mooiste buiten-

gewone plekje. Er worden 3 plekjes verkozen die dan een publieksevenement verdienen.

Organisatie van een publieksevenement bij de 3 winnende plekjes in samenspraak met de gemeenten om de

locatie en het projectthema in de kijker te zetten bij het brede publiek.

Nazorg en opvolging

RLSD zal de opgeknapte plekjes na 2 en na 5 jaar gaan bezoeken ter ondersteuning van de eigenaar. Hier kan

de landschapsanimator ook bijspringen indien de locaties in ankerplaats of relictzone gelegen zijn.


Personeelskost (0.1 VTE) per plekje waarvoor RLSD verantwoordelijk is voor de uitvoering.

Financiering opknap- en ingroeningswerken 50 plekjes: € 65% door PDPO en 35% door eigenaar

Gelinkte acties

Actie 12: Landschasploket

Actie 13. Autochtone bomen en struiken

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie

Actie 21: Trage wegen doen herleven

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Ilse Smitz, Eliza Romeijn-Peeters

Partners

� Gemeentebesturen van het werkingsgebied van RLSD


76

� Provincie Oost-Vlaanderen (dienst Mobiliteit; dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en

Natuurontwikkeling; cel GIS; dienst Integraal Waterbeheer; dienst Landbouw en Platteland; provinciale

werkgroep natuur en sport)

� Provincie Antwerpen (dienst Duurzaam Milieu en Natuurbeleid - Team Natuur en Landschap, cel GIS)

� Toerisme Oost-Vlaanderen

� Toerisme Provincie Antwerpen

� Toerisme Scheldeland

� Toerisme Klein-Brabant

� Toerisme Rupelstreek- Vaartland vzw

� Intercommunale IGEMO

� Lokaal middenveld (milieu- en natuurverenigingen, landbouwverenigingen, recreatieve en vrije

tijdsverenigingen, wijkraden, socio-culturele verenigingen, jeugdverenigingen, lokale adviesraden, VVV’s,

heemkundige kringen, …)

� vzw Trage Wegen

Doelgroepen

� Brede publiek, gemeentebesturen, eigenaars, gebruikers en aangelanden

Doelstellingen

� Versterken van het maatschappelijke draagvlak voor trage wegen

� Bekomen van een inventaris van de trage wegen in het werkingsgebied RLSD

� Bekomen van een maatschappelijk gedragen trage wegenplan in het werkingsgebied RLSD

� Realisatie van dit trage wegenplan, enerzijds op het terrein en anderzijds op het niveau van het wettelijke

statuut van betreffende trage wegen.

Na realisatie wordt een trage wegennetwerk bekomen dat maximaal voldoet aan de huidige maatschappelijke

behoeften op het vlak van mobiliteit, recreatief gebruik, landbouwgebruik, natuur- en landschappelijke

beleving.

Omschrijving

De term 'trage wegen' is de verzamelnaam voor het uitgebreide en kleinschalige wegennetwerk dat gebruikt

wordt door 'trage' weggebruikers zoals wandelaars, fietsers, ruiters, … Trage wegen vervullen een breed scala

aan functies. Ze bieden de mogelijkheid tot een duurzaam en veilig verplaatsingsgedrag en nemen vaak ook

een groot deel van het recreatieve trage verkeer op zich. Daarnaast vervullen trage wegen een belangrijke rol

als toegangs- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Ten slotte fungeren heel wat trage wegen als drager

van diverse ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Trage wegen krijgen niet steeds de

aandacht die ze verdienen. Om hieraan tegemoet te komen, stelt het RLSD een trage wegenplan op i.s.m.

gemeentebesturen, bewoners en lokale middenveld -organisaties. In elk van de deelgebieden (= een

deelgemeente of een duidelijk afgelijnd gebied) worden volgende fases doorlopen:

Fase 1 - Opmaken van een werkkaart. Dit cartografisch overzicht geeft weer welke trage wegen er strikt

juridisch gesproken op het terrein aanwezig zouden moeten zijn.

Fase 2 - Opmaken van een evaluatiekaart. Deze stap omvat het toetsen van de werkkaart aan de werkelijke

situatie op het terrein. Op de evaluatiekaart wordt onderscheid gemaakt tussen de toegankelijke en de niet

toegankelijke trage wegen. Dit gebeurt in samenwerking met vrijwilligers ('padvinders') uit de streek.

Fase 3 – Rondvraag bij de bevolking. De evaluatiekaart vormt het vertrekpunt voor een publieke rondvraag

over de functionaliteit en de toekomst van het trage wegennetwerk. Zowel actieve gebruikers, eigenaars en


77

aangelanden maar ook occasionele gebruikers worden uitgenodigd voor een bevraging. In samenwerking met

het gemeentebestuur worden twee overlegavonden georganiseerd:

� Infoavond: we lichten thema en de te hanteren methodiek toe. Alle aanwezigen krijgen na deze

bijeenkomst een vragenlijst mee waarin ze elke trage weg kunnen evalueren (huidige toestand, wenselijke

ingrepen, ...).

� Evaluatieavond: op basis van de ingevulde vragenlijsten komen we samen tot een breed gedragen voorstel

waarin per trage weg de functionele meerwaarde en de uitdagingen beschreven zijn samen met concrete

suggesties.

Fase 4: Opmaken en goedkeuren van een maatschappelijk gedragen trage wegenplan. Na afloop van de

rondvraag wordt per deelgebied een trage wegenplan opgemaakt, onder de vorm van een adviesnota en een

wenselijkheidskaart. RLSD legt deze ter goedkeuring voor aan de gemeenteraad en/of college van

burgemeester en schepenen.

Fase 5: Opmaken van het inrichtings- en/of beheersplan. De gemeenten stellen - samen met het RLSD- een

prioriteitenlijst op. Voor deze selectie van trage wegen worden inrichtings- en beheersmaatregelen uitgewerkt

door het Regionaal Landschap. Hierbij worden eigenaars, gebruikers en aangelanden nauw betrokken. De

ondersteuning van het RLSD in deze fase kan bestaan uit: het geven van juridisch en/of technisch advies en/of

het overleg opstarten met betrokkenen.

Fase 6: Uitvoeren van het inrichtings- en/of beheersplan. Na goedkeuring van deze maatregelen door de

betrokkenen, wordt overgegaan tot de effectieve werkzaamheden op het terrein. De ondersteuning van het

RLSD kan bestaan uit: de zoektocht naar subsidies voor uitvoering, de aanvraag van de nodige vergunningen,

het opmaken van bestekken en de opvolging van de aannemers op het terrein.

Fase 7: Regulier onderhoud, nazorg en opvolging RLSD maakt voor de trage wegen -die ze samen met de

gemeentebesturen ingericht hebben- een beknopt beheersplan op. De uitvoerende diensten van de gemeente

staan in voor het reguliere beheer van de trage wegen. RLSD stelt zijn kennis en ervaring rond het thema ook

na opmaak van het beheersplan ter beschikking van de gemeente. RLSD moedigt de gemeenten aan om

geleidelijk het volledige trage wegenplan uit te voeren. Voor de trage wegen die het RLSD mee ingericht heeft,

gaat het RLSD op zoek naar peters of meters om deze trage wegen op regelmatige tijdstip af te wandelen.

Indien er problemen zich voordoen dan melden zij dit aan de gemeente of het RLSD zodat er snel kan

ingespeeld worden op hindernissen en beschadigingen.


RLSD streeft naar een gebiedsdekkende trage wegen werking. In 9 (van de 15) gemeenten werkte het RLSD het

voorbije jaar actief rond trage wegen nl. in de gemeente Berlare, de stad Dendermonde, de gemeente Hamme,

de gemeente Kruibeke, de gemeente Laarne, de gemeente Melle, de gemeente Waasmunster, de gemeente

Wichelen en de gemeente Zele.

We maakten werken evaluatiekaarten, organiseerden rondvraagprocessen, stelden inrichtings- en

beheersplannen op, begeleidden gemeentebesturen bij de uitvoering op het terrein en huldigden de eerste

realisaties in. Voor een aantal deelgebieden stelden we ook bebordingsplannen op. Voor het behoud van het

trage wegennetwerk is het van groot belang dat de trage wegen regelmatig worden gebruikt. Het plaatsen van

naambordjes draagt bijgevolg in grote mate bij tot de bekendmaking van de trage wegen en dus ook tot het

onderhoud ervan.

Onderstaande tabel geeft een stand van zaken van het beleidsproces per gemeente. Per deelgebied wordt er

specifiek aangeduid wat in 2012 is gebeurd.

Ge

me

en

te

De

elg

eb

ied

We

rkk

aa

rt

Ev

alu

atie

ka

art

Ro

nd

vra

ag

TW

-pla

n

Inrich

ting

spla

n

Re

alisa

ties

Op

vo

lgin

g

be

bo

rdin

gsp

lan


78

Ge

me

en

te

De

elg

eb

ied

We

rkk

aa

rt

Ev

alu

atie

ka

art

Ro

nd

vra

ag

TW

-pla

n

Inrich

ting

spla

n

Re

alisa

ties

Op

vo

lgin

g

be

bo

rdin

gsp

lan

Berlare Berlare X X x X x x x

Overmere X X x x x x x

Uitbergen X X x x x

Dendermonde Mespelaar X

Oudegem X X x x x x

Schoonaarde X X x x x x x

Grembergen X X x x

Baasrode X

Hamme Hamme-centrum X x x x x x x

Moerzeke X x x x x x x x

Hamme Zogge X

Hamme Sint-

Anna

X

Kastel X

Kruibeke Kruibeke X

Rupelmonde en

Bazel

X x x x

Laarne Kalken X x x x x x x

Laarne X x x x x X x

Melle Gontrode X x x x

Melle X x x x

Puurs Breendonk x

Liezele x x x x x

Temse Temse heeft op eigen kracht een trage wegenplan opgemaakt X

Waasmunster Waasmunster

Noord

X

Waasmunster

Zuid

X x x x x x x

Wetteren Wetteren heeft op eigen kracht een trage wegenplan

opgemaakt

x x

Wichelen Serskamp X x x


79

Ge

me

en

te

De

elg

eb

ied

We

rkk

aa

rt

Ev

alu

atie

ka

art

Ro

nd

vra

ag

TW

-pla

n

Inrich

ting

spla

n

Re

alisa

ties

Op

vo

lgin

g

be

bo

rdin

gsp

lan

Wichelen X X x x x

Zele Zele Oost X

Zele West X X x X x x

Onderstaande tabel geeft een overzicht van belangrijkste indicatoren die een beeld geven van het resultaat

die het Regionaal Landschap dit jaar behaalde op het terrein:

Resultaatsindicatoren Resultaat

Aantal km trage weg dat hersteld is (= inrichting en/of achterstallig beheer) 13

Aantal km trage weg dat opnieuw is opengesteld (= voordien was het niet toegankelijk) 5,5

Aantal geplaatste recreatieve randinfrastructuur (zitbanken, brugjes, trapjes, slagboom,

voetgangersluis,…)

19

Aantal geplaatste straatnaambordjes trage wegen 321

Aantal eigenaars, gebruikers, aangelanden waarmee overlegd wordt voor de realisatie 115

Meer in detail. In totaal zijn acties ondernomen- met positief resultaat- ter hoogte van 25 trage wegjes

- Berlare:

- Heropening van TW 13A (deelgebied Overmere)

- Inrichting van TW 14A (deelgebied Overmere)

- Herstel en inrichting van TW 16A (deelgebied Overmere)

- Herstel van TW 21A (deelgebied Overmere)

- Herstel van TW 5A (deelgebied Uitbergen) (wordt gefinancierd door gemeente)

- Dendermonde:

- Herstel en inrichting van ‘het Appels baantje’ (deelgebied Oudegem)

- Herstel en inrichting van ‘de Warandelwegel’ (deelgebied Oudegem)

- Heropening en inrichting van TW 5D en 5F (deelgebied Schoonaarde)

- Herstel van TW 10D (deelgebied Schoonaarde)

- Heropening van TW 13C (deelgebied Schoonaarde)

- Hamme:

- Herstel en inrichting van TW 1B (deelgebied Hamme centrum)

- Herstel van TW 3C (deelgebied Hamme centrum)

- Inrichting van TW 7A en 7B (deelgebied Hamme centrum)


80

- Herstel van TW 9F (deelgebied Hamme) (uitgevoerd en gefinancierd door gemeente)

- Inrichting van TW 11A (deelgebied Hamme centrum)

- Herstarten debat omtrent heropenen TW 12d (deelgebied Hamme) (gemeente trekt)

- Herstel van TW 13C (deelgebied Hamme) (uitgevoerd en gefinancierd door gemeente)

- Laarne:

- Openstelling en inrichting TW 3A (deelgebied Laarne)

- Herstel TW 4A (deelgebied Kalken)

- Herstel TW 12B (deelgebied Kalken)

- Herstel TW 22A (deelgebied Kalken)

- Wichelen:

- Inrichting wegje Eetgoed (deelgebied Serskamp)

- Waasmunster:

- Heropening en inrichting van ‘de Houten kruiswegel' (deelgebied Waasmunster ten Z E17)

- Heropening en inrichting van ‘de Sterrewegels’(deelgebied Waasmunster ten Z E17)

- Inrichting van TW 32A ‘oude Durmedijk’ (deelgebied Waasmunster ten Z E17)

In totaal werd actie ondernomen bij 2 trage wegjes die voorlopig niet verder uitgewerkt worden omwille van

gebrek aan politiek draagvlak:

- Eén dossier in Kalken (Laarne) (heropening van de cluster trage wegen TW 21A, TW 23A, TW 23B en

TW 23C)

- Eén dossier in Zele (heropening van TW 31B)

Er zijn 3 acties opgestart in 2012 waarvan gestreefd wordt naar uitvoering in 2013.

- Zele:

- Aanleg nieuwe trage verbinding tussen TW21A en TW 21B (deelgebied Zele ten W van de N47)

- Dendermonde:

- Inrichting van de TW 20 E te Oudegem

- Waasmunster:

- Openstelling en inrichting van de Sterrewegels (fase 2)

Om trage wegen bij het brede publiek meer bekendheid te geven, organiseerden we evenementen,

verstuurden we persteksten, organiseerden persmomenten, publiceerden artikels in de Landschapskrant,

gemeentelijke infobladen, namen deel aan ‘de Dag van de trage weg’ en plaatsen we naambordjes langs trage

wegen. We stelden ook 2 uitgebreide trage wegenbrochures samen met een 6-tal wandelingen verspreid over

de twee provincies: ‘Wandelen langs trage wegen in Berlare, Wichelen en Hamme’ en ‘Wandelen langs trage

wegen in Klein-Brabant’. De brochures werden beiden gedrukt op elk 7000 exemplaren.

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste communicatieve resultaten die we dit jaar

behaalden met de trage wegenwerking. Een aantal indicatoren geven ook een beeld van het maatschappelijk

draagvlak.

Resultaatsindicatoren Resultaat


81

Aantal georganiseerde publieksevenementen (Scheldehappening 9/4/2012 en

Landschapswandeling Gestroomlijnd landschap 18/11/2012)

2

Aantal officiële persmomenten (Scheldehappening 27/03/2012, Houten Kruiswegel

24/06/2012)

2

Aantal aanwezigen op de publieks- en persmomenten trage wegen (Scheldehappening

9/4/2012,Landschapswandeling Gestroomlijnd landschap 18/11/2012, Scheldehappening

27/03/2012, Houten Kruiswegel 24/06/2012)

7370

Aantal verstuurde persberichten 13

Aantal verschenen artikels over trage wegen: in gemeentelijke infobladen,

persitems,artikels in ledenbladen sectororganisaties, eigen nieuwsbrieven RLSD,

landschapskrant,…

50

Aantal deelnemers op de opleidingen padvinders, lokale info- en discussievergaderingen,

contactavonden,…

-contactavond TW 31B (Zele- 30/1/2012)

-contactavonden Kalken (Laarne 21/2/2012 en 23/2/2012)

-opleiding padvinders (Kruibeke- 28/2/2012)

-contactavond Sterrewegels (Waasmunster- 16/4/2012 en 19/4/2012)

-infoavond Melle (Melle- 14/5/2012)

-contactavond Schoonaarde (Dendermonde- 4/6/2012)

-infoavond Bazel en Rupelmonde ( Kruibeke- 28/6/2012)

-evaluatieavond Melle (Melle- 5/9/2012)

-evaluatieavond Bazel en Rupelmonde ( Kruibeke- 6/11/2012)

764

Trage wegenbrochures met uitgestippelde wandelingen (oplage van

2 X 7000 exemplaren)

2

Afgelopen jaar stelde het Regionaal Landschap ook zijn opgebouwde kennis en expertise beschikbaar aan

derden. Het RLSD nam deel aan de expertenwerkgroep van vzw Trage wegen, aan de jaarlijks weerkerende

studie- en praktijkmomenten georganiseerd door de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst mobiliteit) ( 21 maart

2012), de overlegmomenten met de andere Oost-Vlaamse Regionale Landschappen en de Provincie Ovl. De

ervaring van het RLSD (nl. opmaak inrichtings- en beheersplannen, de opmaak van bebordingsplannen, overleg

met eigenaars,…) is complementair aan de juridische kennis van vzw Trage wegen.

Gepland 2013

- Opvolging van het onderhoud van de herstelde trage wegen uit het Plattelandsproject (opmaken van

onderhoudsplannen, opstarten en coördineren van het peter en meters systeem, coachen

gemeentediensten,…)

- Mee promotie voeren zodat de herstelde trage wegen gebruikt worden (o.a. gemeentediensten aansturen om

trage wegen op te nemen op het gemeentelijk stratenplan, gemeenten stimuleren om deel te nemen aan de

‘Dag van de trage weg ’, stimuleren van andere actoren tot organiseren van landschapswandelingen langs de

aangepakte trage wegen, een publiekshappening mee organiseren, mee stimuleren en samenwerken dat trage

wegen ontsloten worden in een wandelnetwerk ' Kalkense meersen' en de uitbreiding van het wandelnetwerk '

In het land van Stille Waters',…)


82

-Proefproject opstarten met een voorbeeldgemeente om het goedgekeurde trage wegenplan digitaal te

ontsluiten (bv via Route You)

- Trage wegenwerking opbouwen in 7 deelgebieden. Dit zijn de: de gemeente Zele (uitvoering/communicatie),

de gemeente Waasmunster (uitvoering/opmaak trage wegenplan/ communicatie), de gemeente Hamme

(uitvoering/ opmaak trage wegenplan), de stad Dendermonde (uitvoering/communicatie), de gemeente

Kruibeke (uitvoering), de gemeente Melle (uitvoering) en de gemeente Puurs (uitvoering)

-Uitwerken van een beheersbaar GIS-loket voor trage wegen

-Mee invulling geven aan het Provinciale trage wegenbeleid in Oost-Vlaanderen en Antwerpen.

-Kennisuitbouw en –delen door actieve deelname aan de expertenwerkgroep Trage wegen, aan studie- en

praktijkmomenten,…

Samenwerking

Gemeentebesturen zijn omwille van hun wettelijke bevoegdheden rond trage wegen vanzelfsprekende

partners. Het welslagen van het project is voor een groot deel afhankelijk van de medewerking van de

gemeenten. De gemeentebesturen (politiek en ambtelijk verantwoordelijken, adviesraden) worden dan ook

van zeer nabij betrokken bij elke stap van het trage wegen tracé. De medewerking van het lokale middenveld is

van groot belang, dit in het bijzonder in de stappen van inventarisatie en rondvraag. De eigenaars (

landbouwers, landeigenaren,…) zijn de sleutelfiguren bij uitvoering.

De Provincie Oost-Vlaanderen en Provincie Antwerpen zijn belangrijke partner in de bovenlokale afstemming

tussen de uitvoerende partners, in het geven van juridisch advies en GIS- ondersteuning. Vzw Trage wegen

blijft een belangrijke partner in uitwisseling van kennis en expertise.

Financiering

In 2013 wordt de personeelstijd ( 1 voltijds equivalent) deels betaald met

-structurele middelen van het Regionaal Landschap en

- met budget van de Provincie Oost-Vlaanderen ( dienst mobiliteit). Regionaal Landschap zal een subsidie -

aanvraag indienen voor de begeleiding van 4 deelgebieden ( 2 opmaak trage wegenplan, 2 uitvoering trage

wegenplan) (3500 euro per deelgebied)

Voor de uitvoeringen op het terrein worden waar mogelijk projectmiddelen gezocht en ingezet.

- Quick -win Scheldelandschapspark ‘Mooie en veilige wandelen fietsverbinding tussen Zele en Berlare’ (8650

euro)

-Via budget van Onroerend Erfgoed indien in ankerplaatsen en relictzones ( 70% van de totale kosten)

-Via subsidie -aanvraag van de Provincie Oost-Vlaanderen ( 30% van de totale kosten)

-Via eigen middelen van de gemeentebesturen.

Gelinkte acties

Actie 12 Landschapsloket, Actie 16 Intergemeentelijk subsidiereglement voor KLE's, Actie 17 Geïntegreerde

gebiedsgerichte werking en Actie 22 Groene Halte

Actie 22 : Groene Halte

Idee / Initiatiefnemer: Trein Tram Bus, Startjaar: 2009, Trekker: Ilse Smitz en Els Dever

Partners:

� Trein Tram Bus

� Toerisme Scheldeland

� Toerisme Klein-Brabant -Scheldeland

� Provincie Oost-Vlaanderen dienst mobiliteit

� Provincie Oost-Vlaanderen dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en Natuurontwikkeling


83

� Toerisme Oost-Vlaanderen

� Provincie Antwerpen Dienst Recreatie, Sport en Toerisme

� lokale natuurverenigingen

� Gemeentebesturen uit het werkingsgebied van het RLSD

� De Lijn

� NMBS-groep

Doelgroepen: Brede publiek, met bijzondere aandacht voor natuurliefhebbers en wandelaars.

Doelstelling: Stimuleren van de rol van het openbaar vervoer als modus in het voor- en natransport van

recreatief wandelen

Omschrijving: Het Groene Halte concept combineert wandelen met openbaar vervoer. De wandelaar reist met

het openbaar vervoer naar groene halte A, waar een wandeling "in rechte lijn" vertrekt. Op het eindpunt van

de wandeling stapt de wandelaar aan groene halte B terug over op het openbaar vervoer. De Groene

Halteroute dient te voldoen aan een aantal normen:

- de wandelafstand ligt tussen 7 en 15 km (verkortingsmogelijkheden kunnen aangegeven worden)

- de wandelroute is een lijnwandeling: begin- en eindhalte zijn verschillend

- de bus, tram (of trein) die stopt bij een groene halte heeft een minimale frequentie van 1 uur, ook in het

weekend of op vakantiedagen

- de Groene Halte-wandelroute wordt beschreven in een kwalitatieve brochure

- Groene Halte-informatie wordt aan de groene haltes aangebracht

In Vlaanderen startte Trein Tram Bus met het concept Groene Halte. (o.m. in de Kalkense Meersen, In het land

van Stille Waters). TTB is de instantie die het Groene Halte-label toekent in Vlaanderen.

Gepland 2013:

� RLSD zal de bestaande Groene Halte wandelingen (In het Land van Stille Waters en de Kalkense meersen)

evalueren en waar nodig verbeteren en -samen met de partners- het beheer coördineren

� RLSD zal -waar er draagvlak is- nieuwe Groene Halte wandelingen ontwikkelen in de streek

� RLSD zal partners stimuleren om het principe van Groene Halte concept te integreren in nieuwe toeristisch-

recreatieve producten (o.a. het wandelnetwerk)

Samenwerking: Voor de realisatie van de Groene Halte wandeling 'In het Land van Stille Waters' werd intens

samengewerkt met Trein Tram Bus; Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Scheldeland, Toerisme Waasland;

Toerisme Klein-Brabant – Scheldeland en de betrokken gemeenten.

Financiering: De Groene Halte wandeling ' In het land van Stille Waters' werd gerealiseerd met financiële steun

van de Provincie Oost-Vlaanderen (dienst milieuplanning- Milieuondersteuning en natuurontwikkeling, dienst

mobiliteit) en Toerisme Oost-Vlaanderen. Voor de ontwikkeling van nieuwe Groene Haltewandelingen dient er

gezocht te worden naar externe financiering: projectfonds Toerisme Vlaanderen, via de Provincies, Toerisme

Oost-Vlaanderen, Toerisme Provincie Antwerpen, PDPO-as 3, toeristische organisaties,…

Actie 23: Stiltegebieden

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels

Partners: Gemeente Bornem, Stilteplatform Bornem, Provincie Antwerpen Dienst Milieu en Natuur, Provinciaal

Instituut voor Hygiëne (PIH), lokale middenveldverenigingen, natuurpunt Educatie. Gemeenten Berlare, Laarne,

Wetteren en Wichelen, ANB; Provincie Oost-Vlaanderen dienst Milieuplanning, Milieu ondersteuning en

Natuurontwikkeling, Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek, lokale middenveldverenigingen

Doelgroepen: Omwonenden en bezoekers van de potentiële stiltegebieden


84

Doelstelling: In de kijker brengen van stilte en rust als één van de kwaliteiten van het buitengebied. Bekend

maken van de Kalkense Meersen (na afloop sigmawerken vermoedelijk 2014) en de Scheldepolder te Bornem

als stiltegebied

Omschrijving: De Kalkense Meersen en de Scheldepolder te Bornem zijn aangeduid als potentieel stiltegebied.

RLSD wil deze potenties de komende jaren samen met een breed aantal lokale partners valoriseren. Concreet

zal RLSD werken aan de officiële erkenning (kwaliteitslabel) van de potentiële stiltegebieden en aan de

integratie van het thema stilte en rust in de lokale gemeenschap. Het project kan voor de lokale overheden een

hefboom zijn om ook in de omgeving van de stiltegebieden stilte bevorderende acties te ondernemen. Dit

project kan een voorbeeldstellend project zijn, waarvan de methodieken naderhand ook in andere 'stille' delen

van RLSD kunnen toegepast worden.


Het resultaat van een actieve werking rond de integratie van het thema stilte en rust in de lokale gemeenschap

van Bornem werpt zijn vruchten af. De stiltegidsen die RLSD in 2011 opleidde gingen in 2012 actief aan de slag

en begeleidden in het totaal 17 stiltewandelingen. Van deze wandelingen werden er 5 georganiseerd ism

gemeente Bornem. Deze seizoenswandelingen werden op voorhand gecommuniceerd en stonden open voor

spontane deelnemers. De andere 12 wandelingen vonden plaats op vraag van groepen (klassen, wandelclubs,

verjaardagen,…) en werden begeleid door stiltegidsen binnen de werking van De Notelaer, De Zilverreiger

en/of Natuurgidsen Klein-Brabant. In het totaal stapten 434 deelnemers mee in een stiltewandeling. Tijdens 13

wandelingen werd gebruik gemaakt van de stiltekoffer. De overige wandelingen waren ingevuld met een

thema (bv poëzie, volksverhalen,…) binnen het stilteverhaal.

We kunnen concluderen dat de lokale NME-organisaties stilte als een deel van hun werking zijn gaan

beschouwen. Bovendien worden op deze manier veel stiltezoekers bereikt. RLSD heeft in het verleden door

middel van buurtwandelingen, brochure "wandelen in het stiltegebied", stiltehappening, opleiding stiltegidsen

en de aanmaak van een stiltekoffer een goede basis gelegd voor deze werking. De NME-actoren werden goed

ondersteund en werken nu op zelfstandige basis verder aan het stilteverhaal.

Planning 2013

• RLSD blijft stilte promoten via zijn communicatiekanalen. Indien er vragen komen naar

stiltewandelingen wordt er doorverwezen naar één van de lokale NME organisaties in het stiltegebied

Bornem. Indien nodig (als geen van de lokale NME-organisaties een aanbod kan doen) zorgt RLSD voor

een opgeleidde gids. Dit past binnen de lijn van onze algemene gidsenwerking. Groepen betalen 35

euro voor een gegidste themawandeling. De gids ontvangt hiervoor een vrijwilligersvergoeding.

• Op te volgen indicatoren:

aantal wandelingen per jaar: streefdoel minimum 5.

Aantal deelnemers aan stiltewandelingen: streefdoel minimum 100

Aantal keer dat de stiltekoffer gebruikt wordt: streefdoel minimum 2

• Binnen het stilteplatform zijn een meter en een peter aangeduid die regelmatig terugkomdagen

organiseren ism RLSD voor de groep stiltegidsen. Zo blijven ze elkaar inspireren en wordt de link met

het stiltegebied behouden.

• De brochures worden blijvend verspreid. Nieuw is dat ze gratis zullen verspreid worden.

De geluidsmetingen voor het behalen van het stiltelabel kunnen in de Kalkense Meersen pas opgestart worden

van zodra het akoestisch klimaat in het gebied genormaliseerd is (dus na uitvoering van de werken van het

Geactualiseerd Sigmaplan). Tot dan wordt ook de werking rond stilte in het gebied in de koelkast gehouden,

het behalen van het label is immers een cruciale voorwaarde voor het opzetten van een maatschappelijke

werking rond stilte in de Kalkense Meersen.

Samenwerking

- Het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek (Kalkense Meersen) engageert zich om bijkomende

geluidsmetingen, nodig voor het behalen van de erkenning als stiltegebied uit te voeren (toekomst na

uitvoering van het sigma-plan)

- De gemeenten worden nauw betrokken bij het project en staan in voor het nemen van

stiltebevorderende maatregelen.


85

- Samen met de middenveldverenigingen in de omgeving van het projectgebied wordt gewerkt rond de

integratie van het thema stilte en rust in de lokale gemeenschap.

- Samenwerking rond de stiltegidsen: natuurpunt educatie, natuurpunt klein-brabant, de notelaer, de

zilverreiger, gemeente Bornem, stilteplatform Bornem, natuurgidsen Klein-Brabant.

Financiering

- Vrijwilligersvergoeding van de stiltegidsen tijdens de seizoenswandelingen wordt betaald door

gemeente Bornem

- Stiltewandelingen op aanvraag: binnen de normale werking van De Notelaer, De Zilverreiger of

Natuurgidsen Klein-Brabant. Indien geen van deze lokale NME-organisaties kan ingaan op een vraag

geldt de algemene gidsenregeling van RLSD: groep betaalt 35 euro waarmee de vrijwilligersvergoeding

bekostigd wordt.

Natuureducatie en informatie

Actie 24: Landschapskrant

Idee / Initiatiefnemer RLSD Startjaar 2006 Trekker Els Dever

Doelgroepen

- Alle inwoners van RLSD

- Verenigingen en besturen actief in het werkingsgebied van RLSD

- Geïnteresseerden van buiten de streek

Doelstelling

- Het verhogen van het draagvlak voor natuur en landschap bij de inwoners van het werkingsgebied en

geïnteresseerden van buiten de streek

- Het kenbaar maken van:

• De doelstellingen en de werking van RLSD

• De karakteristieke natuur- en landschapswaarden van de streek

• De projecten rond natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie uitgevoerd in de regio

van Schelde en Durme

• Brede publieksactiviteiten m.b.t. natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie

georganiseerd langs Schelde en Durme.

Omschrijving

De Landschapskrant is hét communicatiemiddel bij uitstek van RLSD. De krant verschijnt twee maal per jaar. Ze

wordt binnen het werkingsgebied RLSD verspreid, en gericht opgestuurd naar geïnteresseerden. Op de website

kunnen de verschillende edities van de Landschapskrant gedownload worden.

De Landschapskrant bevat artikels over natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie in de regio

van Schelde en Durme. De foto's en teksten voor de Landschapskrant worden samengesteld door de

medewerker communicatie.

De Landschapskrant bestaat uit een recto-verso gedrukte A2, die wordt geplooid tot A4-formaat via kruisvouw.

Ze wordt gedrukt op chloorvrij gebleekt recyclagepapier (Cyclus Offset 115 g/m²) op een oplage van 20 000

exemplaren.


In 2012 verschenen twee nummers van de landschapskrant: één in het voorjaar en één in het najaar. Beide

nummers werden op 20 000 exemplaren gedrukt en verdeeld via publieke en commerciële verdeelpunten

(gemeentehuizen, culturele centra, bibliotheken, bakkers, Aveve winkels, plantenwinkels, natuurwinkels…). Er

werd ook een mailing opgezet naar individuele personen. De verspreiding van de landschapskrant werd

aangevuld met een uitgebreide communicatiemix: artikels in gemeentelijke infobladen, persberichten naar


86

regionale pers, vermelding op websites, verwijzing in digitale nieuwsbrief (+/- 1000 abonnees), verwijzing op

facebookpagina en verspreiding van de krant tijdens evenementen van RLSD.

Het aprilnummer had ‘erfgoed in het landschap’ als thema. Als typisch voorbeeld van erfgoed in het landschap,

stond er een pagina in over trage wegen, invalshoek voor de Scheldehappening, die ook erfgoed als thema had.

Verder stonden er korte artikels in over vlasrootputten, sloten, fauna-akkers, knotactie en plant van hier. De

krant bevatte ook een antwoordcoupon om gratis de brochures over ‘wandelen langs trage wegen in Berlare,

Hamme en Wichelen’ en ‘wandelen langs trage wegen in Klein-Brabant’ op te vragen. Van de brochure O-VL

werden 103 exemplaren opgevraagd van de brochure Klein-Brabant 90 exemplaren.

De rugzijde van de krant vermelde een greep uit het aanbod van activiteiten op Scheldehappening.

Het oktobernummer zette speelnatuur in de kijker met een groot artikel over de opening van het speelbos De

Vaag in Waasmunster. Andere artikels handelden over beheerovereenkomsten (op verzoek van VLM), Plant

van Hier en over het afgeronde PDPO project ‘trage wegen’. De rugzijde vermeldde zoals gebruikelijk een

aantal activiteiten die plaatsvonden in het najaar. De krant bevatte ook een antwoordcoupon om gratis de

brochures over ‘wandelen langs trage wegen in Berlare, Hamme en Wichelen’ en ‘wandelen langs trage wegen

in Klein-Brabant’ op te vragen. Van elke brochure werden telkens 94 exemplaren opgevraagd.

Het vroegere systeem voor de verspreiding van de landschapskrant bij een ruim publiek, zijnde een bus aan bus

bedeling via BPost was zeer duur en bovendien weinig doelgroepgericht. Elke inwoner van het werkingsgebied

krijgt de krant, ongeacht of de boodschap of het thema voor hem / haar bedoeld is of niet. Uit contacten met

bewoners van ons werkingsgebied dat veel mensen de krant ontvangen zonder die werkelijk te lezen. Een

verspilling dus van papier en middelen.

Het nieuwe verdeelsysteem is beduidend goedkoper.

Na evaluatie van dit nieuwe systeem moeten we voor 2013 een keuze maken voor het meest kostenefficiënte

systeem.

Gepland 2013: Er wordt naar voorbeeld van andere Regionale Landschappen voor kleiner formaat gekozen in

handige display die tevens kan dienen als verpakking

Actie 25: Website


Doelgroepen

- Brede publiek woonachtig binnen én buiten de grenzen van RLSD

- De verenigingen en besturen actief binnen én buiten de grenzen van RLSD

Doelstelling

- Mensen naar de organisatie/streek brengen en informeren over de organisatie/streek door het kenbaar

maken van:

• De doelstellingen en de werking van regionale landschappen in het algemeen en RLSD in het bijzonder

• De karakteristieke natuur- en landschapswaarden van de streek van Schelde en Durme

• De projecten rond natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie uitgevoerd in de regio

van Schelde en Durme

• Brede publieksactiviteiten m.b.t. natuur, landschap, landbouw, erfgoed en (zachte) recreatie

georganiseerd in de regio van Schelde en Durme.

• De contactgegevens van RLSD

- Het verhogen van het draagvlak voor de karakteristieke natuur en landschapswaarden langs Schelde en

Durme

Omschrijving

De website van RLSD is toegankelijk via de URL www.rlsd.be. Naast een toelichting over RLSD (streek,

vereniging) en de projecten die door RLSD op poten gezet worden, bevat de website een centrale

activiteitenkalender waarin de verschillende activiteiten in de streek door de verenigingen worden ingegeven.


87

Daarnaast ontsluit de website de verschillende publicaties waaronder de Landschapskrant. Ten slotte is op de

website een uitgebreide ledenpagina (extranet) voorzien waar de leden toegang hebben tot relevante

documenten (verslagen van AV en RvB, statuten, ledenregister, …).


- De website wordt – onder meer dankzij de inhoudelijke input van de projectmedewerkers – in de

mate van het mogelijke geactualiseerd.

- De website wordt gepromoot via de landschapskrant, digitale nieuwsbrief en onze facebookpagina.

Ook via de websites van de 15 gemeenten in ons werkingsgebied.

tot toename

absoluut

%

2009 17.658

2010 16.728

2011 24.205 7.477 44,70%

2012 26.989 2.784 11,50%

In 2012 werden per dag 74 pagina's geraadpleegd op onze website!

Hieronder vindt u de 10 meest populaire pagina's voor de periode van 1/1/2012 – 12/12/2012.

1. Home (8157 maal bezocht)

2. Activiteiten in de regio (3805 maal bezocht)

3. Wie zijn we? (3670 maal bezocht)

4. Wat doen we? (3041 maal bezocht)

5. Schelde en Durme in beeld (2102 maal bezocht)

6. Publicaties (2029 maal bezocht)

7. Team (1978 maal bezocht)

8. Wat kan jij doen? (1916 maal bezocht)

9. 2012.11.16 (1106 maal bezocht)

10. Situering (1019 maal bezocht)

Gepland 2013 In 2013 wordt de website online gehouden en blijvend (minimum eens per maand)

geactualiseerd. We streven naar een toename van het aantal bezoekers van 5 %.

Actie26: Communicatiemateriaal RLSD


Doelgroepen brede publiek

Doelstelling Promotie over RLSD

Verslag werking 2012 Volgende materialen werden ontwikkeld:

Publicaties

Twee brochures: ‘wandelen langs trage wegen in Berlare, Hamme en Wichelen’ en ‘wandelen langs trage

wegen in Klein-Brabant’

Gepland 2013 nog te voorzien drukwerk, infoborden


88

Financiering Structurele middelen RLSD, projectmiddelen

Gelinkte acties Actie 24: Landschapskrant

Actie27: Digitale nieuwsbrief


Doelgroepen

Selectie van geïnteresseerden binnen brede publiek; abonnees te werven via Landschapskrant, website, …

Doelstelling

Doelgroep van geïnteresseerden op regelmatige basis informeren over:

- natuur en landschap in de streek

- de werking van RLSD en partners

- de activiteiten in de regio

Een bijkomende doelstelling is meer bezoeken genereren aan onze website.

Omschrijving

Regelmatige digitale nieuwsbrief (richtfrequentie: maandelijks). In eerste instantie wordt gestart met één

nieuwsbrief, op termlijn kan die aangevuld worden met thematische nieuwsbrieven over de verschillende

aspecten van de werking RLSD.


Verstuurde nieuwsbrieven:

- februari: Landbouwer als landschapsbouwer ; Tel dit weekend de vogels in jouw tuin ; Trage weg aan

de Scheve villa van Berlare is opnieuw vlot toegankelijk ; Boeiende akkers

- maart: De nieuwe landschapskrant is uit ; kom wandelen op de Scheldehappening ; kom op

paasmaandag naar de Steenovens in St-Amands ; Weidevogels in de Kalkense meersen

- april: stort wordt bos in Schelle ; trage wegen in Melle ; Jagers zaaien bloemen ; aanbieders knothout

gezocht

- Juni: Landbouwers werken mee aan mooier landschap ; bezoek eens een vlasrootput in Klein-Brabant

; nieuwe woningen voor zwaluwen in Kruibeke ; bezoek gratis de Steenovens met audioguide ; geniet

deze zomer van ons landschap

- Juli: Kom spelen in de Vaag ; Houten Kruiswegel hersteld en gevierd ; ravotten op een ‘wild landje’ ;

test je natuurkennis en win een mooie prijs

- Augustus: terug naar school langs trage wegen ; kom naar de ‘dag van de landbouw’ ; 2000 poelen in

Vlaanderen

- September: De nieuwe landschapskrant is er ; iedereenwelkom tijdens de week van het bos ;

fluistertocht in de Hemelse Rij in Berlare

- Oktober: Kom morgen spelen in de Vaag (Waasmunster) ; Trage wegen in Waasmunster ; in de bres

voor poelen ; Dag van de trage weg

- November: Kom zondag wandelen in Laarne ; dag van de natuur ; maak zelf je wilgenhut ; meters &

peters gezocht ; Bornem vroeger en nu

- December: eindejaarswensen, badge een boom, planten van hier te koop, sluit het jaar af met een

stiltewandeling

Aantal abonnees eind 2012: 1.036

Gepland 2012

Ook in 2012 zullen we maandelijks een digitale nieuwsbrief versturen.


89

Gelinkte acties Landschapskrant (actie 24), website (Actie 25) ,

Actie 28: Social media


Doelgroepen

Mensen die onze facebook pagina 'leuk' vinden en zo op de hoogte blijven van ons nieuws

Doelstelling

Momenteel heeft het RLSD enkel een Facebookpagina. Op andere sociale media zoals twitter zijn we (nog niet)

actief. Doelgroep van geïnteresseerden op regelmatige basis informeren over korte weetjes, evenementen.

Een bijkomende doelstelling is meer bezoeken genereren aan onze website.

Omschrijving

In de mate van het mogelijke probeert de communicatiemedewerker wekelijks een bericht te posten op de

faceboekpagina van RLSD

Resultaten in 2012 (op datum van 20/12/2012)

Totaal aantal vind-ik-leuks 108

Planning 2013 Verder zetten van berichtgeving zoals in 2012.

Actie 29 NME loket

Idee / Initiatiefnemer: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, RLSD, Startjaar: 2007, Trekkers: Ann Sels,

Catherine Tydgat, Els Dever, Julie Decuyper

Partners: Alle NME actoren in de streek

Doelgroepen: De NME actoren uit de streek zijn de doelgroep voor het proces rond NME netwerking. Het

brede publiek is de doelgroep voor de producten die door het proces gegenereerd worden. Afhankelijk van

product tot product kan de doelgroep specifieker omlijnd worden (bvb. leerlingen basisonderwijs,

natuurgidsen, bezoekers streek, …).

Doelstelling

- Coördineren en promoten van het bestaande natuur- en milieu educatief aanbod in de regio.

- Stimuleren en ondersteunen van onderlinge samenwerkingsverbanden tussen de verschillende NME

actoren in de streek.

- Functioneren als aanspreekpunt voor vrijwilligers; organiseren van vorming, bijscholing en inzetbaarheid

voor vrijwillige educatieve krachten.

- Uitbouwen van een informatiepunt waar geïnteresseerden terecht kunnen voor info en documentatie,

advies, uitleenmateriaal, ondersteuning bij streekinitiatieven, …

- Verzorgen van de contacten, vertegenwoordiging en samenwerking met de verschillende streekcentra en

met de NME actoren buiten de streek.

Omschrijving

In het werkingsgebied van RLSD worden op heden door verschillende NME actoren reeds tal van initiatieven

ontwikkeld rond NME. Deze initiatieven zijn in de regel zeer waardevol. Tussen de verschillende actoren zijn er

evenwel niet altijd contacten en wordt er niet vaak onderling overlegd of samengewerkt. Zo gaat veel kostbare

tijd en energie verloren.

De opstart van de NME werking van RLSD vormde hét moment om aan deze problematiek tegemoet te komen.

In plaats van hals over kop van start te gaan met een eigen aanbod aan educatieve activiteiten en zich op te


90

werpen als een bijkomende NME actor wenst RLSD in de eerste plaats in te zetten op samenwerking,

afstemming en planning van NME in haar werkingsgebied.

Na de individuele gesprekken worden de verschillende actoren een eerste maal samen geroepen. Bedoeling is

dat uit deze (en volgende) samenkomst concrete acties groeien die voornoemde taken mee realiseren.

Volgende concrete acties kwamen uit de brainstorm en werden als prioritair bestempeld:

- Een gecentraliseerde NME kalender

- In de kijk zetten van de NME actoren in de Landschapskrant

- Educatieve projecten/activiteiten waar samengewerkt word tussen de diverse NME actoren uit de streek

- Samenwerken aan brede publieksevenementen

- Gezamenlijke publicaties

- Ondersteuning van NME-actoren met veldwerkmateriaal


Na de eerste uitbouw van het NME netwerk werd aan het netwerk gewerkt door uitbouw van de concrete

prioritaire actiepunten zoals de materiaaluitleenpost, en een gedeelde activiteitenagenda.. Deze acties zitten

nu ingebed in onze algemene werking. In dit verslag geven we een overzicht van alle gedane acties en zullen we

dieper ingaan op de nieuwe activiteiten die dit NME-netwerk en NME in de streek ondersteunen. Per actie

wordt ook een vooruitblik naar 2013 gegeven.

Samenwerking en financiering: De realisatie van voorliggend project is zeer sterk afhankelijk van de

medewerking van en de onderlinge samenwerking tussen de betrokken NME actoren. De visie op de NME

werking van RLSD werd vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst met de dienst NME van de Provincie

Oost-Vlaanderen. Via deze samenwerkingsovereenkomst verleent de provinciale dienst NME aan RLSD een

jaarlijkse ondersteuning van € 20.000 voor de realisatie van het NME netwerk in de streek. In overleg met het

PIME zal RLSD zoveel mogelijk samenwerken met NME-actoren in concrete projecten in Klein-Brabant.

Aangezien het PIME zelf met het ANNET zorgt voor NME-netwerking op provinciaal niveau moet deze taak niet

opgenomen worden door RLSD. Wat niet wegneemt dat er geen samenwerking is natuurlijk.

Nazorg: NME netwerking is een dynamisch gegeven. De netwerking vormt de kern van de NME werking van

RLSD. RLSD engageert zich dan ook om het netwerk blijvend te ondersteunen en actief te houden.

Gelinkte acties: Alle volgende NME activiteiten waar RLSD in participeert

Actie 29 a Gezamenlijke communicatie NME aanbod

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels, Els Dever, Partners:

NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME

Doelgroepen: Brede publiek

Doelstelling: Gezamenlijk communiceren over het NME aanbod in de streek om het brede publiek zo efficiënt

mogelijk te bereiken.

Omschrijving: RLSD communiceert op regelmatige basis over het aanbod van alle NME-actoren. Dit gebeurt

enerzijds via bestaande communicatiemiddelen zoals de landschapskrant of de website. Anderzijds kunnen

hiervoor ook nieuwe initiatieven genomen worden zoals een gezamenlijke wervende folder, de aanmaak van

flyers, een extra digitale nieuwsbrief of de coördinatie van ingave in cultuurdatabank of prettig geleerd


- Website: Alle NME actoren worden voorgesteld op onze website:

- Gemeenschappelijke, digitale activiteitenkalender van de streek:

Elke NME-verantwoordelijke van een vereniging heeft een eigen login om activiteiten in te voeren op de

gemeenschappelijke kalender. In 2010 werden 224 activiteiten ingevoerd, in 2011 waren dit 222 activiteiten

en in 2012 werden 164 activiteiten ingevoerd. Het aantal ingevoerde activiteiten ging dus naar beneden zie

onderstaande figuur. Maar het online bezoekers aantal van de kalender bleef behouden (2010: 1804; 2011:


91

4286; 2012: 4164). Ondanks een nieuwe vorm van verspreiding van de landschapskrant blijft onze site en

met name de digitale activiteitenkalender trouwe bezoekers hebben. Bezoekers zien op onze hompage

onmiddellijk de mogelijkheden om deel te nemen aan een activiteit. De pagina "activiteiten in de regio" is

dan ook na de "home pagina" de meest bezochte pagina van onze website.

Verder worden de evenementen die we zelf (mee)organiseren gepromoot via de kalender van Uit in

Vlaanderen en via de websites van de NME-partnerorganisaties.

- Landschapskrant:

Telkens wanneer een nieuwe landschapskrant uitkomt, roepen we alle NME-verantwoordelijken op om

activiteiten in te voeren in de online agenda. Immers vlak na het verschijnen van de landschapskrant kent

de site altijd een piek in bezoekersaantallen. Zo kunnen alle activiteiten in de kijker komen te staan.

In de landschapskrant zelf blijft nog steeds 1 pagina voorbehouden voor de NME-actoren in de regio. Om

een selectie in de veelheid van activiteiten te maken werken we regelmatig met een thema:

In 2012 stelden we enkel in de lente een thema voor waarbinnen mogelijke activiteiten geselecteerd

werden om op deze pagina gepromoot te worden. De lente-editie zette de Schelde in de kijker. Aanleiding

hiervoor was de Scheldehappening waar vele NME-actoren actief aan deelnemen. In de landschapskrant

0

1000

2000

3000

4000

5000

2010 2011 2012

aantal bezoekers op de digitale

kalender

aantal bezoekers op de

digitale kalender

0

50

100

150

200

250

2010 2011 2012

Aantal ingevoerde activiteiten

Aantal ingevoerde

activiteiten


92

werden hun activiteiten in de kijker gezet. De herfsteditie had voor de verandering geen echt thema zodat

vele NME-actoren een kans hadden om een activiteit naar keuze te promoten.

- Digitale nieuwsbrief: op vraag kunnen we evenementen van NME-actoren promoten in de digitale

nieuwsbrief. De evenementen die we zelf (mee)organiseren, worden altijd in de digitale nieuwsbrief

aangekondigd

- Flyers:

Voor brede publieksactiviteiten verspreiden we regelmatig flyers in samenwerking met partners.

- De Scheldehappening (2012) werd eveneens gepromoot met een flyer (26 000 ex) die op

kosten van Rivertours wordt gedrukt en verspreid en waarin het volledige programma van de

dag staat opgenomen.

- Speelbos De Vaag werd ingehuldigd tijdens de week van het bos. Op deze manier konden we

in de huisstijl van "week van het bos" gratis 1500 flyers versprieden onder alle lagere school

kinderen in Waasmunster.

Gepland komende jaren

Elk van deze communicatiemiddelen blijkt zeer waardevol. In de toekomst zullen we blijvend zo breed mogelijk

communiceren over de diverse NME-activiteiten in de regio. Het aantal activiteiten in de online agenda blijkt

licht te dalen. In 2013 zullen we de verschillende verenigingen aansporen om dit medium nog beter en

frequenter te gebruiken. Zodat het aantal activiteiten constant blijft of kan stijgen.

Financiering: Samenwerkingsovereenkomst Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, projectmiddelen,

betrokken gemeentes

Actie 29 b : Afstemming NME aanbod

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Ann Sels, Partners: NME

actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Doelgroepen: Brede publiek

Doelstelling: Onderling afstemmen van de NME activiteiten in de streek.

Omschrijving: In het werkingsgebeid van RLSD ontwikkelen verschillende NME actoren al tal van initiatieven

rond NME. Deze initiatieven zijn in de regel zeer waardevol. In het verleden bleken er tussen de verschillende

actoren niet altijd contacten te zijn, waardoor er weinig onderling werd overlegd of samengewerkt. Hierdoor

gingen heel wat kansen verloren. Van bij de start van het proces rond netwerkontwikkeling organiseerde RLSD

overlegmomenten en werden de activiteitenkalenders actief opgevraagd om overlap na te gaan. In de

beginjaren was dit echt nodig. Nu blijkt dat er door de werking van RLSD een klimaat tot stand is gekomen

waarbij de verschillende verenigingen vaak informeel en tijdens projecten met elkaar in contact komen.

Verslag 2012

Door de goede werking van RLSD en meer specifiek de NME-netwerking van de afgelopen jaren bleek er nog

maar zeer weinig problematische overlap in 2012 tussen de verschillende NME-activiteiten in de streek.

Integendeel er wordt steeds meer samengewerkt aan diverse projecten en de Scheldehappening in het

bijzonder. Het doel is om dit evenement samen uit te dragen tot hét natuurrecreatieve evenement van de

streek. Door iedereen van het prille begin bij dit evenement te betrekken, zorgen we ervoor dat 1) de

verenigingen elkaar beter leren kennen en samenwerking opzoeken en 2) dat er tijdens de rest van het jaar

geen problematische overlap is wat betreft grote en brede publieksactiviteiten.

Zo legden we in 2012 de contacten met Scaldwin om te komen tot een samenwerking in 2013 tussen de

'internationale Scheldeweek' en de Scheldehappening. Zie ook volgende actie voor meer informatie.

Gepland 2013

RLSD wil de Scheldehappening i.s.m. Scaldisnet in de toekomst jaarlijks organiseren met een breed netwerk aan

lokale NME-actoren. In het kader van netwerkontwikkeling is de doelstelling: zorgen voor het cement tussen al


93

deze partners. We zullen steeds alert zijn voor mogelijke samenwerkingspartners en zullen open staan voor

ieders relevante inbreng.

Actie 29 c : Evenementen

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Ann Sels en Els Dever

Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt,

Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen,

Pasar, Gezinsbond, gemeentes…)


Doelstelling: Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter

(natuur, landschap, folklore en traditie, erfgoed, …)

Omschrijving

Om erkend te blijven, dient RLSD jaarlijks 3 evenementen te organiseren (of mee te organiseren) waaraan

telkens minimum 100 mensen deelnemen. Deze evenementen groeien in de regel vanuit spontane oproepen

van lokale organisaties opgenomen in het NME streeknetwerk. Doel van evenementen is niet zozeer RLSD

bekend maken, wel mensen sensibiliseren voor de natuur en het landschap in de streek. Heel vaak wordt met

deze evenementen ingepikt op thematische dagen (bvb. dag van de aarde 22 april, dag van de biodiversiteit,

open monumentendag, dag van de trage weg, week van het bos, dag van de landbouw, dag van het park, dag

van de natuur, …)


In 2012 was RLSD organisator en/of medeorganisator van vier evenementen voor het brede publiek.

- Scheldehappening op paasmaandag 9 april:

Omschrijving en doelstelling:

RLSD zorgt voor het inhoudelijk aanbod rond Schelde en natuur door alle NME-verenigingen uit te

nodigen tot deelname aan dit evenement. In 2012 was het thema "natuur en erfgoed". Hierbij is het

varen op de Schelde aan 1 euro een echte publiekstrekker. Met de organisatie van de

Scheldehappening willen we de mooie getij-beïnvloedde Scheldenatuur in de kijker zetten.

Evaluatie en indicatoren:

De editie van 2012 op paasmaandag 9 april kreunde onder het gure weer. Felle wind en buien

teisterden deze editie. Tegen de verwachtingen in kochten nog 5200 mensen een bootticket en lokten

voornamelijk de musea en de wandelingen toch nog heel wat bezoekers/deelnemers. We schatten dat

ongeveer 7000 mensen deelnamen aan deze scheldehappening.

Het programma was dan ook nog uitgebreider dan tijdens de tweede editie. 66 verschillende

verenigingen/gemeentes/ organisaties/musea zorgen voor een aanbod of medewerking aan het

evenement.

RLSD voorzag verschillende activiteiten in het kader van het Trage Wegen project in de Steenovens in

Sint-Amands. Meer info zie actie 21 trage wegen.

Indicatoren:

In de figuren x en y ziet u de evolutie van de afgelopen 3 edities van de Scheldehappening. De eerste

twee edities kenden prachtig zomers weer en voornamelijk de editie 2011 werd daardoor een

overrompeling. Ondanks het gure weer viel en bezoekersaantal toch niet volledig in het water en

verkochtten we zelfs nog meer boottickets (zeer betrouwbare indicator) dan in 2010. Ook de evolutie

in deelnemende verenigingen stemt hoopvol dat we op weg zijn naar een traditie die jaarlijks herhaald

kan worden dankzij de inzet van vele streek organisaties.


94

- Inhuldiging Kasteelpark in Berlare: 27 mei 2012, Dag van het Park

Het Regionaal Landschap Schelde-Durme is betrokken bij de uitvoering van het goedgekeurde

parkbeheerplan voor het kasteelpark in Berlare. Tijdens de Dag van het Park werden in samenwerking

met Heem- en Oudheidkundige Kring Berlare drie begeleide wandelingen met aandacht voor natuur-

landschaps- en cultuurhistorie van het park georganiseerd. Hier namen 110 mensen aan deel.

- Opening speelbos De Vaag in Waasmunster: 20 oktober 2012

RLSD zorgde eind 2011 begin 2012 mee voor de herinrichting en

achterstallig natuurbeheer van het speelbos De Vaag in Waasmunster.

Op 20 oktober werd het speelbos officieel ingespeeld en werd de nieuw

aangelegde vuurput op een mysterieuze manier ingehuldigd. Het

programma was heel divers van herders tot saptrappen van

boswachters met weetje over het bos tot bosvrouwtjes die creatief aan

de slag gingen met bos. Natuurlijk was er veel ruimte voor vrij spel. Met

een woudloperskeuken georganiseerd door de lokale jeugdbewegingen

liep de namiddag vlot over naar het avondgedeelte waar de

0

2000

4000

6000

8000

10000

2010 2011 2012

Aantal bezoekers op de

Scheldehappening

aantal geschatte extra

bezoekers (te voet, met

de fiets)

aantal verkochtte

boottickets

0

10

20

30

40

50

60

70

2010 2011 2012

aantal deelnemende organisaties aan

de Scheldehappening

aantal deelnemende

organisaties


95

Vuurmeesters voor een mystieke vuuranimatie zorgde en iedereen kon genieten van een groot

kampvuur. RLSD trok dit evenement waaraan vele lokale partners mee hielpen: Natuurpunt Zuid-

Waasland, gemeente Waasmunster, VVV Waasmunster, Agentschap voor Natuur en Bos (ANB),

Vlaamse Landmaatschappij (VLM), Onroerend Erfgoed, provincie Oost-Vlaanderen, Natuuratelier

Sombeke en de lokale jeugdverenigingen. Naar schatting kwamen er in de namiddag een 400'tal

kinderen en gezinnen spelen en 's avonds genoten 300 mensen van het kampvuur. In het totaal

verwelkomden we 700 bezoekers.

Foto' s en meer info vind je hier:

http://www.rlsd.be/wat_doen_we/natuureducatie/speelnatuur/spelen_op_de_vaag

- Landschapswandelingen Gestroomlijnd Landschap: Maanbeek, Laarne 18 november 2012

De vallei van de maanbeek en de Laresloot vormt de natuurlijke verbinding tussen de Kalkense

Meersen en de Damvallei. In het project Gestroomlijnd Landschap werkt RLSD mee aan de versterking

van deze natuurverbinding, een betere waterhuishouding en de herwaardering van de waterlopen in

het landschap. Tijdens een geleide wandeling kunnen bewoners en geïnteresseerden deze

natuurverbindingen ontdekken. De basisscholen uit de buurt lieten zich inspireren door "het leven in

en rond het water" hun land-art kunstwerken worden tentoongesteld langs het wandelparcours. Na

afloop van de wandelingen was er randanimatie op het domein van 't Kattenheye. RLSD was

medeorganisator van het evenement. We verwelkomden 125 wandelaars.

Gepland 2013

1 april: Ook in 2013 zal RLSD opnieuw de Scheldehappening organiseren samen met Scaldisnet. Het thema

voor 2013 is "vissen". In 2013 zal de scheldehappening het slotevenement zijn van de "internationale

Scheldeweek van Scaldwing". De Scheldehappening wordt een traditie en een jaarlijks weerkerend evenement.

23 april: wilde landjes opentuin dag De Schorre.

26 mei: Project Scheldehelden ‘De Vliet’ inhuldiging op Dag van het Park in Schelle (door cultuurdienst Schelle –

Hemiksem)

22 september: ‘Wondermooie wielen’ publieksdag Bornem (door dienst toerisme Bornem)

Datum onbekend: evenementen rond trage wegen in Oost-Vlaanderen

Financiering: Structurele middelen RLSD, eventuele cofinanciering vanuit (toeristische, gemeentelijke)

projectpartners, eventuele projectfinanciering

Actie 29 d : Samenwerkingsverbanden andere dan evenementen

Idee / Initiatiefnemer: Op vraag van NME actoren kan RLSD ondersteuning bieden of als trekker optreden om

projecten met een duidelijke natuur educatieve invalshoek mee te ondersteunen, Startjaar: 2011, Trekker: Ann

Sels

Partners: Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Middenveldverenigingen actief in de streek (Natuurpunt,

Landelijke Gilden, Toerisme Scheldeland, vzw Durme, Toerisme Waasland, VVV's, KVLV, heemkundige kringen,

Pasar, Gezinsbond, …)


Doelstelling: Brede publiek op laagdrempelige manier laten kennis maken met het streekeigen karakter

(natuur, landschap, folklore en traditie, erfgoed, …)

Omschrijving: De beste manier om NME-actoren binnen onze streek meer met elkaar in contact te brengen is

door het ondersteunen en stimuleren van samenwerkingsverbanden rond concrete projecten. Binnen het

NME-loket krijgen we regelmatig de vraag tot ondersteuning van samenwerkingsprojecten. Indien het

financieel haalbaar is gaan we hier steeds op in om zo het NME-netwerk in de streek al doende te verstevigen

en zorgen voor een solide basis in de toekomst.


- Wilde landjes in Klein-Brabant:


96

Met dit project wil het Regionaal Landschap Schelde-Durme scholen ondersteunen in de aanleg van

een "groen schoolplein". Een groen schoolplein is zo ontworpen dat er "wilde landjes" aanwezig zijn.

Het gaat hier om speelnatuur dat het vrij spel van kinderen en natuur stimuleert. Vanzelfsprekend

biedt de aanwezigheid van natuur op school ook educatieve kansen. Leerkrachten zullen met de

natuur nabij veel makkelijker met de kinderen naar buiten trekken voor een leerwandeling of een

andere natuureducatieve activiteit.

RLSD bood ondersteuning dmv expertise, begeleiding en middelen aan het schoolteam en de

trekkersgroep wild landje op 4 verschillende scholen en 1 crèche in Klein-Brabant. In samenwerking

met Natuurpunt Educatie werd een workshop bijenhotel georganiseerd op OLVPLS in Bornem. Op de

Huveneersschool realiseerden de trekkersgroep ism het Beeldend Mozaïekatelier een 10-meterlange

mozaïekbank ontworpen en gemaakt door alle kinderen van kleuter tot 6e leerjaar. De workshop

bouwen met wilg werd verzet naar januari 2013. Deze zal doorgaan op de Schorre in Sint-Amands.

Financiering: provincie Antwerpen

Partners: provincie Antwerpen, Mos Antwerpen, gemeentes sint-amands, Bornem, Puurs en Schelle,

lokale verenigingen (natuurpunt, JNM, VELT,..), natuurpunt Educatie, Beeldend Mozaïekatelier, de

deelnemende scholen.

Foto's en meer info vind je hier:

http://www.rlsd.be/wat_doen_we/natuureducatie/speelnatuur/wilde_landjes_klein_brabant

- Begeleiding Kikvorst, Kruibeke:

RLSD ondersteunde het jeugdatelier Kikvorst bij het participatieproces en het ontwerp van hun

verwaarloosd stukje wilgenbos. Een masterplan werd uitgetekend waarmee Kikvorst in zijn werking

verder aan de slag kan om natuur en cultuur met elkaar te verbinden in een speelse, avontuurlijke en

natuurlijke omgeving. Meer info: http://jeugdatelierkikvorst.wordpress.com/speelbos-groeit/

- Vergroening Internaatsdomein, Dendermonde

In het najaar van 2012 gingen de kinderen van het internaat van Dendermonde aan de slag om het

groene domein rond de gebouwen op een duurzame manier in te richten. Het Regionaal Landschap

tekende de plannen, begeleidde de werken en de stad Dendermonde voorzag logistieke en financiële

steun. Zie ook actie landschapsloket

Gepland 2013

- Wild Landje op de Schorre:

Opvolger van het project Wilde Landjes in Klein-Brabant. De Schorre was één van de deelnemende

scholen aan dit project. Zij hebben een groot terrein met heel veel potentieel voor speelnatuur.

Provincie Antwerpen zorgde voor subsidies van 8000 euro, de oudervereniging cofinancier het project

met 1000 euro. RLSD trekt de uitvoeringswerken: haagplantacties, speelbos aanplanten, graven poel,

aanleg speelheuvels, wilgenhutten-bouwen-workshop,…

- Jury wedstrijd Scheldelei: Kruibeke

RLSD maakt deel uit van de ontwerpwedstrijd van de toegangspoort van het GOG Kruibeke. RLSD zit in

deze jury met het oog op de beoordeling van de kansen voor natuurbeleving en speelnatuur in het

ontwerp. Dit is een samenwerking met ANB.

- Ondersteuning natuurinrichtingsproject Berlare Broek-Donkmeer. In dit project is er een zone waar

ruimte is voor wilde speelnatuur. RLSD zal de gemeente ondersteunen bij het participatieproces en

advies verlenen bij het ontwerp en inrichting.

Meer info zie actie gebiedsgeïntegreerde werking.

- toekomst: vrij spel voor natuur en kinderen


97

Als regionaal landschap krijgen we regelmatig de vraag samen te werken rond speelbossen en

vergroening van speelplaatsen/terreinen. We willen in de toekomst graag blijven ingaan op deze

vragen. NME gaat immers verder dan een begeleide wandeling en veldwerkmateriaal. Kinderen van nu

zijn de volwassenen van later. Jeugdherinneringen gaan heel vaak terug naar het vrij rondscharrelen in

de natuur. Van hieruit groeit het respect voor natuur en landschap. Door kinderen de ruimte te geven

om in een natuurlijke en avontuurlijke omgeving vrij te kunnen spelen, werken we dus actief aan

draagvlakverbreding in de toekomst. Dergelijke projecten zijn tijdsintensief wegens de noodzakelijke

zorg voor participatie van alle betrokken actoren. Bovendien zijn er ook aanzienlijke kosten verbonden

aan de uitvoering. We hopen in de toekomst hier middelen voor te vinden.

Financiering: Structurele middelen RLSD, eventuele cofinanciering vanuit (toeristische, gemeentelijke,

educatieve) projectpartners, eventuele projectfinanciering

Actie 29.e : Gidsenwerking

Idee / Initiatiefnemer: RLSD, Startjaar: 2008, Trekker: Catherine Tydgat, Ann Sels, Partners: Provincie Oost-

Vlaanderen dienst NME, Doelgroepen: Gidsen in de streek, Groepen en Scholen in de streek

Doelstelling: Organiseren van vormingen voor gidsen in de streek. Thematische aanvullingen bieden op het

NME-aanbod in de streek. Als NME-loket zorgen voor een link tussen vragers en aanbieders van een gegidste

wandeling volgens een bepaald thema op maat van de groep.

Omschrijving

De gidsenwerking groeide in de schoot van Zwaluwen op school. Er bleken in Vlaanderen geen specifieke

educatieve wandelingen te zijn waarbij een gids op bezoek bij de boer(en)zwaluw ging met een klas. Daarom

organiseerden we een opleiding tot zwaluwgids. Een aantal jaren was het mogelijk voor scholen om gratis een

zwaluwgids aan te vragen. Ondanks herhaaldelijke promotie bleek deze formule niet aan te slaan. We moeten

het over een andere boeg gooien. Vanaf 2013 zullen we onze zwaluwgidswerking intens promoten gedurende

een bepaalde periode (1 à 2 weken) in één bepaalde gemeente. Jaarlijks kiezen we een andere gemeente.

Scholen kunnen gedurende die periode een zwaluwgids boeken. In het kader van andere projecten organiseren

we in de streek vormingen voor gidsen: bijvoorbeeld stiltegidsopleiding en moord in de poel. Ook deze

themawandelingen met gidsen kunnen door groepen aangevraagd worden. Promotie gebeurt via onze site en

de sites van partners. Praktisch: de groepen reserveren bij het NME-loket, de groep betaalt 35 euro voor 1 gids.

De gids ontvangt van RLSD een vrijwilligersvergoeding en is verzekerd.


- Opleiding Moord in de Poel, in Temse: Volledige dag: 3 april 2012, 12 deelnemers, Partners: gemeente

Temse, vzw Mondina, Financiering: structurele middelen RLSD

- Moord in de poel voor alle 5e

en 6e leerjaren in Temse: van 14 tot 25 mei kregen alle 5

e en 6

e leerjaren

in Temse de kans om met een opgeleidde gids het spel "Moord in de poel" te spelen aan één van de

educatief ingerichtte poelen door RLSD. 15 klassen bezochten de plaats van de moord, 218 kinderen

gingen op zoek naar de moordenaar. 10 verschillende gidsen begeleidden de groepen en deden

ervaring op in het begeleiden van "moord in de poel".

- Werking Zwaluwgidsen: We legden de focus op het aanbod zwaluwgidsen en het huisbezoek of bezoek

aan de boer dat een lagere school in onze regio kan ondernemen. Het regionaal landschap zorgt voor

de match tussen gids, boer en school zodat het bezoek op een vlotte manier kan plaatsvinden. In 2012

gingen 2 scholen op bezoek gingen bij de boer(en)zwaluw.

- Werking Stiltegidsen:

De stiltegidsen begeleiden 17 wandelingen bereikten in het totaal 434 stiltezoekers en gebruikten

regelmatig de stiltekoffer.

Meer info: zie actie 23: stiltegebieden


98

Gepland 2013

Vanaf 2013 zullen we onze gidsen actief en doelgericht er op uit sturen: zwaluwen op school in Dendermonde:

april tot juni, moord in de poel in Sint-Amands en Hamme, stiltegidsen in Bornem. Alle gidsen zijn ook door

groepen vrij te reserveren op een moment naar keuze. In 2014 evalueren we deze manier van werken. We

willen alleszins de gidsen in onze streek blijvend ondersteunen en op vragen van scholen en groepen kunnen

inspelen. In Bornem draait de stiltewerking zeer goed binnen de lokale NME-organisaties. Dit is een sterkte die

we niet willen ondergraven.

Samenwerking: Gemeentes, stilteplatform Bornem, natuurpunt educatie, lokale natuurpuntafdelingen

Financiering: Structurele middelen, sponsoring, project middelen

Gelinkte acties: Materiaaluitleenpost

Actie 29 f: Uitleenpost voor NME materiaal

Idee / Initiatiefnemer: NME actoren uit de streek / RLSD, Startjaar: 2009, Trekker: Catherine Tydgat

Partners: NME actoren uit de streek, Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, PIME, verschillende NME centra

binnen en buiten de regio die hun materiaal ter beschikking stellen van de uitleenpost

Doelgroepen: Doelgroepen zijn verenigingen, NME actoren en gidsen; scholen en particulieren en

milieudiensten van stad en gemeenten.

Doelstelling: De verschillende doelgroepen ondersteunen in hun NME-werking door gratis uitleenbaar

educatief veldwerkmateriaal in hun streek te voorzien.

Omschrijving

De uitleenpost stelt een ruim aanbod aan NME materiaal ter beschikking, gaande van klein educatief materiaal

(schepnetten, vlindernetten, loupepotjes, zoekkaarten, fluovestjes, verrekijkers, …) over groter en kostbaarder

materiaal (batdetector, nachtvlinderval, volgspot op batterij, binoculair, flexcam, kit voor chemisch

wateronderzoek, kit voor bodemonderzoek, grondboor, decibelmeter, telescoop, …) tot meer thematisch en

gespecialiseerde zaken zoals thematische koffers (waterkoffer, bodemkoffer, boskoffer, weidevogelkoffer, …),

natuureducatieve spelen en educatieve tentoonstellingen (fototentoonstelling, zwaluwtentoonstelling, …).

Het volledige aanbod en de uitleenvoorwaarden staan in de digitale catalogus op onze website onder de

rubriek 'Wat kan jij doen? – materiaaluitleenpost'. Alle ontleningen gebeuren via reservatie en met een

overeenkomst. Met uitzondering van de door De Kaaihoeve ter beschikking gestelde koffers zijn de ontleningen

gratis; wel wordt voor sommige stukken een waarborg gevraagd.


Na het voorbereidende werk van 2009 werd in september 2010 de materiaaluitleenpost officieel gelanceerd. In

de loop van 2010 werd al het NME materiaal verzameld, werd een praktische regeling opgesteld ter ontlening

van het NME materiaal en werd een promotiecampagne naar verenigingen, gidsen en leerkrachten opgezet. Er

werd een mailing gedaan naar het NME-netwerk, naar alle gidsen en naar alle scholen via het adresbestand van

MOS. Op dit momtent loopt de reguliere werking van de materiaaluitleenpost goed, met jaarlijks meer dan 50

ontleners die langskomen om hun gereserveerde veldwerkmateriaal op te halen.

In 2012 werden twee nieuwe "natuur-werk-koffers" toegevoegd aan de materiaaluitleenpost:

De “bijenhotel-bouw-koffer” ( snoeischaren, takkenschaar, bankvijzen, bankschroef, boormachine, houtboren,

oorbeschermers) en de "bouwen-met-wilg-koffer" (snoeischaren, takkenscharen, ijzerzagen, houtzaag, spade,

grondboren). Financiering gebeurde door Provincie Antwerpen binnen het project "wilde landjes in Klein-

Brabant.


99

In 2012 bereikten we ongeveer evenveel ontleners als in 2011. We voerden geen speciale promotiecampagnes.

Het lijkt er dus op dat de materiaaluitleenpost redelijk gekend is in de streek en dat men de weg ernaar kan

vinden. Ook blijkt hieruit dat de materiaaluitleenpost tegmoet komt aan een vraag naar educatief

veldwerkmateriaal in onze regio.

0

10

20

30

40

50

60

2010 2011 2012

Aantal ontleners per jaar

aantal ontleners per

jaar

37%

25%

14%

10%

14%

Wie ontleende educatief

veldwerkmateriaal in 2011?

verenigingen

gidsen

stad /

gemeenten

scholen

anderen

41%

7%

17%

17%

18%


veldwerkmateriaal in 2012?

verenigingen

gidsen

stad /

gemeenten

scholen

anderen


100

Interessant is het om te kijken naar de doelgroepen die we bereiken. We zien dat de NME-actoren

(verenigingen) procentueel nog steeds de grootste groep is. Positief is dat we meer scholen en steden en

gemeentes kunnen bereiken. Individuele gidsen bereiken we dan weer minder.

In 2011 waren ontlener voornamelijk geïnteresseerd in het los veldwerkmateriaal. In 2012 merken we op dat

de verdeling tussen de verschillende ontleenbare types veldwerkmateriaal mooi verdeeld is. De helft van de

ontleningen zijn los veldwerkmateriaal, de andere helft is mooi verdeeld over tentoonstellingen, educatieve

pakketten en spelen en thema materiaalkisten. We kunnen dus concluderen dat ver verschillende types

materiaal in de materiaaluitleenpost regelmatig ontleend worden.

Gepland 2013

De reguliere werking wordt verder gezet.

0

5

10

15

20

25

verenigingen gidsen stad /

gemeenten

scholen anderen


veldwerkmateriaal?

2011

2012

17%

4%

9%

70%

Welk materiaal werd ontleend in 2011?

tentoonstelling

en

educatieve

pakketten en

spelen

materiaalkisten

27%

8%

15%

50%

Welk materiaal werd ontleend in

2012?

tentoonstellin

gen

educatieve

pakketten en

spelen

materiaalkist

en


101

Financiering: Samenwerkingsovereenkomst Provincie Oost-Vlaanderen dienst NME, Financiering in natura via

ter beschikking stellen van materiaal door NME centra binnen en buiten de regio

Gelinkte acties: Actie 29 e NME loket: gidsenwerking

Actie30 : "Educatieve ontsluiting Steenovens "


Partners Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon vzw (Kvns)

Doelgroepen

bewoners van de regio, toeristen, scholen uit de regio

Doelstelling Educatief aanbod uitwerken voor deze site

Omschrijving

Het project Steenovens in Sint-Amands is een multifunctioneel en inclusief project, opgezet rond een

historische site met een hoge erfgoedwaarde. De Steenovens hebben een verleden dat ver in de geschiedenis

teruggaat en hebben achtereenvolgens en/of tegelijk gefungeerd als veer over Schelde, handelsplaats, plek van

veldovens (steenovens), blekerij en tenslotte, sinds de 16de

eeuw, als boerderij. Verlaten in 1937, kwam het

verval van de gebouwen langzaam te verkommeren tot een ruïne in de jaren 1980. In de loop van de jaren

1990 werd de site aangekocht en de omliggende gronden in erfpacht genomen door KVNS.

KVNS startte de ontwikkeling van een breed inhoudelijk verhaal en werkt samen met partners aan een zinvolle

inhoudelijke invulling van het project. Daarnaast werkt KVNS aan de restauratie van de site.

De KVNS staat in voor de volledige coördinatie van de restauratie van de site en voor de ontwikkeling van een

breed inhoudelijk verhaal. De pijlers van dit verhaal zijn gesteund op vier doelstellingen: sociaal, cultureel,

toeristisch en educatief. Voor het educatieve aspect werd door KVNS een PDPO dossier ingediend. RLSD

engageert zich om de educatieve doelstelling mee te realiseren.


Na de voorbereidende stappen – gerealiseerd in 2011 - kwamen we tot de conclusie dat we grotendeels

zouden afstappen van het initiële idee om een permanente tentoonstelling uit te werken voor de Steenovens

en wel om volgende redenen:

- de site is onvoldoende 'klaar' voor het opstellen van een tentoonstelling: dit vergt openingsuren, een

onthaalfunctie, een degelijke tentoonstellingsruimte en zo meer.

- de site is nog volop in evolutie en een tentoonstelling kan minder inspelen op veranderingen op de

Steenovens

- een tentoonstelling is een eerder 'passieve' belevenis van een site en het omringende landschap. We

streefden naar een actieve belevenis met doe-opdrachten die het voor kinderen én volwassenen interessanter

en tot een beklijvende ervaring maakt!

Verdere stappen:

• Opmaak van een conceptnota: als basis voor de briefing voor het uitvoerende bureau

• Opmaak van een stappenplan: om de verdere werking te concretiseren

• Schrijven van eerste basisteksten: als basisinformatie voor het uitvoerende bureau

• Voorstelling van het project aan een klankbordgroep bestaande uit kenners van cultuur en erfgoed in

Sint-Amands die voeling hebben met de site: aan hen werden het stappenplan, de conceptnota en de

basisteksten voorgelegd om deze verder af te toetsen voor finalisering.

• Oplijsten van mogelijke uitvoerders van educatieve aanbod / tentoonstelling en contactopname voor

het indienen van een voorstel en offerte

• Keuze van uitvoerend bureau

We hebben gekozen voor de vzw Casa Blanca

• De samenwerking met Casa Blanca vzw bestond uit:

- Vergaderingen op 15/11/2011, 17/2/2012 ; 27/4/2012 en 13/6/2012

- Een ontwikkelingsdocument waarin een volledige planning en afspraken voor samenwerking staan

opgenomen


102

- Een nota voor de ontwikkeling van de website en de huisstijl voor de Steenovens

Opvolging van de productie van de educatieve pakketten en de website.

• Lancering van het project

In het laatste stadium werd een lanceringsevenement georganiseerd op 15 juni 2012 voor partners

van het project, hoogwaardigheidsbekleders en de pers. Er was ook een klas (3de

leerjaar) uit Sint-

Amands aanwezig om het project voor de aanwezigen te demonstreren.

Naar aanleiding van deze lancering werden ook:volgende zaken gerealiseerd:

- 2 infoborden aangebracht aan de toegangspoorten van de site

- 3000 folders

- 100 affiches

- 500 uitnodigingskaarten

Er waren een 40-tal deelnemers aan dit evenement en er verschenen artikels in GVA, Nieuwsblad en

gemeentelijk infoblad Sint-Amands. Ook wordt het project gepromoot via de websites van Sint-Amands, RLSD

en via onze digitale nieuwsbrief en facebookpagina.

Huidige fase: Het project is nu afgerond: gezinnen en klassen kunnen het materiaal ontlenen en de site

bezoeken na reservering.

Gepland 2013 Dit project is afgerond voor het RLSD en loopt nu autonoom verder via de vzw Steenovens

Nazorg Geen verdere nazorg vereist.


In het PDPO dossier was budget voorzien voor de betaling van het loon voor 1 werkdag per week van de

communicatiemedewerker.

Gelinkte acties Actie 12: Landschapsloket


103

3. Verplichte activiteiten

3.1 Landschapskrant

In 2012 verschenen twee edities van de Landschapskrant. Meer informatie hieromtrent is opgenomen in actie

24

3.2 Publieksactiviteiten

Een overzicht van de publieksactiviteiten is opgenomen in onderstaande tabel

Tabel: Brede publieksactiviteiten

Datum Omschrijving Aantal

deelnemers Rol RLSD

9 april Scheldehappening

Totaal 7000

mensen

(300 aan

onze stand)

medeorganisator

27 mei Begeleide wandeling Berlare Dag van het

Park

110

personen medeorganisator

1 juni Ontmoetingsmoment Houtzoekers Berlare 21 personen organisator

18 juni Presentatie op infovergadering

Gestroomlijnd Landschap

34

deelnemers medeorganisator

18 juni Officiële opening houten Kruiswegel

Waasmunster

75

deelnemers organisator

20 oktober Inhuldiging De Vaag 400 organisator

18 november Geleide wandeling start project

Gestroomliind Landschap 100 medeorganisator

Uit bovenstaande tabel blijkt dat RLSD in 2012 betrokken was bij 7 brede publieksactiviteiten, waarbij het voor

3 activiteiten als organisator optrad. Met deze brede publieksevenementen op initiatief van RLSD werden in

totaal naar schatting meer dan 500 deelnemers bereikt.

De Scheldehappening was opnieuw een overweldigend succes. Er waren meer dan 7000 deelnemers. De

happening is heel professioneel georganiseerd en voorziet ook in een grote publiciteit en mediapartnerships

die een grote ruchtbaarheid geven aan het evenement tot in Nederland. Wij ontvingen een 300-tal personen

aan onze stand.

3.3 Vormingsactiviteiten

Een overzicht van de georganiseerde vormingsactiviteiten is opgenomen in onderstaande tabel.

Tabel: Vormingsactiviteiten

Datum Omschrijving Aantal deelnemers Rol RLSD

28 februari Opleiding Padvinders Kruibeke 35 Organisator

3 april Opleiding Moord in de Poel, Temse 15 Organisator

September Curus poelen en natuurlijke vijvers 16 medeorganisator

26 sept +

1 okt Mozaikworkshop 240 Organisator

27 sept. Workshop bijenhotel bouwen 70 Organisator


104

Uit bovenstaande tabel blijkt dat RLSD in 2012 betrokken was bij 5 educatieve activiteiten, waarbij het in 4

activiteiten als belangrijkste initiatiefnemer optrad. Met deze educatieve activiteiten werden in totaal meer

dan 350 deelnemers bereikt.

3.4. Participatie van doelgroepen en bevolking

In 2012 ontplooide RLSD volgende activiteiten en initiatieven die de participatie van de doelgroepen en de

bevolking aan het beheer, het herstel, de aanleg en de ontwikkeling van kleine landschapselementen en het

natuurbehoud bevorderen.

Natuurbehoud en kleine landschapselementen

Actie 1 Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en boerenzwaluw

Actie 2 Soortgerichte acties huiszwaluw

Actie 3 Soortgerichte acties boerenzwaluw

Actie 4 Soortgerichte acties gierzwaluw vanuit gemeentelijk subsidiereglement

Actie 5 Weidevogelproject

Actie 6 Poelenproject

Actie 7 Slotenproject

Actie 8 Natuurloket

Actie 9 Fauna-akkers

Actie 10 Veilige verbinding voor amfibieën

Landschapszorg en streekeigen karakter

Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning

Actie 12 Landschapsloket

Actie 13 Autochtone bomen en struiken/ Plant van Hier

Actie 14 Houtzoeker

Actie 15 Herstel van vlasrootputten in Klein-Brabant

Actie 16 Intergemeentelijk subsidiereglement voor kleine landschapselementen

Actie 17 Geïntegreerde gebiedsgerichte werking, bijdragen aan IHD

Actie 17 A: Vallei van de Maanbeek- Laresloot

Actie 17 B: Natuurinrichting Berlarebroek en Donkmeer

Actie 17 C: Kruibeekse Polders, Onthaalplan

Actie 17 D: voorbereiding Life- aanvraag 'communicatie'

Actie 18 Scheldehelden Schelle 'neuzen in het nautisch verleden'

Actie 19 Scheldehelden Bornem 'Wondermooie Wielen'

Actie 20: Buitengewone plekjes

Recreatief medegebruik en natuurrecreatie

Actie 21 Trage wegen doen herleven

Actie 22 Groene Halte

Actie 23 Stiltegebieden

Natuureducatie en informatie

Actie 24 Landschapskrant

Actie 25 Website

Actie 26 Communicatiemateriaal RLSD

Actie 27 Digitale nieuwsbrief

Actie 28 Social Media

Actie 29 NME loket

Actie 29a gezamenlijke communicatie aanbod NME

Actie 29 b Afstemming NME aanbod


105

Actie 29 c Evenementen

Actie 29d Samenwerkingsverbanden andere dan evenementen

Actie 29e Gidsenwerking

Actie 29 f Uitleenpost NME materiaal

Actie 30 Educatieve ontsluiting Steenovens

4 Relatie doelstellingen/activiteiten

De relatie tussen de uitgevoerde/geplande activiteiten en de doelstellingen van RLSD wordt weergegeven in

onderstaande tabel

Tabel: Relatie doelstellingen-activiteiten

Omschrijving actie

Doelstelling

Stree

keige

n

karakter

Natu

urb

eh

ou

d

en

KLE

's

Natu

urre

creatie

en

recre

atief

me

de

geb

ruik

Natu

ure

du

catie

en

info

rmatie

Draagvlak

Natu

urd

ecre

et

Do

elgro

ep

en

Actie 1: Gemeentelijk subsidiereglement voor huis- en

boerenzwaluw

X X X

Actie 2: Soortgerichte acties huiszwaluw X X X

Actie 3: Soortgerichte acties boerenzwaluw X X X

Actie 4: Soortgerichte actie gierzwaluw vanuit

gemeentelijk subsidiereglement X X X

Actie 5: Weidevogelproject X X X X

Actie 6: Poelenproject X X X X

Actie 7: Slotenproject X X X X

Actie 8: Natuurloket X X X

Actie 9: Fauna-akkers X X X

Actie 8: Natuurloket X X X

Actie 10 veilige verbindingen voor amfibiën x

Actie 11 Landschapsbedrijfsplanning x x X

Actie 12: Landschapsloket X X X X

Actie 13: Autochtone bomen en struiken X X X X

Actie 14: Houtzoeker X X X X

Actie 15: Herstel van vlasrootputten in Klein-Brabant X X X X X

Actie 16: Intergemeentelijk subsidieregeling KLE x x X

Actie 17: geïntegreerde gebiedsgerichte werking X X x X X

Actie 18: Scheldehelden Schelle X X X X X

Actie 19: Scheldehelden bornem x x x x X

Actie 20: Buitengewone plekjes X X X X X

Actie 21: Trage wegen doen herleven X X X X

Actie 22: Groene halte X X X X


106

Actie 23: Stiltegebieden X X X X

Actie 24: Landschapskrant X X

Actie 25: Website X X

Actie 26: Communicatiemateriaal RLSD X X

Actie 27: Digitale nieuwsbrief X X

Actie 28 Social Media x x x x x

Actie 29: NME loket X X X

Actie 30: Educatieve ontsluiting Steenovens X X X X X

Jaarverslag 2012 – Jaarprogramma 2013 107

5 Financieel verslag

5.1 Balans en resultatenrekening 2012

De werking van 2012, gestaafd door het ingesloten accountantsverslag, sluit af met een positief saldo. De

algemene vergadering van 6 februari 2013 beslist om dit resultaat te bestemmen als toevoeging aan het eigen

vermogen: 'fondsen voor sociaal passief' 20865,24 euro en 'andere bestemde fondsen' 17279,54 euro.

Budgetcontrole zowel wat de projecten betreft als de algemene kosten, zonder de werking financieel te

beïnvloeden, bestendigt dat voor RLSD een gezond, duurzaam financieel beleid een absolute prioriteit is. De

balans en resultatenrekening zijn opgenomen in het accountantsrapport voor 2012 in Bijlage 6

5.2 Begroting 2013

Ook in 2013 zal de opgestarte subsidie- en projectadministratie verder verfijnd worden. Naast de coördinator

en de medewerker algemene ondersteuning, hoort het ook dat elke projectmedewerker zich inwerkt in het

financiële en administratieve luik van zijn of haar projectdossier. Elke organisatie heeft behoefte aan, en belang

bij, een goed georganiseerde administratie; archiveren van zowel fysieke als digitale documenten hoort daarbij.

RLSD maakt verder werk van een archiefsysteem dat uniform is in uitvoering en eenvoudig is in gebruik.

De algemene vergadering keurde op 6 februari 2013 een voor 2013 sluitende begroting goed.

De boekhoudkundige reserve en bijgevolg de kredietwaardigheid van RLSD wordt bewaard.

De meerinkomsten van de definitieve erkenning generen meer uitgaven. Deze besteding wordt toegewezen,

met goedkeuring van de algemene vergadering van 6 februari 2013, aan zowel projectmiddelen, algemene

kosten en lonen. De mogelijkheid in te zetten op personeel resulteren in een verhoging van voltijdse

equivalenten (VTE). Voor 2012 noteren we 6.6 VTE’s; voor 2013 worden 7,1 VTE’s begroot.

De begrote inkomsten voor 2013 zijn opgenomen in onderstaande tabel.

Tabel: Begrote inkomsten 2013

Grootboek Omschrijving Absoluut (€)

Structurele middelen Vlaams gewest 172000

701 001 Agentschap voor Natuur en Bos 120000

702 002 Agentschap Onroerend Erfgoed Landschapsanimator 52000

Structurele middelen provincies 183439

701 020 Provincie Antwerpen - Structurele toelage 42000

701 010 Provincie Oost-Vlaanderen - Structurele toelage 74500

710 000 Provincie Oost-Vlaanderen - tussenkomst loon coördinator 66939

Structurele middelen gemeenten 100698

701 100 Gemeente Berlare 9290 5433

701 101 Gemeente Bornem 2880 7874

701 102 Stad Dendermonde 9200 16460

701 103 Gemeente Hamme 9220 9046

701 104 Gemeente Kruibeke 9150 5918

701 105 Gemeente Laarne 9270 4542

701 114 Gemeente Melle 9090 4057


701 106 Gemeente Puurs 2870 6180

701 107 Gemeente Schelle 2627 2987

701 108 Gemeente Sint-Amands 2890 3006

701 109 Gemeente Temse 9140 10684

701 110 Gemeente Waasmunster 9250 3854

701 111 Gemeente Wetteren 9230 8800

701 112 Gemeente Wichelen 9260 4174

701 113 Gemeente Zele 9240 7683

Projectmatige tussenkomsten lonen 47546

703 013 Provincie Oost-Vlaanderen - rondvraag trage wegen 7000

703 013 Provincie Oost-Vlaanderen - uitvoering trage wegen 7000

702 010 Provincie Oost-Vlaanderen - Dienst Natuur- en milieu-educatie 20000

746 000 VIA uitbreidingstewerkstelling 2013 13546

Diverse tussenkomsten 2040

708 000 gebruikersovereenkomst Toerisme Scheldeland 2040

Projectmiddelen goedgekeurd of in aanvraag 189047

702 002 Agentschap Onroerend Erfgoed - Landschapsanimator 53000

703 001 Agentschap voor Natuur en Bos - weidevogelproject 30000

703 021 PDPO ANT - Fauna-akkers 2013 2300

703 020 Provincie Antwerpen – DMN 'wild landje op de Schorre' 9000

703 020 Provincie Antwerpen - DMN poelen in Klein-Brabant 12000

703 000 Quick-Win Scheldelandschapspark ' veilige en mooie

fietsverbinding Zele' 8650

703 010 Provincie Oost-Vlaanderen - soortenbescherming kamsalamander 15000

703 010 Provincie Oost-Vlaanderen - inrichting amfibieëntunnels 5613

703 000

Quick-Win Scheldehelden - Neuzen in het nautisch verleden van

de Schelde 7500

703 000 Quick-Win Scheldehelden – Wondermooie wielen in Bornem 6400

703 012 Gestroomlijnd Landschap P OVL 2013 20000

707 000 Cofinanciering landschapswerken eindbegunstigde 17554

703 021 PDPO plant van hier 2030

TOTALE INKOMSTEN 694770

Een verhouding van de begrote inkomsten is weergegeven in onderstaande grafiek:

Structurele

middelen

Provincies

26%

Structurele

middelen

Gemeenten

15%

Begrote inkomsten 2013

Jaarverslag 2012 – Jaarprogramma 2013

Een verhouding van de begrote inkomsten is weergegeven in onderstaande grafiek:

Structurele

middelen Vlaams

gewest

25%

Projectmatige

tussenkomst

lonen

7%

Diverse

tussenkomsten

0%

Projectmatige

middelen

goedgekeurd

27%

Begrote inkomsten 2013

109

middelen Vlaams

Projectmatige

middelen

goedgekeurd

27%


De begrote uitgaven voor 2013 zijn weergegeven in onderstaande tabel.

Tabel: Begrote uitgaven 2013

Grootboek Omschrijving Absoluut (€)

Algemene werking 43150

612 001 GSM 700

612 020 Postzegels 1500

612 040 Kantoorbenodigdheden 3600

Meubilair in afschrijving 0

Aankoop copiër/ICT-materiaal in afschrijving 0

612 041 Boeken, tijdschriften en documentatie, publicaties voor derden 500

612 050, 612 051, 612 052 Onderhoudsproducten, verpakkingsmateriaal, klein materiaal 250

612 054 Veldwerkmateriaal 500

613 020

Erelonen accountant, incl. niet aftrekbare BTW en

administratiekosten 2600

613 050 Kost seminaries en opleiding 3500

613 051 Erelonen docenten 0

613 060 Lidgelden 1000

613 070 Wettelijke bekendmaking 200

614 030 Relatiegeschenken 500

614 000, 614 010, 614 020 Representatie (divers), onthaal-receptiekost 2000

618 600 Vrijwilligers 200

613 071 Vergunningen 1000

613 080, 613 082, 613 084 Octrooien, (software)licenties, merken, Reprobel 3500

657 000, 659 000 Bankkosten 100

659 000 Intrest 0

612 060 Werkkledij voor zagen en aanplanten 2500

63 Afschrijvingen 19000

Vervoer 8700

611 060 O & H personenwagen 1000

611 050 O & H fiets 200

612 013 Brandstof 3000

616 000 Verplaatsing personenwagen 2000


616 001 Reis- en verplaatsingskost 1500

640 001 Verkeersbelasting 1000

Verzekeringen 5250

613 010 Brandverzekering - inhoud-diefstal 1000

613 011 BA (ook bestuurders) 1000

613 012 Lichamelijke ongevallen Rvb + VW 650

613 013 Verzekering personenwagen 1700

613 014 Verzekering dienstverplaatsing 900

623 000 Wetsverzekering - AO begrepen in brutolonen 0

Huisvesting en burelen 22200

610 020 Huur gebouwen 7100

611 020 O & H gebouwen 3300

611 030 O & H installaties, machines, gereedschappen, copiër 500

610 030, 611 030, 611 230 Leasing multifunctional 1600

612 000 Telefoon en internet 4000

612 003 Telebewaking 700

612 010, 612 011 Water en gas 5000

Personeel 376676,00

62 Bruto bezoldigingen

62 Coördinator

613 040 Erelonen sociaal secretariaat inbegrepen in brutoloon

613 041 Erelonen maaltijdcheques 0,65

620 290 Patronaal deel maaltijdcheques 4,91 inbegrepen in brutoloon

623 000 Arbeidsongevallen inbegrepen in brutoloon

623 200, 623 410 Externe medische dienst inbegrepen in brutoloon

Groepsverzekering

613 015 Hospitalisatieverzekering begrepen in brutoloon

623 500, 623 800 Woon-werkverkeer

Communicatie 32600

612 021 Kosten LK 16000

612 030 Druk- en kopieerwerk algemeen 3000


613 030 Erelonen lay-out 1100

612 002 Hosting website en nieuwsbrieven 2000

613 081 Fotolicenties 500

615 021 Infoborden 3000

614 Persmomenten 1000

615 100 Branding 2000

610 000 – 619 000 Evenementen (met viering erkenning) 4000

600 100 tot 600 400 en 61 Projectkosten 202623

Agentschap Onroerend Erfgoed - Landschapsanimator 53000

Agentschap voor Natuur en Bos - weidevogelproject 30000

PDPO ANT - Fauna-akkers 2013 3105

Provincie Antwerpen – DMN 'Wild landje op de schorre' 9000

Provincie Antwerpen – DMN voor poelen Klein-Brabant 12000

Quick-Win Scheldelandschapspark 'veilige en mooie

fietsverbinding Zele' 8650

Provincie Oost-Vlaanderen – soortenbescherming

kamsalamander 16500

Provincie Oost-Vlaanderen – inrichting amfibieëntunnels 6174

Quick-Win Scheldehelden - neuzen in het nautisch verleden van

de Schelde 7500

Quick-Win Scheldehelden – Wondermooie wielen in Bornem 6400

Gestroomlijnd Landschap P OVL 2013 20000

Cofinanciering landschapswerken eindbegunstigde 17554

Soortenbescherming RLSD 5000

Middelen voor NME (materiaal, moord in de poel, speelnatuur) 3000

PDPO plant van hier 2740

Route You Trage wegen 2000

TOTALE UITGAVEN 691199

Een verhouding van de begrote uitgaven is weergegeven in onderstaande grafiek:

Algemene werking

6%

Communicatie

5%

Projectkosten

29%

Jaarverslag 2012 – Jaarprogramma 2013

Algemene werking

6%Vervoer

1%

Verzekeringen

1% Huisversting en

burelen

3%

Personeel

55%

Begrote uitgaven 2013

113

Personeel

55%


6. Overzicht bijlagen

Bijlage 1: Verslagen van de Algemene Vergadering

Bijlage 2: Verslagen Raad Van Bestuur

Bijlage 3: Persknipsels

Bijlage 4: Landschapskranten 2012

Bijlage 5: Accountantsrapport

Jaarverslag 2012 - 2013

Documents

Transcript of Jaarverslag 2012 - 2013