Jaarverslag 2011...Jaarverslag 2011 - 7 1 Inleiding Met dit jaarverslag legt Kennisnet...

Natuurlijk met ict:versnellen in balans!

Jaarverslag 2011

Voorwoord

Kwalitatief hoogwaardig onderwijs is van belang om de ambities van Nederland waar te kunnen maken. Ict levert daar een belangrijke bijdrage aan, juist in tijden waarin er meer met minder gedaan moet worden. Daarbij is het noodzakelijk dat ict gericht en op de juiste manier wordt ingezet. De mogelijkheden om met ict de onderwijskwaliteit en efficiënte inzet van middelen te verhogen worden nu nog niet optimaal benut. Om de ambities van het onderwijs met ict waar te kunnen maken heeft Kennisnet daarom in het jaarplan 2011 “Natuurlijk met ict; versnellen in balans” ingezet op een versnelling van ict in het onderwijs. Zo is extra inzet gepleegd op een vijftal speerpunten om er voor te zorgen dat docenten en managers niet alleen wéten hoe zij ict effectief en efficiënt kunnen toepassen, maar dit ook in de praktijk brengen.

Dit jaarverslag gaat in op de resultaten die in 2011 door Kennisnet, met en voor het onderwijs, zijn behaald. Zoals uit het verslag blijkt zijn de activiteiten over het algemeen conform of boven verwachting gerealiseerd. Het onderwijs waardeert Kennisnet positief.

Daarnaast geldt dat docenten en managers de meerwaarde van ict voor hun onderwijs volop onderschrijven. Gelijktijdig zien we dat de daadwerkelijke implementatie en benutting van ict een lange adem vraagt. Ict wordt steeds meer gebruikt in het onderwijs, maar op een aantal van de indicatoren uit de Vier in Balansmonitor blijft de realisatie nog achter bij de verwachting.

De maatschappelijke opdracht om de effectiviteit en efficiëntie van de inzet van ict in het onderwijs verder te verhogen blijft daarmee onverminderd staan. Niet alleen om de onderwijskwaliteit te verbeteren, maar ook om het onderwijs doelmatiger te organiseren en de transparantie te verbeteren. Daar maakt Kennisnet zich in 2012 hard voor. Krachtenbundeling speelt hierbij een belangrijke rol. Organisaties als saMBO-ICT en de nieuw opgerichte stichting SchoolInfo zijn voor Kennisnet belangrijke partners. Zij maken duidelijk waar het onderwijs behoefte aan heeft als het gaat om de inzet van ict en zijn ook belangrijke partners bij het realiseren van een aanbod dat aansluit bij deze behoeften.

Met vriendelijke groet,

Toine Maes en Marianne Mulder Directie Kennisnet

Inhoud

1 INLEIDING .......................................................................................................................................... 7

1.1 De resultaten ................................................................................................................................. 7

2 ONDERWIJSTHEMA’S ............................................................................................................................ 9

2.1 Leren met meer effect .................................................................................................................... 9

2.2 Elke docent competent .................................................................................................................. 20

2.3 Efficiënte inzet van middelen ....................................................................................................... 25

2.4 Een intelligente informatieketen .................................................................................................. 28

3 SPEERPUNTEN .................................................................................................................................. 29

3.1 Inzicht in het rendement van ict ................................................................................................... 30

3.2 Gezamenlijke visie ....................................................................................................................... 31

3.3 Ict competenties van docenten bekend ........................................................................................... 32

3.4 Integraal aanbod van digitaal leermateriaal .................................................................................. 33

3.5 Krachtenbundeling ....................................................................................................................... 34

4 VERANTWOORDING: IMPACT EN EFFECTEN ........................................................................................... 35

4.1 Impact ......................................................................................................................................... 35

4.2 Effecten: resultaten meerjarenprogramma 2009-2012 ..................................................................... 37

4.3 Prestaties: waardering en gebruik ................................................................................................ 39

5 ORGANISATIE KENNISNET .................................................................................................................. 41

5.1 Governance .................................................................................................................................. 41

5.2 Tien jaar Kennisnet ...................................................................................................................... 42

5.3 Kennisnet exposure ...................................................................................................................... 42

5.4 Organisatieontwikkeling .............................................................................................................. 43

5.5 Sociaal jaarverslag ...................................................................................................................... 43

6 FINANCIËN ....................................................................................................................................... 45

6.1 Staat van baten en lasten ............................................................................................................. 45

6.2 Baten .......................................................................................................................................... 46

6.3 Lasten ......................................................................................................................................... 46

6.4 Exploitatieresultaat ..................................................................................................................... 46

Jaarverslag 2011 - 7

1 Inleiding

Met dit jaarverslag legt Kennisnet verantwoording af over het afgelopen jaar. In het jaarverslag worden de ambities, activiteiten, effecten en context waarbinnen Kennisnet opereert beschreven. Het jaarverslag is zowel bedoeld voor de verticale verantwoording aan de Raad van Toezicht en de subsidieverstrekker alsook voor de horizontale verantwoording aan het onderwijs, partners en andere geïnteresseerden.

De uitdagingen waar de Nederlandse samenleving voor staat vragen om een goed opgeleide bevolking die toegerust is voor het werken en leren van de 21e eeuw. Om tot de top van kenniseconomie te horen is kwalitatief hoogwaardig onderwijs nodig dat het beste uit ieder talent haalt. Een goede inzet van ict in het onderwijs maakt hét verschil bij het realiseren van deze ambities. Kennisnet levert hier een bijdrage aan. Door als publieke organisatie in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs instellingen te ondersteunen en te inspireren bij het effectief inzetten van ict.

Kennisnet kijkt terug op een jaar waarin veel is gebeurd. In het onderwijs is veel beweging. Om de kwaliteit te verbeteren, de doelmatigheid te verhogen en gelijktijdig om te kunnen gaan met ontwikkelingen als krimp (in onder andere Zeeland, Limburg en de Noordelijke provincies) wordt gezocht naar nieuwe mogelijkheden om het onderwijs te organiseren. Ict is een onmisbaar middel om hier invulling aan te geven. Gelijktijdig zijn er ook scholen die ervoor kiezen juist te bezuinigen op ict om de begroting op korte termijn kloppend te krijgen. Ook de omgeving van het onderwijs staat niet stil. Educatieve uitgevers zijn nog actiever geworden op de markt van digitaal leermateriaal en de hoeveelheid open leermateriaal is toegenomen, mede als gevolg van initiatieven zoals VO-content.

De activiteiten van Kennisnet sluiten aan bij deze ontwikkelingen en hebben ten doel de benutting van ict in het onderwijs te verbeteren. Over het algemeen zijn de doelstellingen die voor 2011 waren geformuleerd (ruim) behaald. Op een aantal activiteiten zijn de verwachtingen ver overtroffen, bijvoorbeeld het gebruik van de Kennisnet Federatie, het aantal topdomeinen dat in Acadin is gemaakt en het aantal sessies dat op De Verdieping is gehouden. Bovendien is www.kennisnet.nl in 2011, evenals in 2010, uitgeroepen tot populairste website van het jaar in de categorie ‘educatie’. Een aantal doelstellingen is niet gehaald. Zo zijn er in 2011 minder publicaties in de onderzoeksreeks verschenen dan oorspronkelijk voorzien en bleef het gebruik van de MBO communities achter bij de verwachting.

2011 was voor Kennisnet een bijzonder jaar vanwege het 10-jarig bestaan. Iets waar tijdens een inhoudelijke bijeenkomst op 27 september bij is stilgestaan. En natuurlijk ook vanwege de voorbereidingen op de reorganisatie die per 1 januari 2012 zijn beslag heeft gekregen.

De sectorraden hebben zich in 2011 nadrukkelijker georganiseerd op het gebied van ict. Zo is in het funderend onderwijs de stichting SchoolInfo opgericht. Naar analogie van saMBO-ICT zal deze stichting zich onder andere bezig gaan houden met vraagarticulatie. De sectorraden zijn ook nadrukkelijk betrokken geweest bij het opstellen van het jaarplan 2012. In dit jaarplan wordt de focus verlegd van de instelling naar het realiseren van bovensectorale meerwaarde. Hierbij volgt Kennisnet de ontwikkeling in het onderwijs door naast ict in het leren, meer de nadruk te leggen op ict in het organiseren en verantwoorden.

1.1 De resultaten

In het Kennisnet Jaarplan 2011 ‘Natuurlijk met ict; versnellen in balans’ is de ambitie neergezet om het rendement van ict te verhogen. Door het beste uit iedere leerling te halen, docenten te versterken in hun ict competenties en vaardigheden, en de middelen efficiënt in te zetten. Geen geringe ambities. Dit jaarverslag toont welke bijdrage Kennisnet hieraan in 2011 heeft geleverd. Door te kijken naar de maatschappelijke impact en effecten, en deze waar mogelijk te relateren aan de prestaties en de activiteiten en middelen die Kennisnet heeft ingezet om deze prestaties te realiseren.

http://www.kennisnet.nl/

8 - Jaarverslag 2011

Daarbij wordt gebruik gemaakt van het volgende model.

De bijdrage van ict aan het onderwijsrendement is nog beperkt meetbaar als het gaat om de leerprestaties of kostenbesparingen. Wel is de waardering van docenten en managers van de impact van ict op het onderwijs uitermate positief. Een ruime meerderheid van de managers en docenten vindt dat ict bijdraagt aan de kwaliteit en organisatie van het onderwijs. De impact wordt verder beschreven in paragraaf 4.1.

De Vier in Balans data bieden inzicht in een aantal effecten die Kennisnet bereikt. Uit de effecten die gerelateerd kunnen worden aan de programmalijn organisatie blijkt dat steeds meer scholen afspraken maken over de inzet van ict in het onderwijs. De ambitieuze doelstelling om op de helft van alle instellingen voor alle leerstofonderdelen afspraken te maken en daarbij door alle docenten ict te integreren in het onderwijs wordt in het middelbaar beroepsonderwijs echter niet gehaald. De voortgang op de programmalijn professionalisering ontwikkelt zich goed. Voor alle drie de programmalijnen zijn de streefcijfers voor het gebruik van verschillende ict toepassingen door docenten al gerealiseerd, of worden naar verwachting in 2012 gerealiseerd. De indicatoren binnen de programmalijn leermateriaal ontwikkelen zich minder positief. Ondanks een toename in het aanbod en de toegankelijkheid van digitaal leermateriaal worden de streefcijfers voor het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs hier naar verwachting niet gerealiseerd. De effecten worden uitgewerkt in paragraaf 4.2.

De prestaties van Kennisnet worden inzichtelijk gemaakt met de kwaliteitsindex. Uit deze blijkt dat de relevantie en bekendheid van Kennisnet diensten goed zijn. Voor 2011 komt de index uit op 123, een voortzetting van de stijgende lijn (2010: 118, 2009: 110). Met name relatief nieuwe diensten als Wikiwijs en Leraar24 hebben zich volgens de index verder ontwikkeld. Ook de waardering voor de Kennisnet Publicaties , netwerken en tools is hoog. De doelgroepportals en communities ontwikkelen zich over de gehele linie redelijk, de portals voor het voortgezet onderwijs springen er positief uit. Meer informatie over de kwaliteitsindex is te vinden in paragraaf 4.3.

De activiteiten die Kennisnet in 2011 heeft uitgevoerd worden beschreven in hoofdstuk 2 en 3. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de uitdagingen waar het onderwijs voor staat, de mogelijkheden die ict biedt om deze uitdagingen aan te gaan en de activiteiten van Kennisnet om dit mogelijk te maken. Het hoofdstuk is opgezet rond vier onderwijsthema’s; leren met meer effect, elke docent competent, efficiënte inzet van middelen en een intelligente informatieketen. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op een aantal speerpunten. Deze komen voort uit de constatering dat de integratie van ict in het onderwijs (te) langzaam vorm krijgt.

De middelen die Kennisnet heeft gebruikt worden beschreven in hoofdstuk 5 (organisatie) en 6 (financiën).

Op basis van het voorgaande is Kennisnet tevreden over de bereikte resultaten. Gelijktijdig blijven een aantal effecten achter bij verwachting. In overleg met het onderwijs zelf zal worden gekeken hoe we de gewenste versnelling van het gebruik van ict ook in de komende jaren kunnen ondersteunen.

Middelen •€ •personeel

Activiteiten •aantal gebruikers

•ontwikkeling kennis

Prestaties •bereik en waardering

Effecten •professionele instellingen die (goed) gebruik maken van ict

Impact •hogere kwaliteit •hogere doelmatigheid

•meer transparantie

doelmatig bijdrage ict

doeltreffend output input outcome


2 Onderwijsthema’s

De activiteiten van Kennisnet sluiten aan bij de ontwikkelingen in het onderwijs en de behoeften van de professionals die werkzaam zijn in het onderwijs. In het Kennisnet Jaarplan 2011 is op basis van vier thema’s ingegaan op de uitdagingen waar het onderwijs voor staat, de mogelijkheden die ict biedt, en wat dit betekent voor Kennisnet. In dit hoofdstuk wordt beschreven welke activiteiten Kennisnet in 2011 heeft uitgevoerd om voor de vier thema’s deze ambities met ict voor het onderwijs waar te maken. Voor elke doelstelling uit het jaarplan zijn de resultaten en activiteiten weergegeven. In de tabellen wordt steeds (cumulatief) weergegeven wat aan het einde van elk kwartaal is gerealiseerd (Q1, Q2, Q3), wat er totaal over 2011 is gerealiseerd (2011), wat de doelstelling voor 2011 was (doel) en wat de resultaten over 2010 waren (2010). Omdat in een aantal gevallen tussentijds duidelijk werd dat de doelstelling ruim, of juist niet, zou worden behaald is in de loop van 2011 een prognose toegevoegd (Q4-p). Bij de grafieken zijn de resultaten met een weersymbool weergegeven (zeer goed, goed, voldoende, onvoldoende, slecht).

2.1 Leren met meer effect

Zoals uit de Vier in Balans Monitor blijkt is ict een middel om het rendement van het leren te verhogen. Het doel om het beste uit iedere lerende te halen staat voorop. Het onderwijs moet daarbij tegemoet komen aan een grote diversiteit aan leerbehoeften.

Programmalijn Organisatie

Doel 1 Managers en bestuurders weten hoe zij ict kunnen benutten om het leerrendement te verhogen en brengen dit in de praktijk.

In 2011 is sterk ingezet op het versterken van de kennis bij managers en bestuurders over wat voor hun instelling werkt bij de inzet van ict. Zie hiervoor ook het speerpunt ‘inzicht in rendement van ict’ (3.1).

Krachten bundelen met sectororganisaties: samen meer resultaat In het primair onderwijs zijn goede resultaten geboekt op het gebied van krachtenbundeling. Kennisnet heeft de ‘Denver groep’ ondersteund bij het opstellen van de agenda ‘In tien jaar naar de top'. Deze agenda is in het voorjaar aan de PO-raad en de vaste Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aangeboden. De Denver groep, bestaande uit bestuurders van scholen uit het primair (speciaal) onderwijs en vertegenwoordigers van ondersteunende organisaties, beschrijft hierin haar ambitie en visie op het primair onderwijs van 2020 en de cruciale rol van ict daarbij. Vanuit de Denver Groep en Kennisnet is een start gemaakt met de uitvoering van de agenda. Op 12 oktober organiseerden de PO-raad en Kennisnet een bijeenkomst waar meer dan 60 schoolbesturen aanwezig waren en Kete Kervezee het initiatief nam tot oprichting van het Netwerk Innovatie en ICT. Met dit netwerk beoogt de PO-raad het gebruik van ict voor onderwijsinnovaties te bevorderen.

Intensieve afstemming met de sectororganisaties heeft in 2011 geleid tot betere samenwerking over de vraagarticulatie naar Kennisnet vanuit het onderwijs. Voor het primair onderwijs en voortgezet onderwijs hebben de PO-Raad en de VO-raad de Stichting SchoolInfo opgericht. Deze stichting heeft tot doel beleid en uitvoering op het vlak van informatievoorziening en ICT beter af te stemmen op wat besturen en scholen nodig hebben. Hiermee is zij een belangrijke partner die voor de noodzakelijke vraagarticulatie zorgt en samen met Kennisnet bepaalt welke activiteiten de sector het beste bedienen. Ook heeft Kennisnet in 2011 de VO-raad ondersteund bij het project Vensters voor Verantwoording en zijn samen met VO-content scholen ondersteund op het gebied van leermateriaal.

In het middelbaar beroepsonderwijs vond op reguliere basis afstemming plaats tussen Kennisnet, de MBO Raad en saMBO-ICT. MBO2010 heeft haar activiteiten beëindigd. Een deel van haar activiteiten, waaronder Marktplaats 2010, is overgenomen door MBO diensten. Onder de noemer MBO15 zijn met het programmamanagement, dat uitvoering geeft aan het actieplan Focus op Vakmanschap van het Ministerie van OCW (Actieplan MBO 2015), afspraken gemaakt. De goede samenwerking met saMBO-ICT is in 2011 verder versterkt en kan als model functioneren voor vraagsturing op het gebied van ict vanuit het onderwijs. Trajecten die samen met saMBO-ICT zijn opgepakt betreffen onder meer de strategische besluitvorming rond ict op instellingen en het beter inrichten van de keten van leermateriaal.

Op sector overstijgend niveau is het Jaarplan 2012 in co-creatie met het onderwijs, haar vertegenwoordigers en het Ministerie van OCW tot stand gekomen.


Bewijzen wat werkt. Kennisnet heeft in 2011 onderzoek gedaan naar het rendement van verschillende ict-toepassingen. Verspreiden van inzichten Q1 Q2 Q3 Q4-p 2011 Doel 2010

Aantal publicaties in de onderzoeksreeks 1 1 4 6 7 10 10

Als indicator wordt het aantal publicaties in de onderzoeksreeks gehanteerd. De prognose van het aantal publicaties is gedurende 2011 bijgesteld tot zes omdat een aantal onderzoeken verder wordt uitgediept waardoor deze pas in 2012 zullen worden gepubliceerd. Uiteindelijk zijn in 2011 zeven publicaties verschenen.

In de experimentele onderzoekstrajecten is kennis ontwikkeld over de meerwaarde van ict toepassingen. Volgens de oorspronkelijke planning zouden de experimentele onderzoekstrajecten EXPO en EXMO eind 2011 eindigen. In overleg met het Ministerie van OCW is besloten enkele verdiepende onderzoeken te starten die doorlopen tot in 2012. In het primair onderwijs betreft dit bijvoorbeeld een onderzoek naar de effecten van rekengames waar leerlingen zowel op school als thuis toegang toe hebben. In het middelbaar beroepsonderwijs wordt bijvoorbeeld gekeken naar de effecten van afstandsleren in krimpregio’s.

De resultaten van de eerste tranche van de EXPO-regeling zijn in het voorjaar gepresenteerd tijdens de Vlootschouw. De eerste resultaten van de tweede tranche zijn met onderzoekers en deelnemers gedeeld. In het speciaal onderwijs leveren de vier onderzoeken bruikbare inzichten op over de inzet en meerwaarde van ict voor leerlingen die afhankelijk zijn van maatwerk en passend onderwijs. De bevindingen komen in 2012 breed beschikbaar. Het middelbaar beroepsonderwijs kende in 2011 twee tranches van de EXMO-regeling. Ook deze rapporten komen in 2012 beschikbaar.

Inzicht krijgen in kosten en baten van ict In het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs is een methodiek ontwikkeld waarmee scholen de kosten, baten en risico’s van ict-investeringen goed in beeld kunnen krijgen. In vervolg hierop is binnen het voortgezet onderwijs voor (kleinere) scholen een handreiking en bijbehorende methodiek ontwikkeld hoe scholen van visie naar ict investeringen komen. Deze methode ‘richten van ict’ (met ‘gereedschapskist’) zorgt er voor dat schoolleiders beter onderbouwde beslissingen kunnen nemen. In het MBO is samen met saMBO-ICT en Twijnstra & Gudde de business case Methodiek via twee pilots bij ROC Mondriaan en ROC Aventes verder verfijnd. Met deze methodiek kunnen instellingen de zwaardere ict-investeringen toetsen. In de methodiek wordt naast de kwantitatieve onderbouwing van de investering nadrukkelijk aandacht besteed aan de bijdrage aan de onderwijsdoelstellingen en de niet-ICT aspecten van het project, zoals organisatie, cultuur en processen

Daarnaast zijn er verschillende dossiers ontwikkeld die meer inzicht geven in kosten en baten van ict, bijvoorbeeld investeringen in ELO’s. Zie voor een overzicht het speerpunt ‘inzicht in rendement van ict’ (paragraaf 3.1).

Visie ontwikkelen en implementeren met Vier in Balans Visieontwikkeling Q1 Q2 Q3 Q4-p 2011 Doel 2010

VO: themabijeenkomsten 2 5 7 10 10 10 -

MBO: participatie instellingen aan ambassadeursnetwerk

90% 90% 93% 95% 95% 95% 90%

Gebruik expertiseruimte ’De Verdieping’ 9 52 84 120 125 65 -

Zie voor de bijdrage van lerende netwerken aan professionalisering en de lerende netwerken in het primair onderwijs doel 7.


Bij het realiseren van een gezamenlijke visie en het ondersteunen van schoolleiders en bestuurders spelen met name in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs de lerende netwerken een belangrijke rol:

- In het voortgezet onderwijs zijn de ambassadeursprogramma’s ‘oude stijl ’afgerond, en de thematische en verdiepende aanpak van start gegaan. Er zijn vier themagerichte netwerken, en in 2011 10 themabijeenkomsten gehouden, onder meer over ELO’s, didactiek en 1:1 gebruik van devices. Eén van de onderwijssalons was specifiek gericht op schoolleiders en managers.

- Het aantal instellingen in het middelbaar beroepsonderwijs dat aangesloten is op het landelijke ambassadeursnetwerk is in de tweede helft van 2011 conform doelstelling gegroeid tot 95%. Uit een evaluatie van het ambassadeursnetwerk blijkt dat het netwerk bruikbaar en zinvol is voor de instellingen.

- De in maart 2011 gerealiseerde expertiseruimte ‘De Verdieping’ is een nieuwe impuls om scholen te inspireren en te ondersteunen bij de implementatie van ict in hun onderwijs. Er zijn in totaal 125 bijeenkomsten gehouden. Hierbij zijn schoolleiders en docenten samen geïnspireerd om vanuit de school of een samenwerkingsverband van scholen tot een gezamenlijke visie en implementatie te komen. De bijeenkomsten zijn door de deelnemers gemiddeld met een 8 gewaardeerd.

In het middelbaar beroepsonderwijs loopt een verdiepende casus bij een ROC om de teammanagers te ondersteunen bij het verhogen van het rendement van ICT. De gewenste veranderingen op de instelling zijn in kaart gebracht. Bij de casus komt de lastige praktijk bij het realiseren van deze veranderingen naar boven.

Beschikbare ervaringen en kennis benutten

Realisatie is iets onder de doelstelling Realisatie is ruim boven de doelstelling en bijgestelde prognose

De schoolleidersportal PO en managersportal VO zijn belangrijke bronnen van informatie. Er is een kwaliteitsimpuls gerealiseerd en ingezet op kennisdisseminatie en professionalisering vanuit Vier in Balans. In het primair onderwijs is de uiteindelijke realisatie voor de schoolleiders iets onder de doelstelling. De resultaten voor het voortgezet onderwijs zijn ruim boven de doelstelling, de ingezette kwaliteitsverbeteringen hebben effect gehad. De prognose is in het derde kwartaal naar boven bijgesteld.

Realisatie is boven de doelstelling

In het middelbaar beroepsonderwijs is de marktplaatsmbo.nl het kennisplatform bestemd voor docenten en managers. Op deze site vinden zij tal van inspirerende praktijkvoorbeelden, documenten, artikelen, beleidsnotities, lesmateriaal en filmmateriaal en links: van de invoering van het taalonderwijs tot de inrichting van examens. De bezoekersaantallen van MBO Marktplaats zijn ruim boven verwachting. De rol van MBO2010 bij Marktplaats is overgenomen door MBO diensten.

Met name het ambassadeursnetwerk heeft er aan bij gedragen dat de kennis over ict ook in het groene domein optimaal wordt benut en gedeeld. Op een aantal groene scholen is daarnaast een ambitieplan gemaakt voor de inzet van ict en de bijdrage van Kennisnet. Groene Kennis is binnen en buiten het groene onderwijs gedeeld, onder meer door ontsluiting van specifiek Natuur en Milieu Educatie materiaal voor het primair onderwijs. Voor het groene (V)MBO is de gemeenschappelijke infrastructuur van het groen Kennisnet systeem in de Kennisnet infrastructuur geïntegreerd. Hierdoor worden dubbelingen voorkomen.

4.170 7.798

12.815

17.731 22.220

26.143 28.181

30.714 34.839

38.053 41.689

44.870

-

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

jan feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec

schoolleiders PO

doelstelling 2010 realisatie

14.475

25.951

36.283

48.513

59.970

73.418 80.194

83.801

91.954

102.873

119.718

133.113

-

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000


MBO marktplaats


978 1.703

2.455 3.220

4.894

6.998

8.629 9.843

12.592

14.701

17.269

19.238

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000


manager VO

doelstelling 2010

realisatie Bijgestelde prognose


Voor het primair onderwijs en voortgezet onderwijs wordt een (infra)structuur om wetenschappelijke kennis toegankelijk te maken voor de onderwijspraktijk gerealiseerd. In 2011 is de pilot Kennisnetwerk Onderwijspraktijk en Wetenschap (KNOW) gestart met als doel de bestaande kloof tussen onderwijspraktijk en wetenschap te overbruggen. Hierbij zijn binnen het nieuw ontwikkelde KNOW-format dossiers ontwikkeld die via Leraar24 beschikbaar zijn gesteld.

Instellingen laten zien waar zij staan Bij het vertalen van inzichten naar de praktijk en het ontwikkelen van een visie kunnen instellingen gebruik maken van een aantal tools:

Afname van tools Q1 Q2 Q3 Q4-p 2011 Doel

Vier in Balans 905 1401 2258 3000 4200 3000

Didactiek in Balans 4811 5057 5057 5456 5000

Leiderschap in Balans 890 901 901 941 1000

De verschillende tools helpen bij het verminderen van de kloof doordat zij inzichtelijk maken in hoeverre leraren en management verschillen in hun ict- en onderwijsvisie. Uit het klanttevredenheidsonderzoek komt naar voren dat de tools door managers goed gewaardeerd en als relevant beschouwd worden.

De vernieuwde Vier in Balans tool is in het derde kwartaal gelanceerd en breed gecommuniceerd. Het recordaantal van 4200 afnames is ruim boven de doelstelling. De tool is een flexibel en praktisch hulpmiddel bij het starten van visievorming op school over het eigen ict-beleid.

De tool Didactiek in Balans is zowel gericht op docenten (Didactiek in Balans) als op schoolleiders en ict-coördinatoren (Leiderschap in Balans). De tool gaat een stap verder dan de Vier in Balans tool. De tool is in de eerste helft van 2011 op scholen afgenomen en tijdens een bijeenkomst met de deelnemers zijn de resultaten bekend gemaakt en verwerkt in de Vier in Balans Monitor 2011. In Limburg zijn de enquêtes in het voortgezet onderwijs later afgenomen en in de tweede helft van 2011 samengevoegd met de landelijke resultaten. Het aantal afnames is voor schoolleiders iets achter gebleven bij de doelstelling.

Ict inpassen in het speciaal onderwijs Ict is een belangrijk middel bij het onderwijs aan ‘speciale’ leerlingen. Kennisnet heeft in 2012 daarom deelgenomen aan verschillende werkgroepen op bestuurlijk niveau, waaronder het afstemmingsoverleg bij het ministerie van OCW met partijen als de PO-raad, SLO, het RdMC. Om gezamenlijke expertise over speciaal onderwijs te ontwikkelen en te delen zijn er vier themagerichte netwerken gerealiseerd (zie doel 2). Ook zijn er verschillende gesprekken met aanbieders op het gebied van speciaal onderwijs geweest. Deze activiteiten hebben onder meer geleid tot de door Kennisnet, ICT&E en Vives georganiseerde dagconferentie ‘Gewoon Speciaal ICT’.


Programmalijn Professionalisering

Doel 2 Docenten zetten ict in voor leerlingen met uiteenlopende kenmerken.

Professionaliseren met visie Om de didactische inzet van docenten een impuls te geven is er ingezet op gerichte professionalisering van docenten binnen de instelling en het stimuleren van ict-gebruik. Zie voor de gezamenlijke inzet van docenten en managers doel 1, en voor professionalisering de doelen 7, 8 en 9.

Weten wat werkt

Realisatie is onder de doelstelling

Leraar24 is een online platform van, voor en door leraren, bedoeld om hen te ondersteunen bij het uitoefenen van hun beroep. Partners in Leraar24 zijn de Onderwijscoöperatie, het Ruud de Moorcentrum en de NTR. De resultaten van Leraar24 zijn goed; de collectie van video’s en dossiers is in 2011 uitgebreid tot 1872 video’s en 252 dossiers, waarmee deze doelstelling ruimschoots is gehaald. In november is de Leraar24-app gelanceerd, waardoor de video’s nu makkelijker via smartphones en tablets te bekijken zijn.

Als we naar de effecten kijken zien we echter een tweeledig beeld. Enerzijds wordt Leraar24 goed gewaardeerd en is de spin-off in de praktijk door het gebruik op groepsbijeenkomsten zoals trainingsdagen en ouderavonden groot. De bekendheid is onder docenten uit alle sectoren toegenomen. Anderzijds zien we dat de bezoekersaantallen nog achterblijven. Ondanks een toename van het aantal bezoekers tijdens de week van het onderwijs is de doelstelling van 120.000 bezoekers niet gehaald.

Experimenteren met nieuwe vormen van onderwijs Het traject voor flexibel onderwijs voor topsporters is begin 2011 afgerond en heeft geleid tot het model ‘ruimte voor talent’ waarmee onderwijs flexibel ingericht kan worden. In vervolg hierop is het traject Flexibele Leeromgeving gestart. Hierbij is een aantal instellingen gevolgd bij het inrichten van een flexibele leeromgeving om onderwijs op maat te kunnen realiseren. De ervaringen in het proces om te komen tot een Programma van Eisen zijn gebundeld en in de vorm van een stappenplan gepubliceerd.

In het middelbaar beroepsonderwijs is een succesvolle pilot naar de inzet van sociale media in de beroepspraktijkvorming (BPV) uitgevoerd. Uit eerder onderzoek blijkt dat de communicatie tijdens de BPV beter kan. In dit experiment is gekeken op welke wijze social media als LinkedIn en blogs kunnen worden ingezet om student, instelling en leerbedrijf nader tot elkaar te brengen en hiermee de kwaliteit van de BPV verder te verhogen.. De eerste resultaten zijn positief; de blog geeft een mooi beeld van de werkzaamheden en leervragen van studenten. Het experiment inspireert andere instellingen en leidt tot handvatten hoe sociale media ingezet kunnen worden.

Investeren in speciaal en passend onderwijs Om gezamenlijk expertise te ontwikkelen rond speciaal en passend onderwijs zijn in het primair onderwijs vier ambassadeurstrajecten gerealiseerd, waaronder een themagericht lerend netwerk. Met aanbieders op het gebied van speciaal onderwijs zijn er daarnaast verschillende gesprekken geweest. Deze hebben geleid tot bijeenkomsten op De Verdieping en een themabijeenkomst voor technologietoepassingen in het speciaal onderwijs. Zie ook doel 1.

68.566 64.698

72.119

53.036

60.839 55.810

32.617

40.052

80.944

88.507 87.430

71.536

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000


Leraar24




Doel 3 Docenten bereiden leerlingen voor op het leven en werken in de informatiemaatschappij.

Docenten mediawijs maken Het programma Mediawijzer.net heeft tot doel alle burgers in Nederland mediawijzer te maken. De belangrijkste doelgroep zijn kinderen van 4 tot 18 jaar en hun sociale omgeving. Mediawijzer.net is georganiseerd in de vorm van een netwerkorganisatie. Dat houdt in dat er zelf geen diensten worden geleverd maar dat het netwerk maximaal gestimuleerd wordt mediawijsheid diensten te ontwikkelen. Kennisnet vormt samen met NTR, NIBG, ECP-EPN en Bibliotheken de stuurgroep Mediawijzer. Kennisnet is penvoerder en zorgt voor een adequate organisatie van het programmabureau Mediawijzer.net en realiseert en beheert de website Mediawijzer.net. De resultaten die het programma Mediawijzer.net in 2011 heeft geboekt zijn ruim boven verwachting: - Er zijn meer dan 1200 mediawijsheid maatschappelijk stagiairs aan de slag gegaan (doel was 1000). - Het Mediawijzer netwerk is sterk gegroeid tot bijna 600 partners (doel was 350). Het netwerk heeft actief

deelgenomen aan mediawijsheid events zoals de IPON, de Mediawijsheidmarkt en drie Expertsessies. Deze events werden goed gewaardeerd.

- De 7 projecten uit de regeling van 2010 zijn door de partners succesvol opgeleverd. Er zijn 15 nieuwe projecten gestart, gericht op inbedding van mediawijsheid in mediaopvoeding en onderwijs. De resultaten hiervan worden in de loop van 2012/2013 opgeleverd.

- Samen met het netwerk is de succesvolle publiekscampagne ‘De Week van de Mediawijsheid’ georganiseerd met als thema: mediaopvoeding. Meer dan 1800 klassen hebben deze week het ervaringsspel MediaMasters gespeeld. (doel was 500). Het spel is door scholen, leerlingen en ouders zeer enthousiast ontvangen. 88% van de scholen heeft de verhaallijn met het cijfer 8 of hoger gewaardeerd.

- De campagne genereerde veel publiciteit, mede door de inzet van veel BN-ers en de bijdragen van partijen zoals Nickelodeon, Hyves, J/M magazine, Metro, Shownieuws, Winkler Prins, SBS, RTL Nieuws, 3FM, The Voice of Holland, Libelle en GPD (18 dagbladen). Het onderwerp mediaopvoeding is hiermee stevig op de kaart gezet.

Jongeren docenten laten inspireren Met het project 21 learners of the 21st century is het thema ‘21st century skills’ in Nederland op de agenda gezet. Met inzet van 21 jongeren in de leeftijd van 14 tot en met 24 jaar is het debat op gang gebracht over het wat en hoe van het 21eeeuwse onderwijs. Er zijn verschillende bijenkomsten met werkgevers, schoolleiders en docenten georganiseerd die ondersteund zijn via online communicatiemiddelen als blogs en digitale netwerken. De inzichten die gedurende het project zijn ontwikkeld zijn beschikbaar op de innovatie site van Kennisnet.


Programmalijn Leermateriaal

Doel 4 De beschikbaarheid, bruikbaarheid en toegankelijkheid van digitaal leermateriaal verbetert.

Basisvoorwaarden realiseren voor content en dienstenleveranciers De verschillen platformdiensten van Kennisnet maken het mogelijk vanuit de elektronische leeromgeving en andere toepassingen een veelheid aan bronnen te benaderen. De Kennisnet Federatie biedt eenvoudig, betrouwbaar en laagdrempelig toegang tot (leer-)materiaal en diensten. Via de Federatie kunnen instellingen met één login de leermiddelen van de aangesloten leveranciers bereiken. Terwijl deze dienstleveranciers de controle over de toegang tot hun product behouden. De resultaten voor de Kennisnet Federatie zijn zeer goed.

Realisatie is ruim boven de doelstelling en bijgestelde prognose

Op Kennisnet Federatie aangesloten instellingen *

Realisatie Doel

Primair onderwijs 117 100

Voortgezet onderwijs 770 430

Middelbaar beroepsonderwijs

75 50

*Dit betreft het aantal aangesloten systemen; instellingen kunnen meerdere aangesloten systemen hebben

Met meer dan 1.360.000 federatieve authenticaties, waarbij gebruikers via hun elektronische leeromgeving en de Kennisnet Federatie toegang krijgen tot digitaal leermateriaal, is de doelstelling voor 2011 ruim twee maal gerealiseerd. Dit resultaat is voor een belangrijk deel te danken aan de afspraken die gemaakt zijn met ‘Directe Toegang’. Hierdoor zijn de methodensites van de grote uitgeverijen Malmberg, ThiemeMeulenhoff en Noordhoff toegankelijk via de Kennisnet Federatie.

De resultaten voor het aantal instellingen dat met zijn elektronische leeromgeving (ELO) is aangesloten op de Kennisnet Federatie zijn boven verwachting. Met name in het voortgezet onderwijs is het aantal aangesloten instellingen sterk toegenomen. De aansluiting van verschillende grote aanbieders van ELO’s heeft daarbij een belangrijke rol gespeeld.

Edurep Q1 Q2 Q3 Q4-p 2011 Doel

Afgesloten Service Level Specifications 0% 5% 49% 90% 93% 100

Edurep maakt digitaal leermateriaal op het internet vindbaar. De dienst is in 2011 in omvang gegroeid en verder ontwikkeld. De kwaliteit van de leerobjecten is verbeterd en er zijn afspraken gemaakt over de dienstverlening met de partijen die Edurep gebruiken in de vorm van Service Level Specifications (SLS). Hierin zijn afspraken gemaakt over de kwaliteit van de dienstverlening. De SLS-en zijn in het eerste half jaar opgesteld en in de tweede helft van het jaar in overleg met de gebruikers verder verfijnd. Voor 2012 resteert afstemming met een aantal kleinere collectie-aanbieders. Het aantal via Edurep ontsloten leerobjecten is in 2011 gestegen tot 822.680, een toename van 8,3%. De groei is met name te danken aan het toevoegen van verschillende collectie, zoals de Les 2.0 collectie die via Wikiwijs toegankelijk is gemaakt. Dit betekent een sterke toename van het leermateriaal, met name op het gebied van Mediawijsheid. Andere collecties die zijn toegevoegd zijn onder meer een collectie van de MBO-opleidingen voor de horeca, de collectie Proefjes, en de ETV-videocollectie voor het MBO.

Om het metadateren van leermiddelen te vergemakkelijken heeft Kennisnet de dienst MetaPlus ontwikkeld. MetaPlus wordt nu al gebruikt in proeftuinen van het ECK2 programma en Wikiwijs, en is breed inzetbaar in de Educatieve Contentketen. In 2012 wordt de dienst verder ontwikkeld, waarbij de behoeften van contentaanbieders en zoekportalen centraal staan.

37.112 86.584

164.084

257.267 327.893

381.846

395.501 409.059

630.618

854.305

1.162.980

1.363.859

-

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

1.400.000

1.600.000


Federatieve authenticaties

doelstelling 2010



Gezamenlijk randvoorwaarden verder uitbouwen Samen met instellingen, uitgeverijen en softwareleveranciers werkt Kennisnet aan de toegankelijkheid, vindbaarheid en bruikbaarheid van digitaal leermateriaal. In het ECK2 programma zijn in 2011 verschillende acties ingezet om de educatieve contentketen te versterken en de bestaande ketenprocessen te optimaliseren. Er zijn vier deelprojecten gerealiseerd ter vergroting van de vindbaarheid; er zijn afspraken gemaakt over de kwaliteit van de metadata, identificatie van leermiddelen, en aansluiting van de vocabulaires op de behoeften van docenten. Om de bruikbaarheid te vergroten zijn drie deelprojecten gerealiseerd waardoor de processen voor het arrangeren van leermateriaal, het ontsluiten en uitwisselen van toetsmateriaal, en de uitwisseling van leermaterialen verbeteren. Ter vergroting van de toegankelijkheid zijn afspraken gemaakt over de distributie en toegang tot digitale leermiddelen. Om de keten te versterken lag de nadruk in 2011 op het maken van afspraken en het vormgeven van een nieuwe architectuur. Om de afspraken te borgen en in de praktijk te brengen loopt het programma in 2012 door. Bij de borging van de afspraken speelt EduStandaard een belangrijke rol.

Parallel aan het ECK2 programma zijn in 2011 acties ingezet in het middelbaar beroepsonderwijs de educatieve contentketen te versterken. saMBO-ICT is trekker van dit traject en wordt hierbij gefaciliteerd door Kennisnet. Binnen het Triple A programma is een traject met zes instellingen (ROC6) gerealiseerd waarbij het gehele keuzeproces van (digitaal) leermateriaal ‘van proef tot gebruik’ is beschreven. De resultaten vormden de basis voor de werkconferentie ‘Pas op de Plaats’ die saMBO-ICT in oktober organiseerde. Samen met uitgeverijen, leveranciers en instellingen zijn daar knelpunten in de educatieve contentketen benoemd en is vervolgens het programma ‘Leermaterialenketen in het MBO (LIMBO)’ opgesteld. Het programma beoogt op korte termijn een aanmerkelijke verbetering in de toegang tot leermaterialen te realiseren, en voor de lange termijn de markt van leermaterialen beter aan te laten sluiten op de vraag van de sector. Het programma sluit nauw aan op het ECK2 programma en is specifiek gericht op het in de praktijk verbeteren van de keten. Op verzoek van saMBO-ICT voert Kennisnet in 2012 het programma uit.

Bundelen van publieke initiatieven Er zijn diverse initiatieven die gericht zijn op het ontsluiten van leermateriaal dat met publieke middelen is gefinancierd. Naast de activiteiten die door Kennisnet binnen het programma ECK en Wikiwijs worden ondernomen is in 2011 intensief overlegd met de NTR en Beeld & Geluid over de mogelijkheid om Teleblik naar de toekomst toe te blijven ontwikkelen.

Stimuleren van het gebruik Kennisnet werkt samen met diverse partners aan het toegankelijk maken van digitaal leermateriaal. In dit jaarverslag wordt met name ingegaan op Wikwijs, Teleblik en Acadin.

Realisatie is boven de doelstelling Realisatie is onder de doelstelling

Wikiwijs is een publiek en onafhankelijk platform voor en door docenten dat Kennisnet met subsidie van het Ministerie van OCW samen met de Open Universiteit realiseert. In het tweede jaar van zijn bestaan heeft Wikiwijs laten zien in een duidelijke behoefte te voorzien. Het aantal downloads ligt ruim boven de doelstelling.

17.303

82.373

105.380 117.191

148.909 157.416 164.756

172.096

217.788 233.422

302.338

345.241

-

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

400.000


Wikiwijs downloads


71

152 230

254 371

454 497

540 547 570

660

806

-

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400


Wikiwijs uploads



Realisatie is iets onder de doelstelling

Het aantal bezoeken ligt weliswaar onder de doelstelling, maar is met ruim 327.000 hoog. Deze resultaten komen overeen met het oordeel over de relevantie van Wikiwijs; docenten waarderen de dienst respectievelijk met een 7 (PO), 6 (VO) en een 7 (MBO).

Wel blijft het een grote stap om leermateriaal te delen. Om te stimuleren dat docenten en managers actief bijdragen en zich als eigenaar van Wikiwijs beschouwen zijn afspraken tussen Kennisnet en de Open Universiteit met sectororganisaties over technische exploitatie, beheer, onderhoud en actualisering belangrijke voorliggende stappen. Een impuls is hieraan al in 2011 gegeven met de inrichting van zogenaamde sectorkamers. Per sector geven de belangrijkste stakeholders via de sectorkamers richting aan Wikiwijs.

Teleblik, de gratis videosite van Kennisnet, Beeld en Geluid en NTR, bood docenten en leerlingen in 2011 ruim 16.000 uur aan video- en audiomateriaal. Het aantal bekeken video’s is ten opzichte van 2010 met 6% toegenomen. Ook uit het Klanttevredenheidsonderzoek blijkt dat de waardering en het gebruik van Teleblik zijn toegenomen; in het primair onderwijs wordt de dienst nu door 87% van de docenten gebruikt, en met het relevantiecijfer 7,5 beoordeeld.

Acadin biedt docenten de mogelijkheid om cognitief getalenteerde leerlingen in het primair onderwijs uitdagend onderwijs op maat te bieden. Onderwijs verlenende instanties kunnen via Acadin een eigen topdomein aanvragen. Binnen deze eigen, persoonlijke en afgeschermde, leeromgeving kunnen begeleiders en talentvolle leerlingen gericht werken aan de verdere ontwikkeling en groei.

Realisatie is ruim boven de doelstelling en bijgestelde prognose

De dienst Acadin voorziet in een behoefte en levert bij iedere communicatie-uiting veel nieuwe aanvragen op. Met 1.782 topdomeinen is de aangepaste prognose ruimschoots gehaald. Niet alle aanvragen leiden ook daadwerkelijk tot gebruik. Daarom is er een workshop voor leerkrachten ontwikkeld die de drempel tussen het aanvragen van een topdomein en het gebruik wegneemt.

Verbeteren beschikbaarheid leermateriaal voor taal en rekenen Om de beschikbaarheid van het leermateriaal voor taal en rekenen te verbeteren is er, gezamenlijk met het Freudenthal Instituut en het Expertisecentrum Nederlands, binnen het door het Ministerie van OCW geïnitieerde programma ‘doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen’ een pilot gerealiseerd. In deze pilot is het referentiekader Taal en Rekenen verbonden met relevante begrippenstelsels. In vervolg hierop heeft Kennisnet in het project ‘Educational Linkedscape’ (ELS) een prototype ontwikkeld van een semantische zoekmachine waarmee docenten vanuit de leerlijn makkelijk leer-en toetsmateriaal kunnen vinden. Daarbij wordt inzicht in de verschillende begrippenstelsels getoond. Het begrippenkader wordt nog verder doorontwikkeld om breder toegepast te kunnen worden.

Met ondersteuning van Kennisnet heeft het steunpunt Taal en Rekenen MBO leermateriaal toegevoegd aan de portal Taal en rekenen MBO, en dit leermateriaal voorzien van de juiste metadata waaronder referentieniveaus.

61.949

115.505

139.356 157.259

173.773 189.474

199.023 208.572

236.814

263.828

299.124

327.290

-

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

300.000

350.000

400.000


Wikiwijs bezoeken


881

1.001 1.086

1.213 1.305

1.346 1.371 1.402

1.505

1.605 1.697

1.782

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000


Acadin - aantal topdomeinen

doelstelling 2010




Doel 5 De kwaliteit en beschikbaarheid van digitale toetsen verbetert en sluit aan op de elektronische leeromgeving en leerlingvolgsystemen.

Kwaliteit in beeld brengen Kennisnet ondersteunt scholen bij het verbeteren van de kwaliteit van toetsen. De portal schoolexamens VO is doorontwikkeld en biedt managers en docenten informatie over de kwaliteitseisen en de mogelijkheid toetsen te delen en ontwikkelen.

In het MBO is inzicht geboden bij het centraal examen Taal en Rekenen dat binnenkort digitaal zal worden afgenomen op mbo-instellingen. Dat betekent een inhoudelijke en logistieke uitdaging. Kennisnet werkt nauw samen met het College voor Examens, saMBO-ICT en de MBO Raad om instellingen te ondersteunen bij de organisatie van het digitaal examen. Dit heeft onder meer geleid tot de publicatie Centraal ontwikkelde examens Hoe? Zo!

Experimenteren met nieuwe vormen Om de behoeften te bepalen ten aanzien van digitaal toetsten zijn er gesprekken gevoerd met SURF, het Centraal college voor Examens (CVE) en een aantal experts. Voor de toekomstbestendigheid van digitaal toetsen is er gewerkt aan het fundament van de digitale toetsomgeving. Uitwisselbaarheid en afspraken over standaarden zijn hierbij essentieel (zie hieronder).

Samen met schoolleiders en vertegenwoordigers uit het middelbaar beroepsonderwijs en voortgezet onderwijs is er daarnaast deelgenomen aan de klankbordgroep Computer Examensysteem (CES) van het Centraal college voor Examens (CVE) en DUO. Doel van de klankbordgroep is om het bestaande systeem voor centrale examens te vervangen. Daarbij wordt met name gekeken naar de aansluiting van het systeem op de inrichting van de verschillende ict infrastructuren van scholen. Ook worden scholen geadviseerd in de voorbereiding naar het digitaal examen.

Verbeteren uitwisselbaarheid van gegevens Het ECK2 programma kende in 2011 zowel een project gericht op de uitwisseling en ontsluiting toetsmateriaal alsook een project gericht op de uitwisseling van leerresultaten.

Om digitaal toetsmateriaal goed uit te kunnen wisselen zijn afspraken over de beschrijving van toetsen en toetsitems essentieel. Er zijn basisafspraken gemaakt, die zijn vastgelegd in het uitwisselformaat toetsmateriaal. Deze worden verder ontwikkeld in een toepassingsprofiel; een inperking van de standaard die tegemoet komt aan de behoeften van onderwijsinstellingen en marktpartijen in Nederland. Om de bruikbaarheid van de afspraken te toetsen zijn er in het voortgezet onderwijs proeftuinen voor Aardrijkskunde en Wiskunde gestart.

Het project gericht op de uitwisseling van leermaterialen ontwikkelt een nieuwe onderwijsstandaard waarmee op een open en transparante manier leerresultaten uitgewisseld kunnen worden tussen een elektronische leeromgeving, een uitgever en de administratieve omgeving van een school. Om aan te kunnen sluiten bij bestaande ontwikkelingen en behoeften is de basisafspraak uitwisseling leerresultaten ontwikkeld. Deze kan snel geïmplementeerd worden.



Doel 6 Jonge kinderen kunnen veilig gebruik maken van de mogelijkheden van internet.

Het Diploma Veilig Internet leert leerlingen om te gaan met de mogelijkheden en risico's van internet. De resultaten zijn uitstekend; het aantal downloads is sterk gestegen en is met 3954 bijna 60% boven de doelstelling van 2500 downloads. De waardering van het diploma blijft positief; docenten zien het diploma als belangrijk middel om leerlingen vaardigheden aan te leren.

Realisatie is iets onder de doelstelling

De Kidsportal heeft zich in 2011 goed ontwikkeld; de dalende trend van de afgelopen jaren is omgebogen in een toename tot ruim 2,5 miljoen bezoeken. De themasites (ingericht als eilanden) trokken veel bezoekers. Ook de vernieuwde onderbouwsite ‘Kenny.nl’ deed het goed. De onderbouwsite is in co-creatie met docenten, ouders en leerlingen doorontwikkeld en in de zomer gelanceerd. De ontvangst van Kenny was positief; de bezoekcijfers zijn bijna verdubbeld en de werkwijze van doorontwikkeling is hoog gewaardeerd met de tweede plaats in de ‘co-creation awards’1. De bezoekersaantallen voor de midden- en bovenbouwsites bleven echter achter bij de doelstelling. In 2012 worden de eilanden daarom zo ingericht dat zij meer bezoekers naar de reguliere midden- en bovenbouwsite trekken.

1 De co-creation Awards zijn georganiseerd door de Co-creation Association, ter bevordering van de opbouw van kennis over cocreatie.

230.607

447.375

704.002

958.673

1.176.588

1.385.764 1.501.603

1.587.856

1.806.668

2.046.316

2.321.904

2.563.204

-

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000


Kidsportal



2.2 Elke docent competent

Voor de leerling maakt de juiste docent hét verschil. Docenten die de ruimte hebben hun vak uit te oefenen en ict in samenhang met leerinhoud en didactiek inzetten.


Doel 7 Ict is onderdeel van de professionalisering binnen de onderwijsinstelling.

Professionaliseren vanuit Vier in Balans Op basis van de Vier in Balans Monitor organiseert Kennisnet bijeenkomsten waar docenten en managers elkaar ontmoeten. De ruimte ‘De Verdieping’ is in dit opzicht een groot succes. Zie voor het samenbrengen van managers en docenten om tot een visie te komen ook doel 1.

Lerende netwerken Q1 Q2 Q3 Q4 – p 2011 Doel 2010

PO: samen deskundiger 15 15 15 16 15 16 15

PO: ambassadeurs 23 20 25 25 25 25 26

VO: themabijeenkomsten 2 5 7 10 10 10 -

De samen deskundiger netwerken en ambassadeursnetwerken in het primair onderwijs bieden docenten gerichte ondersteuning bij professionaliseren met ict. Een groot aantal is het afgelopen schooljaar afgelopen: het nieuwe schooljaar is in september gestart met de geplande 25 netwerken.

In het voortgezet onderwijs zijn de ambassadeursprogramma’s ‘oude stijl ’afgerond, en de thematische en verdiepende aanpak van start gegaan. Er zijn onder meer themabijeenkomsten georganiseerd op het gebied van ELO’s, didactiek en 1:1 gebruik van devices. Er zijn nu vier themagerichte netwerken.

Versterken opleidingsprogramma’s De behoefte aan adequate beschrijvingen voor ict competenties blijft groot. In visiesessies en gesprekken door relatiemanagement wordt hierop ingegaan, onder andere door het TPACK model in te zetten. De sessies in het voortgezet onderwijs gericht op professionalisering richten zich op heroriëntatie van de rol van de docent in een ict-rijke omgeving. In het middelbaar beroepsonderwijs zijn pilots uitgevoerd om via de ‘train de trainer methodiek’ instellingen te ondersteunen bij het docenten competenter maken op ict gebied en is in samenwerking met de MBO academies een veelheid aan workshops georganiseerd.



Doel 8 Ict-competenties zijn opgenomen in het lerarenregister. Docenten verwerven de benodigde competenties.

Afspraken maken over (minimale) ICT-competenties Samen met deskundigen is een basisset van ict-bekwaamheidseisen, met een bijbehorend model ontwikkeld. Deze set stimuleert het effectief gebruik van ict in het onderwijs en verhoogt het bekwaamheidsniveau van leraren. De

set is generiek voor het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs en biedt

praktische handvatten en een kader voor ontwikkeling van docenten. De set kan worden toegepast in het HR-beleid

van scholen en/of een ICT leergang voor (aankomend) leraren.

De set sluit op de bekwaamheidseisen van de onderwijscoöperatie en is gebaseerd op aan de ADEF set en bewezen onderzoeksresultaten. In 2012 wordt de set verder ontwikkeld en afgestemd met het onderwijsveld.

Verder beschrijven en uitdragen van ict-competenties De in 2011 ontwikkelde set van ict bekwaamheidseisen kan worden toegepast in het HR-beleid van scholen en/of een ict leergang voor (aankomend) leraren. Dit sluit aan op de landelijke ontwikkelingen vanuit de wet BIO en het daarmee samenhangende lerarenregister dat in ontwikkeling is. De wijze waarop de eisen worden geïmplementeerd kan per instelling en opleiding verschillen. Naast de aandacht voor het vastleggen van ict-competenties waren de activiteiten in 2011 gericht op het gebruik van TPACK in visiesessies.

Visie ontwikkelen met lerarenopleidingen Aandacht voor aankomende onderwijsprofessionals zorgt er voor dat zij in staat zijn om ict effectief te benutten, dit is de verantwoordelijkheid van lerarenopleidingen. Begin 2011 is het concept van de sterrenpabo Nyoto ontwikkeld. De deelnemende vijf pabo’s zijn inmiddels begonnen met het integreren van delen van dit concept in de eigen opleiding. Tevens heeft Kennisnet weer hernieuwde aandacht gegeven aan het netwerk pabo ict. Dit netwerk is in 2011 driemaal bij elkaar geweest. Daarnaast zijn de educatieve faculteiten van vijf hogescholen door Kennisnet ondersteund bij het realiseren van een versnelling van het gebruik van ict op de lerarenopleidingen en pabo’s. In zijn algemeenheid blijft de urgentie bij pabo’s en lero’s onvoldoende om de gewenste versnelling te realiseren. Pabo’s en lero’s zien op dit vlak nog onvoldoende het raakvlak met de scholen die zij bedienen.



Doel 9 Docenten ontwikkelen zich doorlopend en weten dit in hun werkweek in te passen.

In 2011 zijn er verschillende diensten en middelen ingezet om de professionalisering van docenten met ict te ondersteunen. Zie doel 7 voor de netwerken, en doel 10 voor de communities.

Multimediaal professionaliseren Leraar24 vormt als multimediaal kanaal het fundament onder de professionalisering van docenten. De aanwas van video’s groeit gestaag; de dienst wordt veel gebruikt in het onderwijs. Zie doel 2 voor de resultaten over 2011.

Realisatie is conform doelstelling Realisatie is ruim boven de doelstelling

De docentenportals zijn een veel gebruikt middel voor kennisdisseminatie en professionalisering. Evenals de schoolleidersportals (doel 1) fungeren de docentenportals goed. Voor de verschillende portals is een kwaliteitsimpuls gerealiseerd en ingezet op kennisdisseminatie en professionalisering vanuit Vier in Balans. De realisatie voor de docentenportal in het voorgezet onderwijs is ruim boven de doelstelling.. In zowel het primair onderwijs als het voortgezet onderwijs groeit het bezoek gestaag.

Inspireren van Professionals Sinds maart 2011 heeft Kennisnet de inspiratieruimte ‘De Verdieping’ beschikbaar voor visie- en ontwikkelsessies (zie doel 1 voor het gebruik). Bij deze sessies wordt ook samengewerkt met het bedrijfsleven, bijvoorbeeld door het organiseren van een summerschool voor docenten en managers. Aan de in augustus georganiseerde summerschool hebben 120 mensen deelgenomen die de sessies gemiddeld met een 8+ beoordeelden. De thema’s waren dit jaar ruimte voor ICT; architectuur van het nieuwe leren, en 21st century skills; leren en opleiden voor de wereld van straks. Bedrijven die meewerkten waren Apple, APS, Dell, G-company, itslearning, Just Connecting, KPC, Microsoft, Novay, SMART en TNO.

83.326 155.154

238.018 298.311

355.123 406.940

436.134 473.637

551.204

624.667

708.387

785.131

-

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

800.000

900.000


leerkrachten PO


12.779

24.028

39.834

56.467

81.642

93.562 97.765

103.046

116.578

128.855

142.682

152.337

-

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000


docenten VO




Doel 10 Docenten passen digitaal leermateriaal effectief toe in de les en kunnen dit materiaal selecteren, gebruiken en waar nodig aanpassen en ontwikkelen.

Aan de slag met digitaal leermateriaal Docenten worden via communities en netwerken ondersteund bij het gebruik, toepassen en ontwikkelen digitaal leermateriaal. De resultaten voor de communities zijn redelijk positief; met name in het primair onderwijs en voortgezet onderwijs wordt er veel gebruik van gemaakt.

Realisatie is boven de doelstelling Realisatie is onder de doelstelling

In het primair onderwijs is het aantal downloads ruim boven de doelstelling. Ondanks een gezamenlijke actie met Digischool is het aantal uploads niet gerealiseerd. Om de kwaliteit te verhogen is een

leermiddelenredactie ingericht.

Realisatie is conform doelstelling Realisatie is conform doelstelling

In het voortgezet onderwijs zijn voor het hele jaar de resultaten voor de downloads goed geweest, en

heeft de actie met Digischool er toe geleid dat de geplande 15% groei voor de uploads ook gehaald is. Dit

zien we terug in de goede waardering (8).

234.885

457.549

704.452

865.797

1.023.632 1.156.606

1.273.468

1.451.551

1.721.231

1.999.824

2.326.550

2.580.700

-

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000


PO communities - downloads


119 224

567 667

739 826

921 951 1.042

1.169 1.332

1.542

-

500

1.000

1.500

2.000

2.500


PO communities - uploads


63.270

121.759

189.709

237.271

279.519

315.706 331.131

353.884

405.967

458.111

521.772

572.634

-

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000


VO communities - downloads


122

233

713 794

941

1.051 1.080 1.148 1.204

1.317

1.508

1.789

-

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

1.800

2.000


VO communities - uploads



Realisatie is onder de doelstelling Realisatie is licht onder de doelstelling

In het middelbaar beroepsonderwijs wordt een nieuwe opzet gerealiseerd en zijn de minder goed lopende communities uitgefaseerd. Ondanks promotie-acties is het aantal bezoeken achtergebleven op de doelstelling.

In Wikwijs en trajecten als ECK2 is in 2011 specifiek ingezet op het sterk betrekken van docenten, en het realiseren van eigenaarschap. Zo zijn in het ECK2 deelproject ‘arrangeren van leermateriaal’ proeftuinen gerealiseerd waarbij nieuwe manieren van arrangeren zijn uitgetest op basis van nieuwe afspraken en vocabulaires. Docenten kunnen nu ook vanuit de methode en de vakinhoud zoeken en relaties leggen met hun leerlijn. Zie doel 3 voor meer informatie over het ECK2 traject.

In het middelbaar beroepsonderwijs zijn 19 workshops op maat gehouden specifiek gericht op het gebruik van leermateriaal.

6.380 12.126

17.632 22.211

26.767 30.875 33.451

36.416

46.482 52.381

59.732

67.026

-

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000


MBO communities - bezoek


3.719 3.746 3.767 3.788 3.900

4.117 4.117 4.014 4.018 4.068 4.097 4.119

-

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000


MBO communities - leden



2.3 Efficiënte inzet van middelen

Een goede organisatie van het onderwijs is noodzakelijk om de beschikbare middelen optimaal te laten renderen en zo het primaire proces meer ruimte te geven. Ict zorgt er voor dat de ondersteunende processen docenten ontlasten en biedt ruimte voor flexibilisering en vernieuwing.


Doel 11 Bestuurders weten hoe ICT kan bijdragen aan een slimmere organisatie en zetten ICT in bij planvorming en verbeterprocessen.

Formuleren en realiseren van strategische plannen Kennisnet heeft hier in 2011 goede resultaten op geboekt, onder meer via de netwerken. De relatiemanagers richten zich op het realiseren van visiesessies en expertise leveren voor schoolbesturen. In de communicatie met instellingen is veel aandacht besteed aan het versterken van de inzet van ict in de planvorming. Zie ook doel 1.

Beter leren door processen goed te organiseren In het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs is een methodiek getoetst waarmee scholen de kosten, baten en risico’s van ict-investeringen goed in beeld kunnen krijgen. In vervolg hierop is er voor VO-instellingen en voor de kleinere mbo -instellingen een handreiking (richten van ICT) en bijbehorende methodiek ontwikkeld hoe je van visie naar ict investeringen kunt komen. Deze methode (met ‘gereedschapskist’) zorgt er voor dat schoolleiders onderbouwde beslissingen nemen. Voor de grote mbo-instellingen is er gewerkt aan een instrumentarium voor een complexe businesscase.

Het project ‘begeleiding triple A’ is afgerond. De procesbeschrijvingen en de use case in de encyclopedieën zijn geoptimaliseerd.

Onderzoeken wat werkt Samen met onderwijsinstellingen experimenteert en onderzoekt Kennisnet hoe ict de ondersteunende processen maximaal kan faciliteren. Daarbij gaat het over de communicatie tussen de instellingen en leerlingen en hun ouders. Maar ook over het organiseren van samenwerking met andere instellingen en het bedrijfsleven. Kennisnet onderzoekt samen met de instellingen wat dit betekent voor hun infrastructuur en visie op ICT.

ICT infrastructuur effectief inrichten Kennisnet ontwikkelt samen met de instellingen expertise op het gebied van een effectieve inrichting van de ICT infrastructuur. Er is expertise ontwikkeld op onderwerpen als cloud computing, modulair werken, nieuwe vormen van mobiele communicatie met leerlingen en het leren op afstand via videoconferencing. Daarnaast zijn er in 2011 onder meer succesvolle experimenten geweest met de inzet van nieuwe media in de beroepspraktijkvorming om hiermee de communicatie tussen student, de instelling en het bedrijfsleven (zie doel 3).

Onderzoeken van de mogelijkheden voor de toekomst Het Internet der Dingen is een ontwikkeling waarbij alledaagse objecten (tas, schoenen, koelkast) in de toekomst verbonden zijn met het internet. Deze ontwikkeling zorgt voor een geheel andere kijk op het internet dan we tot nu toe gewend waren. Het internet is niet alleen meer voor het zoeken van informatie en het lezen van websites, maar ook voor de dingen in ons alledaagse leven.

De ontwikkelingen rondom Het Internet der Dingen gaan erg snel, sneller dan verwacht. Daarom voerde het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma in 2011 een technologieverkenning uit naar deze nieuwe ontwikkeling. Hierbij is met name gekeken naar de mogelijkheden en toegevoegde waarde voor het onderwijs. Dit resulteerde in het essay 'Het Internet der dingen: Wanneer de fysieke en de virtuele wereld samenkomen'. en in verdiepende sessie waarin experts als Rob van Kranenburg (oprichter van Council) en John Post (CEO van IBM) hun inzichten deelden.

http://redactie.kennisnet.nl/attachments/session=cloud_mmbase+2406204/SNKN-Essay-Het-internet-der-dingen-wanneer-de-fysieke-en-de-virtuele-wereld-samenkomen.pdfhttp://innovatie.kennisnet.nl/innovatie/het-internet-der-dingen-verwachtingen-voor-de-toekomst-door-experts



Doel 12 Nieuwe concepten in het onderwijs worden mogelijk met behulp van ICT. Hiertoe wordt ICT effectief ingezet bij het ontwerp, de implementatie en verankering van deze concepten.

Samen vormgeven en realiseren van nieuwe concepten Het SURFnet/Kennisnet innovatieprogramma heeft in 2011 met meer dan 30 projecten bijgedragen aan het vormgeven van de digitale leer- en (samen)werkomgeving van de toekomst. Met focus op variëteit in leren en grenzeloos samenwerken is onderzoek gedaan op het gebied van onder andere video, cloud computing en sociale media. Vanaf 2012 eindigt de subsidie en komt er na acht jaar een einde aan het SURFnet/Kennisnet Innovatieprogramma in de huidige opzet. Door het innovatieprogramma is een intensieve samenwerking ontstaan met voorlopers binnen het onderwijs, die door beide organisaties wordt voortgezet in 2012. Een selectie van de resultaten:

Het project het Leren van de Toekomst heeft in het vierde kwartaal plaatsgevonden. Twee VMBO-T klassen van het Ichthus College in Kampen kregen drie weken lang les met de nieuwste ICT-toepassingen. Uitgangspunt was het bestaande lesprogramma dat tijdens het experiment op een innovatieve manier gegeven werd. Zo maakte het Ichthus onder andere gebruik van digitale proefwerken, Nederlands met een zelfgemaakte multimediale poster, wiskunde met behulp van een zelfgemaakte animatie of mobile learning, rijtjes leren via sms en een anatomieles met behulp van augmented reality.

Onderzoek dat tijdens het experiment door het Kohnstamm instituut en lector eLearning Guus Wijngaards is begeleid wijst uit dat de inzet van ICT-toepassingen zowel voor de betrokken docenten als de leerlingen motiverend werkt en het leren aantrekkelijker maakt. De leerprestaties zijn in vergelijking met een representatieve controlegroep niet significant verbeterd, ze zijn ook zeker niet verslechterd. De resultaten van dit project zijn te vinden op www.hetlerenvandetoekomst.nl.

In het project Cloud computing in het onderwijs is een stappenplan voor de selectie en inrichting van cloud diensten opgeleverd met informatiebladen over relevante deelonderwerpen, met hulpmiddelen en verdiepende informatie over cloud computing.

De 21 projecten binnen de Innovatieregelingen op het gebied van Leren op afstand, nieuwe videotoepassingen en augmented reality zijn afgerond en gepresenteerd op het seminar ‘Inspiratie door Innovatie’.

Naast het SURFnet/Kennisnet innovatieprogramma heeft Kennisnet samen met verschillende publieke en private partijen een traject uitgevoerd met als resultaat een publicatie met de functionele eisen aan de ict op een Sterrenschool. De Sterrenschool is een effectief georganiseerd vijfsterren kindcentrum, dat zich profileert met de volgende vijf sterren: - Het hele jaar open, van zeven tot zeven - Kinderen leren in één klimaat - Maatwerk voor ieder kind - Nadruk op rekenen, taal en lezen - Binding met de buurt

Gezamenlijk met de betrokken scholen en leveranciers wordt bekeken wat de vervolgstappen zijn om tot implementatie te komen.

Daarnaast is Kennisnet intensief betrokken bij het landelijke initiatief rondom de Netwerkschool. Vijf instellingen experimenteren de komende jaren, onder wetenschappelijke begeleiding, om hun op het Netwerkschoolmodel gebaseerde plannen uit te voeren. De Netwerkschool heeft een andere insteek dan de traditionele school. De school wordt een kennisintensieve dienstverlener die inspeelt op de individuele leerwensen en leerstijl van de student. Verder is de Netwerkschool het hele jaar open. Leerlingen en medewerkers nemen, net als elders in de maatschappij, in overleg vakantiedagen op. Naast onderwijs levert de school, via studentondernemingen, een scala aan diensten aan zijn omgeving. De Netwerkschool maakt maximaal gebruik van ict. Kennisnet faciliteert de deelnemende instellingen hierbij.

http://www.hetlerenvandetoekomst.nl/



Doel 13 De docent is toegerust op de gewenste veranderingen en draagt hieraan bij.

Vergemakkelijken administratieve lasten Kennisnet toont hoe ict docenten kan ontlasten bij administratieve taken en processen. Er zijn in 2011 verschillende praktijkgerichte onderzoeken uitgevoerd, onder meer op het gebied van de elektronische leeromgeving, waarvan de resultaten op verschillende manieren zijn gedeeld. Zie het speerpunt ‘inzicht in rendement van ict’ voor de resultaten.

Onderzoeken hoe ict de rol van docent kan veranderen In de gezamenlijke sessies met docenten en schoolleiders op de Verdieping (zie doel 1) is specifiek aandacht besteed aan de veranderingen die de inzet van ict oplevert voor de toekomst. Ook heeft het project ‘het leren van de toekomst’ (zie doel 12) veel praktische kennis voor docenten opgeleverd over hoe zij nieuwe middelen en instrumenten kunnen toepassen in hun onderwijsconcepten.


2.4 Een intelligente informatieketen

Sectoroverstijgende samenwerking is noodzakelijk om de aansluiting tussen de verschillende onderwijsvormen te verbeteren. Daarbij wordt van instellingen verwacht dat zij zich niet alleen naar de overheid, maar ook breder naar de samenleving verantwoorden. Ict draagt bij aan het realiseren van een betere informatiehuishouding en het versterken van de communicatie.


Doel 14

Voor de gehele informatieketen is er meer zicht in de (individuele) leerprestaties in relatie tot de externe verantwoording. De gegevensuitwisseling tussen en over de verschillende sectoren verbetert.

Om de onderwijscarrière van leerlingen in het Nederlandse onderwijs optimaal te laten verlopen is goede informatie-uitwisseling tussen de verschillende onderwijssectoren onontbeerlijk. De sectorraden hebben daarom begin 2011 het Samenwerkingsplatform Informatie Onderwijs opgericht. Met subsidie van het Ministerie van OCW wordt een programma uitgevoerd met als doel de informatievoorziening in de onderwijsketen voor eind 2012 te versterken. Het platform is een samenwerkingsverband van de sectorraden dat wordt ondersteund door Kennisnet en SURFfoundation. Vertegenwoordigers van het ministerie van OCW en DUO zijn nauw betrokken bij het platform. In de eerste helft van 2011 is de bestuurlijke organisatie van het platform ingericht en zijn een aantal trajecten zoals het verbeteren van de doorstroomgegevens tussen de verschillende sectoren vormgegeven. In de tweede helft van 2011 is de samenwerking van de onderwijsraden, Kennisnet en SURF in het Samenwerkingsplatform een nieuwe fase ingegaan. Kennisnet heeft de organisatie van het programmabureau op zich genomen en de uitvoering van de programmaorganisatie voor de tweede helft van 2011 en 2012 vormgegeven. Ook zijn er voor de verschillende deelprojecten een aantal concrete resultaten geboekt die in 2012 verder uitgewerkt worden: - De referentiearchitectuur vormt een centraal onderdeel van het programma. Hierin worden verschillende

afspraken gemaakt over de informatievoorziening in het onderwijs. Het vierde kwartaal was gericht op het in kaart brengen van de verschillende initiatieven en de afspraken die gemaakt zijn binnen die initiatieven.

- De eerste beelden zijn opgeleverd van de wijze waarop het in- en uitschrijfproces van lerenden over de sectoren heen beter vormgegeven kan worden. De komende periode wordt dit verder met de onderwijsorganisaties uitgewerkt.

- Een pilot op het gebied van horizontale verantwoording in het middelbaar beroepsonderwijs is in de steigers gezet. De pilot wordt uitgevoerd met medewerking van Vensters voor Verantwoording.

- Voor het project doorstroommonitor is een proefopstelling gerealiseerd en er zijn voorbereidingen getroffen om deze daadwerkelijk te implementeren.


3 Speerpunten

In het jaarplan 2011 is geconstateerd dat de integratie van ict in het onderwijs langzaam gaat. Dit heeft geleid tot een gerichte intensivering van een aantal activiteiten, dit is geclusterd in vijf speerpunten.

Inzicht in het rendement van ict (3.1)

Gezamenlijke visie (3.2) Ict competenties van docenten bekend (3.3)

Integraal aanbod van digitaal leermateriaal (3.4)

Een intelligente informatieketen (3.5)

De bijbehorende activiteiten zijn al beschreven in hoofdstuk 2. Hier wordt volstaan met een meer kwalitatieve beschrijving van de speerpunten. Om onderstaande figuur is weergegeven hoe de speerpunten zijn verbonden met de activiteiten op de verschillende thema’s.

Leren met meer effect

(2.1) Elke docent competent (2.2)

Efficiënte inzet van middelen (2.3)

Een intelligente informatieketen (2.4)

Organisatie

Professionalisering

Leermateriaal


3.1 Inzicht in het rendement van ict

Doel: betere onderwijsprestaties door inzicht in het rendement van ict Ict is een belangrijk middel om het rendement van het onderwijs te verhogen. Het doel om het beste uit iedere leerling te halen staat hierbij voorop. Ict werkt echter alleen wanneer het op de juiste manier wordt ingezet. Wat werkt of niet werkt verschilt per school. Instellingen hebben daarom behoefte aan kennis over wat voor hen werkt en welke kosten en baten er gepaard gaan met bepaalde keuzes.

Kennisnet biedt kennis voor de praktijk In 2011 zijn er verschillende typen Kennisnet publicaties en producten verschenen die scholen handvatten bieden om de eigen ambities te realiseren. Deze zijn goed ontvangen, uit het klanttevredenheidsonderzoek komt naar voren dat veel managers publicaties van Kennisnet kennen en deze relevant vinden.

De Vier in Balans Monitor 2011 biedt een kader waarmee verschillende groepen scholen onderscheiden kunnen worden: de groep die het onderwijs wil versterken met ict, de groep die het onderwijs wil uitbreiden met ict, en de groep die het onderwijs wil vernieuwen met ict.

Informatie die voor het gehele onderwijs relevant is Een deel van de publicaties is voor alle scholen en andere belangstellenden relevant. - In de ‘Vier in Balansmonitor’ wordt de stand van zaken rond ict in het onderwijs beschreven. - De publicatie ‘richten van ict’ en de bijbehorende gereedschapskist helpen schoolleiders uit het voortgezet onderwijs de

juiste beslissingen te nemen om de visie met ict waar te maken. - Voor het primair onderwijs en voortgezet onderwijs zijn ‘kaarten’ gerealiseerd die snel inzicht geven in het gebruik van

ict bij didactische vraagstukken. Onderwerpen zijn bijvoorbeeld rekenen met behulp van digitaal oefenmateriaal, of lezen met levende boeken.

- In de onderzoeksreeks reeks zijn verschillende publicaties verschenen die houvast kunnen geven bij de inzet van ict, onder meer over synchroon coachen en webquests.

- Ook de Hoe? Zo! reeks voor het middelbaar beroepsonderwijs is sterker praktijkgericht dan de onderzoeksreeks en gerichte ondersteuning bij vraagstukken waar instellingen voor staan. Onderwerpen zijn onder meer informatiemanagement, open standaarden en open source software, en examens Nederlandse taal en rekenen.

Scholen die het onderwijs willen versterken met ict Deze groep scholen wil ict inzetten om bestaande onderwijspraktijken te verbeteren. Veel van deze scholen hebben het digitale schoolbord omarmd of gebruiken zowel de digitale variant als de gedrukte variant van dezelfde lesmethode. De volgende activiteiten zijn met name voor deze groep relevant - Verdiepende digitale dossiers over ELO’s, laptop’s & tablets, mediawijsheid en video’s die via dossiers.kennisnet.nl

toegankelijk zijn. - Publicaties over ‘ict in het schoolplan’ en ‘nieuwbouw en ict bij scholen in het primair onderwijs’ sluiten nauw aan

op de praktijk in het primair onderwijs en zijn goed ontvangen. Scholen die het onderwijs willen uitbreiden met ict Deze scholen continueren voor meer dan 80% het bestaande onderwijsconcept. Veranderingen vinden plaats in kleine stapjes, blijven binnen de comfortzone van de school en zijn daardoor breed gedragen. Deze scholen gebruiken ict zowel voor nieuwe onderwijs doeleinden als voor andere werkwijzen. Leerlingen bekijken bijvoorbeeld instructielessen via internet of leren vaardigheden door gerichte inzet van ict. - Experimentele onderzoekstrajecten hebben veel specifieke bruikbare kennis opgeleverd bijvoorbeeld over de inzet van ict

voor leerlingen die afhankelijk zijn van maatwerk of passend onderwijs. Resultaten zijn onder meer gedeeld via de Vlootschouw.

- Doordat deze scholen ict zowel voor nieuwe onderwijsdoeleinden als voor andere werkwijzen inzetten kunnen zij veel kennisproducten gebruiken.

Scholen die het onderwijs willen vernieuwen met ict Deze scholen willen in korte tijd het onderwijs ingrijpend veranderen. Kenmerkend voor deze scholen is dat zij kiezen voor vernieuwende vormen van onderwijs die zonder ict niet of nauwelijks te realiseren zouden zijn, zoals samenleren in de cloud: - Het Trendrapport PO en VO en het Trendrapport MBO zijn gepubliceerd. Zij tonen de belangrijkste technologieën die het

funderend onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs de komende vijf jaar beïnvloeden. - Er zijn enkele verdiepende onderzoeken gestart die kunnen uitgroeien tot doorbraaktoepassingen. Bijvoorbeeld naar de

effecten van rekengames waar leerlingen zowel op school als thuis toegang toe hebben, en de effecten van afstandsleren in krimpregio’s.

- In het SURFnet/ Kennisnet innovatieprogramma is samen met scholen gewerkt aan de digitale leer- en (samen)werkomgeving van de toekomst. Resultaten zijn onder meer een stappenplan voor de selectie en inrichting van cloud diensten en het model voor flexibel leren dat samen met een aantal topsportscholen is ontwikkeld in het kader van Ruimte voor Talent .

- Kennisnet is intensief betrokken geweest bij de concepten Sterreschool en Netwerkschool. Deze concepten gaan uit van een andere kijk op onderwijs en maken maximaal gebruik van ict.


3.2 Gezamenlijke visie

Doel: managers en docenten zetten ict vanuit een gezamenlijke visie effectief in Er bestaat een kloof tussen managers en docenten waardoor ict niet optimaal wordt ingezet. Door een integrale visie te ontwikkelen die in de instelling gedragen wordt kunnen schoolleiders er voor zorgen dat deze kloof vermindert en ict effectiever wordt ingezet. Hiertoe deelt Kennisnet via een mix van netwerken, visiesessies, portals en andere media inzichten over innovatief leiderschap en kennis over de optimale inzet van ict.

Kennisnet ontwikkelt en verspreidt een kennisbasis voor managers en docenten Door de bestaande instrumenten te versterken en gericht en in onderlinge samenhang aan te bieden heeft Kennisnet in 2011 scholen actief ondersteund bij het verminderen van de kloof tussen docent en manager. De netwerken liepen in alle sectoren goed; in het voortgezet onderwijs sluit de nieuwe thematische aanpak aan op de behoefte naar meer verdieping. Ook de nieuwe expertiseruimte ‘De Verdieping’ is een groot succes; managers en docenten zijn uit de dagelijkse onderwijspraktijk gehaald om samen met Kennisnet te bepalen wat voor hun school het beste werkt. De bijeenkomsten zijn door de deelnemers gemiddeld met een 8 gewaardeerd.

Wandel door een computer op inspiratieruimte ‘De Verdieping’

Wie ´De Verdieping´ binnenstapt, waant zich in een andere wereld. Doordat de ontwerpers gebruik hebben gemaakt van

verschillende computerelementen lijkt het alsof je een wandeling door de computer maakt. Op de vloer zijn printplaten

aangebracht die een vaste looproute markeren. Tijdens deze route passeer je toepassingen als touchtables, recordingboxen of

iPads. Je ziet hoe je kunt filmen en bewerken met de iPod touch, hoe robots werken en hoe je bijvoorbeeld een Lego-robot kunt

besturen met een laptop.

Bij de visiesessies voor schoolleiders en bestuurders is een wandeling langs een circuit van devices onderdeel van de dag. Met

behulp van deze devices werken zij aan de visie op ict in de school of instelling. Docenten gaan vooral samen aan de slag met een

vooraf gekozen thema of ontwikkeling om zo te ervaren wat de mogelijkheden van ict voor het onderwijs zijn. Thema´s die

uitgelicht kunnen worden zijn onder meer augmented reality, cloud computing, leeromgevingen, leren op afstand, mediawijsheid,

mobiele toepassingen en robotica.

Het daadwerkelijk verminderen van de kloof blijkt echter een lange termijn proces waarin kleine stappen vooruit gezet worden. Volgens 33% van de managers uit het primair onderwijs droeg Kennisnet in 2011 in (zeer) sterke mate bij aan de visievorming op het gebruik van ict. Dit aandeel neemt langzaam maar gestaag toe. In alle de drie sectoren heeft ruim de helft van de scholen een visie op ict geformuleerd (po 66%, vo 56%, mbo 59%), een aantal dat in het voortgezet onderwijs in 2011 licht is toegenomen. Met name de docenten weten zich sterker ondersteund door Kennisnet bij het realiseren van een visie op ict.


3.3 Ict competenties van docenten bekend

Doel : docenten hebben de vaardigheden en competenties om ict goed toe te passen Voor leerlingen maakt de juiste docent hét verschil. Om leerlingen voor te bereiden op het leren en werken van de 21e -eeuw moeten docenten bekwaam zijn en ict op de juiste manier

weten in te zetten. Een gedeeld beeld en duidelijke afspraken over de ict competenties en vaardigheden waarover docenten dienen te beschikken zijn daarbij cruciaal.

Het resultaat: basisset van ict-bekwaamheidseisen Samen met deskundigen heeft Kennisnet in 2011 een basisset van ict bekwaamheidseisen en bijbehorend model

ontwikkeld. De set stimuleert het effectief gebruik van ict in het onderwijs en verhoogt het bekwaamheidsniveau

van leraren. Doordat de eisen op drie oplopende niveaus zijn beschreven stimuleert de set de ontwikkeling van

docenten. De set kan zowel in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs worden

toegepast en biedt praktische handvatten en een kader voor ontwikkeling en beoordeling van docenten. De

basisset sluit aan op de ADEF set en bekwaamheidseisen en is door experts gereviewd. De set kan worden toegepast

in het HR-beleid van scholen en/of een ICT leergang voor (aankomend) leraren, maar biedt geen landelijke norm

waaraan leraren moeten voldoen. Om een gedeeld beeld te realiseren en het gebruik te stimuleren wordt de set in

2012 aangescherpt en afgestemd met belanghebbenden uit het onderwijs.

Een beschrijving van ict-bekwaamheidseisen Voor de totstandkoming van de set ict-bekwaamheidseisen is een aantal nationale bronnen, zoals de Kennisbasis ICT van ADEF, en

internationale bronnen, zoals het UNESCO framewo

Jaarverslag 2011...Jaarverslag 2011 - 7 1 Inleiding Met dit jaarverslag legt Kennisnet...

Documents

Transcript of Jaarverslag 2011...Jaarverslag 2011 - 7 1 Inleiding Met dit jaarverslag legt Kennisnet...