Jaarverslag 2008 (link is external)
Transcript of Jaarverslag 2008 (link is external)
1ProRail / Jaarverslag 2008
Jaarv
ersla
g P
roR
ail 2
008 n
on
-stop
in b
eweg
ing
Bezoekadres
Moreelsepark 3
3511 EP Utrecht
Postadres
Postbus 2038
3500 GA Utrecht
www.prorail.nl
> Een jaar vol beweging> 15 opmerkelijke momenten> Aanpakken heeft resultaat
non-stopin beweging
Jaarverslag 2008
PR_JV08_cover.indd 1 25-06-09 (26) 11:59
3
Spannende finale na razendsnelle HSL-aansluiting
Het moment van Frans van Dommelen in 200824 november 2008, 10.30 uur
Burgemeester Gerd Leers pleitte er hartgrondig voor: een
snellere verbinding tussen Maastricht en Brussel. ProRail
wilde graag. Alleen waren er nogal wat technische uitda-
gingen. Zoals de rem in de Belgische HSL-trein. Die veroor-
zaakte storingen in de Nederlandse beveiliging. Toch kwam
de verbinding er. In een razendsnel tempo. Bouwmanager
Frans van Dommelen:
“ We hebben de spoorinfrastructuur op een aantal punten
aangepast. Dat moest natuurlijk uitvoerig worden getest.
Normaal duurt het vrijgavetraject, als alle testdocumen-
ten er zijn, ongeveer een jaar. Nu acht weken! Dankzij
een hele goede samenwerking. Met de Belgen, NS, NS
Hispeed, ProRail, IVW, Arcadis, de lokale overheid. Toch
bleef het tot het einde spannend. In de nacht van 23 op 24
november waren de laatste testen. Om 5 uur ‘s ochtends
waren die klaar en kon ik zo door naar de persconferentie.
Die was diezelfde ochtend op het provinciehuis. Gelukkig
had ik goed nieuws: het is uitstekend gegaan.”
3
ProRail / Jaarverslag 20084
(in absolute aantallen) 2008 2007
Kwantiteiten
Netlengte in exploitatie (in km) 2.896 2.896
waarvan enkelsporig 915 915
waarvan meersporig 1.981 1.981
netlengte geëlektrificeerd 2.195 2.195
Totale spoorlengte (in km) 6.830 6.830
waarvan vervangen in boekjaar 91 104
Wissels 7.508 7.488
waarvan vervangen in boekjaar 138 126
Overwegen 2.696 2.720
waarvan beveiligd 2.059 2.066
Seinen 1 11.337 10.882
Stations 2 387 386
Stationsoppervlakte (in duizenden m2) 3 1.654 1.736
Beweegbare bruggen 76 86
Tunnels 4 13 12
Tonkilometers (in miljarden per jaar) 52 51
waarvan personen 37 36
waarvan goederen 15 15
Treinkilometers (in miljoenen per jaar) 145 143
waarvan personen 131 129
waarvan goederen 13 13
waarvan overig (aannemers/testritten) 1 1
Aantal klanten (spoorwegondernemingen) 36 35
waarvan personen 10 10
waarvan goederen 15 15
waarvan overig (aannemers/museumlijnen) 11 10
Kerncijfers 2008
(in miljoenen euro’s) 2008 2007
Exploitatie
Bedrijfsopbrengsten 1.464 1.330
Bedrijfslasten – 1.463 – 1.300
Bedrijfsresultaat 1 30
Resultaat na belastingen 0 0
Vermogen
Balanstotaal 18.101 18.193
Eigen vermogen 4.126 4.857
Langlopende schulden 1.855 1.971
Activa
Materiële vaste activa 16.251 16.336
Jaarafschrijvingen 540 573
Bruto-investeringen 1.023 858
Investeringsbijdragen 929 792
(in absolute aantallen) 2008 2007
Medewerkers
Aantal medewerkers (gemiddeld) 3.220 2.903
Aantal fte’s (gemiddeld) 3.049 2.747
5ProRail / Jaarverslag 2008
(in absolute aantallen) 2008 2007
Kwantiteiten
Netlengte in exploitatie (in km) 2.896 2.896
waarvan enkelsporig 915 915
waarvan meersporig 1.981 1.981
netlengte geëlektrificeerd 2.195 2.195
Totale spoorlengte (in km) 6.830 6.830
waarvan vervangen in boekjaar 91 104
Wissels 7.508 7.488
waarvan vervangen in boekjaar 138 126
Overwegen 2.696 2.720
waarvan beveiligd 2.059 2.066
Seinen 1 11.337 10.882
Stations 2 387 386
Stationsoppervlakte (in duizenden m2) 3 1.654 1.736
Beweegbare bruggen 76 86
Tunnels 4 13 12
Tonkilometers (in miljarden per jaar) 52 51
waarvan personen 37 36
waarvan goederen 15 15
Treinkilometers (in miljoenen per jaar) 145 143
waarvan personen 131 129
waarvan goederen 13 13
waarvan overig (aannemers/testritten) 1 1
Aantal klanten (spoorwegondernemingen) 36 35
waarvan personen 10 10
waarvan goederen 15 15
waarvan overig (aannemers/museumlijnen) 11 10
1 Het vergelijkend cijfer (het aantal seinen 2007) is aangepast voor het aantal seinen zonder type-
aanduiding. Deze werden tot en met 2007 niet meegeteld.
2 Het aantal stations is in 2008 toegenomen door ingebruikname van station Amsterdam Holendrecht.
3 Het vergelijkend cijfer (het aantal duizenden m2 stationsoppervlakte 2007) is aangepast als gevolg van
verfijning van de object-registratie. Voorpleinen worden in 2008 niet langer meegeteld.
4 De toename van het aantal tunnels betreft de HSL dive-under.
ProRail / Jaarverslag 20086
4 Kerncijfers 6 Inhoud 10 Voorwoord 13 Verslag van de Directie 14 In beweging
21 Klanten, omgeving en samenleving
27 Prestaties
41 De organisatie
47 Governance en managementcontrol
52 Financieel verslag
58 Dank en waardering
59 Bericht van de Raad van Commissarissen 66 Personalia
71 Jaarrekening 2008 72 Balans per 31 december 2008
73 Exploitatierekening 2008
74 Kasstroomoverzicht
75 Toelichting op balans en exploitatierekening
101 Niet in de balans opgenomen verplichtingen
107 Overige gegevens 108 Resultaatsbestemming
109 Accountantsverklaring
Momenten 2 Frans van Dommelen
8 Rob Merrienboer
16 Wim Roelofs
24 Corine Boon
30 Cees de Vries
36 Gert van den Heuvel
44 Marja van Minnen, Hans Kanaar en
Lidwien Prinssen-de Pater
50 Henk Wind
56 Pierre Eerkens
64 Bas Leers
68 Jos Steinen en Ger Vroemen
82 Nicole Vroomans
92 Marc Unger
104 Eric Thieme
110 Jeanette van der Kruk
Inhoud
9
Niemand meer op z’n eilandje
Het moment van Rob van Merrienboer in 200822 november 2008, 16.40 uur
Rob van Merrienboer werkt bij het Operationeel Controle
Centrum Rail (OCCR). Als er wat mis gaat op het spoor, komt
hij in actie. In november kantelde een kalktrein. Juist toen
– bij wijze van proef – ProRail en de vervoerders fysiek bij
elkaar zaten op het OCCR. En Rob weet het zeker: het blijft
niet bij een proef.
" Als je bij elkaar zit, is de communicatie veel makkelijker.
Je weet sneller of je hetzelfde beeld van de situatie hebt.
Normaal heb je alleen telefonisch contact. En door een
telefoon zeg je makkelijker ‘nee’ dan wanneer je elkaar
in de ogen kijkt. En toen die omgevallen kalktrein. Wij en
de vervoerders, we gingen er gelijk samen tegenaan. Je
voelde de chemie ontstaan, iedereen wilde het oplossen.
Niemand zat meer op z’n eilandje. Tuurlijk, het was een
rotongeluk. Maar het was óók een goede ervaring. En het
bewijs van een geslaagde proef.”
9
ProRail / Jaarverslag 200810
Voorwoord
Nederland heeft het drukst bereden spoor van de Europese Unie. Het aantal
reizigers zal alleen maar toenemen in de toekomst. Nederland in beweging
houden is een uitdaging die ProRail graag aangaat.
Als netwerkmanager van het spoor heeft ProRail één be-
langrijke ambitie: dienstverlener zijn voor onze klanten.
Voor de vervoerders en hun klanten (de reizigers en de
verladers), voor omwonenden en regionale overheden, voor
ieder die op zijn eigen wijze in zijn dagelijks leven en werken
van de Nederlandse railinfrastructuur afhankelijk is. In 2008
heeft ProRail belangrijke stappen gezet in de ontwikkeling
van zijn positie als dienstverlener met de kernopdracht:
Nederland non-stop in beweging en bereikbaar houden.
Het spoor wordt steeds meer gezien als een essentiële en
vanzelfsprekende nutsvoorziening. Net als water uit de
kraan en stroom uit het stopcontact. Het moet gewoon
werken en veilig zijn.
In 2008 heeft ProRail meer grip gekregen op de bedrijfs-
processen, wat leidde tot een stijgende lijn in de prestaties.
Met de dienstregeling 2008 kwamen er ongeveer 200.000
ritten bij, daarmee nam het aantal treinritten toe van
2,6 miljoen in 2006 naar 3 miljoen in 2008. Er waren minder
verstoringen op het spoor te melden. De beschikbaarheid
van het spoor werd groter, de stations werden schoner, en
de veiligheid op en rond het spoor nam toe. Het vertrou-
wen van de samenleving in de dienstverlening van ProRail
is gegroeid.
In al onze dagelijkse activiteiten willen wij betere prestaties
leveren én blijven leren van onze ervaringen. ProRail is een
lerende organisatie. We willen en moeten beter presteren:
de output van onze werkprocessen, de robuustheid van
onze ICT, de samenwerking met opdrachtgevers, klanten en
infra-partners, de resultaten van aanbestedingen. Voortdu-
rend zoeken we naar mogelijkheden om kwaliteit te verbe-
teren. Door monitoring, door insourcing, door interactie en
samenwerking.
ProRail werkt continu aan verbetering van de railinfrastruc-
tuur. Zo werd eind 2008 in de Hanzelijn de tunnel geopend
die de oost- en de westoever van het Drontermeer met
elkaar verbindt. De Zeeuwse Lijn werd vernieuwd, waarbij
ProRail een innovatieve onderhoudsaanpak heeft toegepast.
Bij station Best heeft ProRail, in sneltreinvaart, de perrons
verlengd, zodat ook lange intercitytreinen een extra stop
kunnen maken. Daarvoor moest ook de bovenleiding wor-
den aangepast. Een extra stop in Best was nodig om het
fileleed te verminderen, dat wordt veroorzaakt door werk-
zaamheden aan de A2. Door auto en trein niet als concur-
renten te zien, maar elkaar juist te laten aanvullen, is hier
mobiliteitswinst behaald. Op 9 april 2008 zijn de verlengde
perrons in gebruik genomen.
In al onze dagelijkse activiteiten willen wij betere prestaties leveren én blijven leren van onze ervaringen.
11ProRail / Jaarverslag 2008
In 2008 is ProRail samen met NS en de goederenvervoerders
begonnen met het actieplan Ruimte op de Rails: het uitbou-
wen van een vernieuwend en excellent presterend railnet-
werk dat de komende twaalf jaar zo’n vijftig procent meer
treinverkeer mogelijk moet maken. ProRail realiseert zich
daarbij dat dit niet alleen een kwestie is van hoogwaardige
technische kennis en innovatief vermogen, we moeten ook
oog hebben voor de impact op omgeving en samenleving.
ProRail is een bedrijf van professionals. Daarom hebben
we geïnvesteerd in nieuwe vormen van interne kennis-
overdracht. Met het oog op de verwachte behoefte aan
nieuwe medewerkers is de arbeidsmarktcommunicatie aan-
gescherpt. Ons jaarlijkse tevredenheidsonderzoek onder de
medewerkers had een positief resultaat.
In 2009 gaat ProRail door op de lijn die in 2008 is ingezet:
voortdurend verbeteren van operational excellence, hoog-
frequent spoorgebruik mogelijk maken, meer ruimte bie-
den aan het goederenvervoer, meer maatwerk bieden in
de regio en het publieke belang dienen op een efficiënte
manier. Wij staan er voor om de plannen niet alleen te
realiseren, maar daar waar zinnig en mogelijk ze ook te
versnellen ten opzichte van het Beheerplan 2009-2020. Die
versnelling is nodig voor de vitaliteit van de (spoor)bouw-
sector en ook goed voor de klanten van ProRail. De samen-
leving wil meer van ons, en de samenleving wil het beter.
Nederland wil non-stop in beweging blijven. ProRail maakt
dat mogelijk.
Utrecht, 16 april 2009
namens de Directie van ProRail B.V.
Bert Klerk, president-directeur
ProRail / Jaarverslag 200814
In 2008 heeft ProRail zijn klanten beter bediend. Daardoor heeft de samenleving
meer vertrouwen in ProRail gekregen én hogere verwachtingen. In 2008 is ook een
start gemaakt met een verdere ontwikkeling van de Nederlandse railinfrastructuur
aan de hand van vijf speerpunten.
Wat onze klanten willen
De wensen van reizigers
In 2008 hebben opnieuw meer mensen voor de trein geko-
zen. Meer mensen die allemaal goed bediend willen wor-
den. Als je op het station aankomt, moet de trein klaarstaan
– of net het station binnenrijden – , de trein die je comfor-
tabel van A naar B brengt. Overstappen is ok, maar dan wel
echt overstappen en niet wachten op een tochtig perron,
de tolerantie van reizigers voor vertragingen neemt af.
En dat station moet natuurlijk schoon en veilig zijn, een
aangename omgeving die zich voegt naar de wensen van
de haastige reiziger. Een transfervoorziening waar trein,
bus, tram, metro en taxi verregaand geïntegreerd zijn.
De wensen van verladers
Ook de verladers kozen in 2008 opnieuw vaker voor het
spoor. Dat is een maatschappelijk gewenste ontwikkeling,
want meer vracht over het spoor betekent minder vracht-
wagens op de weg, wat op zijn beurt leidt tot minder files
en minder CO2-uitstoot.
Een spoor dat complementair wil zijn aan vrachtvervoer
over weg en water, biedt goede transfermogelijkheden
voor vracht, is betrouwbaar en voorspelbaar. Dat stelt hoge
eisen aan de vervoerders en aan de railinfrastructuur waar-
van zij gebruikmaken en die ProRail beheert en ontwikkelt.
De regio en de omwonenden
Het spoor moet Nederland bereikbaar maken en zo bijdra-
gen aan de economische ontwikkeling van alle regio’s van
het land. Veel spoor betekent ook: veel mensen die langs
het spoor wonen en werken, die gebruikmaken van spoor-
wegovergangen. De sleutelwoorden zijn hier: beperken van
geluidhinder en zorgen voor veiligheid op overwegen.
ProRail heeft ook hier een belangrijke uitdaging.
De vervoerders, onze directe klanten
Vervoerders staan voor de uitdaging de wensen van hun
klanten te realiseren. De vervoerders maken daarbij ge-
bruik van de railinfrastructuur die ProRail beheert en ont-
wikkelt. De vervoerders zijn de directe klanten van ProRail.
Op dit moment heeft ProRail tien personenvervoerders en
vijftien goederenvervoerders als klant. Daarnaast zijn er elf
andere partijen, zoals aannemers, die over het spoor mo-
gen rijden.
Die vervoerders willen niet allemaal hetzelfde. NS wil
treinpaden in een vast patroon terwijl regionale personen-
vervoerders infra-capaciteit op maat willen. Goederenver-
voerders daarentegen willen flexibiliteit en lastminute-
paden, waarbij ze willen doorrijden zonder te stoppen.
Tot slot hebben ook investerende overheden verschillende
wensen. De één wil van het spoor een lightrailachtige ver-
binding maken die de binnenstad ingaat, de ander wil meer
stations en een derde wil vooral een betere inpassing van
het spoor in het stedelijke gebied.
In beweging
15ProRail / Jaarverslag 2008
Kortom: de verscheidenheid in de wensen van onze klan-
ten maakt een gedifferentieerd aanbod in de producten en
diensten van ProRail noodzakelijk. Dat geldt dan niet alleen
voor de verschillende personen- en goederenvervoerders.
Ook de vervoersautoriteiten, de verladers, de lokale en
regionale publieke en private partners en de reizigers heb-
ben steeds meer uiteenlopende wensen en behoeften.
ProRail heeft op dit vlak belangrijke stappen gezet en
resultaten geboekt in 2008. Hierover meer in het hoofdstuk
Klanten, omgeving en samenleving.
Aanpakken heeft resultaatMeer reizigers- en meer goederenvervoer; met de dienst-
regeling 2008 alleen al kwamen er ongeveer 200.000 ritten
bij. Daarmee is het aantal treinritten toegenomen: van 2,6
miljoen in 2006 naar 3,0 miljoen in 2008, naar 3,1 miljoen –
zo is de verwachting – in 2009.
Maar, meer ritten betekent meer onderhoud en dat onder-
houd vraagt weer meer capaciteit. ProRail wordt hier voor
een praktisch dilemma gesteld. Een dilemma dat ingrijpt in
onze organisatie en processen, en dat ProRail in 2008 heeft
opgepakt.
In 2008 heeft ProRail meer grip gekregen op de eigen be-
drijfsprocessen, waardoor we slimmer en flexibeler onze
werkzaamheden kunnen inplannen. ProRail heeft het aan-
tal storingen teruggedrongen, we repareren sneller en we
hebben minder tijd nodig voor onderhoud. Dit heeft geleid
tot een hogere beschikbaarheid en betrouwbaarheid van
het spoor en tot minder verstoringen voor onze klanten. De
cijfers in het hoofdstuk over onze prestaties laten het zien.
Sinds december 2008 wordt het spoor grotendeels alleen
nog met videoschouwtreinen geïnspecteerd. Deze treinen
rijden tussen de andere treinen door en filmen het spoor
en de wissels. De beelden worden op kantoor bekeken. De
voordelen hiervan zijn de hogere arbeidsveiligheid (minder
mensen in het spoor) en de toegenomen beschikbaarheid
(het verstoort de dienstregeling praktisch niet).
Ook is in 2008 begonnen met de landelijke invoering van de
nieuwe mobiele werkplaats. Dit is een trein zonder bodem
waarbinnen alle gereedschap voorhanden is, zodat onder
optimale omstandigheden (zoals veilig en droog) aan het
spoor kan worden gewerkt. Ook hier weer met minima-
le hinder voor het reguliere treinverkeer.
Optimale mix van slim benutten en meer infra
Minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat is in septem-
ber 2008 akkoord gegaan met het plan Ruimte op de Rails
van de gezamenlijke spoorsector: elke tien minuten een
reizigerstrein en een groene golf voor de goederen op het
spoor. Dit plan, dat een budget van 4,5 miljard euro heeft,
gaat tot 2020 een jaarlijkse groei van 5% in het reizigers-
vervoer per spoor realiseren.
Met Ruimte op de Rails wordt een systeemsprong op het
spoor gerealiseerd. Het plan beoogt een optimale mix van
aan de ene kant het uitbreiden van de infrastructuur waar
nodig en aan de andere kant het slimmer plannen en orga-
niseren van de treinenloop waar mogelijk.
ProRail streeft ernaar het spoor en de dienstverlening naar
een hoger niveau te brengen. Een niveau dat wordt geken-
merkt door meer ruimte voor groei, meer capaciteit, ho-
gere frequenties, vernieuwende oplossingen en een betere
dienstverlening op alle fronten: service, klantgerichtheid
en samenwerking. Zo kan de meerwaarde en de concur-
rentiekracht van het spoor groter worden en het marktaan-
deel in de totale mobiliteit worden uitgebreid.
Groei en recessie
In het vierde kwartaal van 2008 is een terugval in het goede-
renvervoer vastgesteld. Naar verwachting zal deze daling zich
in 2009 ook uitbreiden naar het reizigersvervoer. De komende
jaren wordt duidelijk wat dit betekent voor de groei op de
lange termijn. De economische recessie kan leiden tot een
omslag in de groei-trends en dus tot een noodzaak onze
doelen bij te stellen.
17
De kick als alles dan weer rijdt
Het moment van Wim Roelofs in 200822 november 2008, 16.40 uur
Wim Roelofs, manager Storingsherstel en Calamiteiten, kan
genieten van dingen die mis gaan. Nou ja, van het proces
dat daarna op gang komt. Mouwen opstropen, met vereen-
de krachten de boel vlot trekken. In de omgevallen kalk-
trein bij Amsterdam Muiderpoort zag hij daarom direct een
‘geweldige klus’.
“ Een ravage! Op een kritische locatie. Het treinverkeer
Amsterdam-Utrecht lag stil. Dan komt er wat in bewe-
ging hoor. De mensen ter plekke doen fantastisch werk.
Ik stuur aan, hou het crisisplan in de gaten. Prachtig plan
trouwens. De insteek was niet: hoe herstellen we de
situatie van voor het ongeval? Maar: hoe krijgen we de
treinen snel weer aan het rijden? Dan kijk je heel anders.
Wat is technisch haalbaar? Welke spullen kunnen we snel
krijgen? Dat bleek heel effectief: na een week reden alle
treinen weer normaal. Zó snel, na zo‘n ravage – dat geeft
een enorme kick.”
17
ProRail / Jaarverslag 200818
Innovatie en duurzaamheid
Innovatie
ProRail is steeds op zoek naar innovaties, die zorgen voor
een betere verhouding tussen prijs en prestatie. Ze zorgen
er ook voor dat ProRail zijn ambitieuze doelstellingen kan
waarmaken. Elders in het jaarverslag zijn al enkele innova-
ties beschreven, zoals de videoschouwtrein. Hieronder volgt
nog een aantal voorbeelden.
RouteLint: TomTom voor machinisten
RouteLint laat treinbestuurders schematisch zien wat er
gebeurt op het spoor in de buurt van hun eigen trein: intak-
kende treinen, voor- en achterliggers en eventueel het aantal
vertragingsminuten. Machinisten kunnen dankzij RouteLint
beter inspelen op wat er op het spoor gebeurt. Ze kunnen
eerder zien of het zin heeft om te versnellen of te remmen
en daardoor energiezuinig en punctueler rijden. Route-
Lint is eigenlijk een TomTom voor machinisten. Technische
tests zijn in 2008 uitgevoerd en laten positieve resultaten
zien. In 2009 wordt op het traject Den Haag-Venlo de exacte
energiebesparing en punctualiteit gemeten.
Beheerste Toelating met blokschakelaar: veilig werken
zonder overlast
In november 2008 heeft ProRail het systeem Beheerste Toe-
lating met blokschakelaar geïntroduceerd. Hiermee kunnen
sommige onderhoudswerkzaamheden aan het spoor snel-
ler en efficiënter worden uitgevoerd, terwijl de treinen blij-
ven rijden. Spoorwerkers kunnen veilig tussen twee treinen
door werken, zonder dat de reizigers er last van hebben.
Speciale schakelaars bedienen de seinen en zorgen ervoor
dat er niet tegelijk gewerkt en gereden kan worden.
Spoorwerkers vinden het prettig dat overdag kan worden ge-
werkt in plaats van ’s nachts. Treinreizigers hebben minder
overlast, omdat het spoor minder vaak ‘buiten dienst’ hoeft.
Daarnaast is het werk aan het spoor overdag goedkoper dan
‘s nachts. In juli 2009 besluit ProRail of het systeem landelijk
wordt ingevoerd.
ProRail PrijsVraag: energieopwekking in middelpunt van
de belangstelling
Energie opwekken uit de voetstappen van reizigers op
stations. Een slimme schakelaar die energieverlies bij het
remmen van treinen halveert. Plannen voor grootschalige
energiewinning langs het spoor. Deze drie ideeën werden
genomineerd voor de ProRail PrijsVraag 2008.
De finalisten kunnen hun idee concreet uitwerken en een
plan maken voor een CO2-neutraal spoor tussen Utrecht en
Den Haag. De uiteindelijke winnaar wordt in juni 2009 be-
kendgemaakt. Hij of zij mag het winnende idee samen met
ProRail uitvoeren.
Duurzaamheid
ProRail is zich bewust van de duurzaamheidsaspecten van
het vervoer per spoor. Het spoor is een relatief duurzame
vervoersmodaliteit. Omdat het treinverkeer verder zal
groeien, is voortdurend innovatie nodig om de milieu-
belasting verder te beperken. In 2008 hebben we beleid
geformuleerd om de duurzaamheid van de activiteiten van
ProRail te verbeteren.
Ons waardevolle erfgoed
In 2008 heeft de TU Delft een studie afgerond in opdracht
van ProRail, NS en Bureau Spoorbouwmeester om te komen
tot een inventarisatie van onze collectie bijzondere stations-
gebouwen. Dit heeft geresulteerd in een zorgvuldige analyse
van monumentale stationsgebouwen welke ProRail en NS
willen behouden voor toekomstige generaties.
Hierbij is ondermeer gekeken naar de verschillende architec-
ten, spoorwegondernemingen en typen stations. Met het
oog op de vele grote verbouwingen op de stations hebben
ProRail en NS in 2008 eveneens een inventarisatie gemaakt
van kunst op stations zoals historische plakkaten, beelden
en wandschilderingen.
Blokschakelaar van het systeem Beheerste Toelating
19ProRail / Jaarverslag 2008
Ons beleid voorziet erin dat ProRail bij haar activiteiten
rekening houdt met het maatschappelijk belang van het
spoor. Het spoor moet concurrerend zijn en blijven, met
andere vervoersmodaliteiten. Bij onze beslissingen stellen
wij maatschappelijke belangen voorop bij het bepalen van
de koers, handelen wij transparant en integer en zoeken
wij de balans tussen people, planet en profit voor onze pro-
ducten en de totstandkoming ervan.
Om deze bewustwording vorm te geven, is in 2008 het pro-
gramma Duurzaamheid gestart. In 2009 zijn we op weg
naar het bewerkstelligen dat duurzaamheid een aantoon-
baar en zo mogelijk integraal uitgangspunt wordt voor ons
beleid en de toepassingen, en zichtbaar wordt in onze be-
drijfsvoering en ons gedrag. De speerpunten zijn gericht op
stations, energie, natuur en landschap en inkoop.
De activiteiten van het programma Duurzaamheid in 2008
waren:
• Er is een scan uitgevoerd naar de duurzaamheid van de be-
drijfsprocessen van ProRail. Met de scan is inzicht verkre-
gen in de huidige status van duurzaamheid binnen ProRail-
processen en de mogelijkheden om dit te verbeteren.
• Eennatuur-enlandschapsbeleidisvastgesteld,waarmee
de negatieve effecten op natuur en landschap worden
terugdrongen en nieuwe natuur- en landschapswaarden
worden ontwikkeld.
De ambitie van ProRail richt zich op vijf thema’s:
- landschappelijke inpassing;
- voorkomen van verstoring (door licht en geluid);
- voorkomen van versnippering;
- voorkomen van milieueffecten van onkruidbestrijding;
- beheer en ontwikkeling van ‘eigen’ natuur-
en landschapswaarden.
• In samenwerking met NS is een Energiebesparingsplan
2009-2010 opgesteld.
• Hetproject‘Ambitiesvoorduurzamestations’isgestart
in samenwerking met NS. Voor zowel nieuwbouw als het
beheer van stations is in 2008 gekeken naar manieren
om dit op meer duurzame wijze te doen. Hierbij wordt
gekeken naar een breed scala van maatregelen zoals toe-
passing van zonnepanelen, het scheiden van afval, het
opvangen van regenwater, het gebruik van duurzame
materialen en het toekomstbestendig bouwen van stations.
• Aspecten van duurzaamheid laten meewegen bij aan-
bestedingen van bouwprojecten, zoals het Hanzelijn-
contract voor de bovenbouw tussen Lelystad en Hattem.
Onze speerpunten De komende jaren staat ProRail voor uitdagingen. We moe-
ten ruimte op het spoor creëren om de groei van het per-
sonen- en goederenvervoer mogelijk te maken. We staan
voor de opgave om meer te differentiëren naar soorten
klanten, meer maatwerk te leveren en daarbij een hoge be-
trouwbaarheid en veiligheid te garanderen.
Om dit waar te maken, zal ProRail als publieke dienstver-
lener – nog meer dan tot nu toe – klantgericht en zakelijk
moeten optreden. In 2008 zijn we aan de slag gegaan met
vijf speerpunten. De resultaten hiervan worden doorver-
taald in de werkprocessen, de bedrijfsvoering, de sturing en
het strategisch plan tot 2015.
Operational excellence
ProRail wil de dagelijkse prestaties op het spoor (24 uur per
etmaal, zeven dagen per week) en op de stations voortdu-
rend verbeteren. Hetzelfde geldt voor de kwaliteit en de
voortgang van onze projecten en ons maatwerk.
De groei in operational excellence die ProRail in 2008 heeft
gerealiseerd, is op het niveau van prestatie-indicatoren
zichtbaar gemaakt in het hoofdstuk Prestaties van dit jaar-
verslag: toenemende beschikbaarheid van het spoor, scho-
nere stations, meer veiligheid op en rond het spoor.
Hagedissen en hazelwormen op het spoor
Tussen medio april en medio mei 2008 zijn beschermde hagedissen en
hazelwormen die op het spoor in Maastricht leven, verplaatst naar een
ander leefgebied in de directe omgeving van het spoor. Gespecialiseerde
medewerkers van de stichting RAVON voerden de verplaatsing in
opdracht van ProRail uit. Het verplaatsen van de dieren was nodig
omdat ProRail het spoor tussen Maastricht en Lanaken gaat vernieuwen,
zodat het daarna weer in gebruik kan worden genomen.
ProRail / Jaarverslag 200820
Hoogfrequent spoorvervoer
Met het actieplan Ruimte op de Rails zijn in 2008 de eer-
ste stappen gezet in de richting van hoogfrequent spoor.
Daarbij zal in de toekomst op vier corridors van het kernnet,
waar NS over rijdt, elke tien minuten een trein vertrekken in
elke richting. De capaciteit op het spoor kan daardoor ook
met de helft toenemen en daarmee voldoen we ook aan de
groeiende behoefte (aan mobiliteit) van de reizigers.
Hoogfrequent spoor is op korte termijn al haalbaar, op
voorwaarde dat we ons innovatief vermogen aanspreken
en nieuwe vormen van samenwerking aangaan met alle be-
trokken partijen. In 2012 wil ProRail klaar zijn voor hoogfre-
quent spoor op enkele van de belangrijkste verbindingen
in Nederland. In 2020 moeten de ambities volledig gerea-
liseerd zijn.
Meer ruimte voor goederenvervoer
ProRail wil meer ruimte, meer flexibiliteit en meer aanvul-
lende diensten bieden aan het goederenvervoer. Dat doen
we door een beter op het goederenvervoer toegesneden ca-
paciteitsplanning (met onder andere toekomstvaste paden),
door meer acquisitie bij vervoerders, verladers en sleutel-
opdrachtgevers, door intensief partnership met havenbedrij-
ven en door meer aandacht voor spooraansluitingen. In 2008
is daartoe ook een directeur goederenvervoer benoemd.
Maatwerk voor de regio
ProRail gaat beter reageren en anticiperen op wensen van
regionale klanten en regionale overheden. Dat doen we
door het contact met onze klanten te verbeteren, meer dif-
ferentiatie in producten en diensten aan te brengen, en ons
verkoop- en productieproces te stroomlijnen.
Een belangrijke stap in de verbetering van de dienstverle-
ning aan regionale klanten is gezet met de oprichting van
multidisciplinaire teams en de toepassing van de nieuwe
werkwijze voor alle lopende regionale projecten. Ook is in
2008 een portaal ingericht waar wensen en vragen van onze
klanten direct worden afgehandeld (zie ook het hoofdstuk
Klanten, omgeving en samenleving).
Publiek belang, zakelijk gediend
ProRail is een organisatie met een publieke taak. Bij de
uitvoering van die taak zullen wij nog efficiënter te werk
gaan. ProRail zal optreden als een goed rentmeester van het
maatschappelijk kapitaal dat het spoor vertegenwoordigt.
Daarnaast willen wij activiteiten ontwikkelen die waarde
kunnen toevoegen aan onze kernactiviteiten. ProRail zal
sturen op maatschappelijk rendement en op een efficiënte
en financieel gezonde bedrijfsvoering. Resultaten en activi-
teiten van 2008 leest u in de volgende twee hoofdstukken.
Relined
Met energienetbeheerder TenneT is ProRail de joint venture
Relined aangegaan. TenneT heeft een eigen glasvezelnet langs
de hoogspanningsmasten, ProRail heeft er een langs het spoor.
Relined verhuurt de overcapaciteit van deze beide glasvezel-
netten aan derden. Relined is een voorbeeld van de nieuwe
aanpak van ProRail.
In 2008 kon voor het eerst sinds de oprichting van Relined een
volledig bezette vezelcapaciteit op kabels naar en binnen
Amsterdam gemeld worden. Relined neemt daarmee in het
grootste internet exchange centrum ter wereld, een prominente
plaats in als leverancier van glasvezelverbindingen tussen
datacenters.
Vlnr: Udo Groen (ProRail), Aad Veenman (NS), Detlef Heydt (Belangenvereniging Rail Goederenvervoerders), Minister Camiel Eurlings, bij de presentatie Ruimte op de Rails.
21ProRail / Jaarverslag 2008
Klanten, omgeving en samenleving
Een betere dienstverlening aan onze klanten, maatwerk en meer oog voor
de omgeving. Ontwikkeling van onze medewerkers. En meer communicatie
met de samenleving. Dat is wat we in 2008 hebben gerealiseerd.
Dienstverlening aan vervoerdersProRail wil de capaciteit van het spoor maximaliseren. Dat is
in het belang van onze klanten. Tegelijkertijd is het zaak de
beschikbare capaciteit zo goed mogelijk te verdelen, waar-
bij de verschillende spoorgebruikers concurrenten zijn. In
2008 heeft ProRail de capaciteitsverdeling succesvol laten
verlopen. De schaarste zelf is ook aangepakt: door het on-
derhoud slimmer te plannen, door innovatieve contracte-
ring van onderaannemers en dankzij verschillende ICT-pro-
jecten. Voor 2009 zijn nog extra maatregelen voorbereid:
het Operationeel Controle Centrum Rail en de insourcing
activiteiten NedTrain PgV.
Capaciteitsverdeling aan de onderhandelingstafel
Op dit moment mogen 36 partijen gebruikmaken van het
spoor: tien openbare personenvervoerders, vijftien com-
merciële goederenvervoerders en elf andere partijen, zo-
als aannemers. Hoezeer het ProRail ook is gelukt om de
capaciteit van het spoor te laten toenemen, het blijft een
schaars goed. Leidde die schaarste in voorgaande jaren nog
tot spanning met de vervoerders, door te kiezen voor een
intensief traject met de vervoerders – met veel ruimte voor
consultatie – is het proces in 2008 voorspoedig verlopen.
Bijna alle aanvragen konden worden gehonoreerd en pro-
blemen zijn opgelost in het verdelingsproces.
Slimmer plannen van onderhoud
Met het groeiend aantal treinen neemt de onderhoudsbe-
hoefte van het spoor toe, maar is tegelijkertijd minder tijd
voor onderhoud beschikbaar. Daarnaast worden de maat-
schappelijke eisen voor beschikbaarheid steeds hoger: de
reiziger wil gewoon geen last hebben van onderhoud. De
goederenvervoerders ook niet, maar zij rijden juist vooral in
de nacht. ProRail stelt op zijn beurt steeds zwaardere eisen
aan de uitvoering van het spooronderhoud om de veilig-
heid van baanwerkers verder te verhogen. Tijd voor onder-
houd zal altijd nodig zijn. ProRail wil onderhoud uitvoeren
met zo min mogelijke hinder voor vervoerders.
Allen aan de onderhandelingstafel
Gebruikers van het spoor moeten jaarlijks capaciteit aanvragen
bij ProRail. Dat geldt voor vervoerders maar ook voor ProRail
zelf: we moeten ruimte hebben zodat onze aannemers aan het
spoor kunnen werken in zogenoemde treinvrije perioden. Hoe
dit werkt en wat de mogelijkheden zijn die ProRail biedt, staat
in de jaarlijkse Netverklaring.
Het verdelingsproces is ingericht als onderhandelingstafel.
Aan deze tafel gaan alle partijen met capaciteitswensen met
elkaar op zoek naar de optimale verdeling van capaciteit.
Differentiatie naar tijd en plaats en het homogeniseren van
rijtijden en frequenties spelen een belangrijke rol in dit proces.
ProRail heeft in dit proces twee rollen: die van verdeler en
die van aanvrager. Vervoerders die het niet eens zijn met
de manier waarop ProRail de capaciteit verdeelt, kunnen
de NMa vragen om hierover een uitspraak te doen.
Relined
Met energienetbeheerder TenneT is ProRail de joint venture
Relined aangegaan. TenneT heeft een eigen glasvezelnet langs
de hoogspanningsmasten, ProRail heeft er een langs het spoor.
Relined verhuurt de overcapaciteit van deze beide glasvezel-
netten aan derden. Relined is een voorbeeld van de nieuwe
aanpak van ProRail.
In 2008 kon voor het eerst sinds de oprichting van Relined een
volledig bezette vezelcapaciteit op kabels naar en binnen
Amsterdam gemeld worden. Relined neemt daarmee in het
grootste internet exchange centrum ter wereld, een prominente
plaats in als leverancier van glasvezelverbindingen tussen
datacenters.
ProRail / Jaarverslag 200822
ProRail werkt hierdoor steeds meer ‘s nachts aan het spoor,
omdat dan de minste treinen rijden. Het werk is zo inge-
deeld dat de goederentreinen en de NS-nachtnettreinen
over één spoor kunnen blijven rijden. Nachtelijk onderhoud
aan enkelsporige trajecten gebeurt per traject, in goed
overleg tussen de regionale vervoerders, NS en ProRail. Ook
probeert ProRail steeds meer onderhoud op een baanvak
tegelijkertijd uit te voeren zodat de tijd dat treinen er niet
kunnen rijden, zo optimaal mogelijk wordt benut.
Innovatieve inkoop
ProRail heeft in 2008 een contract voor kleinschalig onder-
houd voor het eerst in concurrentie op de markt gebracht.
Uit de vijf meedingende partijen kwam ASSET Rail, een joint
venture van Dura Vermeer, Imtech en ARCADIS, als beste uit
de bus. De onderneming gaat het onderhoud doen in het
gebied Gelre, dat een deel van de Achterhoek en het ge-
bied rond Arnhem omvat.
Kleinschalig onderhoud aan het spoor werd tot nu toe ver-
deeld onder de drie gecertificeerde aannemers. Door de
komst van nieuwe partijen is nu ook hier, net als bij groot-
schalig onderhoud en vernieuwing van infrastructuur, spra-
ke van marktwerking. ProRail zet deze vorm van marktwer-
king de komende jaren door, want dit leidt tot efficiency en
doelmatige besteding van publieke gelden.
Operationeel Controle Centrum Rail (OCCR)
Om de vervoersprestatie te optimaliseren, wil ProRail nau-
wer samenwerken met de vervoerders. Dit is vooral belang-
rijk als er iets aan de hand is op het spoor waardoor de
treinenloop verstoord is. Samenwerking in elkaars fysieke
nabijheid, met korte communicatielijnen en één gedeeld
beeld van een situatie, leidt tot betere oplossingen in de
bijsturing. In het OCCR is die samenwerking mogelijk. In
2008 is door ProRail en NS gewerkt aan de voorbereiding
en heeft een aantal proeven plaatsgevonden. Vertegen-
woordigers van de regionale- en goederenvervoerders zijn
ook uitgenodigd om in dit centrum samen te werken. Naar
verwachting heeft de komst van het OCCR, in de loop van
2009, een positieve invloed op de punctualiteit, klanttevre-
denheid, veiligheid en beschikbaarheid van het spoor.
Insourcing activiteiten NedTrain PgV
Bij ongevallen en calamiteiten is het zaak om het spoor zo
snel mogelijk weer vrij te maken en te zorgen dat de ver-
schillende hulpdiensten goed hun werk kunnen doen. Toen
NedTrain Productgroep Veiligheid (PgV) bekendmaakte
met deze activiteiten te willen stoppen, stond ProRail voor
de keus om een nieuwe partij te zoeken of de activiteiten te
insourcen. ProRail heeft gekozen voor insourcing van deze
activiteiten vanaf 2009.
Automatiseringsprojecten
Informatie- en communicatietechnologie zijn onmisbare
en vaak kritische factoren in onze infrastructuur en dienst-
verlening. Onze ICT moet voortdurend op het allerhoogste
niveau presteren. Als cruciale systemen uitvallen, heeft dat
een grote impact op de treindienst en leidt dat tot maat-
schappelijk onacceptabele effecten.
In diverse projecten werken wij aan een robuustere ICT-
structuur. Hierbij gaat het om organisatorische verbeterin-
gen, technische verbeteringen en applicatievernieuwing.
Oog voor de omgevingDe rol van regionale vervoersautoriteiten als opdrachtgever
en klant van ProRail wordt in 2009 belangrijker. Hetzelfde
gaat gelden voor decentrale overheden en vervoersautori-
teiten in de Randstad. Voor de realisatie van hun openbaar-
vervoerprojecten kunnen zij kiezen tussen ProRail en andere
marktpartijen. ProRail zal duidelijk zijn toegevoegde waar-
de moeten laten zien.
23ProRail / Jaarverslag 2008
Regionale loketten
In 2008 is ProRail van start gegaan met regionale account-
teams. Door tegelijkertijd enkele interne processen te ver-
eenvoudigen, onder meer door de oprichting van een intake-
team ‘Offerte-Order-Oplevering’, zijn we beter in staat de
regio’s snel en met maatwerk te bedienen. Dit regionale in-
taketeam heeft de interne regie over klantvragen. In overleg
met de vervoerders zijn eind 2008 ongeveer veertien pilots
gestart om deze werkwijze te toetsen.
Momenteel werkt ProRail aan de vertramming van de lijn
Zwolle-Kampen (in opdracht van de provincie Overijssel),
de ontwikkeling van de Rijn-Gouwelijn (in opdracht van de
provincie Zuid-Holland) en de ontwikkeling van de Hoekse
Lijn (in opdracht van de stadsregio Rotterdam).
Samenwerking bij gebiedsontwikkeling en stationsontwikkeling
Bij gebiedsontwikkeling en stationsontwikkeling werken we
steeds meer voor en samen met lokale en regionale publie-
ke partners. Het gaat daarbij om omgevingsprojecten en om
de aanleg van tunnels, viaducten en overwegen. Publieke
partners vinden het steeds belangrijker om afspraken te ma-
ken over onze prestaties en de oplevering van projecten. Wij
worden aangesproken op het nakomen van deze afspraken.
Ook willen ze vaker dat ProRail het financiële risico draagt.
Voorbeeld van een regionaal maatwerkproject in 2008 is
de brug in Maastricht. Voor de lokale omgeving is dit soort
projecten van groot belang.
Nieuwe regionale stations
Meer dan vroeger fungeren stations als knooppunten in de
stedelijke infrastructuur. ProRail speelt hier niet alleen op in
met de ontwikkeling van grote stationsprojecten, maar ook
met nieuwe stations op regionale lijnen. In samenwerking
met lokale overheden werkten we in 2008 aan de ontwikke-
ling van diverse nieuwe regionale stations. De financiering
gebeurt in veel gevallen deels door deze overheden zelf.
Overwegen en derdenstoringen: beter zicht op risico’s
In 2009 moet het Risicomodel Overwegen meer inzicht ge-
ven in de relatie tussen de tijden dat drukke overwegen
gesloten zijn en de toename van het risicogedrag van over-
weggebruikers. Dit model helpt bij het realiseren van de
doelstelling om de sluitingsduur zo kort mogelijk te hou-
den. Het Programma Verbeteren Veiligheid Overwegen
(PVVO) loopt door.
Het aantal dodelijke ongevallen op overwegen van negen-
tien bleef gelijk ten opzichte van 2007. In veel gevallen ging
het om oudere slachtoffers. ProRail is inmiddels met de
ouderenbonden in overleg over preventie en voorlichting.
Om het aantal dodelijke slachtoffers op of langs het spoor
verder terug te dringen, plaatst ProRail ook in 2009 op risi-
colocaties hekwerken, camera’s en extra verlichting.
In 2008 deden ProRail en de spoorwegpolitie verschil-
lende controles bij spoorwegovergangen. Daarmee willen
we het aantal ongelukken en bijna-ongelukken op over-
wegen verder terugbrengen. Bij een actie in april die op
tientallen plekken werd uitgevoerd, deelden onze Buiten-
gewoon Opsporingsambtenaren en de spoorwegpolitie
boetes en vele waarschuwingen uit. Voetgangers
moesten € 45 betalen voor het passeren van dichte spoor-
bomen. Automobilisten waren duurder uit, zij betaalden
€ 150 voor het zigzaggen.
Blijf niet plakken op het spoor
In de eerste week van september hebben ProRail en de
spoorwegpolitie voorlichting gegeven aan kinderen die
weer naar school gaan. In die week werden geen boetes
uitgedeeld maar kauwgom. Boodschap: wachten voor
dichte spoorbomen is een stuk ‘cooler’ dan stunten op
het spoor.
25
Goede herinneringen aan bijzondere mensen
Het moment van Corine Boon in 200813 oktober 2008, 13.10 uur
Acht maal presenteerde ze het programma Spoor van Le-
ven. Corine Boon – Goudkust, Gameville, Eigen Huis & Tuin
– over haar ontmoetingen rond het spoor:
“ Elke aflevering was geweldig. Die fantastische toiletjuf-
frouw op Holland Spoor! En die gedreven storingsmon-
teur bij Utrecht. Of alle mensen die ik interviewde op
straat. Ik kan er zo nóg een serie mee vullen. De meeste
indruk? Die heeft toch Femke gemaakt. Ik ontmoette haar
op station Leiden. Ze heeft het syndroom van Usher. Haar
zicht en gehoor worden steeds slechter. Ik ben met Femke
door het station gelopen. Dat viel niet mee! Samen liepen
we letterlijk tegen allerlei dingen aan. We zijn met ons
verhaal naar ProRail gegaan. Die waren hartstikke blij met
Femke's opmerkingen. Ze gebruiken ze om de toeganke-
lijkheid op stations te verbeteren. Ja, ik denk best vaak
aan Femke. Slecht zien, slecht horen, en tóch op pad gaan.
Dat blijf ik bijzonder vinden.”
25
ProRail / Jaarverslag 200826
De samenleving als stakeholderHet spoor is de buurman van bijna twee miljoen mensen.
Mensen die dagelijks hinder kunnen ondervinden van
het treinverkeer en het werk van ProRail. Denk aan de
geluidoverlast van treinen en overwegbellen, aan bouw-
werkzaamheden die ook ’s nachts doorgaan of aan spoor-
wegovergangen die lang dicht zijn. De relatie met onze om-
geving is belangrijk, maar blijft kwetsbaar en krijgt daarom
extra aandacht.
Van impact naar vertrouwen
De activiteiten van ProRail kunnen grote impact hebben
op het dagelijks leven van reizigers én omwonenden. Wij
zijn ons daarvan bewust. Bij de afdeling Publiekscontacten
komen jaarlijks zo’n 5.500 ideeën, vragen, signalen en
klachten van reizigers en omwonenden binnen.
We proberen mensen zoveel mogelijk vooraf te informeren
over activiteiten van ProRail. En als er iets mis gaat zetten
wij alles op alles om snel en adequaat te reageren. Daarbij is
een begripvolle menselijke houding van belang. En we pro-
beren daadwerkelijk oplossingen te bieden. Wij hebben de
medewerking van de mensen in de omgeving van het spoor
en het begrip voor het ongemak van reizigers nodig. Zon-
der die medewerking en dat begrip zouden wij het werk
aan het spoor niet goed kunnen uitvoeren.
Informatieavond voor omwonenden
Daarbij is een begripvolle menselijke houding van belang. Maar we proberen ook daadwerkelijk oplossingen te bieden.
27ProRail / Jaarverslag 2008
Prestaties
ProRail presteert steeds beter. Dat hangt nauw samen met de verbetering van onze
organisatie en beheersing van onze bedrijfsvoering. Vanaf 1 januari 2008 wordt
ProRail door het ministerie van Verkeer en Waterstaat grotendeels gestuurd op
output (geleverde prestaties) en niet meer op input (opgedragen activiteiten).
ProRail heeft met de vervoerders en het ministerie van
Verkeer en Waterstaat afspraken gemaakt over deze pres-
taties en de vooraf te verstrekken financiële middelen die
deze prestaties mogelijk moeten maken. Hierbij hoort ook
de ontwikkeling van het dashboard waarmee gestuurd
wordt op onze prestaties en op de invulling van onze zorg-
plicht. Dit sluit aan bij de aanbevelingen die zowel Holland
Consulting Group1 als McKinsey2 deden naar aanleiding van
audits, die deze partijen uitvoerden in opdracht van het
ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Sturen op output betekent dat de manier waarop wij onze
prestaties realiseren, onze eigen verantwoordelijkheid is.
Hieronder een opsomming van de belangrijkste prestatie-
indicatoren met onze scores in 2008.
Dienstverlening
Klanttevredenheid
ProRail investeert in de verbetering van de klantgericht-
heid. Het gaat daarbij om onze relaties met verschillende
personen- en goederenvervoerders, maar ook met vervoers-
autoriteiten, lokale, regionale, publieke en private part-
ners, én met de reizigers op punten waar onze zorgplicht
hen direct raakt.
Uit een steekproef in 2008 onder vijftien vervoerders bleek
dat onze klanten nog niet tevreden zijn en meer en betere
prestaties van ons willen. Klanten zagen ProRail nog voor-
1 HCG: toetsingsrapport ‘Kan ProRail op 1 januari 2008 op output sturen en
gestuurd worden?’, 31 oktober 2007
2 McKinsey: rapport ‘Evaluatie voortgang Op de Rails’, 6 mei 2008
namelijk als technisch specialist, maar ze verwachten meer
van ProRail. Dit geldt vooral voor de regionale vervoerders
en goederenvervoerders. Zij willen actief betrokken wor-
den bij de samenwerking op het spoor.
We zetten een nieuw klanttevredenheidsonderzoek 2009
op. Hoofdvragen: wat vinden onze klanten belangrijk? Wat
kan ProRail doen om de tevredenheid bij onze klanten te
verbeteren?
Outputsturing met behulp van Business Intelligence
ProRail werkt continu aan het verbeteren van de sturing,
beheersing en onderbouwing van kosten en prestaties. Als
hulpmiddel heeft ProRail hiertoe een Business Intelligence-
instrument ontwikkeld. Nadat eerst gegevens uit diverse
bronnen zijn verzameld en met elkaar in verband zijn gebracht,
is een model ontwikkeld waarmee prognoses en scenario’s
kunnen worden doorgerekend.
Met dit Business Intelligence-instrument heeft ProRail in 2008
de derde prijs gewonnen als Slimste organisatie van Nederland
2008. De prijswinnaars zijn gekozen uit ruim 120 organisaties.
Tot 1 januari 2008 lag de focus op de ontwikkeling van de
systematiek en producten. Vanaf 1 januari 2008 ligt de focus
op het gebruik van de producten. Zo wordt het instrument
onder andere ingezet om een gedifferentieerd inzicht te krijgen
in de opbrengsten, kosten en prestaties per spoorlijn, product
en klant. Doel is om het mogelijk te maken om per spoorlijn te
kunnen differentiëren in gevraagde kwaliteit en prijs (klantfocus).
ProRail / Jaarverslag 200828
De eerste resultaten worden de eerste helft van 2009 ver-
wacht. Naast dit onderzoek, dat het eerdere kwalitatieve
onderzoek zal vervangen, zullen relatiemanagers, in per-
soonlijke gesprekken met klanten, de relatie het jaar door
blijven monitoren.
In 2012 wil ProRail met ruim voldoende tot goed worden
gewaardeerd op het gebied van klanttevredenheid. Daar-
bij richten we ons vooral op differentiatie naar relevante
klantgroepen. Het nakomen van afspraken en het one stop
shop-principe krijgen bijzondere aandacht.
Verdeling capaciteit
ProRail verdeelt de gewenste capaciteit (de treinpaden)
transparant en non-discriminatoir over de vervoerders.
We streven ernaar zoveel mogelijk aanvragen te honore-
ren, waarbij 99,5% de ondergrens is. In 2008 is 99,8% van
de aanvragen toegekend.
Of dit in 2009 lukt, is afhankelijk van een aantal ontwik-
kelingen: de groei van het aantal treinbewegingen, de
toename van vervoer in de nachtelijke uren en het week-
einde, de verscherpte regelgeving voor veiligheid en de ver-
minderde sociale acceptatie van nachtwerk bij aannemers.
De inzet van innovatieve oplossingen zoals videoschouw-
treinen, mobiele werkplaatsen en Beheerste Toelating draagt
bij aan maatwerk bij het honoreren van de aanvragen.
Bezwaren: min
In 2008 hebben Syntus, Veolia, Arriva en NS klachten inge-
diend bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa),
over het onderhoudsrooster. ProRail had dit rooster op
enkele plaatsen in het land aangepast om te kunnen vol-
doen aan het Normenkader Veilig Werken.
Bij een analyse van de uitspraken van de NMa heeft ProRail
gekeken naar de onderliggende punten waarop wij in het
gelijk of ongelijk zijn gesteld. Bij de laatste is beoordeeld
of sprake was van een discriminatoire dan
wel niet-transparante verdeling. Die ana-
lyse leverde een resultaat op van 19%.
Overigens hebben alle partijen van deze
gedingen geleerd. Over de capaciteits-
verdeling voor de dienstregeling 2009 is
dan ook geen enkel conflict aan de NMa
voorgelegd.
Bijsturing: plus
Bij ongevallen, treinuitval of andere ver-
storingen van de dienstregeling is het
nodig bij te sturen. Daarvoor zijn met de
vervoerders scenario’s afgesproken. In
2008 heeft ProRail in 99% van de geval-
len bijgestuurd conform de afgesproken
bijsturingsscenario’s. Deze score is beter
dan in het voorgaande jaar (98%) en ligt
ook boven de norm voor 2008 (97%). Een
Toegekende bezwarenonregelmatigheden in rijweginstellingInformatievoorziening
Komen op pagina 37
Onregelmatigheden in de rijweginstelling (ORI)
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
aan
talle
n
5.000
6.000
4.000
3.000
2.000
1.000
0
lagere waarde betekent betere score
5.476
3.347 3.700
4.900
Geslaagde beroepen bij de NMa
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
ges
laag
de
ber
oep
en t
egen
cap
acit
eits
verd
elin
g
50%
40%
30%
10%
20%
0% 0%
20%
20%
19% 20%
lagere waarde betekent betere score
Tekstwijzigingen in tabellen
35 geslaagde beroepen tegen capaciteitsverdeling
37 % waarin spoor beschikbaar is voor treindiensten3 is aangepast als gevolg van ver�jning van de object-registratie65 Voetnoot invoegen na verschil tussen de: werkelijke (project-)kosten voor voorbereiding, administratie en toezicht (VAT) en de bouwdekking….
pag 18: geslaagde beroepen bij de NMa + Onregelmatigheden Rijwielstallingsamen 115 mm breed + links 12 mm doortrekken (dat is de marge die nu nog wit is + 3 mm a�oop)84 mm hoog
29ProRail / Jaarverslag 2008
verdere verhoging naar 100% is niet wenselijk: in sommige
gevallen is namelijk flexibiliteit nodig in de bijsturing.
Het aantal onregelmatigheden in de rijweginstelling
(ORI’s) nam aanmerkelijk af: van 5.476 in 2007 naar 3.347
in 2008. De norm voor 2008 was 4.900. De verklaring voor
deze verbetering is dat treindienstleiders scherper zijn
gaan sturen op zogenoemde Te Verklaren Trein Afwij-
kingen. Dit zijn alle afwijkingen tussen de dienstregeling
en de werkelijke treinuitvoering. Pas als deze afwijkin-
gen een bepaalde omvang hebben, worden zij ORI’s. De
scherpere sturing leidt tot een betere registratie én tot
minder onregelmatigheden. We verwachten deze presta-
tieverbetering vast te kunnen houden. De norm voor 2009
is dan ook lager vastgesteld (3.700) dan die voor 2008.
Informatievoorziening: plus
Centrale TreinAanwijzersborden (CTA’s) op de perrons moe-
ten vijf minuten voor vertrek de juiste informatie aangeven.
De mate waarin dat gebeurt, bepaalt de prestatie op dit
punt. In 2008 gebeurde dat in 98% van de gevallen. Dat is
conform de norm en beter dan in 2007 (97%).
De introductie van InfoPlus zal voor verdere verbetering
zorgen. Met InfoPlus wordt de informatievoorziening gedi-
gitaliseerd en komen er nieuwe informatieborden die meer
gegevens bevatten.
Infrastructuur
Beschikbaarheid spoor: plus
Onze klanten konden in 2008 nog meer beschikken over het
spoor. De niet-beschikbaarheid werd substantieel terugge-
bracht: van 0,60% in 2007 naar 0,38% in 2008. Verstoringen
en onderhoud hadden minder impact op de treinenloop.
Het aantal verstoringen nam af. De tijd die nodig was om
ze te herstellen (de zogenoemde functiehersteltijd), even-
zo. Anders dan in 2007 waren er in 2008 geen grote ver-
storingen aan de infrastructuur. Dat is
mede te danken aan de ICT-systemen
van ProRail die het afgelopen jaar ro-
buuster zijn gemaakt.
Verschillende projecten zijn in de
tijd verschoven, dit is van invloed ge-
weest op de beschikbaarheid. Ook
maakten we bij het onderhoud ef-
fectiever gebruik van buitendienst-
stellingen: werkzaamheden werden
met minder hinder voor reizigers
uitgevoerd, of gebundeld in één bui-
tendienststelling. De kwaliteit van de
planning op dit punt is verbeterd ten
opzichte van 2007; het verschil tus-
sen geplande en daadwerkelijk ge-
bruikte buitendienststellingen nam af.
Toegekende bezwarenonregelmatigheden in rijweginstellingInformatievoorziening
Komen op pagina 37
Informatievoorziening conform afspraken
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
% ju
ist
ing
este
lde
CTA
-bak
ken
100%
99%
98%
97%
96%
97%
97%
98%
98% 98%
Tekstwijzigingen in tabellen
35 geslaagde beroepen tegen capaciteitsverdeling
37 % waarin spoor beschikbaar is voor treindiensten3 is aangepast als gevolg van ver�jning van de object-registratie65 Voetnoot invoegen na verschil tussen de: werkelijke (project-)kosten voor voorbereiding, administratie en toezicht (VAT) en de bouwdekking….
Beschikbaarheid
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
% w
aari
n s
po
or
bes
chik
baa
r is
vo
or
trei
nd
ien
sten
100,00%
99,80%
99,60%
99,40%
99,20%
99,00%
99,40%
99,62%
99,49%
99,62%
99,43%99,40%
99,00%
31
Als Mitterrand en Thatcher in de kanaaltunnel
Het moment van Cees de Vries in 200819 november 2008, 13.00 uur
ProRail bouwt aan een nieuwe verbinding tussen Lely-
stad en Zwolle. Deze Hanzelijn brengt het noorden en het
noordoosten van Nederland een kwartier dichter bij de
Randstad. Regiodirecteur Cees de Vries is trots:
“ In 2008 werd de Hanzelijn echt zichtbaar in het landschap.
De brug over de IJssel, het zandlichaam, de tunnel onder
het Drontermeer...overal zie je dat er wordt gewerkt. Die
tunnel wordt gegraven van twee kanten, in het midden
ontmoeten ze elkaar. Het leek mij mooi als de commis-
sarissen van Flevoland en Overijssel elkaar dan de hand
zouden schudden. Zoals indertijd Mitterrand en Thatcher
in de kanaaltunnel. We moesten lang wachten tot we wis-
ten wanneer dat moment exact zou zijn, daarna hadden
we binnen 2 uur de afspraak rond. Geweldig! En ja, dan
loopt de ploeg uit Flevoland de ene kant de tunnel in, de
ploeg uit Overijssel de andere kant. Dan dat klopje op de
allerlaatste tunnelwand. Heel bijzonder.”
31
ProRail / Jaarverslag 200832
Benutting spoor: gelijk
In 2008 zijn meer treinkilometers gereden door een inten-
sievere dienstregeling van personenvervoerders. Het aantal
treinkilometers in het goederenvervoer is nagenoeg gelijk
aan 2007, hoewel er een daling van 7% zichtbaar was in het
vierde kwartaal van 2008. Deze daling heeft te maken met
de moeilijke marktomstandigheden in het laatste kwartaal
van 2008. Omdat tegelijkertijd het gemiddeld aantal kilo-
meters spoor in 2008 is toegenomen – denk aan de nieuwe
Sloelijn en aan het feit dat de uitbreiding op het traject
Amsterdam -Utrecht over heel 2008 kon worden benut –
bleef toch de benutting gelijk.
ProRail werkt momenteel samen met andere partijen in de
spoorsector aan het actieplan Ruimte op de Rails. Ook gaan
wij de komende jaren de focus sterker richten op het goe-
derenvervoer. Door beide programma’s zullen de benut-
tingsmogelijkheden in de toekomst significant verbeteren.
Reinheid en veiligheid stations: plus
De reinheid van de stations was op orde in 2008. Opvallend
is dat de reinheid op de grote stations lager wordt beoor-
deeld dan op de kleinere. Een oorzaak daarvan is dat op gro-
tere stations vuil tussen de perrons moet worden opgeruimd
tijdens buitendienststellingen die moeilijk te verkrijgen zijn.
De sociale veiligheid scoorde zowel overdag als ’s avonds
beter dan in 2007. Tussen verschillende typen stations zijn
hier aanzienlijke verschillen. Grote stations scoren beter
dan kleinere. Het cameratoezicht op de kleinere stations
blijkt in de beleving van de reizigers geen volwaardig alter-
natief voor de aanwezigheid van personeel.
In 2008 heeft ProRail activiteiten ontplooid op het gebied
van antiterrorisme en security. Deze dragen ook bij aan de
sociale veiligheid.
Meer goederen over spoor = minder files, minder CO2-emissie
De maatschappelijke relevantie van de groei van
het goederenvervoer per spoor is groot. Niet alleen
wordt een bijdrage aan de aanpak van de fileproble-
matiek op de weg geleverd. Ook neemt de uitstoot
van CO2 af, als minder goederen via de (snel)weg
worden vervoerd.
Benutting
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
aan
talle
n t
rein
kilo
met
ers
per
24
uu
r p
er s
po
ork
ilom
eter
78,0
76,0
74,0
72,0
70,0
75,8
70,0
75,6
73,0
75,0
Reinheid stations
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
% v
an w
aard
erin
g m
et e
en c
ijfer
> 7
70%
65%
60%
55%
50%
55% 55%
55%
53%
50%
75,675 675,875,8
Tekstwijzigingen in tabellen
35 geslaagde beroepen tegen capaciteitsverdeling37 % waarin spoor beschikbaar is voor treindiensten3 is aangepast als gevolg van verfijning van de object-registratie65 Voetnoot invoegen na verschil tussen de: werkelijke (project-)kosten voor voorbereiding, administratie en toezicht (VAT) en de bouwdekking….
Sociale veiligheid overdag
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
% v
an w
aard
erin
g m
et e
en c
ijfer
7
95%
90%
85%
80%
89%
84%
91%
86% 86%
pagin 20: Benutting + Reinheid + Socioveiligheid overdag176 breed + links 12 mm doortrekken (dit was volgens mij de oude maat)84 hoog
33ProRail / Jaarverslag 2008
De komende jaren wordt hard gewerkt aan de nieuwbouw
van enkele grote stations. Deze verbouwingen zouden op
korte termijn de reinheid en de sociale veiligheid negatief
kunnen beïnvloeden. Zodra de stations klaar zijn, zullen de
prestaties echter naar verwachting beter zijn.
Toegankelijkheid stations: min
ProRail maakt stations toegankelijker voor minder mobiele
reizigers. Het programma Toegankelijkheid omvat het aan-
pakken van de perronhoogtes, het aanbrengen van liften en
diverse kleine maatregelen zoals blindegeleidelijnen, dub-
bele trapleuningen, belichtingsmaatregelen en invalide-
toiletten.
Het programma Toegankelijkheid ligt achter op schema.
Vooral het onderdeel Liften loopt achter. ProRail heeft met
het ministerie van Verkeer en Waterstaat afgesproken om
het programma in 2018 af te ronden in plaats van in 2030.
De versnelling zit met name bij het onderdeel perronhoogtes.
VeiligheidElke dag opnieuw zorgt ProRail ervoor dat het treinverkeer
binnen de gestelde grenzen veiligheid blijft. We streven
naar een score van nul bij botsingen, ontsporingen en
arbeidsongevallen. Dit vereist dat wij alle veiligheidsrisico’s
goed kennen en effectieve beheersmaatregelen treffen.
Deze risicobeheersing is verankerd in onze dagelijkse be-
drijfsvoering. Uit een internationale benchmark blijkt dat in
Nederland het aantal ongevallen rondom en op het spoor
relatief laag is.
In 2008 is veel aandacht besteed aan het completeren van
het veiligheids- en gezondheidsdossier dat online beschik-
baar is voor opdrachtnemers. Deze vormen het vertrekpunt
voor de veiligheids- en gezondheidsplannen die opdracht-
nemers moeten opstellen. In 2008 besteedde ProRail meer
aandacht aan de aanwezigheid en kwaliteit van deze plan-
nen en aan de toetsing op naleving.
In 2008 heeft de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW) in
een audit de effectieve werking van ons
Veiligheid Management Systeem (VMS)
vastgesteld. Ons VMS voldoet aan de ei-
sen die de Europese Veiligheidsrichtlijn
2004/49/EG daaraan stelt. Namens de mi-
nister van Verkeer en Waterstaat heeft
IVW ons in 2008 de vereiste veiligheids-
vergunning verleend voor de maximale
termijn van drie jaar.
In het najaar van 2008 heeft de Raad van
Bestuur een safety officer aangesteld.
Deze adviseert de directie over de samen-
hang van het veiligheidsbeleid van ProRail
en over de effectiviteit hiervan bij risico-
beheersing in de praktijk.
In 2006 zijn we het Veiligheid Verbeter
Programma 2007-2008 gestart dat nu tot
afronding is gekomen. Dat wil overigens
niet zeggen dat daarmee de aandacht
van ProRail voor veiligheid afneemt.
Een voorbeeld van toegankelijkheid
We hebben liften op stations gebouwd zodat
minder mobiele mensen makkelijker naar
perrons kunnen komen.
In 2008 zijn we begonnen met de liften op de
stations Hilversum, Baarn, Alphen aan den Rijn
en Schagen. De bouw hiervan gaat ook in 2009
door.
Sociale veiligheid overdagsociale veiligheid s avondsMaatreglen toegankelijkheid
Komen op pagina 42
Sociale veiligheid ’s avonds
realisatie rrenorm
2007 2008
% v
an w
aard
erin
g m
et e
en c
ijfer
7
65%
60%
55%
50%
56%
50%
60%
55%
58%
2009 2009
Maatregelen toegankelijkheid
realisatie rrenorm
2008
% g
erea
lisee
rde
maa
treg
elen
100%
80%
60%
40%
20%
0%
42%
42%
45%
70%
56%
2007
pag 21: sociale veiligheid avond + Maatregelen toegan-kelijkheidSamen 115 mm breed (mag ook 117) met links 12 mm doortrekken84 hoog
ProRail / Jaarverslag 200834
In 2008 is volgens de plan-do-check-act-cyclus de effec-
tieve werking van het Veiligheid- en Milieu Management
Systeem door de directie beoordeeld. Deze management
review heeft verbeteracties opgeleverd die zijn geborgd in
het jaarplan Veiligheid en Milieu 2009. Continue verbete-
ring is zo onderdeel geworden van de managementcyclus.
Trein-treinbotsingen: min
Het aantal trein-treinbotsingen liep iets op: van 12 in 2007
naar 14 in 2008. Met name de zijdelingse aanrijding tussen
een Thalys en een intercity op 11 oktober 2008 bij Gouda
haalde de publiciteit.
Het programma StopTonendSein-passages (STS-passages)
is gericht op het voorkomen van rijden door rood sein. De
verwachting is dat dit programma zal bijdragen aan een
afname van de trein-treinbotsingen. Bij ruim 1.000 seinen
installeert ProRail een verbeterde versie van de Automati-
sche Treinbeïnvloeding (ATB Vv). Ook de treinen worden
aangepast. Als een trein een rood sein dreigt te passeren,
grijpt ATB Vv ook bij lagere snelheden automatisch in waar-
mee in de meeste gevallen een onterechte passage wordt
voorkomen. In 2008 is ATB Vv al ingebouwd in 882 van de
1.064 seinen en in 650 van de 1.750 treininstallaties. De rest
volgt in 2009. Naar verwachting neemt hierdoor het aan-
tal zogenoemde StopTonendSein-passages in 2009 met 50
procent af ten opzichte van 2003, terwijl het risico van een
STS-passage met 75 procent terugloopt.
In 2008 hebben er in totaal 240 STS-passages plaatsgevon-
den, een daling van ongeveer 13% ten opzichte van 2007
en van 9% ten opzichte van het referentiejaar 2003. Dit zijn
voorlopige cijfers van de Inspectie Verkeer en Waterstaat,
waarbij een marge rond de 5% moet worden gehouden.
Europese normering voor trein-treinbotsingen
Vanaf 2009 hanteert ProRail de Europese definitie voor trein-
treinbotsingen. Deze houdt in dat een botsing alleen wordt
meegeteld als is voldaan aan één van de volgende voorwaarden:
• de schade is meer dan € 150.000 en/of
• er zijn doden of zwaargewonden bij betrokken.
Onder zwaargewonden wordt verstaan: mensen die langer
dan 24 uur in het ziekenhuis moeten worden opgenomen.
Pogingen tot suïcide tellen niet mee.
In verband met de definitiewijziging zal de norm voor 2008 (20)
niet meer te vergelijken zijn met de norm voor 2009 (3).
Van de veertien botsingen in 2008 zouden er volgens de nieuwe
definitie twee botsingen meetellen. In beide gevallen scoort 2008
dus beter dan de Europese norm. Systeemveiligheid: botsingen trein-treincijfers vanaf 2009 conform Europese normen
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
aan
tal b
ots
ing
en
25
20
15
5
10
0
20
14
3
lagere waarde betekent betere score
12
14
35ProRail / Jaarverslag 2008
Ontsporingen: plus
Het aantal ontsporingen nam af: van 69 in 2007 naar 64 in
2008. ProRail kan deze ontwikkeling overigens slechts voor
een deel beïnvloeden. Veel ontsporingen vinden namelijk
plaats bij rangeerbewegingen in gebieden die niet door
ProRail worden beheerd. Onderzoek heeft aangetoond dat
slechts in één geval een relatie bestond tussen een ontspo-
ring en de staat van de infrastructuur.
ProRail zet zich er maximaal voor in om de prestaties te ver-
beteren. Hiervoor werken wij nauw samen met de vervoer-
ders. In 2008 is daartoe overleg gestart met de vervoerders.
Bij ontsporingen zet ProRail alles op alles om het trein-
verkeer zo snel mogelijk weer op gang te brengen. Zo was
eind november 2008 een week na een ontsporing van een
goederentrein weer volledig treinverkeer mogelijk rond
Amsterdam. Door deze ontsporing werden vier van de zes
sporen onbruikbaar. Dankzij inzet van de spooraannemers
kwam het spoor weer snel beschikbaar.
Arbeidsveiligheid: plus
Arbeidsveiligheid is de veiligheid van diegenen die in of
in de nabijheid van het spoor werken, ongeacht de werk-
gever. ProRail streeft naar het terugbrengen van het aantal
arbeidsveiligheidsincidenten tot nul.
De veiligheid van werknemers, die werkzaamheden aan het
spoor uitvoeren, krijgt veel aandacht in de spoorbranche. In
overleg met de Arbeidsinspectie en de Inspectie Verkeer en
Waterstaat werken alle partijen samen aan het terugbren-
gen van de risico’s. Op dit gebied zijn in 2008 belangrijke
vorderingen geboekt. Zo is een monitor ingevoerd om de
gewenste afname van het werken in persoonlijke waarne-
ming (PW) te kunnen volgen. Het percentage werken in PW
nam af van 30% in 2007 tot 6,5% in 2008. Het werken met
de ‘extra veiligheidsman’ is volledig uitgebannen. Daar-
naast wordt niet meer gewerkt in de beveiligingsklasse PW
in de nacht.
Verdere invoering van innovaties,
zoals de videoschouwtrein en de mo-
biele werkplaats, zal veilig werken aan
het spoor bevorderen.
In 2008 waren er twee ongevallen met
baanwerkers. Het aantal bijna-aanrij-
dingen verdient onze aandacht. ProRail
deed uitvoerig onderzoek naar de oor-
zaken en trof maatregelen. Voor een
deel zijn dat gedrags- en bewustzijns-
maatregelen. Daarnaast is duidelijk
dat grenzen moeten worden gesteld
aan de complexiteit van een buiten-
dienststelling. Dit kan weer gevolgen
hebben voor het aantal werkzaam-
heden dat binnen één buitendienst-
stelling kan worden uitgevoerd.
Benchmarking
Benchmarking is een effectief middel om de eigen organisatie scherp te houden.
In het eerste kwartaal van 2008 heeft ProRail een benchmark onder de Europese
netwerkmanagers en Japan uitgevoerd waarin ook nadrukkelijk de prestaties zijn
meegenomen. Uit de vergelijking blijkt dat ProRail één van de beter presterende
netwerkmanagers van Europa is, met name op de gebieden beschikbaarheid,
benutting en veiligheid. Door deze benchmarking krijgt ProRail een goed beeld
van de gebieden waarop prestatieverbeteringen mogelijk zijn.
Arbeidsveiligheid: incidentencijfers vanaf 2009 conform Europese normen
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
aan
tal i
nci
den
ten
10
8
6
2
4
0
3 3
lagere waarde betekent betere score
02
Systeemveiligheid: ontsporingencijfers vanaf 2009 conform Europese normen
realisatie rrenorm
2007 2008 2009
aan
tal o
nts
po
rin
gen
10
20
30
40
50
60
70
80
0
64
5
lagere waarde betekent betere score
6964
60
37
Lekkere, dikke streep door 'concept'
Het moment van Gert van den Heuvel in 20084 september 2008, 11.30 uur
Plannen maken is mooi. Vooral als je, zoals Gert van den
Heuvel, Programmamanager Lange Termijn bent. En als je
mag meewerken aan een ambitieus plan over betere be-
nutting van de ruimte op het spoor? Waarvoor de minister
4,5 miljard euro op tafel legt? Dan heb je, aldus Gert, een
‘fantastische klus’.
“ In Ruimte op de rails staan onze ambities voor reizigers-
en goederenvervoer. Binnen 10 jaar moet op drukke lijnen
elke tien minuten in elke richting een Intercity en een
Sprintertrein vertrekken. Tegelijk willen we meer ruimte
en flexibiliteit voor goederenvervoerders. Een uitdaging,
ja! Op 4 september ontving minister Eurlings het plan uit
handen van ProRail, NS en de goederenvervoerders. Dat
vond ik champagnewaardig. Dat deze partijen, ondanks
soms tegengestelde belangen, het als hun gezamenlijk
verhaal presenteerden. Dan weet je: dit gaat lukken. Ach,
eigenlijk wist ik dat al een paar dagen eerder. Toen ik een
lekkere dikke streep door ‘concept’ zette, en het defini-
tieve plan naar de drukker bracht.”
37
ProRail / Jaarverslag 200838
ProjectenJaarlijks heeft ProRail meer dan 750 projecten tegelijkertijd
in uitvoering. Ze variëren van de aanleg van een complete
spoorlijn tot een tijdelijk perron. Projecten met als doel
de uitbreiding van de capaciteit en de verbetering van de
dienstverlening aan klanten.
Hanzelijn
ProRail bouwt een nieuwe spoorlijn tussen Lelystad en
Zwolle, de Hanzelijn. Vanaf december 2012 duurt een trein-
reis tussen beide steden dertig minuten. Het noorden en
noordoosten van Nederland komen in reistijd een kwartier
dichter bij de Randstad. Dronten en Kampen krijgen een
nieuw station en station Lelystad wordt uitgebreid. Het
tracé van de Hanzelijn is 50 kilometer en krijgt, behalve een
tunnel onder het Drontermeer, een nieuwe brug over de
IJssel tussen Hattem en Zwolle. De totale kosten voor de
aanleg bedragen één miljard euro.
De Commissarissen van de Koningin van de provincies Fle-
voland en Overijssel hebben op 19 november 2008 de tun-
nel die de oost- met de westoever van het Drontermeer
verbindt, geopend. Deze tunnel is de eerste spoortunnel in
Noord-Nederland.
Zeeuwse Lijn
Tussen 22 maart en 22 april 2008 voerde ProRail een unieke
operatie uit op de Zeeuwse Lijn: een buitendienststelling
van 31 dagen. In die periode ging 50 van de 70 kilometer
spoor op de schop. Ook vernieuwde ProRail 24 van de 35
overwegen, en zijn er 40.000 houten dwarsliggers vervan-
gen door betonnen dwarsliggers. Betonnen dwarsliggers
hebben een langere levensduur en beperken de geluids-
overlast. Verder plaatste ProRail 27.500 raildempers om het
geluid te verminderen.
De onderhoudswerkzaamheden waren hard nodig: delen
van het spoor waren aan het einde van hun levensduur.
Voor de lange buitendienststelling werd gekozen om de
hinder voor reizigers en vervoerders zo veel mogelijk te
beperken. Een traditionele aanpak zou hebben geleid tot
herhaalde buitendienststellingen gedurende een langere
periode. Nu bleef de overlast tot één maand beperkt. ProRail
en NS oogstten veel lof voor de organisatie en de klanten-
service tijdens het werk. We gaan onderzoeken hoe en in
welke situaties we deze aanpak vaker kunnen toepassen.
Sloelijn
Op 6 oktober 2008 is de Sloelijn officieel geopend, conform
de bijgestelde planning na de ontdekking van enkele bom-
men uit de Tweede Wereldoorlog. De aanleg van deze lijn
was nodig om het toenemende goederenvervoer per trein
in Zeeland ruimte te bieden. De Sloelijn is drie kilometer
lang en ontlast de Zeeuwse woonkernen langs de ‘oude’
spoorlijn, die zes kilometer langer was en wordt afgebro-
ken. ProRail schenkt de vrijkomende spoorstaven aan de
Stoomtrein Goes-Borsele (SGB). Met die materialen kan de
SGB haar museumlijnen verder opknappen.
Havenspoorlijn
De Rotterdamse Havenspoorlijn is een 40 kilometer lange
goederenspoorlijn tussen de emplacementen IJsselmonde/
Kijfhoek en Maasvlakte. De Havenspoorlijn is opgenomen
in de Betuweroute.
In 2008 is de Havenspoorlijn deels voorzien van 25kV boven-
leidingsspanning en hebben we gewerkt aan de ERTMS-
beveiliging voor de Havenspoorlijn. ERTMS is de nieuwe
Europese standaard voor spoorbeveiliging. Nederland loopt
voorop wat betreft die beveiliging.
Commissarissen van de Koningin van Flevoland, de heer L. Verbeek (links)en van Overijssel, mr. G.J. Jansen (rechts) in de Drontermeertunnel
Werkzaamheden Zeeuwse Lijn
39ProRail / Jaarverslag 2008
Grote stationsprojecten
ProRail wil reizigers op de grote, internationaal georiën-
teerde stations het kwaliteitsniveau bieden dat ze daar ver-
wachten. Daarom wordt gewerkt aan de vernieuwing van
Amsterdam Centraal, Arnhem, Breda, Delft, Den Haag Cen-
traal, Rotterdam Centraal en Utrecht Centraal.
Dit zijn buitengewoon complexe bouwprojecten die een
grote inzet en deskundigheid vereisen. Maar, het eindresul-
taat van de vernieuwing mag er straks zijn: bijzondere sta-
tionsgebouwen die voldoen aan de eisen van de moderne
reiziger die op de stations het (inter)nationale netwerk
gekoppeld vindt aan de regionale en lokale openbaar ver-
voersnetwerken.
Daardoor ontstaan vervoersknooppunten waarlangs dage-
lijks honderdduizenden reizigers prettig en efficiënt hun
bestemming kunnen bereiken. De metamorfose duurt tot
2014. Tijdens de verbouwingen blijft de ‘winkel’ open.
Daarvoor zijn nauwe samenwerking en overleg met alle be-
trokkenen randvoorwaarden.
In 2008 hebben we te maken gehad met een sterk gespannen
marktsituatie in de aannemerij. Hierdoor is een aantal aan-
bestedingsprogramma’s voor de stations erg moeizaam ver-
lopen. Sinds eind 2008 lijkt de spanning in de markt af te
nemen.
De Bond van Nederlandse Architecten heeft in april het
station Amsterdam Bijlmer Arena uitgeroepen tot het ge-
bouw van het jaar 2008. In juni won dit station in Engeland
een prestigieuze constructeursprijs. Eind september ontving
Amsterdam Bijlmer Arena bovendien de Brunel Award, de
hoogste onderscheiding voor outstanding design in railway.
In Arnhem werd vooruitgang geboekt doordat de aanbe-
steding van de ov-terminal in twee delen werd opgesplitst,
waardoor nu de eerste fase van de bouw kan worden aan-
besteed: de realisatie van de nieuwe perrontunnel en een
ondergrondse fietsenstalling.
Ook in Delft was sprake van een succesvolle aanbesteding:
de Combinatie Cromme Lijn VOF gaat de bouw realiseren
van een spoortunnel van 2,3 kilometer, een ondergronds
station en een parkeergarage langs de Spoorsingel.
Voor het stationsproject voor Breda werd in 2008 een reali-
satieovereenkomst gesloten tussen de ontwikkelende part-
ners: ProRail, de gemeente Breda en NS.
Transfervoorzieningen
Goed functionerende, veilige, schone en toegankelijke
stations met adequate voorzieningen zijn essentieel in de
kwaliteitsbeleving van en de beeldvorming over het open-
baar vervoer. ProRail wil daarom kwalitatief hoogwaardige
transfervoorzieningen aanbieden, met voldoende capa-
citeit voor het groeiend aantal reizigers. Daarbij moet de
kwaliteit van de voorzieningen aan de verwachtingen vol-
doen.
Dit zijn buitengewoon complexe bouwprojecten die een grote inzet en deskundigheid vereisen. Maar, het eindresultaat van de vernieuwing mag er straks zijn.
Station Amsterdam Bijlmer ArenaWerkzaamheden Zeeuwse Lijn
ProRail / Jaarverslag 200840
De komende jaren voeren wij een aantal programma’s uit
om dit te realiseren. Toegankelijkheid voor minder mobiele
reizigers is hierbij een belangrijk doel.
Proefstation Leiden
ProRail en NS werken aan het station van de toekomst. We
doen dit op het station Leiden Centraal, met ruim 85 dui-
zend in- en uitstappers het vijfde station van Nederland. De
klant beslist mee. Via de site www.mijnproefstation.nl en
tijdens proeven op het station zelf kunnen reizigers hun
voorkeuren laten blijken. De bruikbare uitkomsten en re-
sultaten worden toegepast in andere stationsprojecten.
Camera’s op risicostations
Samen met een aantal gemeenten heeft ProRail een bij-
drage gekregen van de Nationaal Coördinator Terrorisme-
bestrijding voor het plaatsen van camera’s en uitleesinfra-
structuur op zeven grote risicovolle stations. De uitvoering
is tussen 2008 en 2011.
Ruimte voor de Fiets
De fiets speelt een belangrijke rol in het zogenaamde voor-
en natransport van treinreizigers. In het kader van Ruimte
voor de Fiets zijn tot nu toe vijftig fietsenstallingen aange-
past. Voor 2009 staan er zes op de rol.
Twee resultaten van proefstation Leiden
• Om het wachten op koude perrons te verzachten,
zijn twee warmtezuilen geplaatst in december 2008.
• Reizigers willen graag groen op het perron, blijkt uit
onderzoek. Station Leiden heeft op verschillende
plekken groen gekregen.
41ProRail / Jaarverslag 2008
De organisatie
ProRail is bezig de omslag te maken van een organisatie die vooral intern gericht
haar prestaties verbetert, naar een organisatie die zich van buiten naar binnen richt
en denkt in klanten, markten, producten en prijzen. Met oog voor onze maatschap-
pelijke rol.
SturingIn 2008 is de basis gelegd voor een nieuwe besturingssys-
tematiek voor de organisatie. Daarin zal een operationele
directie de Raad van Bestuur vervangen en wordt het klant-
belang op het hoogste niveau behartigd. In de kern: kor-
tere lijnen en directer grip op de operatie vanuit de direc-
tie. ProRail kan met dit besturingsmodel nog beter inspelen
op de hoge eisen van de klanten en de samenleving: meer
ruimte voor groei op het spoor, meer maatwerk, hogere
klanttevredenheid en minder verstoringen.
Vooruitlopend op de nieuwe besturing is één van de leden van
de Raad van Bestuur per 1 juli 2008 teruggetreden. Eind 2008
heeft de Raad van Commissarissen ingestemd met het
nieuwe besturingsmodel. Dit zal in 2009 geïmplementeerd
worden.
Blijven presteren en leren in balansProRail ontwikkelt zich tot een lerende organisatie. Ons
doel is op alle terreinen van ons werk onze prestaties en
resultaten voortdurend te verbeteren. Want – zo is onze
overtuiging – dat is wat onze klanten van ons mogen en
moeten verwachten. Daarom verdiepen we onze kennis van
de operationele processen en leggen we die kennis steeds
beter vast.
We hebben oog en respect voor de technische expertise die
in ons bedrijf nodig is om een excellente operatie te leve-
ren. Zo zoeken we bijvoorbeeld mogelijke verstoringen van
onze operationele processen actief op. Het inventariseren
van deze risico’s zien we als kansen om te verbeteren en we
vertalen dit naar geleerde lessen.
In het afgelopen jaar is deze lerende instelling meer en
meer de standaardaanpak van ProRail geworden. We zien
dat terug in het animo van werknemers om bij ProRail te
werken: de positie van ProRail op de arbeidsmarkt is mede
hierdoor fors aantrekkelijker geworden. Enkele voorbeelden:
• ProRailontwikkeltnieuwerandvoorwaardenbijaanbe-
stedingen. Om te voorkomen dat we bij grote aanbeste-
dingen met onverwachte meerkosten te maken krijgen,
ontwikkelt ProRail een methode om partijen die meedin-
gen in een aanbesteding te wijzen op niet reële prijsop-
gaven in hun aanbieding. Dat is niet vrijblijvend want de
partij die uiteindelijk de opdracht binnenhaalt, doet op
dat specifieke onderdeel afstand van de mogelijkheid om
meerkosten in rekening te brengen bij de opdrachtgever.
• DeafgelopenjarenisveelgeïnvesteerdinICT-kennisbin-
nen het bedrijf. Een goed voorbeeld is de ontwikkeling
van het nieuwe Verkeersleidingssysteem in 2008. De ken-
nis van het ontwerp is intern bij ProRail opgebouwd. De
daadwerkelijke bouw van het systeem besteden we uit.
• ProRailheeftophetpuntvankostenbeheersingstappen
gemaakt. Daarbij maken we gebruik van business analy-
ses en benchmarks. Deze instrumenten helpen ook om de
kostenbeheersing in de toekomst nog verder te verbete-
ren. Vanuit de wil en noodzaak om risico’s te beheersen
is de kennis over de railinfrastructuur verder geïntensi-
veerd. Dit leidt tot verdere beheersing van prestaties
en onderhoud van bijvoorbeeld wissels. ProRail is ervan
overtuigd dat de kostenbeheersing en betrouwbaarheid
van onze prestaties de komende jaren verder zullen ver-
beteren.
ProRail / Jaarverslag 200842
• Incidentenophetspoorwordenonderzochtenbespro-
ken in bijeenkomsten met betrokkenen met als doel her-
haling te voorkomen en om te leren van de gemaakte
fouten. In de sessies wordt gewerkt aan een beter veilig-
heid- en milieucultuurniveau bij projecten. In de sessies
wordt er lering getrokken uit voorgaande incidenten
aan de hand van voorbeelden, er wordt gekeken naar
de gemaakte fouten en wat men daar van kan leren. De
deelnemers worden zich met name bewust van hun rol
op het gebied van veiligheid en milieu in het geheel van
de projecten. Ook worden in een maandelijkse nieuws-
brief de incidenten van die maand kort besproken. Deze
nieuwsbrief bereikt een grotere groep medewerkers.
Werkgever voor professionalsBij ProRail werken professionals die zich betrokken voelen
bij het bedrijfsresultaat. Jaarlijks doet ProRail onderzoek
naar het sociale klimaat van de organisatie. De resultaten
voor 2008 laten zien dat medewerkers zich zeer betrokken
voelen bij ProRail en tevreden zijn over hun werk. Onze me-
dewerkers zijn gemotiveerd, weten wat ze willen bereiken
en zijn bereid om daar een extra stap voor te zetten. Daar-
mee ligt er een stevig fundament voor de toekomst die ons
voor nieuwe uitdagingen plaatst.
Aantal medewerkers gegroeid
In 2008 zijn ruim 500 nieuwe collega’s aan de slag gegaan.
Door invulling van openstaande vacatures, het vervangen
van inhuurkrachten door eigen medewerkers en door
sommige werkzaamheden te insourcen is het personeels-
bestand ten opzichte van 2007 toegenomen. De nieuwe
Facilitaire Zaken
Informatiebeleid
Audit
Planning & Control
Raad van Bestuur
Bedrijfsstrategie
HRM
Communicatie
ToezichthoudersNMa / IVW
Toegangs-overeenkomst
BeheersconcessieBeheersplan
VervoerconcessieVervoerplan
Infra-management
Capaciteits-management
Infra-projecten
Verkeers-leiding
Spoor-ontwikkeling
ICT-Services
ProRail Vervoerders
EURijksoverheid
Sturingsmodel 2008
43ProRail / Jaarverslag 2008
medewerkers zijn door hun collega’s goed opgevangen en
ingewerkt. Uit onderzoek bleek dat 84% zich echt welkom
voelde op de eerste werkdag.
In 2008 is de eerste landelijke wervings- en selectiecampag-
ne voor treinverkeersleiders gehouden. Daarbij werd een
compleet nieuwe manier van werving van deze groep ge-
hanteerd. Met deze aanpak is de doorlooptijd van de wer-
ving en selectie voor treinverkeersleiders verkort van gemid-
deld 70 naar 25 dagen. Van de 44 kandidaten die hieraan
meededen, gingen 20 kandidaat-treinverkeersleiders met
een aanbod voor een baan bij ProRail naar huis. Daarvan
zijn er 19 daadwerkelijk bij ProRail in dienst gekomen.
In 2008 hebben ruim 200 collega’s ProRail verlaten (7% van
het vaste medewerkersbestand). Het uitstroompercentage
binnen ProRail blijft in vergelijking met de arbeidsmarkt
(12%) laag en ligt nu al vier jaar tussen de 5% en 7%. In
2008 zijn circa 650 vacatures vervuld. Van de vervulde vaca-
tures zijn er bijna 150 ingevuld door ProRailmedewerkers
(21%) en ruim 500 door nieuwe medewerkers waaronder
75 medewerkers die al op inhuurbasis voor ProRail werkten.
Verhouding man/vrouw
ProRail streeft naar meer evenwicht in de man-vrouwver-
houding binnen de personele bezetting. Bij ProRail is de
verhouding 71% mannen en 29% vrouwen. Voor de Neder-
landse beroepsbevolking is deze verhouding 55% mannen
en 45% vrouwen. In de werving en selectie wordt daar met
succes extra aandacht aan besteed. Het aandeel vrouwen
binnen het totaal van nieuwe medewerkers is in 2008 ge-
stegen naar 34%.
ProRail wil een aantrekkelijke werkgever zijn en blijven
ProRail wil een aantrekkelijke werkgever zijn voor hui-
dige en toekomstige medewerkers. Wij willen een klimaat
scheppen waarin onze medewerkers worden gestimuleerd
om hun creativiteit te ontplooien. Wie een goed idee heeft,
krijgt bij ProRail de ruimte.
Ontwikkeling Gemiddelde Personele Bezetting
Medewerkers (gemiddeld) M
Fte's (gemiddeld)F
2006 2007 2008
3.500
3.000
2.500
2.000
1.500
1.000
500
Aan
tal
2.6512.508
2.9032.747
3.2203.049
In- en uitstroom 2006 – 2008
InstroomI
UitstroomU
2006 2007 2008
100
200
300
400
500
600
Aan
tal m
edew
erke
rs
251
164
532
189
506
225
Verkeersleiding
45
Hektransplantaties voor goed gevoel
Het moment van Marja, Hans en Lidwien in 200829 oktober 2008, 18.00 uur
Utrecht, Buys Ballotstraat en Wolter Heukelslaan. De hek-
ken langs het spoor uit 1872 blijken onveilig. De hekken
zijn geen monument, dus vervanging is geen probleem.
Nou ja, afgezien van de storm van protest die opsteekt
onder buurtbewoners. Public Affairs-manager Marja van
Minnen, communicatieadviseur Lidwien Prinssen-de Pater
en bouwmanager Hans Kanaar slaan de handen ineen.
Marja van Minnen:
“ We hebben direct een inloopspreekuur georganiseerd.
Lidwien had in no time 400 uitnodigingen klaar, die heeft
Hans ‘s avonds overal in de bus lopen doen. Op die bij-
eenkomst waren we heel open: we gaan zoeken naar een
oplossing. Maar dat kan alleen een oplossing zijn die óók
veilig is. Eind november waren we er uit. De oude hek-
ken blijven zoveel mogelijk staan. Wel passen we ‘hek-
transplantaties’ toe. Onveilige delen vervangen we door
goede stukken van elders. Dat we dankzij de inspanning
van velen zo’n mooi voorstel konden presenteren. Ja, dat
gaf een goed gevoel”
45
ProRail / Jaarverslag 200846
ProRail biedt een marktconform pakket arbeidsvoorwaar-
den en meer dan gemiddelde mogelijkheden voor ontwik-
keling en groei. We vinden het essentieel dat medewerkers
op de goede plek zitten, hun talenten kunnen gebruiken en
daarmee maximaal inzetbaar zijn. ProRail wil dat medewer-
kers zich bewust zijn van hun ambities en competenties. In
dat verband is een employability scan ontwikkeld.
Onze arbeidsmarktcommunicatie is in 2008 aangescherpt.
Daarbij is de verbinding gelegd met de strategische speer-
punten van ProRail. Het doel is ProRail te positioneren als
een maatschappelijke onderneming en een proactieve,
klantgerichte partner voor de aanpak van mobiliteitsvraag-
stukken.
Jaarlijks doet het maandblad Management Team onder-
zoek naar de Top-500 van populaire bedrijven en instellin-
gen op de Nederlandse markt. In het lijstje favoriete werk-
gevers is ProRail gestegen van de 177ste plaats in 2007 naar
de 86ste plaats in 2008.
Spoorse kennis ontwikkelen en overdragen
Kennis van het spoor is van levensbelang om toegevoegde
waarde voor onze klanten te kunnen leveren. Het beleid
van ProRail is erop gericht deze unieke kennis te delen en
gezamenlijk verder te ontwikkelen.
In 2008 is bij het maken van een opleidingsplan voor de
plancoördinatoren ervoor gekozen om gebruik te maken
van eigen kennis en expertise, in plaats van het inkopen van
een externe opleiding. Deze manier van kennis delen en
overdragen – namelijk door het inzetten van professionals
uit de eigen organisatie – wordt nu op meerdere plaatsen
in de organisatie toegepast.
Young ProRailers zetten zich in voor duurzaamheid
Dertig ‘Young ProRailers’ zetten zich als enthousiaste am-
bassadeurs in voor een duurzame vervoers- en transport-
keten. Ze ontwikkelen en promoten ideeën voor duurzame
transportmogelijkheden voor woon-werk- en goederenver-
keer, zoals ‘het groene pad op‘ (hoe treinen comfortabeler
én groener te maken), ‘duurzame geluidsschermen’, ‘walk
for energy’ (hoe loopbewegingen van reizigers om te zet-
ten in elektriciteit), ‘adopteer een leeg station’.
Young ProRailers
47ProRail / Jaarverslag 2008
Spoorwegwet en Concessiewet Per 1 januari 2005 zijn de Spoorwegwet en de Concessie-
wet van kracht geworden. Met deze wetgeving zijn de ver-
houdingen in de spoorsector wettelijk vastgelegd. Het Rijk
heeft de Beheerconcessie aan ProRail verleend tot 2015 en
de Vervoerconcessie voor het zogenoemde Hoofdrailnet
aan NS ook tot 2015. Voor decentrale lijnen zijn vervoercon-
cessies aan verschillende vervoerders verleend door decen-
trale overheden. Het goederenvervoer is geliberaliseerd. De
relatie tussen beheerder en vervoerders is met deze wetge-
ving versterkt.
Voor de uitvoering van de beheertaken krijgt ProRail inkom-
sten uit twee bronnen: de subsidie van het Rijk en de ge-
bruiksvergoeding die de vervoerders betalen. De afspraken
met het Rijk staan op hoofdlijnen in de Beheerconcessie en
meer in detail in de jaarlijkse Beheerplannen van ProRail. In
het Beheerplan wordt afgesproken welke prestaties ProRail
de komende jaren gaat leveren met de beschikbare finan-
ciële middelen. Deze afspraken over onze prestaties komen
tot stand op basis van intensief overleg met de vervoerders.
De wetgeving is in 2008 geëvalueerd door de minister van
Verkeer en Waterstaat, waaraan ProRail een actieve bijdra-
ge heeft geleverd. Daarbij zijn de doeltreffendheid en de
effectiviteit van de Spoorwegwet en de Concessiewet be-
oordeeld, inclusief de bijbehorende lagere regelgeving en
instrumenten (onder andere de Vervoer- en Beheerconces-
sie). In het voorjaar 2009 komt het kabinet met een stand-
punt, waarin de mogelijke vervolgacties zijn opgenomen.
Corporate governanceProRail past de Nederlandse Corporate Governance Code
van de commissie Tabaksblat toe met uitzondering van een
aantal principes en best practice bepalingen. Hieronder zijn
afwijkingen ten aanzien van deze principes en bepalingen
toegelicht:
• De bestaande arbeidscontracten met bestuurders wor-
den gerespecteerd. Hierdoor worden de bepalingen in de
code op het gebied van bestuur niet gehanteerd (zoals
benoemingsduur, maximale vergoeding bij ontslag).
Governance en managementcontrol
Eerder in dit jaarverslag zijn de prestaties van ProRail beschreven, zowel de presta-
ties die we al geleverd hebben als de ambities voor de toekomst. Om onze ambities
waar te maken hebben we gemotiveerde medewerkers nodig. In een grote organi-
satie als ProRail kunnen mensen alleen effectief met elkaar samenwerken als ieders
rol voldoende duidelijk is. Dit vereist transparantie en heldere procedures.
Facilitaire Zaken
Informatiebeleid
Audit
Planning & Control
Raad van Bestuur
Bedrijfsstrategie
HRM
Communicatie
ToezichthoudersNMa / IVW
Toegangs-overeenkomst
BeheersconcessieBeheersplan
VervoerconcessieVervoerplan
Infra-management
Capaciteits-management
Infra-projecten
Verkeers-leiding
Spoor-ontwikkeling
ICT-Services
ProRail Vervoerders
EURijksoverheid
ProRail / Jaarverslag 200848
• ProRailopereertalseenmaatschappelijkeonderneming
waarvan alle aandelen in handen zijn van de Staat. Hier-
door past ProRail een aantal principes en bepalingen
behorend bij beursgenoteerde vennootschappen (zoals
certificering van aandelen) of institutionele beleggers
(zoals uitoefening stemrecht) niet toe.
In het najaar 2008 zijn de statuten gewijzigd om deze in
overeenstemming te brengen met de Code Tabaksblat en
het staatsdeelnemingenbeleid.
Risicomanagement ProRail heeft haar systeem van risicomanagement opgezet
aan de hand van het COSO-ERM model. Het ondernemings-
risicomanagement valt onder de verantwoordelijkheid
van het bestuur van ProRail en wordt uitgevoerd door het
management en het overig personeel. De risicobeheersing
binnen ProRail wordt ondersteund door een gedragscode
voor het personeel die op de website is geplaatst.
Het systeem van risicomanagement
Het risicomanagementsysteem is gericht op het beheersen
van risico’s die de doelstellingen van ProRail kunnen bedrei-
gen en bestaat naast de Veiligheid- en Milieu Management
Systemen. Deze systemen en de hiermee samenhangende
procedures geven meer specifiek voor deze onderwerpen
invulling aan risicomanagement.
Jaarlijks stelt ProRail de risico’s met Risk Self Assesments op
strategisch en operationeel niveau vast. Daarnaast worden
risico’s op het gebied van financiële rapportage en het na-
leven van wet- en regelgeving vastgesteld en worden waar
nodig aanvullende maatregelen genomen.
De afdeling Audit toetst jaarlijks het risicomanagement om
de effectiviteit van de processen en de systemen te waar-
borgen.
Aan het eind van de risicomanagementcyclus wordt door
het hoger management van de bedrijfseenheden en de di-
rectie een managementverklaring, een zogenaamd ‘in con-
trol verklaring’, ondertekend.
Op basis van de uitgevoerde self-assessments, het stelsel
van in control verklaringen, de interne audits en informatie
uit andere bronnen is de Raad van Bestuur ervan overtuigd
dat de risicobeheersing adequaat is opgezet en de risico’s in
voldoende mate worden beheerst. Hierbij dient wel te wor-
den bedacht dat aan een systeem van risicomanagement
en risicobeheersing nooit absolute zekerheid kan worden
ontleend. Aan ieder intern risicobeheerings- en controle-
systeem zijn inherente beperkingen verbonden. Menselijke
inschattingsfouten en vergissingen blijven altijd mogelijk.
Bovendien kan nooit volledig worden uitgesloten dat de
interne beheersingsmaatregelen worden omzeild door bij-
voorbeeld het samenspannen van functionarissen.
Zoals eerder opgemerkt worden jaarlijks de risico’s van
ProRail door de Directieraad en de Raad van Bestuur vast-
gesteld. Hierbij wordt een breed scala aan mogelijke risico’s
in de beschouwing betrokken. Onderstaand worden ter
illustratie enkele van de soorten risico’s genoemd waar
ProRail mee te maken heeft.
De communicatie met de stakeholders en het goed aansluiten van deze communicatie op de interne processen vormt een belangrijk aandachtspunt.
Keyrail
De exploitatie van de Betuweroute wordt uitgevoerd door
Keyrail binnen de Beheerconcessie van ProRail. Keyrail is
een joint venture waarin ProRail een belang heeft van 50%
en de Havenbedrijven Rotterdam en Amsterdam respec-
tievelijk 35% en 15%.
49ProRail / Jaarverslag 2008
Technologische risico’s: in deze categorie valt qua ‘spoorse’
technologie de technologiesprong die de komende jaren
gemaakt zal worden op het gebied van beveiligingssyste-
men. Ook kan binnen deze categorie gedacht worden aan
de steeds grotere rol die ICT speelt in de bedrijfsprocessen
van ProRail en de steeds hogere eisen die dit stelt aan de be-
drijfszekerheid van deze systemen. Indien bovengenoemde
risico’s onvoldoende worden beheerst zal het lastig worden
voor ProRail om haar doelstellingen op het gebied van be-
schikbaarheid te halen.
Marktrisico’s: in deze categorie vallen zowel de markt voor
(spoor)bouwwerkzaamheden waarop ProRail de komende
jaren een ambitieus pakket van werkzaamheden dient weg
te zetten, als de arbeidsmarkt waarop ProRail een aantrek-
kelijke werkgever dient te blijven. Indien bovengenoemde
risico’s onvoldoende worden beheerst zal het lastig worden
voor ProRail om haar productieplanning te halen.
Bestuurlijke risico’s: ProRail heeft te maken met veel stake-
holders (onder andere regionale en lokale publieke part-
ners). Met deze stakeholders wordt op diverse momenten
en over diverse onderwerpen (met de vervoerders bijvoor-
beeld over gebruiksvergoeding en toegangsovereenkom-
sten) gesproken. De communicatie met de stakeholders en
het goed aansluiten van deze communicatie op de interne
processen vormt een belangrijk aandachtspunt. Indien hier-
aan onvoldoende aandacht wordt besteed loopt ProRail het
risico dat er ruis in de communicatie met externe stakehol-
ders optreedt met imago-schade als mogelijk gevolg.
51
Treinen in Hilversum lopen gesmeerd
Het moment van Henk Wind in 200810 juli 2008, 15.00 uur
Station Hilversum heeft een nieuw perron, meer sporen
en ook de Intercity stopt er weer. Iedereen blij. Behalve de
omwonenden. Want zij hadden opeens veel last van boog-
geluid, het ‘geknerp’ van treinen in de bocht. Communicatie-
manager Henk Wind:
“ Na de vernieuwing kregen we veel klachten over boogge-
luid. Toch bleef het geluid binnen de wettelijke normen.
We konden moeilijk zeggen: sorry, maar helaas. Dus pak-
ten we het anders aan. We hebben de klachten samen met
een aantal omwonenden onderzocht. Toen bleek dat het
geluidsprobleem ontstond op twee wissels. En daarvoor
hebben we een oplossing gevonden. Vlak vóór die wissels
gaan we een smeerinstallatie plaatsen. Bij een naderende
trein wordt er een heel klein beetje vet op de rails gespoten.
Daardoor wordt het booggeluid minder. Met zoiets sim-
pels kun je dus de leefomgeving van mensen verbeteren.
Toen we de oplossing presenteerden aan de bewoners,
was dat voor mij wel het moment van 2008.”
51
ProRail / Jaarverslag 200852
Financieel verslag
Een positieve ontwikkeling in 2008 is de stijging van het
productievolume met 19%. Deze is vooral toe te rekenen
aan de vervangingsinvesteringen en het oplossen van infra-
structurele knelpunten.
In 2008 is een belangrijke stap gezet in de planning en pro-
grammering van werkzaamheden en uitgaven, in lijn met
het advies van McKinsey en conform afspraken met het
ministerie van Verkeer en Waterstaat. Zo is het Beheerplan
2009 nu opgebouwd vanuit de daadwerkelijke productie
en niet vanuit een financieringsbehoefte. Dit heeft bijvoor-
beeld tot gevolg dat het structurele deel van de overloop
2007 (EUR 115 miljoen) kan worden aangewend voor regu-
liere financiering van 2009. Verder willen we de plannen
niet alleen realiseren, maar, daar waar zinnig en mogelijk,
ook versnellen ten opzichte van het Beheerplan. Die versnel-
ling is nodig voor de vitaliteit van de (spoor-)bouwsector en
ook goed voor de klanten van ProRail.
De efficiencytaakstelling ‘aanbesteding exploitatie’ is in
2008 nagenoeg (voor 85%) behaald en de generieke taak-
stelling zelfs volledig. De efficiency op gebruiksvergoeding
voor 2008 is niet behaald vanwege de inkomstenderving op
het goederenvervoer. Behaalde aanbestedingsresultaten
zijn voor een deel elders gebruikt ter dekking van meer-
werk. Wel heeft ProRail een stringent beleid ingezet bij het
sturen op meerwerk, zodat in de toekomst de vruchten van
aanbestedingsresultaten in hun volle omvang kunnen wor-
den geïncasseerd.
Bij de doorkijk in het Beheerplan 2009 is er sprake van
incidentele en structurele meevallers met betrekking tot de
instandhouding van infrastructuur. Vooralsnog wordt hier
prudent mee omgegaan en komend jaar zullen deze reek-
sen worden gehard door externe audits.
In 2007 is ProRail voor de materiële vaste activa overge-
stapt op waardering tegen vervangingswaarde. In 2008 is
deze methodiek voor de bovenbouw verder gedetailleerd,
met name door de fysieke object- en de activa-administratie
aan elkaar te koppelen. Als resultaat daarvan is de waar-
dering van de bovenbouw naar beneden bijgesteld met
EUR 778 miljoen, zowel de prijs- als hoeveelheidscomponent.
Na de verwerking van dit resultaat is een grotere mate
van zekerheid over de huidige balanswaarde van de boven-
bouw ontstaan. In 2009 wordt het professionaliserings-
proces voortgezet door verdere detaillering van de twee-
delijns registratie.
BedrijfsresultaatHet bedrijfsresultaat (vóór verwerking van de mutatie-
egalisatiereserve en belastingen) bedraagt dit jaar
EUR 1 miljoen. Het resultaat betreft het verschil tussen de
verleende subsidie en de werkelijke kosten waarvoor sub-
sidie is verleend en wordt in zijn geheel ten gunste van de
egalisatiereserve (als onderdeel van de Overlopende pas-
siva) gebracht. Het resultaat bestaat uit een aantal meeval-
lers zoals hogere rentebaten (EUR 34 miljoen), gerealiseerde
generieke taakstelling (EUR 14 miljoen) en gerealiseerde
aanbestedingsresultaten (EUR 15 miljoen). ProRail heeft
de doelstelling op aanbestedingen van EUR 18 miljoen
niet volledig in de markt weten te realiseren. Daarnaast
zijn er een aantal tegenvallers geweest, zoals een ex-
tra dotatie door de onderdekking op het AK1-resultaat
(EUR 12 miljoen) en het niet meer activeren van de cor-
1 AK= Algemene Kosten: Het AK-resultaat betreft het verschil tussen de wer-
kelijke (project-) kosten voor voorbereiding, administratie en toezicht (VAT)
en de dekking van de overheid via een vast opslagpercentage op de bouw-
kosten.
Ook op financieel terrein heeft ProRail het jaar 2008 licht positief kunnen afsluiten:
het productievolume steeg, de planning en programmering van werkzaamheden
zijn verbeterd en de efficiencytaakstellingen zijn nagenoeg of volledig behaald.
53ProRail / Jaarverslag 2008
porate overheadcomponent in de interne tarieven (EUR 7
miljoen), een lagere gebruiksvergoeding door een latere
ingangsdatum van de nieuwe tarieven 2008 en inkomsten-
derving op de ingroeiregeling van het goederenvervoer
(EUR 13 miljoen), een correctie vrijval herwaardering
2007 (EUR 11 miljoen), meerwerk op bovenbouwvernieu-
wingsprojecten (EUR 6 miljoen), hogere kosten voor lo-
nen en salarissen door indexatie (EUR 6 miljoen) en extra
overdrachts-/mobilisatiekosten door het gunnen van een
nieuw prestatiecontract aan een nieuwe procesaannemer
(EUR 5 miljoen).
BedrijfsopbrengstenDe totale bedrijfsopbrengsten van ProRail bedroegen in
2008 EUR 1.464 miljoen. Dat is EUR 134 miljoen meer dan in
2007 (EUR 1.330 miljoen).
De exploitatiebijdragen van de Rijksoverheid zijn toegeno-
men met EUR 45 miljoen van EUR 783 miljoen in 2007 naar
EUR 828 miljoen in 2008. De toename is met name veroor-
zaakt door aanvullende beschikkingen voor de compensa-
tie op het niet in rekening kunnen brengen van de extra
kosten van het onderhoudsrooster tegen nacht/weekend
tarief aan de vervoerders en extra kosten voor de aanleg
van de Betuweroute.
Naast de bijdrage van de Rijksoverheid financiert ProRail
haar activiteiten voor een steeds groter deel uit de ge-
bruiksvergoeding. De stijging van de gebruiksvergoeding
in 2008 ten opzichte van 2007 bedraagt EUR 10 miljoen2.
Hiervan is EUR 4 miljoen toe te schrijven aan een volume-
effect en EUR 6 miljoen aan een prijseffect.
Met de goederenvervoerders is een ingroeiregeling voor de
gebruiksvergoeding afgesproken waardoor het prijseffect
2 Uit de cijfers in de jaarrekening blijkt een stijging van EUR 12 miljoen. Het
verschil bedraagt EUR 2 miljoen en wordt veroorzaakt door de daling van de
bijdrage van ProRail aan de refundregeling van NS (EUR 2 miljoen in 2008
tegenover EUR 4 miljoen in 2007). Deze bijdrage wordt gesaldeerd met de
gebruiksvergoeding.
gedrukt wordt. Weliswaar worden de kosten van deze
ingroeiregeling voor een deel door het ministerie van
Verkeer en Waterstaat gedragen, maar deze bijdrage
vergoedt niet de hele inkomstenderving. De netto inkom-
stenderving van ProRail (dus rekening houdend met de bij-
drage van het ministerie) bedroeg in 2008 EUR 5 miljoen.
De totale bedrijfsopbrengsten omvatten, naast bovenge-
noemde bijdragen van de Rijksoverheid en de vergoeding
van vervoerders, ook de amortisatie van de investerings-
bijdragen en diverse bedrijfsopbrengsten.
De amortisatie van investeringsbijdragen is in 2008 toege-
nomen met EUR 46 miljoen tot EUR 292 miljoen doordat
vanaf 2008 de bovenbouwvernieuwing vanaf het jaar 1995
als overheidsfinanciering wordt beschouwd.
De diverse bedrijfsopbrengsten bestaan uit geactiveerde
productie eigen bedrijf en overige bedrijfsopbrengsten.
De geactiveerde productie eigen bedrijf nam fors toe van
EUR 53 miljoen in 2007 naar EUR 81 miljoen in 2008.
Deze toename hangt samen met de toegenomen werk-
zaamheden binnen ProRail voor de aanleg en instandhou-
ding van het spoorwegnet en ondersteunende ICT projec-
ten. Tegenover deze geactiveerde productie staan lonen,
salarissen en sociale lasten.
BedrijfslastenDe bedrijfslasten bedroegen in 2008 EUR 1.463 miljoen. Dit
is 12% meer dan in 2007 (EUR 1.300 miljoen).
Het uitbesteed werk ad EUR 634 miljoen vormt de grootste
post binnen de bedrijfslasten (43%). Binnen het uitbesteed
werk heeft een verschuiving van de levensduurverlengende
maatregelen plaatsgevonden van het grootschalig onder-
houd naar het kleinschalig onderhoud. Daardoor nemen de
kosten van het grootschalig onderhoud af en de kosten van
het kleinschalig onderhoud toe. De kosten van het klein-
schalig onderhoud namen verder nog toe door indexering
van onderhoudscontracten met procesaannemers en de
1.500
1.200
900
600
300
ontwikkeling bedrijfsopbrengsten(in miljoenen euro’s)
Diverse bedrijfsopbrengsten
Gebruiksvergoeding vervoerders
Amortisatie investeringsbijdragen
Bijdragen Rijksoverheid
35: ontwikkeling bedrijfsopbrengstenmaat heb ik zelf al even snel aangepast,niet heel netjes...ik heb nog geen correcties doorgevoerd.Hoogte is 47 mm, breedte is 160 mm.
2006 2007 2008
ProRail / Jaarverslag 200854
gunning van het contractgebied Gelre (volgens een nieuwe
prestatiegeoriënteerde contractvorm) aan een nieuwe pro-
cesaannemer. Hierdoor waren er tijdens de overdracht- /
mobilisatiefase dubbele kosten.
Naast de toename van de kosten voor kleinschalig onder-
houd zijn ook de kosten van beheer toegenomen met 14%
ten opzichte van 2007. De oorzaak hiervan moet gezocht
worden in de stijging van de kosten van het beheer van
het GSM-R Netwerk (het communicatiesysteem tussen de
verkeersleiding en de machinisten) vanwege een upgrade
en de kosten van het ERTMS beveiligingssysteem, dat op de
Betuweroute en de HSL-Zuid in gebruik is genomen.
Om stijging van het productievolume te realiseren is het
aantal fte’s toegenomen in 2008. Deze toename in fte’s was
mede noodzakelijk om de activiteiten die eerst werden uit-
besteed aan aannemers en ingenieursbureaus nu in eigen
beheer uit te voeren (bijvoorbeeld bij de afdelingen bouw-
management en railtechniek). Hierdoor zijn de bedrijfs-
lasten voor lonen en salarissen en sociale lasten toege-
nomen met 11%. Daarnaast heeft de cao-verhoging van
2,75% tot hogere salariskosten geleid.
In 2008 bedroegen de afschrijvingskosten en overige
waardeveranderingen op materiële vaste activa
EUR 629 miljoen en waren daarmee gering hoger dan in
2007 (EUR 613 miljoen). De toename is met name veroor-
zaakt door een aantal afboekingen op grotere projecten,
zoals project IJzeren Rijn, de herinrichting van het eco-
terrein bij de Sophiatunnel en project BB21 Ontwikkeling
en Beveiliging ERTMS. De toename aan kosten door afboe-
kingen werd deels gecompenseerd door lagere afschrij-
vingskosten uit hoofde van de waardeaanpassing op de
bovenbouw activa.
Ter dekking van het verschil tussen de afschrijvingskosten
op basis van vervangingswaarde en de afschrijvingskosten
op basis van historische uitgaafprijs staat de vrijval herwaar-
deringsreserve. De vrijval herwaarderingsreserve is in 2008
afgenomen tot EUR 211 miljoen (2007: EUR 271 miljoen)
door de waardeaanpassing van de bovenbouw activa.
Investeringen en financieringDe bruto-investeringen in vaste activa bedroegen in
2008 EUR 1.023 miljoen. Dit is 19% meer dan in 2007
(EUR 858 miljoen). Het ministerie van Verkeer en Water-
staat heeft circa 89% van deze investeringen gefinancierd.
Hiervan heeft EUR 126 miljoen betrekking op goede-
ren-projecten (waarvan Betuweroute EUR 102 miljoen),
EUR 346 miljoen op reizigersprojecten (waarvan BB 21e eeuw
EUR 10 miljoen), EUR 330 miljoen op vervangingsinvesterin-
gen (waarvan bovenbouwvernieuwing EUR 191 miljoen) en
EUR 105 miljoen op het oplossen van infrastructurele knel-
punten. Verder droegen lokale en regionale publieke part-
ners en de NS Groep B.V. (via FENS) samen EUR 116 miljoen
bij aan projecten.
In 2008 is voor een bedrag van EUR 653 miljoen aan
activa in gebruik genomen. Het betrof hier onder andere
de projecten Betuweroute (de 25 kV elektrificatie van de
Havenspoorlijn), Hilversum Larenseweg en de vernieuwde
Sloelijn.
Voor de overloop is er in 2007 een aantal verbetermaatre-
gelen geformuleerd op basis van een analyse van de oor-
zaken van overloop van bovenbouwvernieuwing en groot-
schalig onderhoud. Alhoewel deze maatregelen in 2008
nog niet zichtbaar tot resultaat hebben geleid in het voor-
komen van nieuwe overloop, zijn er wel enkele effecten te
melden:
• Waar in het verleden de overloop zich vooral in de twee-
de helft van het jaar manifesteerde, is in 2008 in het
eerste kwartaal de prognose significant neerwaarts bij-
gesteld. In latere kwartalen resteerden kleinere prognose-
aanpassingen. Hoewel dit geen verminderde overloop
oplevert, is het wel een indicatie dat het realiseren van
projecten inmiddels beter wordt beheerst.
• Intern zijn productieplannen eerder overgedragen aan
de afdeling die de projecten uitvoert. Het vervangings-
plan fysieke infrastructuur 2009 is in maart 2008 overge-
dragen. Dit is een half jaar eerder dan het voorgaande
8,6 %
25,4 %
10,9 %
11,6 %
23,2 %
3,1 %
12,0 %
5,2 % Projectmatig onderhoud
Procesmatig onderhoud
Beheer
Lonen en sociale lasten
Afschrijvingskosten
Overige lasten vaste activa
Overige bedrijfslasten
Financiële baten en lasten
2007 2008
7,1 %
25,3 %
10,3 %
12,0 %
22,5 %
6,1 %
11,5 %
4,6 %
Verdeling bedrijfslasten (in %)
55ProRail / Jaarverslag 2008
jaar. Inmiddels is ook het bovenbouwvernieuwingsplan
2010 overgedragen. Hiermee is een randvoorwaarde in-
gevuld om de overloop te beperken. De verwachting is
dat dit ook een bijdrage zal leveren aan het beperken
van de overloop in 2009.
Wij hebben in 2008 met het Beheerplan 2009-2020 een
belangrijke stap gezet in de planning en programmering
van werkzaamheden en uitgaven, in lijn met het advies van
McKinsey. Het beheerplan is nu opgebouwd op basis van ge-
valideerde, daadwerkelijke productiereeksen en niet langer
op basis van reeksen vanuit een financieringsbehoefte. Een
beheerplan met reële productiereeksen maakt de relatie
tussen kosten, prestaties en activiteiten direct zichtbaar en
bestuurbaar.
Wij staan er voor om de plannen niet alleen te realiseren,
maar daar waar zinnig en mogelijk ze te versnellen ten op-
zichte van het Beheerplan 2009-2020. Wat we ons daarbij
overigens ook realiseren, is dat de voor ons werkende (pro-
ces)aannemers geconfronteerd worden – in deze sowieso
al lastige tijd – met lagere omzet, omdat wij effectiever en
efficiënter kunnen werken. Over de vraag hoe daarmee om
te gaan, heeft ProRail voorstellen in ontwikkeling. Hieron-
der schetsen we een beeld van de stand van zaken en de
mogelijkheden tot versnelling voor een drietal categorieën:
• Instandhouding/functiehandhaving: het gaat daarbij om
onderhoud en vervangingsinvesteringen. In deze cate-
gorie is het van belang een gegeven prestatie te berei-
ken met de laagste kosten en bij de minste klanthinder
(zoals uitgevallen treinen en vertraging). Dit zijn deels
incidentele en deels jaarlijks terugkerende, structurele
kosten, waarbij besparingen meerjarig doorwerken.
Besparingen hier zijn dus een gezamenlijk belang.
• Functieverbeteringen die via een programma worden
gestuurd. Voorbeelden hiervan zijn: toegankelijkheid,
nieuwe stations en fietsenstallingen. Hierbij geldt dat
het altijd goed is als de functionaliteit eerder wordt gele-
verd. Met een programma wordt aangegeven dat projec-
ten onderdeel uitmaken van een groot, samenhangend
pakket en onderling verwisselbaar zijn. Het is bijvoor-
beeld onmogelijk om alle geplande (voorzieningen op
en rondom) stations tegelijk te bouwen. Leidraad voor
ons handelen hierbij is dat als op de ene plek vertraging
ontstaat, er op een andere plek versneld wordt. Indien
meer engineering- en aannemerscapaciteit en/of meer
geld beschikbaar is, kan binnen voorwaarden van maak-
baarheid en aanvaardbare klanthinder versneld worden.
Deze categorie biedt dus perspectieven voor een investe-
ringsimpuls.
• Grote enkelvoudige projecten, zoals de grote stations-
projecten en de Hanzelijn. Hierbij geldt dat tegenvallers
in de planning (procedures, te hoge inschrijvingen bij
aanbestedingen, uitlopende bestuurlijke processen en
onderhandelingen) tot vertraging kunnen leiden. Net
zoals bij categorie 2 dienen de voor deze projecten ge-
oormerkte budgetten dan gereserveerd te blijven voor
uitgaven op een later moment. Het kan hier direct om
grote bedragen en ogenschijnlijk forse onderuitputting
op de jaargrens gaan. Indien extra middelen beschikbaar
komen, bijvoorbeeld als onderdeel van een investerings-
impuls, dan bieden deze projecten wanneer ze eenmaal
in uitvoering zijn mogelijkheden tot extra investering.
Dit komt omdat vaak het voorwerk al is verricht en er
vervolgens op kwaliteit en/of functionaliteit is bezuinigd.
Voorbeelden hiervan zijn: het in één keer viersporig aan-
leggen in plaats van via tweesporigheid faseren of verbe-
tering van de kwaliteit van de stationsinrichting en OV-
functie.
Reizigersprojecten
2007 2008
Goederenprojecten
Vervangingsinvesteringen
BB 21e eeuw
Betuweroute
Bovenbouwvernieuwingen
Infrastructurele knelpunten
272
3299
17
65
187
41
336
24
13910
102
191
105
Verdeling financiering V&W (in miljoenen euro’s)
57
Cabareteske roltrap-cursus voor massaal toegestroomde pers
Het moment van Pierre Eerkens in 200825 september 2008, 08.00 uur
Contractmanager Pierre Eerkens is verantwoordelijk voor
het beheer van een groot aantal stations. Steeds zoekt hij
naar manieren om ‘zijn’ reizigers beter te bedienen. Neem
nou de doorstroom op de roltrappen. Vooral bij drukte
kunnen mensen met haast niet langs de stilstaande me-
nigte. Pierre:
“ Daarom zijn we in Amersfoort een proef gestart. Op de
roltrappen zijn rode en groene voetjes bevestigd. Ze ge-
ven aan dat je rechts stilstaat, en links passeert. Op 25
september startte de proef. Marielle van de afdeling com-
municatie had een actrice geregeld. Die gaf een gewel-
dige, cabareteske roltrapcursus. Het publiek had enorm
veel plezier. Wij ook trouwens. Net als de pers, die massaal
was toegestroomd. Negen cameraploegen, fotografen,
radio, iedereen was enthousiast. De proef loopt nog in
2009. Dan gaan we beslissen wat we er mee doen. Tot nu
toe zijn de reizigersreacties goed: 94% is positief! Kijk,
denk ik dan, dáár doe ik het voor.”
57
ProRail / Jaarverslag 200858
We willen onze dank en waardering uitspreken naar de
medewerkers van ProRail voor hun inzet en betrokken-
heid. Daarnaast danken wij Anita Arts voor de prettige
samenwerking in de afgelopen jaren. En tot slot bedanken
wij vervoerders, aannemers, lokale en regionale publieke
partners, Rijksoverheid en overige stakeholders voor de
samenwerking.
Utrecht, 16 april 2009
Directie ProRail B.V.
Drs. B.J. Klerk, president-directeur
Dank en waardering
ProRail / Jaarverslag 200860
Algemeen
ProRail heeft zich in 2008 kunnen verheugen in een ver-
betering van de eigen performance en in een positieve
ontwikkeling van het bestuurlijk-politieke klimaat rond de
onderneming. In het bijzonder de relaties met vervoerders
en regionale en lokale publieke partners zijn in belangrijke
mate verbeterd, maar er is nog veel te doen. Het kabinet
gaf daadwerkelijk vorm aan de groeidoelstelling van het
openbaar vervoer en de ontvangst van de allengs betere
operationele prestaties van de onderneming was bemoe-
digend. De Raad van Commissarissen constateert, dat het
overgrote deel van de score op de performance indicatoren
substantieel is verbeterd.
De ontwikkeling van de onderneming, en met name de
noodzaak om het tempo van investeringen te verhogen,
noopte tot een diepgaande herziening van de strategie.
De Raad van Commissarissen heeft in 2008 intensief over-
leg gevoerd met de bestuurders over de strategische in-
vulling op hoofdlijnen van de transformatie van taakor-
ganisatie tot een publieke dienstverlener in de vorm van
een maatschappelijke onderneming. Deze transformatie
bracht ook de noodzaak van een nieuw intern besturings-
model. De Raad heeft zich een oordeel gevormd over de
effecten die de nieuwe koers heeft op het bedrijf en is
van mening dat het voorgestelde besturingsmodel meer
slagkracht binnen ProRail kan opleveren. Tegelijk kan het
model nog betere verbindingen met de cliëntèle bewerk-
stelligen: vervoerders, regionale en lokale publieke part-
ners, als ook leveranciers en Rijksoverheid. De Raad vindt
dat de aandacht voor innovatie niet ten koste mag gaan
van de aandacht voor verdere optimalisering van de opera-
tionele prestaties van ProRail, en heeft ook op dit punt een
positief gehoor gevonden bij de Raad van Bestuur.
De Raad is positief gestemd over de ontwikkeling van het
imago van ProRail en de ontwikkeling van de relatie van
ProRail met haar klanten en het ministerie van Verkeer en
Waterstaat. Zij ziet hierin een constructieve bijdrage voor
de evaluatie van de spoorwetgeving, die uiterlijk in 2011
moet leiden tot een uitspraak over het verlengen van de
Beheerconcessie na 2015.
Zelfevaluatie
De Raad van Commissarissen heeft zich over een aantal
‘governance’-vraagstukken gebogen en heeft de Raad van
Bestuur met raad terzijde gestaan. Het is van belang dat
de rechten en verantwoordelijkheden van de verschillende
partijen, zoals Raad van Bestuur, Raad van Commissarissen,
aandeelhouder en overige belanghebbenden, goed zijn
verankerd in regels en procedures. In het najaar 2008 zijn
de statuten gewijzigd door deze in overeenstemming te
brengen met de Code Tabaksblat en het staatsdeelnemin-
genbeleid. Deze wijziging vormt de basis voor een ordelijk
proces bij de (wettelijke) overgang naar een structuurven-
nootschap in september 2009.
De toezichthouder die zich thans niet scherp buigt over de
vraag van eigen effectiviteit miskent de tekenen van de tijd.
De Raad van Commissarissen heeft zich dan ook wat dieper
dan eerder gebogen over een aantal structurele aspecten
en een drietal waarnemingen geregistreerd die aandacht
behoeven:
De Raad was al eerder niet tevreden over de effectiviteit
van zijn verhouding tot externe toezichthouders van Pro-
Rail zoals de Algemene Rekenkamer, de Inspectie Verkeer
en Waterstaat en het ministerie van Verkeer en Water-
staat in diens rol van Toezichthouder. In de Nederlandse
governance-opvattingen is naar het oordeel van de Raad
onvoldoende vastgelegd dat een externe toezichthouder
bij het voorbereiden van toezicht logischerwijze een relatie
ontwikkelt met de interne toezichthouder, al was het maar
vanwege de doelstelling van doelmatigheid van het totale
toezicht. De Raad steekt de hand in eigen boezem en zal in
gevonden overeenstemming met de aandeelhouder extern
contacten leggen teneinde hierin verbetering te brengen.
De Raad van Commissarissen heeft voorts geconstateerd,
dat het ministerie van Verkeer en Waterstaat in zijn rol
van concessieverlener en bekostiger begrijpelijkerwijze in
61ProRail / Jaarverslag 2008
de eerste plaats een relatie onderhoudt met de Raad van
Bestuur van een staatsdeelneming. De Raad heeft gecon-
stateerd dat het ministerie daarnaast de rol van aandeel-
houder in de richting van de Raad van Commissarissen wel
erg terughoudend invult. Voor het vervullen van de rol van
intern toezichthouder is het voor de Raad van Commissa-
rissen noodzakelijk de inzichten van de aandeelhouder op
hoofdpunten te kennen. De Raad heeft bij de aandeelhou-
der een willig oor gevonden voor de wenselijkheid van ge-
matigde intensivering van de relatie. Kern van het arrange-
ment kan zijn, dat overleg tussen aandeelhouder en Raad
van Commissarissen plaats vindt voor de statutair vereiste
cyclische processen, in het bijzonder het jaarwerk, en daar-
naast bij belangrijke niet cyclische beslissingen zoals wijzi-
ging van de strategie of een crisisinterventie.
2008 zal onder meer te boek komen te staan als het jaar
waarin over de gehele linie het maatschappelijk vertrouwen
in externe en interne toezichthouders sterk is gedaald. De
Raad is zich bewust van het feit dat hij van nature niet over
alle relevante informatie kan beschikken, en is van oordeel,
dat hij in de gegroeide praktijk per definitie afhankelijk is
van de wijze waarop en de mate waarin de Raad van Be-
stuur informatie verschaft. De nabije expertise van de ex-
terne accountant, de contacten met de ondernemingsraad,
de systematisering van het auditing beleid en het jaarlijkse
contact met het tweede echelon matigen de ernst van dit
probleem. Juist nu er geen concrete klachten bestaan over
het informatieverkeer tussen Raad van Bestuur en Raad van
Commissarissen, is het wenselijk dit vraagstuk conceptueel
aan te pakken, ter wille van de kwaliteit van het toezicht,
en in de diepte te analyseren welk type informatie naast de
bestaande gewenst is.
Bijeenkomsten Raad van Commissarissen
De Raad van Commissarissen heeft in 2008 zes maal met de
Raad van Bestuur vergaderd. Voorafgaand aan elke verga-
dering vond overleg in eigen kring plaats. In 2008 waren
twee commissarissen bij een tweetal vergaderingen niet
aanwezig. Naast de reguliere vergaderingen heeft de vol-
tallige Raad van Commissarissen op 17 april 2008 de Alge-
mene Vergadering van Aandeelhouders bijgewoond, waar-
in de aandeelhouder de jaarrekening over het verslagjaar
2007 heeft vastgesteld. Daarnaast heeft een extra aandeel-
houdersvergadering plaatsgevonden op 2 mei 2008 waarin
is gesproken over de topstructuur van ProRail.
De Raad van Commissarissen heeft in september 2008 met de
Raad van Bestuur een tweedaagse binnenlandse studiereis
gemaakt. Er is een bezoek gebracht aan Keyrail, het Haven-
bedrijf Rotterdam, de NS en de verkeersleidingspost in Amster-
dam. Daarnaast hebben de commissarissen en de bestuurs-
leden een gesprek gehad met de directieraad van ProRail.
Samenstelling
Het aantal leden van de Raad van Commissarissen is door de
Algemene Vergadering van Aandeelhouders vastgesteld op
vijf. De Raad was gedurende het verslagjaar 2008 voltallig
en de samenstelling is in het verslagjaar 2008 niet gewij-
zigd. Alle commissarissen zijn onafhankelijk, zoals bedoeld
in de Nederlandse Corporate Governance Code.
Toezicht
De Raad van Commissarissen heeft in 2008 onder meer aan-
dacht besteed aan de personele samenstelling van de Raad
van Bestuur, aan de uitwerking van aanvaarde concepten
van governance, statutenwijziging, structuurregime, eva-
luatie van de spoorwegwet, staatsdeelnemingenbeleid,
rapport van de commissie Ruding: PPS1 in de spoorsector,
strategie: de nieuwe koers, en het nieuwe besturingsmodel.
De Raad besprak na afloop van ieder kwartaal de kwartaal-
rapportages, inclusief de opzet en de kwaliteit hiervan. Daar-
naast zijn diverse investeringsvoorstellen besproken. Tevens
zijn het rapport van de accountant inclusief de specifieke
risico’s en interne beheersingssystemen besproken, alsmede
de jaarrekening. De Raad heeft zijn statutaire rol vervuld bij
het afscheid van Anita Arts als lid van de Raad van Bestuur.
1 PPS: Publiek Private Samenwerking
ProRail / Jaarverslag 200862
Jaarrekening 2008
De Raad van Bestuur heeft de jaarrekening over 2008 inclu-
sief het verslag van de Directie per 16 april 2009 opgemaakt.
De Raad van Commissarissen heeft op 16 april 2009 met
de jaarrekening ingestemd. In aanwezigheid van de ex-
terne accountant, Ernst & Young Accountants, zijn zowel
de jaarrekening over 2008 als de (financiële) kwartaalrap-
portages besproken. De jaarrekening is door Ernst & Young
Accountants gecontroleerd en van een goedkeurende ac-
countantsverklaring voorzien. Deze verklaring is te vinden
op pagina 109 van dit verslag. De Raad van Commissarissen
legt de jaarrekening voor aan de Algemene Vergadering
van Aandeelhouders en stelt de Algemene Vergadering van
Aandeelhouders voor deze vast te stellen. Hierna kan depo-
nering bij de Kamer van Koophandel plaatsvinden. De exter-
ne accountant kan over zijn accountantsverklaring omtrent
de getrouwheid van de jaarrekening worden bevraagd door
de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.
Beloningsbeleid 2008
De beloning1 van de Raad van Commissarissen bestaat uit
een vaste, door de Algemene Vergadering van Aandeelhou-
ders c.q. minister van Verkeer en Waterstaat vastgestelde,
jaarlijkse vergoeding en een vergoeding per vergadering
voor de leden van het Audit Committee en de leden van
de Remuneratiecommissie. ProRail heeft geen leningen
verstrekt aan leden van de Raad van Commissarissen. In
overeenstemming met de regels van behoorlijk bestuur is
de beloning van de leden van Raad van Commissarissen niet
afhankelijk van de prestaties van ProRail.
Audit Committee
Het Committee bereidt onder meer de behandeling in de
Raad van Commissarissen voor van te publiceren finan-
ciële cijfers. Het Audit Committee, bestaande uit de heren
1 Het overzicht van beloningen Raad van Commissarissen is opgenomen in de
Toelichting op balans en exploitatierekening.
Broekhuizen (voorzitter), Den Dulk en In ‘t Veld, heeft in
2008 zes maal vergaderd in aanwezigheid van de voorzit-
ter en/of een lid van de Raad van Bestuur, en de Financieel
Directeur. De externe accountant Ernst & Young is twee
maal aanwezig geweest bij deze vergaderingen. De belang-
rijkste onderwerpen waren onder meer de kwartaalrappor-
tages, het financieel jaarverslag, de internationale bench-
mark, de doorontwikkeling van het prestatiedashboard,
het structuurregime, de beheersing van (onder)aannemers-
contracten door ProRail, de contractverlenging accountant
E&Y, en het risicomanagement (COSO ERM). De resultaten
van deze vergaderingen van het Audit Committee zijn in de
vergaderingen van de Raad van Commissarissen besproken.
Voor 2009 staan twee overleggen met de externe accoun-
tant gepland. Het eerste overleg is gericht op de jaarreke-
ning 2008 en het daarbij behorende accountantsrapport. In
het tweede overleg staat de jaarrekeningcontrole over het
verslagjaar 2009 centraal.
Remuneratiecommissie
De Remuneratie-, Selectie- en Benoemingscommissie (‘Re-
muneratiecommissie’) is een vaste commissie van de Raad
van Commissarissen en bestaat uit mevrouw Zuiderwijk-
Jacobs (voorzitter) en de heren In ’t Veld en Kooijman. Deze
commissie stelt het beloningsadvies voor de leden van de
Raad van Bestuur op en legt dit ter goedkeuring voor aan
de Raad van Commissarissen. De remuneratiecommissie is in
2008 één keer bijeengekomen. Besproken zijn de variabele
beloning, de targets en het vaste salaris.
Procedure
Conform de Corporate Governance Code stelt de Raad van
Commissarissen, op advies van de Remuneratiecommissie,
het Remuneratierapport op voor de Raad van Bestuur van
ProRail. De Algemene Vergadering van Aandeelhouders van
ProRail stelt het Remuneratiebeleid vast. Binnen het vast-
gestelde remuneratiebeleid stelt de Raad van Commissaris-
sen, wederom op advies van de Remuneratiecommissie, het
vaste deel van het inkomen en het variabele deel van het
63ProRail / Jaarverslag 2008
inkomen vast. Aan het begin van elk jaar komen de Raad
van Commissarissen en de Raad van Bestuur een prestatie-
contract overeen voor het variabele gedeelte. Dit contract
bevat SMART-geformuleerde doelstellingen die binnen het
lopende jaar gerealiseerd moeten worden. Nadat de Raad
van Commissarissen de prestaties over het afgelopen jaar
heeft beoordeeld, stelt hij vast in hoeverre de RvB-leden hun
collectieve en individuele doelstellingen hebben gehaald.
Tevens vindt er een toetsing plaats of de beide belonings-
elementen (vaste en variabele beloning) marktconform zijn.
Algemeen
Uitgangspunt voor ProRail met betrekking tot het arbeids-
voorwaardenbeleid is dat de primaire en secundaire arbeids-
voorwaarden zich op een gemiddeld niveau ten opzichte van
de markt bevinden en dat individuele ontwikkeling (oplei-
ding) bovengemiddeld moet zijn. Met dit aanbod wil ProRail
goed management kunnen aantrekken, behouden en ont-
wikkelen. Tevens moet dit beleid zowel de kortetermijn- als
de langetermijndoelstellingen ondersteunen. Dit betekent
dat het beloningsniveau vergelijkbaar moet zijn met andere,
gelijksoortige Nederlandse ondernemingen.
Opbouw remuneratiebeleid
De Raad van Commissarissen beschouwt het vaste inkomen
en het secundaire arbeidsvoorwaardenpakket als belangrijke
onderdelen van het totale pakket. De prestaties van de or-
ganisatie zijn direct gekoppeld aan de beoordeling van de
Raad van Bestuur en de variabele beloning ondersteunt dit.
Het loongebouw is ingedeeld in de in schalen A tot en met E,
waarbij de functiezwaarte op basis van Hay-indeling gewogen
wordt. ProRail kent schalen met een minimum en maximum.
Jaarlijkse indexering geschiedt op basis van marktontwikke-
ling, waarbij indexering op individuele basis plaatsvindt.
Ten behoeve van een onderzoek naar de arbeidsmarkt-
positie van de directiefuncties is in 2007 de volgende refe-
rentiegroep gehanteerd. De geselecteerde referentiegroep
ligt zo dicht mogelijk tegen de AWVN-referentiegroep aan
die wij normaliter hanteren met betrekking tot arbeids-
voorwaardenvergelijking, en bestaat uit de volgende der-
tien bedrijven: Deerns Ingenieursbureau, Electrabel Neder-
land B.V., Essent N.V., Getronics Pink Roccade, Geveke, GTI
Holding, Imtech, Nederlandse Spoorwegen, Royal Haskoning,
Schiphol Groep, Stork, Tauw Beheer, Volker Wessels. Conclu-
sie van dit onderzoek is:
• Opbasisvandebenchmarkmagwordengeconcludeerd
dat het door ProRail gevoerde remuneratiebeleid met be-
trekking tot directie- en staffuncties in de toplaag over
het geheel gesproken niet in sterke mate afwijkt van de
benchmarkbedrijven/organisaties.
• Voor wat de vaste (primaire) beloning betreft, bevindt
ProRail zich in de middenmoot van de markt in Neder-
land. Ten aanzien van de secundaire arbeidsvoorwaarden
is er een zwaar accent op zekerheden.
• De variabele beloning valt beduidend lager uit. Hier
tekent zich de spanning met de referentiegroepen af,
hetgeen een impact heeft op het totale inkomen. Een
bijzondere opmerking is gemaakt over de zeer goede
pensioenvoorziening die wij hebben. Hier onderscheiden
wij ons ten opzichte van de markt.
Bijzondere vergoedingen
In 2008 heeft een eenmalige uitkering aan een voormalig
bestuurder plaatsgevonden inzake de beëindiging van het
bestuurderschap en dienstverband. De uitgangspunten voor
deze regeling zijn in overeenstemming met de aandeelhou-
der vastgesteld en conform de kantonrechterformule.
Tot slot
De Raad van Commissarissen heeft respect en waardering
voor het resultaat in 2008 dat de medewerkers en de le-
den van de Raad van Bestuur hebben neergezet. De Raad
spreekt hiervoor zijn erkentelijkheid uit.
Utrecht, 16 april 2009
Raad van Commissarissen ProRail B.V.
prof. dr. R.J. in ’t Veld, president-commissaris
mr. E.H. Broekhuizen
ir. W. den Dulk
drs. W.E. Kooijman
drs. C.J.G. Zuiderwijk-Jacobs
65
Prachtdeal met Blijdorp
Het moment van Bas Leers in 200810 maart 2008, 14.00 uur
Ten westen van diergaarde Blijdorp, net over het spoor, ligt
een lap grond. Staatseigendom, ProRail beheert. Een beet-
je een gribus, hangplek voor junks en dealers. Dan doet
Blijdorp ProRail een verzoek. Ze hebben quarantaineruimte
nodig. Bas Leers, procesleider juridisch beheer, is meteen
enthousiast.
“ Ik dacht: dit is dé gelegenheid om de relatie met onze bu-
ren te verbeteren. En met hulp van Remco, Henk en Do-
rien kwam er een overeenkomst: Blijdorp krijgt de grond
in bruikleen. In ruil daarvoor houden ze de boel netjes. En
een aantal keer per jaar mogen wij de dierentuin ‘gebrui-
ken’. Voor vergaderingen, exposities of relatiebezoeken.
De ondertekening van deze prachtdeal was op 10 maart,
natuurlijk in Blijdorp. We kregen een rondleiding achter
de schermen. Ongelooflijk interessant! Zo’n dierentuin is
een hele inspirerende omgeving. Ik ben blij, dat we daar
als ProRail nu een bijdrage aan leveren.”
65
ProRail / Jaarverslag 200866
Personalia Per 31 december 2008
Raad van Bestuur ProRail B.V. Conform de code Tabaksblat zijn alleen relevante nevenfuncties weergegeven.
drs. B.J. Klerk (1951) Voorzitter (per 29 december 2004)
Nevenfuncties
Voorzitter van Association of European Rail Infrastructure Managers
Vice-voorzitter van Union Internationale des Chemins de Fer
Adviserend bestuurslid van de European Railway Agency
Lid Raad van Toezicht bij het Nederlands Spoorwegmuseum
Lid Raad van Toezicht bij Stichting Railinfra Opleidingen
U. Groen (1964) Lid (per 1 oktober 2005)
Nevenfuncties
Commissaris bij Keyrail B.V. (Rotterdam)
Commissaris bij Currence Holding B.V. (Amsterdam)
drs. J.C.H.G. Arts1 (1959) Lid (per 29 december 2004)
Nevenfuncties
Bestuurslid van het Spoorwegpensioenfonds
Bestuurslid van ’atelier HSL’
Lid Raad van Toezicht bij Ziekenhuis Gelderse Vallei (Ede)
Directieraad ProRail B.V.
drs. A.R. van Altena Directeur Bedrijfsstrategie
drs. A.J. Bauer Directeur Inframanagement
ir. H.N. Bothof Directeur ICT-Services
ir. P.E.M. Buck Directeur Infraprojecten
drs. E.P. Hus Directeur HRM a.i. (per 15 december 2008)
mr. K.J.G. Dosker Directeur Spoorontwikkeling
drs. P. Kraaijeveld Directeur Capaciteitsmanagement
drs. J.G. Los Directeur Verkeersleiding
drs. R. Mensink Directeur Communicatie
ir. J. Voppen Financieel Directeur a.i. (per 1 november 2008)
1 Mevr. Arts is per 1 juli 2008 teruggetreden als bestuurder van ProRail.
67ProRail / Jaarverslag 2008
Raad van Commissarissen ProRail B.V.Conform de code Tabaksblat zijn alleen relevante nevenfuncties weergegeven.
prof. dr. R.J. in ’t Veld (1942) President-commissaris (per 1 augustus 2000)
Hoogleraar aan de Open Universiteit en de Universiteit Nederlandse Antillen
Voorzitter van de Raad voor Ruimtelijk, Milieu- en Natuuronderzoek
Lector Democratie aan de Hogeschool INHOLLAND
Commissaris IBM Nederland
Commissaris HSK Groep
mr. E.H. Broekhuizen (1947) Commissaris (per 13 november 2000)
Adviseur Raad van Bestuur van Academisch Medisch Centrum te Amsterdam
ir. W. den Dulk (1941) Commissaris (per 1 augustus 2000)
Zelfstandig adviseur
Commissaris Borax Rotterdam N.V.
Commissaris Stena Line B.V.
drs. W.E. Kooijman (1950) Commissaris (per 21 februari 2007)
Directeur Personeel & Organisatie KLM
Bestuursvoorzitter NVP (Nederlandse Vereniging voor Personeelsmanagement &
Organisatieontwikkeling)
drs. C.J.G. Zuiderwijk-Jacobs (1962) Commissaris (per 1 juli 2001)
Voorzitter Raad van Bestuur Tergooiziekenhuizen te Hilversum en Blaricum
Commissaris bij LUBA Groep
Lid Innovatieplatform Balkenende II
Lid Zorg Innovatieplatform Klink
Columnist Medisch Contact
Hoofdrol in krimi met koperdief
Het moment van Jos Steinen en Ger Vroemen in 200812 december 2008, 03.20 uur
Wandelaars op het spoor. Betonblokken op de rails. Ge-
stolen bouwmaterialen. Het kost jaarlijks handenvol geld.
Gelukkig zijn er sinds 2007 de Buitengewoon Opsporings-
ambtenaren. Zij verhelpen en voorkomen deze ‘derdensto-
ringen’. Dat levert ProRail geweldige besparingen op. Twee
van hen zijn Jos Steinen en Ger Vroemen. Ze houden van
hun werk. Buiten, veel bewegen, werken aan een veiliger
spoor. En soms ontzettend spannend.
Jos: “ Er verdwenen geregeld bij een spoorbrug bij Sittard
’s nachts koperen retourleidingen. 45, 50 kilo per
keer, waarde 6 euro per kilo. Reken maar uit.”
Ger “ Dus wij nachtenlang posten. Niks. Gingen we een
nachtje niet, was er gelijk weer koper verdwenen.”
Jos “ Toen is er een mobiele camera geplaatst. Die konden
we met de laptop uitlezen. Konden we hèm in de
gaten houden, hij ons niet.”
Ger “ Ik zat in een auto met iemand van de spoorwegpo-
litie, Jos in een andere wagen. Zet ik de laptop aan.
Zie ik op het scherm zo een koppie boven de brug
uitsteken. Kijkt links, kijkt rechts, kruipt de brug op.”
Jos “ Wij horen in de portofoon Ger roepen ‘ik zie em!’.
Ger ” Ik zag hem, op de laptop. Hij kruipt het spoor op
en knippen maar. En ineens stond hij op. Was hij ver-
dwenen.”
Jos “ Wij als een speer daar naar toe. Kwamen we daar:
niets! Onder de brug, niets. Gelukkig had de regio-
politie een hondengeleider. Die vond de man met-
een. Hij zat tóch onder de brug. Was door een heel
klein gaatje gekropen. 40 cm ofzo. Daarom zagen
we hem niet. Maar op heterdaad betrapt! Een stuk
koperdraad en tang zaten nog in z‘n zakken.”
Ger “ En ik zie alles op die laptop. Alsof je naar een krimi
zit te kijken. Alleen zaten we er nu zelf in.”
69
ProRail / Jaarverslag 200872
Balans per 31 december 2008
Bedragen in miljoenen euro's
(vóór verwerking van het resultaat)
31 december 2008 31 december 2007
Activa
Vaste activa
Materiële vaste activa (1) 16.251 16.336
Financiële vaste activa (2) 819 883
17.070 17.219
Vlottende activa
Vorderingen (3) 518 178
Liquide middelen (4) 513 796
1.031 974
Totaal Activa 18.101 18.193
31 december 2008 31 december 2007
Passiva
Eigen vermogen (5) 4.126 4.857
Voorzieningen (6) 184 175
Langlopende schulden (7) 1.855 1.971
Kortlopende schulden (8) 166 82
Overlopende passiva (9) 11.770 11.108
Totaal Passiva 18.101 18.193
73ProRail / Jaarverslag 2008
Exploitatierekening 2008
Bedragen in miljoenen euro's 2008 2007
Bijdragen (10)
Exploitatiebijdragen Rijksoverheid 828 783
Amortisatie investeringsbijdragen 292 246
Gebruiksvergoeding 219 207
1.339 1.236
Diverse bedrijfsopbrengsten (11)
Geactiveerde productie eigen bedrijf 81 53
Overige bedrijfsopbrengsten 44 41
125 94
Bedrijfsopbrengsten 1.464 1.330
Exploitatielasten (12)
Kosten van uitbesteed werk – 634 – 584
Lonen en salarissen – 156 – 135
Sociale lasten – 20 – 16
Afschrijvingskosten – 540 – 573
Overige waardeveranderingen vaste activa – 89 – 40
Overige bedrijfslasten – 168 – 155
– 1.607 – 1.503
Vrijval herwaarderingsreserve (13) 211 271
– 1.396 – 1.232
Financiële baten en lasten (14) – 67 – 68
Bedrijfslasten – 1.463 – 1.300
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor mutatie egalisatiereserve en belastingen (15) 1 30
Mutatie egalisatiereserve (16) – 1 – 30
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen 0 0
Belastingen 0 0
Resultaat na belastingen 0 0
ProRail / Jaarverslag 200874
Kasstroomoverzicht 2008
Bedragen in miljoenen euro's 2008 2007
Resultaat uit bedrijfsuitoefening 0 0
Mutaties exploitatierekening
Mutaties egalisatierereserve 1 30
Afschrijvingslast vaste activa 540 573
Niet-activeerbare investeringen/liquidatieresultaten
(na aftrek investeringsbijdragen)
79 37
Vrijval herwaarderingsreserve – 211 – 271
Oprenting voorzieningen / langlopende schulden 7 8
Disagio 3 3
Onttrekking voorzieningen – 7 – 6
Amortisatie investeringsbijdragen – 292 – 246
120 128
Mutaties werkkapitaal
Vorderingen – 340 – 30
Kortlopende schulden 84 – 50
Overlopende passiva (kortlopend) 52 56
– 204 – 24
Kasstroom uit operationele activiteiten – 84 104
Bruto-investeringen materiële vaste activa – 1.023 – 858
Desinvesteringen materiële vaste activa 10 3
Overige mutaties investeringen – 41 – 22
Kasstroom uit investeringsactiviteiten – 1.054 – 877
Investeringsbijdragen 929 792
Overige mutaties investeringsbijdragen 44 5
Uitbetaling RO (generieke taakstelling) – 14 – 12
Uitbetaling RO (aanbestedingsresultaten) – 18 – 15
Uitbetaling RO (efficiency gebruiksvergoeding) – 2 – 2
Aflossing leningen (geen herfinanciering) – 100 – 122
Onttrekkingen overlopende passiva 9 – 15
Dotatie voorzieningen (exclusief oprenting) 9 9
Mutatie langlopende schulden – 2 – 2
Kasstroom uit financieringsactiviteiten 855 638
Totale kasstroom – 283 – 135
Liquide middelen einde boekjaar 513 796
Liquide middelen begin boekjaar 796 931
Mutatie liquide middelen – 283 – 135
Grondslagen voor de jaarrekening
Algemeen
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en met
de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De hierna uiteengezette
grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor de
gepresenteerde perioden in deze jaarrekening.
Alle bedragen in de jaarrekening staan vermeld in miljoenen euro’s (EUR),
tenzij anders vermeld.
Presentatie
De opstelling van de verloopstaat materiële vaste activa wijkt af van de standaard-
indeling (artikel 366 lid 1 Titel 9 BW 2) teneinde een beter inzicht te geven en
beter aan te sluiten bij de aard van het bedrijf conform artikel 362 lid 4 en artikel
363 lid 4 Titel 9 BW 2. Hiertoe is de onderverdeling van de verloopstaat materiële
vaste activa uitgebreid. Daarnaast sluit de indeling beter aan bij de gehanteerde
benamingen in de communicatie tussen ProRail en de Rijksoverheid.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en voor de resultaatbepaling
Waardering
Alle activa en passiva worden opgenomen tegen nominale waarde, tenzij anders
vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking
hebben, in zoverre dat ongerealiseerde winsten niet in aanmerking worden genomen
en dat te verwachten verliezen worden verantwoord wanneer deze worden
onderkend.
Materiële vaste activa
Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen actuele waarde, ingevuld
door de vervangingswaarde onder aftrek van de over deze waarde op lineaire
basis berekende afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Terreinen
in de categorie Dragen, geleiden en doorsnijden en activa in de categorie
Werken in constructie worden gewaardeerd tegen de aanschafwaarde.
De vervangingswaarde van de materiële vaste activa wordt bepaald door de
aanschafwaarde jaarlijks te indexeren op basis van CBS-gegevens. Onder de
75ProRail / Jaarverslag 2008
Grondslagen voor de jaarrekening
Algemeen
De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW en met
de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. De hierna uiteengezette
grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor de
gepresenteerde perioden in deze jaarrekening.
Alle bedragen in de jaarrekening staan vermeld in miljoenen euro’s (EUR),
tenzij anders vermeld.
Presentatie
De opstelling van de verloopstaat materiële vaste activa wijkt af van de standaard-
indeling (artikel 366 lid 1 Titel 9 BW 2) teneinde een beter inzicht te geven en
beter aan te sluiten bij de aard van het bedrijf conform artikel 362 lid 4 en artikel
363 lid 4 Titel 9 BW 2. Hiertoe is de onderverdeling van de verloopstaat materiële
vaste activa uitgebreid. Daarnaast sluit de indeling beter aan bij de gehanteerde
benamingen in de communicatie tussen ProRail en de Rijksoverheid.
Grondslagen voor de waardering van activa en passiva en voor de resultaatbepaling
Waardering
Alle activa en passiva worden opgenomen tegen nominale waarde, tenzij anders
vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking
hebben, in zoverre dat ongerealiseerde winsten niet in aanmerking worden genomen
en dat te verwachten verliezen worden verantwoord wanneer deze worden
onderkend.
Materiële vaste activa
Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen actuele waarde, ingevuld
door de vervangingswaarde onder aftrek van de over deze waarde op lineaire
basis berekende afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen. Terreinen
in de categorie Dragen, geleiden en doorsnijden en activa in de categorie
Werken in constructie worden gewaardeerd tegen de aanschafwaarde.
De vervangingswaarde van de materiële vaste activa wordt bepaald door de
aanschafwaarde jaarlijks te indexeren op basis van CBS-gegevens. Onder de
Toelichting op de balans en exploitatierekening
ProRail / Jaarverslag 200876
aanschafwaarde wordt verstaan investeringsuitgaven die verband houden met het
verkrijgen of vervaardigen van het activum, inclusief de kosten van de door eigen
personeel verrichte werkzaamheden (geactiveerde productie eigen bedrijf). De
algemene overheadkosten worden niet geactiveerd. In de aanschafwaarde wordt
geen rente over investeringen tijdens de bouw begrepen.
Indien de bedrijfswaarde lager is dan de vervangingswaarde, is de actuele waarde
gelijk aan deze bedrijfswaarde (indirecte opbrengstwaarde). Indien besloten is de
activa te verkopen, te slopen of over te dragen, is de actuele waarde gelijk aan de
verwachte (directe) opbrengstwaarde.
Bij een mutatie van de vervangingswaarde boven de historische uitgaafprijs wordt
de mutatie verwerkt onder de herwaarderingsreserve binnen het eigen vermogen.
Bij een mutatie van de vervangingswaarde onder de historische uitgaafprijs wordt
de mutatie ten laste van de exploitatierekening gebracht.
De afschrijvingen op basis van vervangingswaarde worden ten laste van de
exploitatierekening gebracht als afschrijvingskosten. De ontvangen investerings-
vergoeding van de Rijksoverheid is gebaseerd op de aanschafwaarde en wordt
als jaaramortisatie verwerkt in de exploitatierekening naar voortgang van de
afschrijving van de activa waarop de vergoeding betrekking heeft. Het verschil
tussen de afschrijvingen op basis van vervangingswaarde en de afschrijvingen
op basis van de historische uitgaafprijs wordt onttrokken aan de herwaarderings-
reserve ten gunste van de exploitatierekening.
De categorie Dragen, geleiden en doorsnijden wordt gemiddeld in 38 jaar
afgeschreven. De categorie Energie wordt gemiddeld in 45 jaar afgeschreven.
De categorie Transfer wordt gemiddeld in 50 jaar afgeschreven. De categorie
Beheersen en communicatie wordt gemiddeld in 14 jaar afgeschreven. De catego-
rie Beveiligen wordt gemiddeld in 27 jaar afgeschreven. Op terreinen wordt niet
afgeschreven.
In de categorie Dragen, geleiden en doorsnijden zijn de activa tunnels en spoor-
brug onderbouw opgenomen. Deze activa worden eveneens gewaardeerd tegen
vervangingswaarde. De waarde van de activa tunnels is gesplitst in installaties (TTI)
en de tunnel. Beide onderdelen hebben hun eigen levensduur. De aard van de
activa tunnels en spoorbrug onderbouw is op twee punten beduidend afwijkend
van de overige infrastructuur. Ten eerste kennen de activa tunnels en spoorbrug
onderbouw een relatief lange levensduur en ten tweede heeft de omgeving op
termijn vermoedelijk een relatief grote impact op de te nemen instandhouding-
maatregelen. In het geval van tunnels kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de
nog onvoorziene configuratie van de bovengrondse infrastructuur. Het is derhalve
niet zeker op welke wijze de activa tunnels en spoorbrug onderbouw daadwerke-
lijk vervangen gaan worden en het is moeilijk in te schatten tegen welke investe-
ring. In het vigerende instandhoudingbeleid wordt de instandhouding gewaar-
borgd via groot onderhoud, dat activeerbaar is conform de activeringsregels van
ProRail.
De door de Rijksoverheid gefinancierde investeringen worden als vaste activa
geactiveerd, terwijl de ontvangen bijdragen als een overlopend passief worden
gerubriceerd. Deze methode wordt ook toegepast op door derden gefinancierde
investeringen, waarvan het economisch eigendom bij ProRail ligt. Financiering
vindt plaats tegen aanschafwaarde.
Jaarlijks wordt onderzocht of er sprake is van een bijzondere waardevermindering
van de materiële vaste activa. Indien deze indicatie aanwezig is, dan wordt de
verwachte realiseerbare waarde van het actief bepaald. Indien deze waarde lager
is dan de huidige boekwaarde, dan wordt het verschil ten laste van de exploitatie-
rekening gebracht voor zover de gevormde herwaarderingsreserve voor dit actief
niet toereikend is. De aard van de activa leidt ertoe dat de realiseerbare waarde
veelal niet per actief kan worden bepaald. In deze gevallen wordt de realiseerbare
waarde afgeleid van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief
behoort.
Indien een bijzondere waardevermindering heeft plaatsgevonden, wordt jaarlijks
nagegaan of er aanwijzingen bestaan of deze waardevermindering ten aanzien
van de materiële vaste activa niet meer bestaat of is verminderd en derhalve moet
worden teruggenomen. De verhoging mag niet verder gaan dan tot het bedrag
van de boekwaarde van het actief dat op dat moment zou hebben gegolden,
indien het bijzondere waardeverminderingsverlies niet zou zijn verantwoord.
De verhoging van de boekwaarde (een terugneming van een bijzonder waarde-
verminderingsverlies) wordt onmiddellijk verantwoord als bate in de exploitatie-
rekening tot de oorspronkelijke aanschafwaarde. Indien de verhoging de aanschaf-
waarde te boven gaat, zal dit deel ten gunste van een herwaarderingsreserve
worden gebracht.
Financiële vaste activa
De vorderingen op lange termijn worden opgenomen tegen de nominale waarde
onder aftrek van een waardecorrectie voor mogelijke oninbaarheid. Het binnen
een jaar te ontvangen deel van deze vorderingen wordt hier eveneens opgenomen.
Niet-geconsolideerde deelnemingen waarin ProRail invloed van betekenis heeft,
worden gewaardeerd op het betreffende aandeel in de netto-vermogenswaarde.
Deelnemingen zijn gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, zoals deze blijkt
uit de jaarrekening van de betreffende deelneming. ProRail is niet in staat de
materiële vaste activa van haar deelnemingen te waarderen op de grondslagen
die ProRail voor de eigen materiële vaste activa hanteert.
Vorderingen
De vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een
waardecorrectie voor mogelijke oninbaarheid.
Onderhanden projecten die door derden worden gefinancierd en geen economisch
eigendom worden van ProRail, zijn verantwoord onder de vorderingen. Deze
projecten worden gewaardeerd tegen kostprijs, verminderd met de gefactureerde
termijnen naar rato van de voortgang van het project. De kostprijs omvat alle
uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten.
Voorzieningen
Voorzieningen worden opgenomen voor in rechte afdwingbare of feitelijke
verplichtingen van een onzekere omvang of met een onzeker tijdstip als gevolg
van gebeurtenissen in het verleden. De voorzieningen hebben overwegend een
meerjarig karakter en worden opgenomen tegen contante waarde.
77ProRail / Jaarverslag 2008
Jaarlijks wordt onderzocht of er sprake is van een bijzondere waardevermindering
van de materiële vaste activa. Indien deze indicatie aanwezig is, dan wordt de
verwachte realiseerbare waarde van het actief bepaald. Indien deze waarde lager
is dan de huidige boekwaarde, dan wordt het verschil ten laste van de exploitatie-
rekening gebracht voor zover de gevormde herwaarderingsreserve voor dit actief
niet toereikend is. De aard van de activa leidt ertoe dat de realiseerbare waarde
veelal niet per actief kan worden bepaald. In deze gevallen wordt de realiseerbare
waarde afgeleid van de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief
behoort.
Indien een bijzondere waardevermindering heeft plaatsgevonden, wordt jaarlijks
nagegaan of er aanwijzingen bestaan of deze waardevermindering ten aanzien
van de materiële vaste activa niet meer bestaat of is verminderd en derhalve moet
worden teruggenomen. De verhoging mag niet verder gaan dan tot het bedrag
van de boekwaarde van het actief dat op dat moment zou hebben gegolden,
indien het bijzondere waardeverminderingsverlies niet zou zijn verantwoord.
De verhoging van de boekwaarde (een terugneming van een bijzonder waarde-
verminderingsverlies) wordt onmiddellijk verantwoord als bate in de exploitatie-
rekening tot de oorspronkelijke aanschafwaarde. Indien de verhoging de aanschaf-
waarde te boven gaat, zal dit deel ten gunste van een herwaarderingsreserve
worden gebracht.
Financiële vaste activa
De vorderingen op lange termijn worden opgenomen tegen de nominale waarde
onder aftrek van een waardecorrectie voor mogelijke oninbaarheid. Het binnen
een jaar te ontvangen deel van deze vorderingen wordt hier eveneens opgenomen.
Niet-geconsolideerde deelnemingen waarin ProRail invloed van betekenis heeft,
worden gewaardeerd op het betreffende aandeel in de netto-vermogenswaarde.
Deelnemingen zijn gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde, zoals deze blijkt
uit de jaarrekening van de betreffende deelneming. ProRail is niet in staat de
materiële vaste activa van haar deelnemingen te waarderen op de grondslagen
die ProRail voor de eigen materiële vaste activa hanteert.
Vorderingen
De vorderingen worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van een
waardecorrectie voor mogelijke oninbaarheid.
Onderhanden projecten die door derden worden gefinancierd en geen economisch
eigendom worden van ProRail, zijn verantwoord onder de vorderingen. Deze
projecten worden gewaardeerd tegen kostprijs, verminderd met de gefactureerde
termijnen naar rato van de voortgang van het project. De kostprijs omvat alle
uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten.
Voorzieningen
Voorzieningen worden opgenomen voor in rechte afdwingbare of feitelijke
verplichtingen van een onzekere omvang of met een onzeker tijdstip als gevolg
van gebeurtenissen in het verleden. De voorzieningen hebben overwegend een
meerjarig karakter en worden opgenomen tegen contante waarde.
ProRail / Jaarverslag 200878
De voorziening derdenwerken heeft betrekking op afgekochte risico’s inzake de
te verwachten verplichtingen die voortvloeien uit door derden betaalde werken.
Bijdragen
Onder Bijdragen Rijksoverheid worden de van de Rijksoverheid verkregen middelen
voor capaciteitsmanagement, verkeersleiding, onderhoud en kapitaallasten van
het landelijke railnet verantwoord.
De van de Rijksoverheid ontvangen vergoedingen voor aanleg van vaste activa en
vervanging van de bovenbouw worden op de Bijdragen in mindering gebracht en
gepresenteerd als Investeringsbijdragen in de Overlopende passiva. Naar rato van
afschrijving op de activa, wordt de post Investeringsbijdragen geamortiseerd.
De amortisatie wordt gepresenteerd als Amortisatie investeringsbijdragen in de
exploitatierekening .
De van spoorwegondernemingen geïnde vergoedingen voor gebruik van het
landelijk railnet worden onder Gebruiksvergoeding verantwoord.
Diverse bedrijfsopbrengsten
Onder Geactiveerde productie eigen bedrijf zijn opgenomen de door het eigen
personeel verrichte werkzaamheden, die betrekking hebben op de vervaardiging
van materiële vaste activa (investering), zoals voorbereiding en toezicht.
Onder Overige bedrijfsopbrengsten zijn met name opbrengsten van de voor
derden uitgevoerde werkzaamheden opgenomen.
Belastingen
Vanaf 1 januari 2002 maakt ProRail B.V. samen met Railinfratrust B.V. deel uit van
een fiscale eenheid voor de heffing van vennootschapsbelasting. Vanaf boekjaar
2006, met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2005, maakt ProRail B.V. samen
met Railinfratrust B.V. tevens deel uit van een fiscale eenheid voor de heffing van
omzetbelasting. Beide vennootschappen zijn volgens de standaardvoorwaarden
hoofdelijk aansprakelijk voor de te betalen belasting van alle bij de fiscale eenheid
betrokken vennootschappen.
Grondslagen voor het kasstroomoverzichtHet kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode, waarbij
onderscheid is gemaakt tussen de kasstromen uit operationele, investerings- en
financieringsactiviteiten.
Vaste activa
1 Materiële vaste activa
Dragen, geleiden en doorsnijden
Energie Beheersen en communicatie
Beveiligen Transfer Werken in constructie
Totaal
Stand per 31 december 2007:
Bruto vervangingswaarde 20.285 3.842 935 2.231 3.841 977 32.111
Cumulatieve afschrijvingen – 8.839 – 2.531 – 568 – 1.322 – 2.515 0 – 15.775
Netto vervangingswaarde 11.446 1.311 367 909 1.326 977 16.336
Aanpassing waardering bovenbouw – 778 0 0 0 0 0 – 778
Bruto-investeringen 0 0 0 0 0 1.023 1.023
Ingebruikname 247 176 58 84 88 – 653 0
Desinvestering (incl. cum. afschr.) – 7 – 1 0 0 – 2 – 79 – 89
Jaarafschrijving – 319 – 50 – 58 – 60 – 53 0 – 540
Herwaardering 2008 212 17 4 13 12 0 258
Overige mutaties 202 2 – 10 6 – 151 – 8 41
Totaal mutaties in 2008 – 443 144 – 6 43 – 106 283 – 85
Stand per 31 december 2008:
Bruto vervangingswaarde 19.036 4.068 993 2.377 3.797 1.260 31.531
Cumulatieve afschrijvingen – 8.033 – 2.613 – 632 – 1.425 – 2.577 0 – 15.280
Netto vervangingswaarde 11.003 1.455 361 952 1.220 1.260 16.251
Categorieën Materiële vaste activa:
Dragen, geleiden en doorsnijden: Dragen en geleiden bevat terreinen (7%),
aardebaan (7%), ballastbed (10%), bovenbouw (25%), geluidsschermen (2%),
bruggen (25%), tunnels (22%) en overwegen (2%);
Energie: Toevoeren energie bevat de bovenleiding en draagconstructies (61%)
en onderstations/voedingsinstallaties (39%);
Beheersen en communicatie: Beheersen en sturen bevat de zogenaamde hard- en
software van de systemen voor de aansturing van de treindienst (34%), telecommuni-
catienetwerken (56%), zoals GSM-R (‘GSM for Railways’), ATM (‘Asynchrone Transfer
Mode’) en telecommunicatiekabels, en overige communicatieapparatuur (10%);
Beveiligen: Beveiligen bevat baanvakbeveiliging, zoals detectiesystemen, seinen
en treinbeïnvloedingsystemen;
Transfer: Transfer bevat perrons inclusief overkappingen (43%), de toegang tot
perrons, zoals roltrappen, liften, bruggen en tunnels (19%), het publieke aandeel
in stationsgebouwen (25%) en fietsenstallingen (13%).
Aanpassing waardering bovenbouw
In 2007 is de initiële waardering voor de bovenbouw opgevoerd met het objecten-
en storingenregistratiesysteem als basis. De verlaging van EUR 778 miljoen in 2008
is het gevolg van een toegenomen betrouwbaarheid van de in de asset-registratie
onderscheiden objecten wissels, spoorstaven, dwarsliggers, bevestigingsmaterialen
en ballast en betere inzichten in de prijzen voor onderdelen van de assets.
De aanpassing is, evenals de initiële herwaardering, gebaseerd op het product van
de vervangingsprijzen en de hoeveelheden.
79ProRail / Jaarverslag 2008
Vaste activa
1 Materiële vaste activa
Dragen, geleiden en doorsnijden
Energie Beheersen en communicatie
Beveiligen Transfer Werken in constructie
Totaal
Stand per 31 december 2007:
Bruto vervangingswaarde 20.285 3.842 935 2.231 3.841 977 32.111
Cumulatieve afschrijvingen – 8.839 – 2.531 – 568 – 1.322 – 2.515 0 – 15.775
Netto vervangingswaarde 11.446 1.311 367 909 1.326 977 16.336
Aanpassing waardering bovenbouw – 778 0 0 0 0 0 – 778
Bruto-investeringen 0 0 0 0 0 1.023 1.023
Ingebruikname 247 176 58 84 88 – 653 0
Desinvestering (incl. cum. afschr.) – 7 – 1 0 0 – 2 – 79 – 89
Jaarafschrijving – 319 – 50 – 58 – 60 – 53 0 – 540
Herwaardering 2008 212 17 4 13 12 0 258
Overige mutaties 202 2 – 10 6 – 151 – 8 41
Totaal mutaties in 2008 – 443 144 – 6 43 – 106 283 – 85
Stand per 31 december 2008:
Bruto vervangingswaarde 19.036 4.068 993 2.377 3.797 1.260 31.531
Cumulatieve afschrijvingen – 8.033 – 2.613 – 632 – 1.425 – 2.577 0 – 15.280
Netto vervangingswaarde 11.003 1.455 361 952 1.220 1.260 16.251
Categorieën Materiële vaste activa:
Dragen, geleiden en doorsnijden: Dragen en geleiden bevat terreinen (7%),
aardebaan (7%), ballastbed (10%), bovenbouw (25%), geluidsschermen (2%),
bruggen (25%), tunnels (22%) en overwegen (2%);
Energie: Toevoeren energie bevat de bovenleiding en draagconstructies (61%)
en onderstations/voedingsinstallaties (39%);
Beheersen en communicatie: Beheersen en sturen bevat de zogenaamde hard- en
software van de systemen voor de aansturing van de treindienst (34%), telecommuni-
catienetwerken (56%), zoals GSM-R (‘GSM for Railways’), ATM (‘Asynchrone Transfer
Mode’) en telecommunicatiekabels, en overige communicatieapparatuur (10%);
Beveiligen: Beveiligen bevat baanvakbeveiliging, zoals detectiesystemen, seinen
en treinbeïnvloedingsystemen;
Transfer: Transfer bevat perrons inclusief overkappingen (43%), de toegang tot
perrons, zoals roltrappen, liften, bruggen en tunnels (19%), het publieke aandeel
in stationsgebouwen (25%) en fietsenstallingen (13%).
Aanpassing waardering bovenbouw
In 2007 is de initiële waardering voor de bovenbouw opgevoerd met het objecten-
en storingenregistratiesysteem als basis. De verlaging van EUR 778 miljoen in 2008
is het gevolg van een toegenomen betrouwbaarheid van de in de asset-registratie
onderscheiden objecten wissels, spoorstaven, dwarsliggers, bevestigingsmaterialen
en ballast en betere inzichten in de prijzen voor onderdelen van de assets.
De aanpassing is, evenals de initiële herwaardering, gebaseerd op het product van
de vervangingsprijzen en de hoeveelheden.
ProRail / Jaarverslag 200880
Bruto-investeringen
De bruto-investeringen in vaste activa bedroegen in 2008 EUR 1.023 miljoen en
is 19% meer dan in 2007 (EUR 858 miljoen). Het ministerie van Verkeer en Water-
staat heeft circa 89% van de investeringen in 2008 gefinancierd. Hiervan heeft
EUR 126 miljoen betrekking op goederenprojecten (waaronder EUR 102 miljoen
voor de Betuweroute ), EUR 346 miljoen op reizigersprojecten (waaronder
EUR 10 miljoen voor Beter Benutten 21ste eeuw), EUR 330 miljoen op vervangings-
investeringen (waaronder EUR 191 miljoen voor bovenbouwvernieuwing)
en EUR 105 miljoen op het oplossen van infrastructurele knelpunten.
Verder droegen lokale en regionale publieke partners (zoals provincies en
gemeenten) en NS-Groep B.V. (FENS) samen EUR 116 miljoen bij aan projecten.
Ingebruikname
Ingebruiknames hebben plaatsgevonden bij de projecten Betuweroute
(EUR 186 miljoen), Hilversum Larenseweg (EUR 33 miljoen), Sloelijn
(EUR 28 miljoen), Randstadspoor (EUR 18 miljoen) en diverse kleinere
projecten. In 2008 is van het project Betuweroute de 25kV-electrificatie
van de Havensporen in gebruik genomen.
Desinvesteringen
De desinvesteringen bij de Werken in constructie worden met name veroorzaakt
door afboekingen als gevolg van niet activeerbare investeringsuitgaven. Dit betreft
onder andere project IJzeren Rijn (EUR 18 miljoen), project Betuweroute met name
voor compensatie herinrichting eco-terrein bij de Sophiatunnel (EUR 10 miljoen ),
project BB 21 Ontwikkeling en Beveiliging ERTMS (EUR 6 miljoen) en project
Amsterdam – Utrecht, met name voor kosten van metro-spoorwerk (EUR 4 miljoen).
De hierop betrekking hebbende ontvangen investeringsbijdragen zijn vrijgevallen
(zie hiervoor toelichting overlopende passiva).
De desinvesteringen bij de materiële vaste activa betreffen boekwaardeverliezen.
In 2008 zijn er veel activaobjecten uit de administratie verwijderd als gevolg van
een opschoonactie vanuit het project activaregister (deelproject ‘koppelen’)
De hierop betrekking hebbende ontvangen bijdragen zijn eveneens vrijgevallen
(zie overlopende passiva).
Herwaardering
De herwaardering van de materiële vaste activa in 2008 is gebaseerd op de
samengestelde indexcijfers van de CBS-maandstatistieken december 2008 over
de periode september 2007 tot en met augustus 2008.
Overige mutaties
Onder overige mutaties zijn opgenomen overboekingen van categorieën activa
welke geherrubriceerd zijn naar aanleiding van wijzigingen in de objectenstructuur,
waaronder de groep perronviaducten (EUR 164 miljoen, waarvan EUR 113 miljoen
voor perronviaduct Barendrecht). Deze groep is overgeheveld van de categorie
transfer naar dragen, geleiden en doorsnijden.
Bij overige mutaties bij de werken in constructie hebben overhevelingen plaats-
gevonden naar de post onderhanden werk (vorderingen) in verband met het
economisch eigendom van derden.
2 Financiële vaste activa
Disagio Deelnemingen
Overige vorderingen
Totaal
Stand per 31 december 2007 6 1 876 883
toevoegingen 0 0 40 40
onttrekkingen – 3 0 – 101 – 104
Stand per 31 december 2008 3 1 815 819
Disagio
Het disagio (het negatieve verschil tussen het van de geldgever ontvangen bedrag
en de bij het aangaan van de lening als schuld erkende hoofdsom) is in 2003
ontstaan als gevolg van omzetting van de zogeheten Eurofima-leningen met
N.V. Nederlandse Spoorwegen en is ultimo 2008 groot EUR 2 miljoen (2007:
EUR 6 miljoen). In 2009 vervalt het resterende saldo ad EUR 3 miljoen.
Deelnemingen
Onder Deelnemingen zijn de belangen in Relined B.V. en in Keyrail B.V. opgenomen .
Relined B.V. heeft ten doel het optimaal uitnutten van capaciteit van glasvezel-
netten en kabels voor data- en telecomactiviteiten.
De vennootschap is statutair gevestigd in Utrecht en heeft een geplaatst aandelen-
kapitaal van EUR 18.000. ProRail B.V. neemt voor 50% deel in het eigen vermogen.
De nettovermogenswaarde van Relined B.V. is per 31 december 2008 EUR 70.000.
Keyrail B.V. heeft ten doel het beheren en exploiteren van de goederenspoorlijn
tussen de Rotterdamse haven en de grens van Nederland en Duitsland. De
vennootschap is statutair gevestigd te Rotterdam en heeft een geplaatst aandelen-
kapitaal van EUR 18.000. ProRail B.V. neemt voor 50% deel in het eigen vermogen.
In 2006 heeft ProRail B.V. een eerste storting in het aandelenkapitaal van Keyrail
B.V. gedaan ter grootte van EUR 500.000. ProRail B.V. zal maximaal een kapitaal van
EUR 13 miljoen beschikbaar stellen. In de opstartfase waarin Keyrail B.V. zich momen-
teel bevindt, is in de overeenkomst tussen de Staat en de aandeelhouders van
Keyrail B.V. afgesproken, dat de Staat een eventueel tekort in de exploitatie dekt.
In 2007 en 2008 heeft Keyrail B.V. door scopeaanpassingen extra kosten gemaakt
en deze zijn uit hoofde van de overeenkomst als vordering op ProRail opgenomen.
Het resultaat van Keyrail B.V. is hierdoor uitgekomen op nihil. ProRail heeft deze
extra kosten ad EUR 12 miljoen opgenomen als vordering op de Rijksoverheid.
Overige vorderingen
Overige vorderingen betreffen de aan ProRail B.V. toevertrouwde geldmiddelen
overeenkomstig de Raamovereenkomst met de NS Groep B.V. (FENS). Deze gelden
mogen alleen aangewend worden voor de met NS overeengekomen programma's
tot en met 2010. De gelden zijn ultimo 2008 voornamelijk in deposito gegeven
(EUR 811 miljoen tot en met het 1e kwartaal 2009). Op een separate BNG-bank-
rekening is EUR 1 miljoen (2007: EUR 1 miljoen) aanwezig. De declaratie over
december ad EUR 3 miljoen (2007: EUR 15 miljoen) is in mindering gebracht
op deze tegoeden.
Als rentevordering over het 4de kwartaal 2008 staat EUR 6 miljoen (2007:
EUR 6 miljoen ) uit. Naar verwachting zal de onttrekking voor FENS in 2009
EUR 140 miljoen bedragen (zie ook Overlopende passiva).
81ProRail / Jaarverslag 2008
2 Financiële vaste activa
Disagio Deelnemingen
Overige vorderingen
Totaal
Stand per 31 december 2007 6 1 876 883
toevoegingen 0 0 40 40
onttrekkingen – 3 0 – 101 – 104
Stand per 31 december 2008 3 1 815 819
Disagio
Het disagio (het negatieve verschil tussen het van de geldgever ontvangen bedrag
en de bij het aangaan van de lening als schuld erkende hoofdsom) is in 2003
ontstaan als gevolg van omzetting van de zogeheten Eurofima-leningen met
N.V. Nederlandse Spoorwegen en is ultimo 2008 groot EUR 2 miljoen (2007:
EUR 6 miljoen). In 2009 vervalt het resterende saldo ad EUR 3 miljoen.
Deelnemingen
Onder Deelnemingen zijn de belangen in Relined B.V. en in Keyrail B.V. opgenomen .
Relined B.V. heeft ten doel het optimaal uitnutten van capaciteit van glasvezel-
netten en kabels voor data- en telecomactiviteiten.
De vennootschap is statutair gevestigd in Utrecht en heeft een geplaatst aandelen-
kapitaal van EUR 18.000. ProRail B.V. neemt voor 50% deel in het eigen vermogen.
De nettovermogenswaarde van Relined B.V. is per 31 december 2008 EUR 70.000.
Keyrail B.V. heeft ten doel het beheren en exploiteren van de goederenspoorlijn
tussen de Rotterdamse haven en de grens van Nederland en Duitsland. De
vennootschap is statutair gevestigd te Rotterdam en heeft een geplaatst aandelen-
kapitaal van EUR 18.000. ProRail B.V. neemt voor 50% deel in het eigen vermogen.
In 2006 heeft ProRail B.V. een eerste storting in het aandelenkapitaal van Keyrail
B.V. gedaan ter grootte van EUR 500.000. ProRail B.V. zal maximaal een kapitaal van
EUR 13 miljoen beschikbaar stellen. In de opstartfase waarin Keyrail B.V. zich momen-
teel bevindt, is in de overeenkomst tussen de Staat en de aandeelhouders van
Keyrail B.V. afgesproken, dat de Staat een eventueel tekort in de exploitatie dekt.
In 2007 en 2008 heeft Keyrail B.V. door scopeaanpassingen extra kosten gemaakt
en deze zijn uit hoofde van de overeenkomst als vordering op ProRail opgenomen.
Het resultaat van Keyrail B.V. is hierdoor uitgekomen op nihil. ProRail heeft deze
extra kosten ad EUR 12 miljoen opgenomen als vordering op de Rijksoverheid.
Overige vorderingen
Overige vorderingen betreffen de aan ProRail B.V. toevertrouwde geldmiddelen
overeenkomstig de Raamovereenkomst met de NS Groep B.V. (FENS). Deze gelden
mogen alleen aangewend worden voor de met NS overeengekomen programma's
tot en met 2010. De gelden zijn ultimo 2008 voornamelijk in deposito gegeven
(EUR 811 miljoen tot en met het 1e kwartaal 2009). Op een separate BNG-bank-
rekening is EUR 1 miljoen (2007: EUR 1 miljoen) aanwezig. De declaratie over
december ad EUR 3 miljoen (2007: EUR 15 miljoen) is in mindering gebracht
op deze tegoeden.
Als rentevordering over het 4de kwartaal 2008 staat EUR 6 miljoen (2007:
EUR 6 miljoen ) uit. Naar verwachting zal de onttrekking voor FENS in 2009
EUR 140 miljoen bedragen (zie ook Overlopende passiva).
Met tien blinden op de tast door het station
Het moment van Nicole Vroomans in 200814 oktober 2008, 15.15 uur
ProRail wil toegankelijke stations voor alle reizigers. Ook
voor blinden en slechtzienden. Daarom zoekt ProRail naar
nieuwe hulpmiddelen. Een navigatiesysteem voor op je mo-
biel bijvoorbeeld (de ‘blindenTomTom’). Of braillebordjes,
zodat je voelt naar welk perron een trap leidt. ProRail vroeg
de achterban van Viziris, netwerkorganisatie van visueel be-
perkten, de innovaties te testen. Op Leiden Centraal, want
daar werken ProRail en NS aan het station van de toekomst.
Communicatieadviseur Nicole Vroomans:
“ Ik zie het nog voor me: tien superenthousiaste blinden en
slechtzienden die het station doorkruisen, wij in hun kiel-
zog. Zo leerzaam! Opeens werd duidelijk in welke chaos
we leven. En dat je daar als blinde maar je weg in moet
vinden. Onze testreizigers waren heel positief over de na-
vigatie en braillebordjes, maar ze wisten ook wat beter
moest. Dus hun inzet maakt onze stations straks écht toe-
gankelijker. En dat was nou precies de bedoeling.”
83
ProRail / Jaarverslag 200884
Vlottende activa
3 Vorderingen
31 december 2008
31 december 2007
Onderhanden werk in opdracht van derden 46 32
Vorderingen op derden 77 61
Vordering op de Rijksoverheid 338 12
Vorderingen op Deelnemingen 9 9
Vorderingen inzake omzetbelasting 29 32
Overige vorderingen 2 20
Overlopende activa 17 12
Totaal 518 178
Bij de waardering van de Vorderingen is rekening gehouden met mogelijke
oninbaarheid ad EUR 12 miljoen (2007: EUR 12 miljoen).
Onderhanden werk in opdracht van derden
Onderhanden werk in opdracht van derden bestaat uit vorderingen op derden
wegens uitgevoerde werken ad EUR 46 miljoen (2007: EUR 32 miljoen).
Specificatie onderhanden werk derden 2008 2007
Stand per 1 januari 32 26
Kosten onderhanden opdrachten 111 95
Gedeclareerde bedragen – 97 – 89
Stand per 31 december 46 32
Vorderingen op derden
Het saldo vorderingen op derden is toegenomen met EUR 16 miljoen ten opzichte
van 2007. Dit betreft uitsluitend vorderingen in het kader van handelsdebiteuren.
Vordering op de Rijksoverheid
De vordering op de Rijksoverheid betreft voornamelijk de nog niet uitgekeerde
subsidiebeschikking 2008 ad EUR 235 miljoen vanwege de hoge voorfinanciering
per ultimo 2007 (zie overlopende passiva). Verder zijn opgenomen een vordering
inzake de Betuweroute fase 1 (EUR 12 miljoen) en een vordering inzake de subsidie
Kapitaallasten en Onderhoud over januari 2009 (EUR 81 miljoen).
Vorderingen op Deelnemingen
De vorderingen op Deelnemingen bestaan uit een bedrag voor de nog te ontvangen
bedragen ad EUR 6 miljoen (2007: EUR 5 miljoen) en een bedrag voor vooruitbetaalde
bedragen ad EUR 3 miljoen (2007: EUR 4 miljoen). De nog te ontvangen bedragen
bestaan uit aan Keyrail B.V. door te belasten detacheringkosten (EUR 5 miljoen)
en voorschotbedragen aan Relined B.V. (EUR 1 miljoen). Het bedrag aan vooruit-
betaalde bedragen aan Deelnemingen bestaat uit het huren van het glasvezel-
kabelnet van Relined B.V. tot en met 2019.
Vorderingen inzake omzetbelasting
De stand van de Vorderingen inzake omzetbelasting (EUR 29 miljoen) ligt iets
onder het niveau van ultimo 2007 (EUR 32 miljoen). Het saldo ultimo 2008 betreft
– evenals in 2007 – een BTW vordering over de maanden november en december.
Overige vorderingen
Het bedrag betreft met name het saldo van de nog te ontvangen gebruiksvergoeding
over de maand december, onder aftrek van de reeds gefactureerde voorschotten.
Overlopende activa
Overlopende activa bestaan uit een bedrag voor de nog te ontvangen bedragen
ad EUR 10 miljoen (2007: EUR 13 miljoen) en een bedrag voor vooruitbetaalde
bedragen ad EUR 7 miljoen (2007: EUR 4 miljoen). De nog te ontvangen bedragen
bestaan voornamelijk uit nog te ontvangen rente (EUR 2 miljoen) en nog te
vorderen schades (EUR 6 miljoen). De post vooruitbetaalde bedragen bestaat
met name uit vooruit betaalde huren en een voorfinanciering in het kader van
‘Ruimte voor de fiets’.
4 Liquide middelen
31 december 2008
31 december 2007
Totaal banktegoeden 513 796
De gelden worden op een speciale rekening bij het ministerie van Financiën aan-
gehouden conform de Comptabiliteitswet. Van deze gelden ad EUR 513 miljoen
is EUR 310 miljoen uitgezet als daggeldlening (2007: EUR 710 miljoen). De daling
van het saldo is veroorzaakt doordat de subsidiebeschikking 2008 voor 20% nog
niet is uitbetaald (EUR 235 miljoen) en leningen zijn afgelost, die in 2009 worden
geher financierd (EUR 100 miljoen).
In de liquide middelen is een bedrag van EUR 2 miljoen (2007: EUR 2 miljoen) aan
afgegeven garanties voor met name huurovereenkomsten begrepen. Tevens is een
bedrag groot EUR 7 miljoen (2007: nihil) aangehouden op een separate bankreke-
ning op grond van een overeenkomst tot bewaargeving. Over deze beide bedragen
kan ProRail niet vrij beschikken.
5 Eigen Vermogen
Gestort Kapitaal
Agio Herwaarderingsreserve
Overige reserves
Onverdeeld resultaat
Totaal
Stand per 31 december 2007 0,02 136 4.716 5 - 4.857
Mutaties 2008:
Herwaardering vaste activa lopend boekjaar 258 258
Aanpassing waardering bovenbouw - - – 778 - - – 778
Vrijval herwaarderingsreserve MVA - - – 211 - - – 211
Stand per 31 december 2008 0,02 136 3.985 5 0 4.126
85ProRail / Jaarverslag 2008
Vorderingen inzake omzetbelasting
De stand van de Vorderingen inzake omzetbelasting (EUR 29 miljoen) ligt iets
onder het niveau van ultimo 2007 (EUR 32 miljoen). Het saldo ultimo 2008 betreft
– evenals in 2007 – een BTW vordering over de maanden november en december.
Overige vorderingen
Het bedrag betreft met name het saldo van de nog te ontvangen gebruiksvergoeding
over de maand december, onder aftrek van de reeds gefactureerde voorschotten.
Overlopende activa
Overlopende activa bestaan uit een bedrag voor de nog te ontvangen bedragen
ad EUR 10 miljoen (2007: EUR 13 miljoen) en een bedrag voor vooruitbetaalde
bedragen ad EUR 7 miljoen (2007: EUR 4 miljoen). De nog te ontvangen bedragen
bestaan voornamelijk uit nog te ontvangen rente (EUR 2 miljoen) en nog te
vorderen schades (EUR 6 miljoen). De post vooruitbetaalde bedragen bestaat
met name uit vooruit betaalde huren en een voorfinanciering in het kader van
‘Ruimte voor de fiets’.
4 Liquide middelen
31 december 2008
31 december 2007
Totaal banktegoeden 513 796
De gelden worden op een speciale rekening bij het ministerie van Financiën aan-
gehouden conform de Comptabiliteitswet. Van deze gelden ad EUR 513 miljoen
is EUR 310 miljoen uitgezet als daggeldlening (2007: EUR 710 miljoen). De daling
van het saldo is veroorzaakt doordat de subsidiebeschikking 2008 voor 20% nog
niet is uitbetaald (EUR 235 miljoen) en leningen zijn afgelost, die in 2009 worden
geher financierd (EUR 100 miljoen).
In de liquide middelen is een bedrag van EUR 2 miljoen (2007: EUR 2 miljoen) aan
afgegeven garanties voor met name huurovereenkomsten begrepen. Tevens is een
bedrag groot EUR 7 miljoen (2007: nihil) aangehouden op een separate bankreke-
ning op grond van een overeenkomst tot bewaargeving. Over deze beide bedragen
kan ProRail niet vrij beschikken.
5 Eigen Vermogen
Gestort Kapitaal
Agio Herwaarderingsreserve
Overige reserves
Onverdeeld resultaat
Totaal
Stand per 31 december 2007 0,02 136 4.716 5 - 4.857
Mutaties 2008:
Herwaardering vaste activa lopend boekjaar 258 258
Aanpassing waardering bovenbouw - - – 778 - - – 778
Vrijval herwaarderingsreserve MVA - - – 211 - - – 211
Stand per 31 december 2008 0,02 136 3.985 5 0 4.126
ProRail / Jaarverslag 200886
Aandelenkapitaal
Het maatschappelijke aandelenkapitaal bedraagt EUR 90.000 en is verdeeld in
200 aandelen van elk EUR 450. Het geplaatste en gestorte aandelenkapitaal bestaat
uit 42 aandelen (2007: 42 aandelen) en bedraagt EUR 18.900 per 31 december 2008
(2007: EUR 18.900). De geplaatste en volgestorte aandelen zijn in handen van
Railinfratrust B.V.
Agio
Agio is ontstaan door kapitaalstortingen op de uitgifte van aandelen boven de
nominale waarde.
Herwaarderingsreserve
De (wettelijke) herwaarderingsreserve bevat de ongerealiseerde herwaardering op
de materiële vaste activa. Met name vanwege de sturing op life cycle management
wordt met ingang van boekjaar 2007 de materiële vaste activa gewaardeerd tegen
vervangingswaarde, met uitzondering van terreinen en de werken in constructie.
Bij een stijging van de vervangingswaarde boven de historische uitgaafprijs wordt
de mutatie verwerkt als herwaardering vaste activa lopend jaar onder de herwaar-
deringsreserve binnen het eigen vermogen. Het verschil tussen de afschrijvingen
op basis van vervangingswaarde en de afschrijvingen op basis van historische
uitgaafprijs wordt onttrokken aan de herwaarderingsreserve en als vrijval
herwaarderingsreserve ten gunste van de exploitatierekening geboekt.
Onverdeeld resultaat
Onder het Onverdeeld resultaat zijn de jaarlijkse exploitatieresultaten verant-
woord. In 2008 is een netto resultaat van EUR 0 miljoen (2007: EUR 0 miljoen)
behaald.
6 Voorzieningen
Derdenwerken Totaal
Onderhoud Vernieuwing
Stand per 31 december 2007 24 151 175
Toevoegingen 7 9 16
Onttrekkingen – 6 – 1 – 7
Stand per 31 december 2008 25 159 184
Voorziening derdenwerken
De Voorziening derdenwerken betreft de voorziening voor Onderhoud en
Vernieuwing van door derden betaalde werken. De toevoeging wordt gevormd
uit van derden ontvangen afkoopsommen, inclusief de oprenting tegen 3,5%
(2007: 4,4%) en jaarlijks ontvangen vergoedingen van derden. Ten aanzien van
de onttrekkingen bij onderhoud wordt verondersteld, dat deze gelijk zijn aan de
jaarlijkse inningen en oprenting over de gestorte afkoopsommen. Bij vernieuwing
worden de onttrekkingen uitgevoerd op basis van feitelijke mutaties vanuit de
projecten. De voorziening heeft een langlopend karakter.
7 Langlopende schulden
31 december 2008
31 december 2007
Onderhandse leningen 1.814 1.914
Verplichtingen Rijksoverheid (generieke taakstelling) 14 28
NS Stations inzake transferruimten 27 29
Totaal 1.855 1.971
Onderhandse leningen
Onderhandse leningen bestaan uit een drietal categorieën langlopende leningen:
het ministerie van Verkeer en Waterstaat (EUR 709 miljoen), het ministerie van
Financiën (EUR 965 miljoen) en de institutionele beleggers (EUR 140 miljoen).
De aflossingen bedroegen in 2008 EUR 100 miljoen (2007: EUR 122 miljoen). In
2009 wordt EUR 100 miljoen geherfinancierd. In de loop van 2009 wordt op
onderhandse leningen EUR 166 miljoen afgelost.
Specificatie onderhandse leningen < 1 jaar 1 5 jaar > 5 jaar Totaal
2% to 4% 166 202 75 443
4% tot 6% 0 1.298 0 1.298
6% tot 8% 0 0 73 73
Totaal 166 1.500 148 1.814
Verplichtingen Rijksoverheid (generieke taakstelling)
De langlopende verplichting Rijksoverheid betreft een generieke taakstelling van
oorspronkelijk EUR 96 miljoen, die ProRail met de overheid heeft afgesproken.
Deze taakstelling vult ProRail in door verbetering van de efficiency en niet door
vermindering van de te leveren functionaliteit en/of operationele prestaties. Deze
verplichting betreft de periode tot en met 2009. Het gedeelte van de taakstelling
tot en met 2006 is reeds betaald (EUR 56 miljoen). In 2007 en 2008 is de afgespro-
ken efficiency van respectievelijk EUR 12 miljoen en EUR 14 miljoen ingevuld en
door middel van de beschikkingen 2007 en 2008 ingehouden. Voor 2009 bedraagt
de in te vullen taakstelling EUR 14 miljoen conform de eind 2003 overeengekomen
meerjarenreeks.
NS Stations inzake transferruimte
Bij de verzelfstandigingoperatie van de N.V. Nederlandse Spoorwegen in 1994 is,
naast de commerciële ruimtes, ook het juridisch eigendom van de stationstransfer
aan NS Stations toegewezen. ProRail heeft echter het economisch eigendom van
deze transferactiva. ProRail vergoedt de hieruit voortvloeiende schuld aan NS Stations
over een periode van dertig jaar. In 2008 is ruim EUR 1 miljoen afgelost waarmee
de schuldpositie ultimo 2008 op EUR 27 miljoen is uitgekomen. In 2009 wordt circa
EUR 1 miljoen afgelost.
87ProRail / Jaarverslag 2008
7 Langlopende schulden
31 december 2008
31 december 2007
Onderhandse leningen 1.814 1.914
Verplichtingen Rijksoverheid (generieke taakstelling) 14 28
NS Stations inzake transferruimten 27 29
Totaal 1.855 1.971
Onderhandse leningen
Onderhandse leningen bestaan uit een drietal categorieën langlopende leningen:
het ministerie van Verkeer en Waterstaat (EUR 709 miljoen), het ministerie van
Financiën (EUR 965 miljoen) en de institutionele beleggers (EUR 140 miljoen).
De aflossingen bedroegen in 2008 EUR 100 miljoen (2007: EUR 122 miljoen). In
2009 wordt EUR 100 miljoen geherfinancierd. In de loop van 2009 wordt op
onderhandse leningen EUR 166 miljoen afgelost.
Specificatie onderhandse leningen < 1 jaar 1 5 jaar > 5 jaar Totaal
2% to 4% 166 202 75 443
4% tot 6% 0 1.298 0 1.298
6% tot 8% 0 0 73 73
Totaal 166 1.500 148 1.814
Verplichtingen Rijksoverheid (generieke taakstelling)
De langlopende verplichting Rijksoverheid betreft een generieke taakstelling van
oorspronkelijk EUR 96 miljoen, die ProRail met de overheid heeft afgesproken.
Deze taakstelling vult ProRail in door verbetering van de efficiency en niet door
vermindering van de te leveren functionaliteit en/of operationele prestaties. Deze
verplichting betreft de periode tot en met 2009. Het gedeelte van de taakstelling
tot en met 2006 is reeds betaald (EUR 56 miljoen). In 2007 en 2008 is de afgespro-
ken efficiency van respectievelijk EUR 12 miljoen en EUR 14 miljoen ingevuld en
door middel van de beschikkingen 2007 en 2008 ingehouden. Voor 2009 bedraagt
de in te vullen taakstelling EUR 14 miljoen conform de eind 2003 overeengekomen
meerjarenreeks.
NS Stations inzake transferruimte
Bij de verzelfstandigingoperatie van de N.V. Nederlandse Spoorwegen in 1994 is,
naast de commerciële ruimtes, ook het juridisch eigendom van de stationstransfer
aan NS Stations toegewezen. ProRail heeft echter het economisch eigendom van
deze transferactiva. ProRail vergoedt de hieruit voortvloeiende schuld aan NS Stations
over een periode van dertig jaar. In 2008 is ruim EUR 1 miljoen afgelost waarmee
de schuldpositie ultimo 2008 op EUR 27 miljoen is uitgekomen. In 2009 wordt circa
EUR 1 miljoen afgelost.
ProRail / Jaarverslag 200888
8 Kortlopende schulden
31 december 2008
31 december 2007
Leveranciers en handelscrediteuren 156 72
Overige kortlopende schulden 10 10
Totaal 166 82
De onder Kortlopende schulden opgenomen bedragen hebben een looptijd korter
dan 1 jaar.
Leveranciers en handelscrediteuren
De toename van de schuld aan leveranciers en handelscrediteuren is veroorzaakt
doordat in december 2008 meer facturen zijn ontvangen dan in december 2007
(8.400 facturen in december 2008 ten opzichte van 6.100 in december 2007).
De geldwaarde van deze toename bedraagt EUR 84 miljoen (zie ook: Overlopende
passiva (kortlopend)).
Overige kortlopende schulden
Onder de overige kortlopende schulden is onder meer de te betalen loonheffing
over december 2008 ad EUR 8 miljoen (2007: EUR 7 miljoen) verantwoord.
9 Overlopende passiva
31 december 2008
31 december 2007
NS Groep NV inzake raamovereenkomst (FENS) 815 876
Bijdragen inzake stationsprojecten 16 6
Investeringsbijdragen (cumulatief) 10.320 9.639
Exploitatiebijdragen (cumulatief) – 52 – 32
Overlopende passiva (kortlopend) 671 619
Totaal 11.770 11.108
NS Groep NV inzake raamovereenkomst (FENS)
Op 20 december 2000 hebben NS-groep B.V. en het voormalige Railinfrabeheer B.V.
een raamovereenkomst gesloten. Hiertoe heeft NS een eenmalige financiële
bijdrage ad EUR 1.338 miljoen aan Railinfrabeheer B.V. overgemaakt. ProRail B.V.
(rechtsopvolger van Railinfrabeheer B.V.) gebruikt deze bijdrage voor de mede
door NS gewenste beheerste toegang van de stations, de ontwikkeling van de
OV-chipcard, de verbetering van de kwaliteit van de railinfrastructuur en de
informatievoorziening op de stations. In 2008 is een bedrag van EUR 101 miljoen
(2007: EUR 114 miljoen) gedeclareerd en een bedrag van EUR 40 miljoen (2007:
EUR 37 miljoen) ontvangen aan rentebaten. Voor 2009 worden declaraties ter
waarde van EUR 140 miljoen verwacht alsmede EUR 30 miljoen aan rentebaten.
Bijdragen inzake stationsprojecten
Van NS Poort is in 2008 een bedrag, groot EUR 18 miljoen, ontvangen voor de
financiering van commerciële voorzieningen in stations nieuwe sleutel projecten.
Hierop is in 2008 EUR 6 miljoen uitgegeven, waarmee het saldo op EUR 12 miljoen
uitkomt. De totale bijdragen van NS Poort zullen EUR 113 miljoen bedragen
(prijspeil 1 januari 2006). Van de gemeente Amsterdam is in 1998 een bedrag
van EUR 25 miljoen ontvangen voor de (gedeeltelijke) financiering van
het project Amsterdam-Bijlmer. Inclusief de bijgeboekte rente bedraagt het
saldo op deze bijdrage ultimo 2008 EUR 4 miljoen (2007: EUR 5 miljoen).
Investerings- en Exploitatiebijdragen
Specificatie overheidsbijdragen Investeringsbijdragen Exploitatiebijdragen
Rijksoverheid Derden Totaal Egalisatie
reserve
Taakstelling Risicoreserve
Totaal
Stand per 31 december 2007 9.023 616 9.639 – 36 – 28 32 – 32
Ontvangen bijdragen 835 94 929 0 0 0 0
Desinvesteringen – 51 – 13 – 64 0 0 0 0
Jaaramortisaties (vrijval) – 212 – 16 – 228 0 0 0 0
Overige waardeveranderingen 48 -4 44 0 0 0 0
Mutatie lopend boekjaar 0 0 0 1 0 0 1
Gerealiseerde generieke taakstelling 0 0 0 – 14 14 0 0
Verrekende aanbestedingsmeevallers 0 0 0 – 18 0 0 – 18
Efficiency gebruiksvergoeding 0 0 0 – 2 0 0 – 2
Overige mutaties 0 0 0 – 1 0 0 – 1
Stand per 31 december 2008 9.643 677 10.320 – 70 – 14 32 – 52
Ontvangen bijdragen
De toevoegingen van de investeringsbijdragen betreffen de ontvangen bijdragen
van de Rijksoverheid voor 2008 ad EUR 835 miljoen (2007: EUR 659 miljoen) en
van m.n. gemeenten en provincies ad EUR 94 miljoen (2007: EUR 133 miljoen).
Het aandeel waarover niet wordt afgeschreven heeft betrekking op terreinen en
bedraagt ultimo 2008 EUR 568 miljoen (2007: EUR 510 miljoen exclusief boven-
bouw). De afname wordt veroorzaakt door een correctie van terreinen naar
aardebaan (EUR 50 miljoen). Het resterende verschil heeft betrekking op de
activering van terreinen.
Desinvesteringen en overige waardeveranderingen
De desinvesteringen worden nagenoeg geheel veroorzaakt door de bij Werken
in Constructie genoemde projecten (zie Materiële vaste activa).
De overige waardeveranderingen hebben met name betrekking op de herrubri-
cering activa tunnel Best (EUR 46 miljoen).
Jaaramortisaties
De jaaramortisaties betreffen de vrijval ten gunste van de exploitatierekening van
de ontvangen bijdragen. Deze staan tegenover de betreffende afschrijvingskosten
van de objecten.
Mutatie lopend boekjaar
De mutatie lopend boekjaar ad EUR 1 miljoen betreft het verschil tussen de
verleende subsidie 2008 en de werkelijke kosten waarvoor subsidie is verleend.
89ProRail / Jaarverslag 2008
Hierop is in 2008 EUR 6 miljoen uitgegeven, waarmee het saldo op EUR 12 miljoen
uitkomt. De totale bijdragen van NS Poort zullen EUR 113 miljoen bedragen
(prijspeil 1 januari 2006). Van de gemeente Amsterdam is in 1998 een bedrag
van EUR 25 miljoen ontvangen voor de (gedeeltelijke) financiering van
het project Amsterdam-Bijlmer. Inclusief de bijgeboekte rente bedraagt het
saldo op deze bijdrage ultimo 2008 EUR 4 miljoen (2007: EUR 5 miljoen).
Investerings- en Exploitatiebijdragen
Specificatie overheidsbijdragen Investeringsbijdragen Exploitatiebijdragen
Rijksoverheid Derden Totaal Egalisatie
reserve
Taakstelling Risicoreserve
Totaal
Stand per 31 december 2007 9.023 616 9.639 – 36 – 28 32 – 32
Ontvangen bijdragen 835 94 929 0 0 0 0
Desinvesteringen – 51 – 13 – 64 0 0 0 0
Jaaramortisaties (vrijval) – 212 – 16 – 228 0 0 0 0
Overige waardeveranderingen 48 -4 44 0 0 0 0
Mutatie lopend boekjaar 0 0 0 1 0 0 1
Gerealiseerde generieke taakstelling 0 0 0 – 14 14 0 0
Verrekende aanbestedingsmeevallers 0 0 0 – 18 0 0 – 18
Efficiency gebruiksvergoeding 0 0 0 – 2 0 0 – 2
Overige mutaties 0 0 0 – 1 0 0 – 1
Stand per 31 december 2008 9.643 677 10.320 – 70 – 14 32 – 52
Ontvangen bijdragen
De toevoegingen van de investeringsbijdragen betreffen de ontvangen bijdragen
van de Rijksoverheid voor 2008 ad EUR 835 miljoen (2007: EUR 659 miljoen) en
van m.n. gemeenten en provincies ad EUR 94 miljoen (2007: EUR 133 miljoen).
Het aandeel waarover niet wordt afgeschreven heeft betrekking op terreinen en
bedraagt ultimo 2008 EUR 568 miljoen (2007: EUR 510 miljoen exclusief boven-
bouw). De afname wordt veroorzaakt door een correctie van terreinen naar
aardebaan (EUR 50 miljoen). Het resterende verschil heeft betrekking op de
activering van terreinen.
Desinvesteringen en overige waardeveranderingen
De desinvesteringen worden nagenoeg geheel veroorzaakt door de bij Werken
in Constructie genoemde projecten (zie Materiële vaste activa).
De overige waardeveranderingen hebben met name betrekking op de herrubri-
cering activa tunnel Best (EUR 46 miljoen).
Jaaramortisaties
De jaaramortisaties betreffen de vrijval ten gunste van de exploitatierekening van
de ontvangen bijdragen. Deze staan tegenover de betreffende afschrijvingskosten
van de objecten.
Mutatie lopend boekjaar
De mutatie lopend boekjaar ad EUR 1 miljoen betreft het verschil tussen de
verleende subsidie 2008 en de werkelijke kosten waarvoor subsidie is verleend.
ProRail / Jaarverslag 200890
Gerealiseerde generieke taakstelling
Deze post ad EUR 14 miljoen betreft de afgesproken generieke taakstelling,
inclusief het ZBO-gedeelte, die in 2008 gerealiseerd is. Deze totale taakstelling
is ingehouden door de Rijksoverheid bij het verlenen van de subsidiebeschikking
(2007: EUR 12 miljoen) en derhalve afgeboekt van de post Verplichting Rijks-
overheid onder de Langlopende schulden.
Verrekende aanbestedingsmeevallers
Dit zijn de afgesproken aanbestedingsmeevallers die door de Rijksoverheid zijn
ingehouden bij het verlenen van de subsidiebeschikking (2007: EUR 15 miljoen).
De gerealiseerde aanbestedingsmeevallers bedragen daarentegen EUR 15 miljoen
in 2008 (2007: EUR 7 miljoen). Het verschil komt tot uitdrukking in het resultaat.
Efficiency gebruiksvergoeding
Deze post betreft de bijdrage aan de financiering van de alternatieve gebruiks-
vergoedingsystematiek voor de goederenvervoerders. De totale bijdrage bedraagt
EUR 10 miljoen en is gelijkmatig verdeeld over de jaren 2007 tot en met 2011.
Overlopende passiva (kortlopend)
Overlopende passiva (kortlopend) ad EUR 671 miljoen bestaan enerzijds uit gelden
van de Rijksoverheid, zoals overloop van de in 2008 ontvangen exploitatiebijdragen
naar 2009 ad EUR 55 miljoen (2007: EUR 39 miljoen), voorfinanciering van investe-
ringen (zoals tweede fase Herstelplan Spoor, leenfaciliteit, VALYS, hotspots) ad
EUR 200 miljoen (2007: EUR 315 miljoen) en vooruit ontvangen subsidie Kapitaal-
lasten en Onderhoud 2009 ad EUR 196 miljoen en anderzijds uit af te dragen rente
van onderhandse leningen ad EUR 39 miljoen (2007: EUR 47 miljoen), vooruitont-
vangen gelden van lagere overheden ad EUR 24 miljoen (2007: EUR 27 miljoen),
diverse personeelsaanspraken (onder andere aanspraken vakantie geld en vrijetijds-
aanspraken) ad EUR 17 miljoen (2007: EUR 14 miljoen) en geleverde prestaties ter
waarde van EUR 121 miljoen (2007: EUR 172 miljoen), waarvoor nog geen factuur
door de aannemer c.q. leverancier is ingediend. De daling in deze gepassiveerde
verplichtingen is een gevolg van de toename van de in december 2008 ontvangen
facturen ten opzichte van het jaar daarvoor (zie toelichting kortlopende schulden);
daardoor zijn in december 2008 minder kosten gepassiveerd dan in december 2007
het geval was.
10 Bijdragen
2008 2007
Exploitatiebijdragen Rijksoverheid 828 783
Amortisatie investeringsbijdragen 292 246
Gebruiksvergoeding 219 207
Totaal 1.339 1.236
Exploitatiebijdragen Rijksoverheid
Deze verantwoorde bijdragen ad EUR 828 miljoen (2007: EUR 783 miljoen)
betreffen de van de Rijksoverheid verkregen middelen voor capaciteitsmanage-
ment, verkeersleiding, onderhoud en kapitaallasten van het landelijke railnet,
die betrekking hebben op de exploitatierekening 2008. De verantwoorde
bijdragen bestaan uit de onderstaande componenten:
Specificatie opbouw exploitatiebijdragen 2008 2007
Initiele beschikking op (subsidie-)aanvraag 1.071 1.068
Ingehouden efficiencytaakstelling 14 12
Ingehouden taakstelling gebruiksvergoeding 2 2
Ingehouden aanbestedingsresultaten 18 15
Aanvullende beschikking (incl. indexering) 106 31
1.211 1.128
Overige (project-)beschikkingen 22 19
Overloop vanuit beschikkingen voorgaand jaar 39 88
Kasschuif werkzaamheden (Sturen Boven Kader) 2 – 13
63 94
1.274 1.222
Financiering investeringswerken – 391 – 400
Overheveling projecten naar volgend jaar – 55 – 39
– 446 – 439
Totaal exploitatiebijdragen 828 783
Amortisatie investeringsbijdragen
2008 2007
Totaal 292 246
De amortisatie betreft de door de Rijksoverheid of derden betaalde vergoedingen
voor investeringsprojecten. Deze vrijval vindt plaats naar rato van afschrijvingen op
de door genoemde partijen gefinancierde materiële vaste activa.
Gebruiksvergoeding
2008 2007
Totaal 219 207
De gebruiksvergoeding ad EUR 221 miljoen (2007: EUR 211 miljoen), waarvan
EUR 204 miljoen (2007: EUR 197 miljoen) voor personenvervoer en EUR 17 miljoen
(2007: EUR 14 miljoen) voor goederenvervoer, betreft de van spoorwegonder-
nemingen geïnde bijdragen voor het gebruik van het landelijk railnet. Het aandeel
van de Betuweroute in de gebruiksvergoeding goederenvervoer bedraagt
EUR 3 miljoen (2007: 2 miljoen). De toename van EUR 10 miljoen ten opzichte
van 2007 is te verklaren door enerzijds een volume-effect van EUR 4 miljoen
en anderzijds een prijsverhoging van 2,75% (EUR 6 miljoen).
Conform de beschikking van het ministerie van Verkeer en Waterstaat zijn de
kosten van de NS-refundregeling ad EUR 2 miljoen in mindering gebracht op
de gebruiksvergoeding (2007: EUR 4 miljoen), het saldo van de opbrengsten
uit de gebruiksvergoeding komt hiermee op EUR 219 miljoen.
91ProRail / Jaarverslag 2008
Specificatie opbouw exploitatiebijdragen 2008 2007
Initiele beschikking op (subsidie-)aanvraag 1.071 1.068
Ingehouden efficiencytaakstelling 14 12
Ingehouden taakstelling gebruiksvergoeding 2 2
Ingehouden aanbestedingsresultaten 18 15
Aanvullende beschikking (incl. indexering) 106 31
1.211 1.128
Overige (project-)beschikkingen 22 19
Overloop vanuit beschikkingen voorgaand jaar 39 88
Kasschuif werkzaamheden (Sturen Boven Kader) 2 – 13
63 94
1.274 1.222
Financiering investeringswerken – 391 – 400
Overheveling projecten naar volgend jaar – 55 – 39
– 446 – 439
Totaal exploitatiebijdragen 828 783
Amortisatie investeringsbijdragen
2008 2007
Totaal 292 246
De amortisatie betreft de door de Rijksoverheid of derden betaalde vergoedingen
voor investeringsprojecten. Deze vrijval vindt plaats naar rato van afschrijvingen op
de door genoemde partijen gefinancierde materiële vaste activa.
Gebruiksvergoeding
2008 2007
Totaal 219 207
De gebruiksvergoeding ad EUR 221 miljoen (2007: EUR 211 miljoen), waarvan
EUR 204 miljoen (2007: EUR 197 miljoen) voor personenvervoer en EUR 17 miljoen
(2007: EUR 14 miljoen) voor goederenvervoer, betreft de van spoorwegonder-
nemingen geïnde bijdragen voor het gebruik van het landelijk railnet. Het aandeel
van de Betuweroute in de gebruiksvergoeding goederenvervoer bedraagt
EUR 3 miljoen (2007: 2 miljoen). De toename van EUR 10 miljoen ten opzichte
van 2007 is te verklaren door enerzijds een volume-effect van EUR 4 miljoen
en anderzijds een prijsverhoging van 2,75% (EUR 6 miljoen).
Conform de beschikking van het ministerie van Verkeer en Waterstaat zijn de
kosten van de NS-refundregeling ad EUR 2 miljoen in mindering gebracht op
de gebruiksvergoeding (2007: EUR 4 miljoen), het saldo van de opbrengsten
uit de gebruiksvergoeding komt hiermee op EUR 219 miljoen.
Lid van het MT door borrelende rug
Het moment van Marc Unger in 200810 december 2008, 08.45 uur
Marc Unger deed al het megaproject ‘station Utrecht’ toen
hij solliciteerde op de functie Manager Stations & Transfer.
Nu stuurt hij het team aan dat verantwoordelijk is voor de
realisatie van alle nieuwe stations in Nederland.
“ In augustus kwam de functie vrij, maar ik was niet posi-
tief. Ik dacht, ProRails manier van organiseren, dat levert
me vooral stress op en weinig resultaten. Wel vond ik het
leuk om de klus deels tijdelijk te doen. Daarmee begon
ik in oktober. Maar toen ik eenmaal bezig was, raakte ik
steeds enthousiaster. En op 10 december zaten we al vroeg
met het Managementteam (MT) van Infraprojecten bij el-
kaar. Het ging over 2009. Opeens bekroop me het gevoel:
ik vind het eigenlijk hartstikke goed wat hier gebeurt!
80, 90% van de dingen die ik belangrijk vind, zitten in de
plannen voor 2009. Simpele, concrete, klantgerichte plan-
nen. Ik voelde het letterlijk borrelen in m’n rug en wist: dit
gaat lukken, die functie wil ik wèl.”
93
ProRail / Jaarverslag 200894
11 Diverse bedrijfsopbrengsten
2008 2007
Geactiveerde productie eigen bedrijf 81 53
Opbrengsten deelnemingen 5 5
Overige bedrijfsopbrengsten 39 36
Totaal 125 94
Geactiveerde productie eigen bedrijf
Geactiveerde productie eigen bedrijf is het toerekenen/doorbelasten van de uren
van projectmedewerkers tegen een kostendekkend tarief aan investeringswerken.
Hierdoor worden alle investeringskosten geactiveerd; naast ontwerp- en bouw-
kosten ook de kosten van het eigen projectmanagement. Algemene overheadkosten
worden niet geactiveerd. De stijging van EUR 28 miljoen ten opzichte van 2007
valt te verklaren door de toename van het aantal fte's en inhuurkrachten bij de
betreffende bedrijfseenheden.
Opbrengsten deelnemingen
De post Opbrengsten deelnemingen bestaat uit opbrengsten van Keyrail B.V. uit
hoofde van detachering (EUR 5 miljoen).
Overige bedrijfsopbrengsten
De post Overige bedrijfsopbrengsten bestaat grotendeels uit dienstverlening, zoals
bijvoorbeeld engineeringwerkzaamheden voor derden ad EUR 10 miljoen (2007:
EUR 7 miljoen), periodieke betalingen van lagere overheden voor onderhoud en
stroom ad EUR 6 miljoen (2007: EUR 6 miljoen), SLA-contract voor het beheer en
onderhoud van het automatiseringssysteem Vervoer Per Trein met NS-Reizigers ad
EUR 3 miljoen (2007: EUR 3 miljoen), levering van reisinformatie aan vervoerders
(voornamelijk NS-Reizigers) ad EUR 11 miljoen (2007: EUR 11 miljoen), vergoeding
uitgevoerd onderhoud van de SUNIJ-lijn ad EUR 3 miljoen (2007: EUR 1 miljoen)
en verhuur van het koperkabelnet ad EUR 1 miljoen (2007: EUR 2 miljoen).
12 ExploitatielastenKosten van uitbesteed werk
2008 2007
Grootschalig onderhoud – 104 – 112
Kleinschalig onderhoud – 313 – 276
Onderhoud transfer – 56 – 54
Beheer (incl. kosten calamiteitenorganisatie) – 159 – 140
Planstudies/innovaties/systeemontwikkeling – 2 – 2
Totaal – 634 – 584
De totale kosten van uitbesteed werk zijn in 2008 gestegen ten opzichte van 2007
met EUR 50 miljoen.
De daling in grootschalig onderhoud is veroorzaakt doordat een aantal werkzaam-
heden in 2008 zijn ondergebracht bij kleinschalig onderhoud, zoals levensduur
verlengende maatregelen.
De stijging in kleinschalig onderhoud is met name het gevolg van toenemende
kosten van de onderhoudscontracten met de procesaannemers door prijsindexatie,
afhandelingen van veiligheidsafwijkingen Betuweroute en dubbele kosten tijdens
overdrachts-/mobilisatiefase van een nieuwe procesaannemer op het nieuwe
prestatiegerichte onderhoudscontract Gelre. Daarnaast zijn de kosten voor de
Betuweroute hoger vanwege scopeaanpassingen in fase 1.
De stijging van de beheerkosten is met name veroorzaakt door het beheer van
de Betuweroute door Keyrail B.V., de toename van GSM-R beheer (communicatie-
systeem tussen verkeersleiding en machinisten) en een upgrade van dit systeem.
Verder zijn de kosten van het ERTMS beveiligingssysteem op de Betuweroute
en HSL-Zuid toegenomen door verdere ingebruikname van deze trajecten.
Lonen en salarissen
2008 2007
Totaal – 156 – 135
De lonen en salarissen zijn met EUR 21 miljoen (16%) toegenomen ten opzichte
van 2007, voornamelijk door een stijging van de gemiddelde bezetting met
11% en de CAO-verhoging 2008 ad 2,75%. De gemiddelde personeelsbezetting
(exclusief inhuur) in 2008 was 3.049 fte’s (2007: 2.747 fte’s). Alle medewerkers
zijn formeel in dienst van ProRail B.V.
Verdeling van fte's naar kernactiviteiten 2008 2007
Gemiddeld aantal fte's
Aanleg en instandhouding spoorwegnet 1.234 1.076
Verkeersleiding, -info en bijsturing 1.214 1.182
Verdelen beschikbare spoorcapaciteit 103 91
Ondersteunende taken (waaronder innovatie en ICT) 498 398
Totaal 3.049 2.747
De fte-toename bij aanleg en instandhouding spoorwegnet is voornamelijk
veroorzaakt door uitbreiding op de afdelingen Bouwmanagement en Railtechniek
in de vorm van project- en bouwmanagers, projectingenieurs en projectcoördina-
toren. Dit is het gevolg van de keuze Grip op uitvoering waarbij werkzaamheden
door ProRail zelf worden uitgevoerd in plaats van uitbesteed.
De fte-toename bij verkeersleiding, -info en bijsturing is voornamelijk veroorzaakt
door de deconcentratie van de calamiteitenorganisatie en verdere invulling van
vacatures voor verkeersleiders.
De fte-toename bij verdelen beschikbare spoorcapaciteit is veroorzaakt door een
impuls aan het verdelingsproces van de capaciteit, uitbreiding functioneel beheer
Donna en de inrichting van productmanagement.
De fte-toename bij ondersteunende taken (waaronder innovatie en ICT) is
voornamelijk veroorzaakt door een toenemend werkpakket, meer taken op (voor)
studies, zoals SAAL en Programma Hoogfrequent Spoor en door verdere uitrol van
complexe ICT-projecten, zoals het programma Herman voor het vernieuwen van
het verkeersleidingssysteem en TROTS (Trein Observatie & Tracking Systeem:
vernieuwing van het Treinnummer Volgsysteem). Daarnaast heeft de insourcing
van ICT-diensten geleid tot een stijging van het aantal fte's.
95ProRail / Jaarverslag 2008
kosten van de onderhoudscontracten met de procesaannemers door prijsindexatie,
afhandelingen van veiligheidsafwijkingen Betuweroute en dubbele kosten tijdens
overdrachts-/mobilisatiefase van een nieuwe procesaannemer op het nieuwe
prestatiegerichte onderhoudscontract Gelre. Daarnaast zijn de kosten voor de
Betuweroute hoger vanwege scopeaanpassingen in fase 1.
De stijging van de beheerkosten is met name veroorzaakt door het beheer van
de Betuweroute door Keyrail B.V., de toename van GSM-R beheer (communicatie-
systeem tussen verkeersleiding en machinisten) en een upgrade van dit systeem.
Verder zijn de kosten van het ERTMS beveiligingssysteem op de Betuweroute
en HSL-Zuid toegenomen door verdere ingebruikname van deze trajecten.
Lonen en salarissen
2008 2007
Totaal – 156 – 135
De lonen en salarissen zijn met EUR 21 miljoen (16%) toegenomen ten opzichte
van 2007, voornamelijk door een stijging van de gemiddelde bezetting met
11% en de CAO-verhoging 2008 ad 2,75%. De gemiddelde personeelsbezetting
(exclusief inhuur) in 2008 was 3.049 fte’s (2007: 2.747 fte’s). Alle medewerkers
zijn formeel in dienst van ProRail B.V.
Verdeling van fte's naar kernactiviteiten 2008 2007
Gemiddeld aantal fte's
Aanleg en instandhouding spoorwegnet 1.234 1.076
Verkeersleiding, -info en bijsturing 1.214 1.182
Verdelen beschikbare spoorcapaciteit 103 91
Ondersteunende taken (waaronder innovatie en ICT) 498 398
Totaal 3.049 2.747
De fte-toename bij aanleg en instandhouding spoorwegnet is voornamelijk
veroorzaakt door uitbreiding op de afdelingen Bouwmanagement en Railtechniek
in de vorm van project- en bouwmanagers, projectingenieurs en projectcoördina-
toren. Dit is het gevolg van de keuze Grip op uitvoering waarbij werkzaamheden
door ProRail zelf worden uitgevoerd in plaats van uitbesteed.
De fte-toename bij verkeersleiding, -info en bijsturing is voornamelijk veroorzaakt
door de deconcentratie van de calamiteitenorganisatie en verdere invulling van
vacatures voor verkeersleiders.
De fte-toename bij verdelen beschikbare spoorcapaciteit is veroorzaakt door een
impuls aan het verdelingsproces van de capaciteit, uitbreiding functioneel beheer
Donna en de inrichting van productmanagement.
De fte-toename bij ondersteunende taken (waaronder innovatie en ICT) is
voornamelijk veroorzaakt door een toenemend werkpakket, meer taken op (voor)
studies, zoals SAAL en Programma Hoogfrequent Spoor en door verdere uitrol van
complexe ICT-projecten, zoals het programma Herman voor het vernieuwen van
het verkeersleidingssysteem en TROTS (Trein Observatie & Tracking Systeem:
vernieuwing van het Treinnummer Volgsysteem). Daarnaast heeft de insourcing
van ICT-diensten geleid tot een stijging van het aantal fte's.
ProRail / Jaarverslag 200896
Sociale lasten
2008 2007
Totaal – 20 – 16
De stijging van de sociale lasten met EUR 4 miljoen ten opzichte van 2007 is
veroorzaakt door de toename van de personeelsbezetting met 11% en de
CAO-verhoging 2008 (2,75%). Het werkgeversaandeel van de pensioenpremies
bedraagt in 2008 EUR 1,9 miljoen (2007: EUR 1 miljoen).
Bezoldiging commissarissen
In 2008 heeft er een indexering plaatsgevonden van 2,65% van het vaste inkomen.
De CAO-verhoging voor ProRail in 2008 was 2,75%. De bezoldiging van de RvC
over 2008 is conform beleid en als volgt:
In euro's vaste jaarlijkse
vergoeding
vergoeding Audit
Committee
vergoeding Remuneratie
commissie
totaal 2008
totaal 2007
prof. dr. R.J. in 't Veld (president-commissaris) 29.228 10.415 2.083 41.726 45.895
mr. E.H. Broekhuizen 18.584 12.498 0 31.082 31.084
ir. W. den Dulk 18.584 12.498 0 31.082 29.001
drs. W.E. Kooijman 18.584 0 2.083 20.667 22.751
drs. C.J.G. Zuiderwijk-Jacobs 18.584 0 2.083 20.667 22.751
Totaal 103.564 35.411 6.249 145.224 151.482
Bezoldiging bestuurders
Aan de hand van de marktontwikkelingen heeft de Raad van Commissarissen
vastgesteld dat in 2008 het remuneratiebeleid, dat geldt voor de Raad van Bestuur,
niet gewijzigd dient te worden. De RvC heeft beoordeeld in welke mate de
RvB-leden de afgesproken prestaties hebben gehaald. Op grond hiervan is
zij tot de volgende vastgestelde bezoldiging voor de RvB gekomen:
In euro's basissalaris variabele beloning
pensioen premies
overige beloningen
eenmalige uitkeringen
totaal 2008
totaal 2007
drs. B.J. Klerk (voorzitter) 197.555 25.682 4.634 227.871 215.095
drs. J.C.H.G. Arts * 177.887 23.125 4.142 30.434 557.608 793.196 193.562
U. Groen 177.887 23.125 4.142 205.154 179.642
totaal 553.329 71.932 12.918 30.434 557.608 1.226.221 588.299
* m.i.v. 1-7-2008 taak als bestuurder neergelegd
Onder de post overige beloningen is de vergoeding opgenomen voor het resterende
dienstverband in 2009.
De eenmalige uitkering betreft de overeengekomen vergoeding inzake de
beëindiging van het bestuurderschap en dienstverband. De uitgangspunten
voor deze regeling zijn in overeenstemming met de aandeelhouder vastgesteld
en conform de kantonrechterformule.
Overige arbeidsvoorwaarden
Vervoersfaciliteiten
ProRail opereert binnen het domein van het Openbaar Vervoer. Om in de
mobiliteits behoefte van haar medewerkers te voorzien stelt ProRail hen en hun
gezinsleden vervoersfaciliteiten ter beschikking (gebonden aan de fiscale spel-
regels ter zake). In een aantal gevallen is aanvullende vormen van vervoer nood-
zakelijk. Dit kan zijn om op een representatieve wijze de functie uit te oefenen
of omdat de functie om een meer flexibele vorm van mobiliteit vraagt. In een
dergelijke situatie kan een lease-auto uitkomst bieden. Omdat ProRail op de
arbeidsmarkt in Nederland opereert waar een auto van de zaak als arbeids-
voorwaarde in toenemende mate gemeengoed is, moet zij, als zij zich als aantrek-
kelijke werkgever concurrerend wil profileren op die arbeidsmarkt, haar te voeren
autobeleid hierop afstemmen. De auto wordt gezien als een aanvulling op de
geboden vervoersfaciliteiten en kent als uitgangspunt dat er verstandig gebruik
van wordt gemaakt, gerelateerd aan het product van ProRail en onze voorbeeld-
functie. Hierbij valt te denken aan de bekende A,B,C label.
Netto onkostenvergoeding
ProRail verstrekt een netto onkostenvergoeding tot EUR 60,00 per maand ten
behoeve van kleine onkosten die gemaakt worden behorende bij de functie
(representatiekosten, traktaties en dergelijke).
Pensioen
De pensioenregeling van de bedrijfstak Spoorwegen is sinds 1 januari 2006 een
collectieve beschikbare premieregeling. Hiermee wordt bedoeld een regeling die
de werkgever verplicht tot het betalen van een vaste premie. De opbouw van het
pensioen is afhankelijk van de leeftijd van de werknemer. Deelnemers geboren in
of na 1950 hebben zicht op een pensioen gebaseerd op een middelloonregeling
met een pensioenleeftijd van 65 jaar. En werknemers geboren voor 1950 hebben
zicht op een gematigde eindloonregeling met een pensioenleeftijd van 61
of 62 jaar. De werkgever is niet aansprakelijk voor het aanvullen van premie-
of dekkingstekorten bij het pensioenfonds.
WOPT
ProRail had in 2008, buiten de genoemde bestuurders, geen medewerkers in dienst
met een belastbaar jaarloon dat uitgaat boven het normbedrag ad EUR 181.000
(2007: EUR 169.000). Hiermee is voldaan aan de gestelde verplichtingen in het
kader van de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinko-
mens (WOPT).
97ProRail / Jaarverslag 2008
Overige arbeidsvoorwaarden
Vervoersfaciliteiten
ProRail opereert binnen het domein van het Openbaar Vervoer. Om in de
mobiliteits behoefte van haar medewerkers te voorzien stelt ProRail hen en hun
gezinsleden vervoersfaciliteiten ter beschikking (gebonden aan de fiscale spel-
regels ter zake). In een aantal gevallen is aanvullende vormen van vervoer nood-
zakelijk. Dit kan zijn om op een representatieve wijze de functie uit te oefenen
of omdat de functie om een meer flexibele vorm van mobiliteit vraagt. In een
dergelijke situatie kan een lease-auto uitkomst bieden. Omdat ProRail op de
arbeidsmarkt in Nederland opereert waar een auto van de zaak als arbeids-
voorwaarde in toenemende mate gemeengoed is, moet zij, als zij zich als aantrek-
kelijke werkgever concurrerend wil profileren op die arbeidsmarkt, haar te voeren
autobeleid hierop afstemmen. De auto wordt gezien als een aanvulling op de
geboden vervoersfaciliteiten en kent als uitgangspunt dat er verstandig gebruik
van wordt gemaakt, gerelateerd aan het product van ProRail en onze voorbeeld-
functie. Hierbij valt te denken aan de bekende A,B,C label.
Netto onkostenvergoeding
ProRail verstrekt een netto onkostenvergoeding tot EUR 60,00 per maand ten
behoeve van kleine onkosten die gemaakt worden behorende bij de functie
(representatiekosten, traktaties en dergelijke).
Pensioen
De pensioenregeling van de bedrijfstak Spoorwegen is sinds 1 januari 2006 een
collectieve beschikbare premieregeling. Hiermee wordt bedoeld een regeling die
de werkgever verplicht tot het betalen van een vaste premie. De opbouw van het
pensioen is afhankelijk van de leeftijd van de werknemer. Deelnemers geboren in
of na 1950 hebben zicht op een pensioen gebaseerd op een middelloonregeling
met een pensioenleeftijd van 65 jaar. En werknemers geboren voor 1950 hebben
zicht op een gematigde eindloonregeling met een pensioenleeftijd van 61
of 62 jaar. De werkgever is niet aansprakelijk voor het aanvullen van premie-
of dekkingstekorten bij het pensioenfonds.
WOPT
ProRail had in 2008, buiten de genoemde bestuurders, geen medewerkers in dienst
met een belastbaar jaarloon dat uitgaat boven het normbedrag ad EUR 181.000
(2007: EUR 169.000). Hiermee is voldaan aan de gestelde verplichtingen in het
kader van de Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinko-
mens (WOPT).
ProRail / Jaarverslag 200898
Afschrijvingskosten
2008 2007
Materiële vaste activa, gefinancierd met langlopende leningen – 94 – 93
Materiële vaste activa, gefinancierd door de Rijksoverheid c.s. – 228 – 211
Totaal op basis van historische uitgaafprijs – 322 – 304
Herwaardering van materiële vaste activa – 218 – 269
Totaal op basis van vervangingswaarde – 540 – 573
De daling van de afschrijvingskosten materiële vaste activa ad EUR 33 miljoen ten
op zichte van 2007 is veroorzaakt door een aantal factoren. De correctie van de waarde
van de bovenbouw heeft geleid tot lagere afschrijvingskosten ad EUR 55 miljoen.
Daarnaast zijn er lagere afschrijvingskosten door buiten gebruik geraakte activa
(onder meer door sloop) van ca. EUR 18 miljoen. Hier tegenover staan hogere
afschrijvingskosten door in gebruiknames van projecten in 2008 ca. EUR 15 miljoen.
Ook veroorzaken de ingebruiknames van projecten in 2007 extra afschrijvings-
kosten in 2008 ter grootte van ca. EUR 25 miljoen. In 2007 zijn grote projecten
zoals de Betuweroute en Amsterdam - Utrecht in gebruik genomen. De nadere
onderverdeling van de cijfers 2007 zijn voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.
Overige waardeveranderingen vaste activa
2008 2007
Vaste activa, gefinancierd met langlopende leningen – 21 – 3
Vaste activa, gefinancierd door de Rijksoverheid c.s. – 64 – 35
Totaal op basis van historische uitgaafprijs – 85 – 38
Herwaardering van vaste activa – 4 – 2
Totaal op basis van vervangingswaarde – 89 – 40
Onder de Overige waardeveranderingen vaste activa zijn begrepen boekwaarde-
resultaten bij desinvesteringen en de niet-activeerbare investeringen/sloopresulta-
ten, zoals de afboekingen van onder andere project IJzeren Rijn (EUR 18 miljoen),
project Betuweroute met name voor compensatie herinrichting eco-terrein bij de
Sophiatunnel (EUR 10 miljoen), project BB21 Ontwikkeling en Beveiliging ERTMS
(EUR 6 miljoen) en project Amsterdam - Utrecht met name voor kosten van
metro-spoorwerk (EUR 4 miljoen).
Overige bedrijfslasten
2008 2007
Huisvestings- en kantoor/werkplekkosten – 43 – 40
Overige personeelskosten – 22 – 18
Externe dienstverlening – 98 – 86
Dotaties aan voorzieningen 0 – 2
Overige lasten en baten – 5 – 9
Totaal – 168 – 155
De Overige bedrijfslasten zijn met EUR 13 miljoen toegenomen ten opzichte van 2007.
De toename van huisvestings- en kantoor/werkplekkosten tesamen met overige
personeelskosten is grotendeels toe te schrijven aan de toegenomen personeels-
bezetting met 11% ten opzichte van 2007.
De stijging van de lasten van externe dienstverlening ten opzichte van 2007 is
veroorzaakt door een toename van EUR 7 miljoen aan inhuurkosten en een
toename van EUR 5 miljoen aan overige werkzaamheden door derden. In 2008
zijn veel vacatures (met name hoger ingeschaalde functies) ingevuld door tijdelijke
krachten en daarnaast is de inhuur op projecten hoger dan in 2007. De stijging van
de inhuurkosten wordt met name gedreven door de wens om ProRail krachtig
door te ontwikkelen en te professionaliseren.
De overige lasten en baten bestaan met name uit de door de NMa opgelegde
boetes ad EUR 2 miljoen, een dotatie in verband met een voorziene onderdekking
van het AK resultaat ad EUR 12 miljoen en meerwerkkosten op bovenbouwver-
nieuwingsprojecten ad EUR 6 miljoen. Ook zijn de behaalde aanbestedingsresulta-
ten op bovenbouwvernieuwingsprojecten ad EUR 14 miljoen hierin opgenomen.
In de externe dienstverlening is een bedrag ad EUR 1 miljoen begrepen voor
accountantskosten (2007: EUR 1 miljoen). Hiervan is EUR 0,7 miljoen aan onderzoek
van de jaarrekening en daarmee verbandhoudende verantwoordingen besteed
(2007: EUR 0,7 miljoen) en EUR 0,3 miljoen aan andere controle-opdrachten
(2007: EUR 0,5 miljoen). Door de accountant zijn geen adviesdiensten op fiscaal
terrein, noch andere niet-controlediensten uitgevoerd in het boekjaar.
13 Vrijval herwaarderingsreserve
2008 2007
Vrijval herwaardering materiële vaste activa 211 271
Totaal 211 271
De vrijval herwaardering materiële vaste activa betreft het verschil tussen de
afschrijvingskosten op basis van vervangingswaarde en de afschrijvingen op basis
van historische uitgaafprijs ad EUR 211 miljoen. Dit bedrag wordt onttrokken aan
de herwaarderingsreserve en bestaat met name uit vrijval herwaardering van de
categorie Dragen, Geleiden en Doorsnijden (EUR 165 miljoen). Als gevolg van de
aanpassing waardering bovenbouw is deze vrijval herwaardering verlaagd (zie
toelichting 1. Materiële vaste activa).
14 Financiële baten en lasten
2008 2007
Rentelasten – 103 – 107
Rentebaten 36 39
Totaal – 67 – 68
De behaalde rentebaten op de FENS-gelden ad EUR 40 miljoen (2007: EUR 37 miljoen )
zijn conform afspraak toegevoegd aan het fonds en maken derhalve geen deel uit
van de gepresenteerde financiële baten.
Rentelasten
De daling van de rentelasten ad EUR 4 miljoen ten opzichte van 2007 is voor-
na melijk veroorzaakt door de reguliere aflossing van negen leningen voor een
99ProRail / Jaarverslag 2008
personeelskosten is grotendeels toe te schrijven aan de toegenomen personeels-
bezetting met 11% ten opzichte van 2007.
De stijging van de lasten van externe dienstverlening ten opzichte van 2007 is
veroorzaakt door een toename van EUR 7 miljoen aan inhuurkosten en een
toename van EUR 5 miljoen aan overige werkzaamheden door derden. In 2008
zijn veel vacatures (met name hoger ingeschaalde functies) ingevuld door tijdelijke
krachten en daarnaast is de inhuur op projecten hoger dan in 2007. De stijging van
de inhuurkosten wordt met name gedreven door de wens om ProRail krachtig
door te ontwikkelen en te professionaliseren.
De overige lasten en baten bestaan met name uit de door de NMa opgelegde
boetes ad EUR 2 miljoen, een dotatie in verband met een voorziene onderdekking
van het AK resultaat ad EUR 12 miljoen en meerwerkkosten op bovenbouwver-
nieuwingsprojecten ad EUR 6 miljoen. Ook zijn de behaalde aanbestedingsresulta-
ten op bovenbouwvernieuwingsprojecten ad EUR 14 miljoen hierin opgenomen.
In de externe dienstverlening is een bedrag ad EUR 1 miljoen begrepen voor
accountantskosten (2007: EUR 1 miljoen). Hiervan is EUR 0,7 miljoen aan onderzoek
van de jaarrekening en daarmee verbandhoudende verantwoordingen besteed
(2007: EUR 0,7 miljoen) en EUR 0,3 miljoen aan andere controle-opdrachten
(2007: EUR 0,5 miljoen). Door de accountant zijn geen adviesdiensten op fiscaal
terrein, noch andere niet-controlediensten uitgevoerd in het boekjaar.
13 Vrijval herwaarderingsreserve
2008 2007
Vrijval herwaardering materiële vaste activa 211 271
Totaal 211 271
De vrijval herwaardering materiële vaste activa betreft het verschil tussen de
afschrijvingskosten op basis van vervangingswaarde en de afschrijvingen op basis
van historische uitgaafprijs ad EUR 211 miljoen. Dit bedrag wordt onttrokken aan
de herwaarderingsreserve en bestaat met name uit vrijval herwaardering van de
categorie Dragen, Geleiden en Doorsnijden (EUR 165 miljoen). Als gevolg van de
aanpassing waardering bovenbouw is deze vrijval herwaardering verlaagd (zie
toelichting 1. Materiële vaste activa).
14 Financiële baten en lasten
2008 2007
Rentelasten – 103 – 107
Rentebaten 36 39
Totaal – 67 – 68
De behaalde rentebaten op de FENS-gelden ad EUR 40 miljoen (2007: EUR 37 miljoen )
zijn conform afspraak toegevoegd aan het fonds en maken derhalve geen deel uit
van de gepresenteerde financiële baten.
Rentelasten
De daling van de rentelasten ad EUR 4 miljoen ten opzichte van 2007 is voor-
na melijk veroorzaakt door de reguliere aflossing van negen leningen voor een
ProRail / Jaarverslag 2008100
totaal van EUR 100 miljoen, allen met een rentepercentage van 4,42%.
Onder de post rentelasten is verder het jaardeel 2008 ad EUR 3 miljoen (2007:
EUR 3 miljoen) van het in 2003 betaalde disagio verantwoord, evenals de rente lasten
die aan de voorzieningen zijn toegerekend ad EUR 6 miljoen (2007: EUR 7 miljoen).
Rentebaten
De afname van de rentebaten met EUR 3 miljoen wordt grotendeels verklaard
door een daling van het gemiddelde saldo op de lopende rekeningen (van
EUR 7 miljoen in 2007 naar EUR 3 miljoen in 2008). Dit zorgde voor een daling
van de rente-inkomsten met EUR 4 miljoen. Op deposito's daarentegen is een
toename van de rente-inkomsten gerealiseerd van ruim EUR 1 miljoen, voor-
namelijk door een stijging van het gemiddelde rentepercentage (van 4,1% in 2007
naar 4,3% in 2008) en een toename van de gemiddelde looptijd (van 34,9 naar
37,2 dagen). Het gemiddeld uitgezet bedrag daalde daarentegen van
EUR 145 miljoen naar EUR 125 miljoen.
15 Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening(voor mutatie egalisatiereserve en belastingen)
2008 2007
Totaal 1 30
Het Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening ad EUR 1 miljoen betreft het verschil
tussen de verleende subsidie 2008 en de werkelijke kosten waarvoor subsidie is
verleend en wordt in zijn geheel ten gunste van de egalisatiereserve (onder de
Over lopende passiva) gebracht.
Het positieve voorcalculatorisch resultaat bedraagt EUR 23 miljoen en bestaat met
name uit door de overheid ingehouden generieke taakstelling (EUR 14 miljoen),
aanbestedingsresultaten (EUR 18 miljoen) en indexering (EUR –11 miljoen). Hierop
hebben zich een aantal resultaatontwikkelingen voorgedaan. Meevallers zijn
veroorzaakt door hogere rentebaten (EUR 34 miljoen) en gunstige indexering op
procescontracten (EUR 5 miljoen). Tegenvallers zijn met name het gevolg van een
extra dotatie door de onderdekking op het AK-resultaat (EUR 12 miljoen), het niet
activeren van de overheadcomponent in de interne tarieven (EUR 7 miljoen), een
lagere gebruiksvergoeding als gevolg van een latere ingangsdatum van de nieuwe
tarieven 2008 en inkomstenderving op de ingroeiregeling van het goederenver-
voer (EUR 15 miljoen), correctie vrijval herwaardering 2007 (EUR 11 miljoen),
meerwerk op bovenbouwvernieuwingsprojecten (EUR 6 miljoen), extra overdrachts-/
mobilisatiekosten in verband met het gunnen van een nieuw prestatiecontract aan
een nieuwe procesaannemer (EUR 5 miljoen) en ongerealiseerde aanbestedings-
resultaten (EUR 3 miljoen).
16 Mutatie egalisatiereserve
2008 2007
Totaal – 1 – 30
De Mutatie egalisatiereserve betreft de toevoeging van het resultaat uit gewone
bedrijfsuitoefening aan de exploitatiebijdragen als onderdeel van de Overlopende
passiva (zie hiervoor ook toelichting 9).
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Concessie
ProRail B.V. heeft een concessie voor het beheer van de hoofdspoorweginfrastruc-
tuur. Het beheer omvat de zorg voor de kwaliteit, betrouwbaarheid en beschik-
baarheid van de infrastructuur, de eerlijke, niet-discriminerende verdeling van de
capaciteit daarvan en het leiden van het verkeer daarover. Verder valt hier ook
onder het voorbereiden en het uitvoeren van uitbreiding van de hoofdspoorweg-
infrastructuur.
De concessie is in werking getreden op 1 januari 2005 en vervalt met ingang van
1 januari 2015. In 2008 heeft een eerste evaluatie van deze concessie plaatsgevon-
den. Eens per vier jaar wordt een internationale benchmark uitgevoerd, de tweede
heeft in 2008 plaatsgevonden.
Investeringsverplichtingen
De aangegane financiële verplichtingen inzake investeringen en onderhanden werk
bedroegen per 31 december 2008 circa EUR 0,7 miljard (2007: EUR 0,7 miljard).
De verplichtingen met betrekking tot de Betuweroute zijn afgenomen. Deze
afname wordt gecompenseerd met een toename uit hoofde van voortgang
van de werkzaamheden van het project Hanzelijn.
Outputprocescontracten
In 1999 is een begin gemaakt met het contracteren van spooraannemers via
zogeheten outputprocescontracten. Hiervan waren 29 van de 38 contracten
afgesloten in het format OPC+ 2004, deze hadden een looptijd van 5 jaar.
De overige negen kennen een alternatief format van werkpakketdefinitie.
De verplichtingen in 2009 van de nog lopende meerjaren overeenkomsten hebben
een omvang van circa EUR 30 miljoen, deze contracten lopen allemaal in 2009 af.
In 2007 is voor twee gebundelde contractgebieden een Europese aanbesteding
gestart , waarvan begin 2008 het contract aan Asset Rail is gegund. De verplichtin-
gen voor de komende 5 jaar zijn daarvoor EUR 50 miljoen. In 2008 is de tweede
aanbesteding gestart waaruit een verplichting voortvloeit van EUR 35 miljoen.
In de periode tot 2012 zullen alle contracten op deze manier worden aanbesteed.
De aflopende meerjarenovereenkomsten (of reeds afgelopen meerjarenovereen-
komsten) worden tot het moment van de Europese aanbesteding steeds met
1 jaar verlengd.
De totale waarde van de outputprocescontracten bedraagt circa EUR 0,2 miljard
(2007: 0,2 miljard).
Milieuvergunningen
In het kader van de milieuwetgeving dient ProRail voor haar emplacementen
vergunningen te verkrijgen. In deze milieuvergunningen is de toegestane milieu-
ruimte geregeld, ofwel hoeveel geluid er mag worden gemaakt en welk risico
vanwege het rangeren met gevaarlijke stoffen toelaatbaar is. De verplichtingen
die hieruit voortvloeien, zijn voor de meest urgente emplacementen met (geluids-)
bronbestrijdende maatregelen momenteel in uitvoering. Voor de overige emplace-
menten is er een uitvoeringsprogramma geluid op emplacementen (UPGE), dat tot
101ProRail / Jaarverslag 2008
Niet in de balans opgenomen verplichtingen
Concessie
ProRail B.V. heeft een concessie voor het beheer van de hoofdspoorweginfrastruc-
tuur. Het beheer omvat de zorg voor de kwaliteit, betrouwbaarheid en beschik-
baarheid van de infrastructuur, de eerlijke, niet-discriminerende verdeling van de
capaciteit daarvan en het leiden van het verkeer daarover. Verder valt hier ook
onder het voorbereiden en het uitvoeren van uitbreiding van de hoofdspoorweg-
infrastructuur.
De concessie is in werking getreden op 1 januari 2005 en vervalt met ingang van
1 januari 2015. In 2008 heeft een eerste evaluatie van deze concessie plaatsgevon-
den. Eens per vier jaar wordt een internationale benchmark uitgevoerd, de tweede
heeft in 2008 plaatsgevonden.
Investeringsverplichtingen
De aangegane financiële verplichtingen inzake investeringen en onderhanden werk
bedroegen per 31 december 2008 circa EUR 0,7 miljard (2007: EUR 0,7 miljard).
De verplichtingen met betrekking tot de Betuweroute zijn afgenomen. Deze
afname wordt gecompenseerd met een toename uit hoofde van voortgang
van de werkzaamheden van het project Hanzelijn.
Outputprocescontracten
In 1999 is een begin gemaakt met het contracteren van spooraannemers via
zogeheten outputprocescontracten. Hiervan waren 29 van de 38 contracten
afgesloten in het format OPC+ 2004, deze hadden een looptijd van 5 jaar.
De overige negen kennen een alternatief format van werkpakketdefinitie.
De verplichtingen in 2009 van de nog lopende meerjaren overeenkomsten hebben
een omvang van circa EUR 30 miljoen, deze contracten lopen allemaal in 2009 af.
In 2007 is voor twee gebundelde contractgebieden een Europese aanbesteding
gestart , waarvan begin 2008 het contract aan Asset Rail is gegund. De verplichtin-
gen voor de komende 5 jaar zijn daarvoor EUR 50 miljoen. In 2008 is de tweede
aanbesteding gestart waaruit een verplichting voortvloeit van EUR 35 miljoen.
In de periode tot 2012 zullen alle contracten op deze manier worden aanbesteed.
De aflopende meerjarenovereenkomsten (of reeds afgelopen meerjarenovereen-
komsten) worden tot het moment van de Europese aanbesteding steeds met
1 jaar verlengd.
De totale waarde van de outputprocescontracten bedraagt circa EUR 0,2 miljard
(2007: 0,2 miljard).
Milieuvergunningen
In het kader van de milieuwetgeving dient ProRail voor haar emplacementen
vergunningen te verkrijgen. In deze milieuvergunningen is de toegestane milieu-
ruimte geregeld, ofwel hoeveel geluid er mag worden gemaakt en welk risico
vanwege het rangeren met gevaarlijke stoffen toelaatbaar is. De verplichtingen
die hieruit voortvloeien, zijn voor de meest urgente emplacementen met (geluids-)
bronbestrijdende maatregelen momenteel in uitvoering. Voor de overige emplace-
menten is er een uitvoeringsprogramma geluid op emplacementen (UPGE), dat tot
ProRail / Jaarverslag 2008102
2010 doorloopt. Hierbij wordt er vanuit gegaan dat zogenaamde piek geluiden niet
meer volledig gesaneerd hoeven te worden. Het ministerie van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer heeft het bevoegd gezag via de Handrei-
king Industrielawaai hiertoe geadviseerd. In 2007 zijn de ‘urgente emplacementen’
gesaneerd. In de programmering van 2008 is aangesloten bij de reguliere proces-
gang binnen ProRail. Na afronding van het programma UPGE voldoen alle
emplacementen aan de geluidsnormen uit de Handreiking Industrie lawaai,
of aan de eisen uit de milieuvergunning indien deze hogere waarden dan de
Handreiking toelaat. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft tot 2010
in totaal EUR 112 miljoen beschikbaar gesteld om de bestaande geluids-
problematiek op emplacementen op te lossen. Voor een aanpak om aan
ongewijzigde normen te voldoen zou EUR 2 à 3 miljard noodzakelijk zijn.
Pensioenverplichtingen
Richtlijn 271 Personeelsbeloningen van de Raad voor de Jaarverslaggeving is
herzien en in 2005 van kracht geworden. Deze richtlijn regelt onder meer de
wijze waarop pensioenregelingen in de jaarrekening moeten worden verwerkt.
Op 31 december 2005 is een nieuwe pensioenregeling voor de bedrijfstak Spoor-
wegen, ondergebracht bij het Spoorwegpensioenfonds, ingegaan. Deze regeling
is voor de financiële verantwoording als een toegezegde bijdrageregeling
gekwalificeerd. Kenmerk van deze pensioenregeling is dat de onderneming in
het kader van deze regeling zich heeft verplicht tot het betalen van een vooraf
vastgestelde jaarlijkse premie. De premie die met het Spoorwegpensioenfonds
is overeenge komen, is een jaarlijks stijgend percentage van de loonsom. Het
percentage is in 2008 gestegen naar 2,5%. Het percentage zal jaarlijks toenemen
tot het kostprijsdekkende niveau van 20%. De onderneming heeft na betaling van
de overeengekomen premie geen verplichting tot het betalen van aanvullende
bedragen in geval sprake zou zijn van een tekort bij het pensioenfonds. De
actuariële risico’s en de beleggingsrisico’s liggen bij het pensioenfonds en zijn
deelnemers.
Van de pensioenpremie die aan het Spoorwegpensioenfonds wordt afgedragen
komt 2/3 deel voor rekening van de onderneming en 1/3 deel voor rekening van
de medewerkers.
Meerjarige dienstverleningscontracten
ProRail heeft overeenkomsten afgesloten voor levering van diensten op het gebied
van huisvesting, IT-beheer, ARBO, personeel- en salarisadministratie. Hieruit vloeit
een verplichting voort van circa EUR 0,1 miljard (2007: EUR 0,1 miljard). De looptijd
varieert van 1 tot 5 jaar.
Buiten afschrijving geraakte activa
De post Materiële vaste activa bevat een groot aantal objecten die het einde van
hun economische levensduur zijn gepasseerd en daarmee buiten afschrijving zijn
geraakt. Het gaat met name om objecten die een lange levensduur kennen, zoals
perrons en perronkappen, beveiliging van overwegen, baanvakken en emplace-
menten en (de onderbouw van) spoorbruggen inclusief grondwerende construc-
ties. De technische staat hiervan laat evenwel toe dat zonder veiligheidsrisico’s
deze objecten niet op korte termijn vervangen hoeven te worden. Dit betekent
wel dat het bedrijfseconomisch optimum voor vervanging is verstreken dat
leidt tot onnodig oplopende onderhoudskosten en mogelijk meer verstoringen.
De vervangings verplichting van genoemde objecten is op enkele miljarden
ingeschat. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft het belang van een
gedegen vervangingsbeleid onderschreven en heeft hiervoor de benodigde
middelen gereserveerd naar aanleiding van de Nota Mobiliteit. Eind 2005 is deze
Nota Mobiliteit in de Tweede Kamer behandeld en geaccordeerd. Deze gelden
ad EUR 13,4 miljard komen beschikbaar in de periode 2011–2020. Tot die tijd
worden de gelden uit het Herstelplan Spoor als overbrugging gebruikt.
Garantie Relined B.V.
ProRail heeft zich, als eigenaar van een glasvezelnetwerk, garant gesteld om de
rechten en plichten van Relined B.V. over te zullen nemen, indien Relined B.V. niet
langer de huurovereenkomst van glasvezelkabels met SURFnet B.V. kan nakomen.
SURFnet B.V. is verantwoordelijk voor het GigaPort-project, een Nederlands
initiatief gericht op de ontwikkeling van elektronische communicatie in termen
van netwerkstructuur. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ‘Dark Fiber’ glasvezel-
kabels, die tot 1 januari 2021 worden gehuurd van Relined B.V.
Samenwerkingsprotocol RWS
In 2001 is een samenwerkingsprotocol tot stand gekomen tussen Rijkswaterstaat
en het voormalige Railinfrabeheer B.V. Het protocol geeft aan hoe partijen met
elkaar omgaan op het gebied van beheer en onderhoud (inclusief vervanging),
indien er sprake is van aanraking van elkaars infrastructuur. De totale vervangings-
waarde van de betreffende 89 kunstwerken wordt geraamd op EUR 1,4 miljard.
Afspraken hoe om te gaan met daadwerkelijke vervangingen (structureel vanaf
2015) worden meegenomen in het overleg tussen het ministerie van Verkeer en
Waterstaat en ProRail B.V. over hoe de financiering van deze vervangingsinveste-
ringen geregeld dient te worden. Voor noodzakelijke vervangingen, voordat dit
overleg is afgerond, wordt gezocht naar ad hoc-oplossingen. Uitgangspunt hierbij
is dat de overnemende partij (beheerder) hiervan geen financieel nadeel mag
ondervinden.
Claims
ProRail B.V. is van tijd tot tijd betrokken in rechtsgeschillen door ingediende, doch
betwiste claims. Mede gebaseerd op juridisch advies, is de Raad van Bestuur van
mening dat de uitkomst van lopende zaken geen invloed van materiële betekenis
zal hebben op de financiële positie van ProRail B.V.
Utrecht, 16 april 2009
Namens de directie van ProRail B.V.
drs. B.J. Klerk, president-directeur
103ProRail / Jaarverslag 2008
deze objecten niet op korte termijn vervangen hoeven te worden. Dit betekent
wel dat het bedrijfseconomisch optimum voor vervanging is verstreken dat
leidt tot onnodig oplopende onderhoudskosten en mogelijk meer verstoringen.
De vervangings verplichting van genoemde objecten is op enkele miljarden
ingeschat. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft het belang van een
gedegen vervangingsbeleid onderschreven en heeft hiervoor de benodigde
middelen gereserveerd naar aanleiding van de Nota Mobiliteit. Eind 2005 is deze
Nota Mobiliteit in de Tweede Kamer behandeld en geaccordeerd. Deze gelden
ad EUR 13,4 miljard komen beschikbaar in de periode 2011–2020. Tot die tijd
worden de gelden uit het Herstelplan Spoor als overbrugging gebruikt.
Garantie Relined B.V.
ProRail heeft zich, als eigenaar van een glasvezelnetwerk, garant gesteld om de
rechten en plichten van Relined B.V. over te zullen nemen, indien Relined B.V. niet
langer de huurovereenkomst van glasvezelkabels met SURFnet B.V. kan nakomen.
SURFnet B.V. is verantwoordelijk voor het GigaPort-project, een Nederlands
initiatief gericht op de ontwikkeling van elektronische communicatie in termen
van netwerkstructuur. Hierbij wordt gebruik gemaakt van ‘Dark Fiber’ glasvezel-
kabels, die tot 1 januari 2021 worden gehuurd van Relined B.V.
Samenwerkingsprotocol RWS
In 2001 is een samenwerkingsprotocol tot stand gekomen tussen Rijkswaterstaat
en het voormalige Railinfrabeheer B.V. Het protocol geeft aan hoe partijen met
elkaar omgaan op het gebied van beheer en onderhoud (inclusief vervanging),
indien er sprake is van aanraking van elkaars infrastructuur. De totale vervangings-
waarde van de betreffende 89 kunstwerken wordt geraamd op EUR 1,4 miljard.
Afspraken hoe om te gaan met daadwerkelijke vervangingen (structureel vanaf
2015) worden meegenomen in het overleg tussen het ministerie van Verkeer en
Waterstaat en ProRail B.V. over hoe de financiering van deze vervangingsinveste-
ringen geregeld dient te worden. Voor noodzakelijke vervangingen, voordat dit
overleg is afgerond, wordt gezocht naar ad hoc-oplossingen. Uitgangspunt hierbij
is dat de overnemende partij (beheerder) hiervan geen financieel nadeel mag
ondervinden.
Claims
ProRail B.V. is van tijd tot tijd betrokken in rechtsgeschillen door ingediende, doch
betwiste claims. Mede gebaseerd op juridisch advies, is de Raad van Bestuur van
mening dat de uitkomst van lopende zaken geen invloed van materiële betekenis
zal hebben op de financiële positie van ProRail B.V.
Utrecht, 16 april 2009
Namens de directie van ProRail B.V.
drs. B.J. Klerk, president-directeur
105
Comfortabel gevoel aan 'Tafel van verdeling'
Het moment van Eric Thieme in 200824 april 2008, 09.45 uur
Elk jaar een nieuwe dienstregeling, elk jaar een grotere
uitdaging. Meer klanten, meer aanvragen, meer behoefte
aan een transparant verdeelproces. Eric Thieme, cluster-
manager Verdeling Verkeer, wist dat het anders moest. In
het managementteam van Capaciteitsverdeling werd het
idee voor de ‘Tafel van Verdeling’ geboren.
“ Herman Wijffels had tijdens de kabinetsformatie ‘de Tafel
van Wijffels’. De gedachte is simpel: afspraken bestaan al-
leen als ze aan déze tafel, met déze gemandateerden zijn
gemaakt. Geen bilateraaltjes, geen deals buiten het over-
leg om. Zo wilden wij het ook voor de dienstregeling van
2009. In maart legden we het idee voor aan alle partijen.
En op 24 april hadden we onze eerste ‘Tafel van Verde-
ling’. Ik had meteen een comfortabel gevoel, besefte: dit
gaat 'm worden, dit werkt. En zo is het gegaan, iedereen
is tevreden. Niet altijd met de uiteindelijke capaciteitsver-
deling. Wel met de transparante manier waarop deze tot
stand kwam.”
105
ProRail / Jaarverslag 2008108
De resultaatverdeling vindt plaats overeenkomstig artikel
21 van de statuten van ProRail B.V. De tekst hiervan luidt:
1 Uitkering van winst ingevolge het in dit artikel bepaalde
geschiedt na vaststelling van de jaarrekening waaruit
blijkt dat zij geoorloofd is.
2 De winst staat ter vrije beschikking van de algemene ver-
gadering.
3 De vennootschap kan aan de aandeelhouders en andere
gerechtigden tot de voor uitkering vatbare winst slechts
uitkeringen doen voor zover haar eigen vermogen gro-
ter is dan het bedrag van het geplaatste kapitaal ver-
meerderd met de reserves die krachtens de wet moeten
worden aangehouden.
4 Ten laste van de door de wet voorgeschreven reserves
mag een tekort slechts worden gedelgd voor zover de
wet dat toestaat.
5 Bij de berekening van de verdeling van een voor uitke-
ring op aandelen bestemd bedrag tellen de aandelen
die de vennootschap houdt in haar eigen kapitaal niet
mee.
Ingevolge artikel 21.2 staat het resultaat na belastingen ter
vrije beschikking van de Algemene Vergadering van Aan-
deelhouders. Over 2008 bedroeg het resultaat na belastin-
gen EUR 0 miljoen (2007: EUR 0 miljoen).
Resultaatbestemming
109ProRail / Jaarverslag 2008
AccountantsverklaringAan: de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen van ProRail B.V.
Verklaring betreffende de jaarrekening
Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2008
van ProRail B.V. te Utrecht bestaande uit de balans per 31
december 2008 en de exploitatierekening over 2008 met de
toelichting gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor
het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het
resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het
opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming
met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat
onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden
van een intern beheersingssysteem relevant voor het op-
maken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van
vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen
van materieel belang als gevolg van fraude of fouten be-
vat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondsla-
gen voor financiële verslaggeving en het maken van schat-
tingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel
over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij heb-
ben onze controle verricht in overeenstemming met Neder-
lands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te vol-
doen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij
gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voe-
ren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen
dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang
bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter
verkrijging van controle-informatie over de bedragen en
de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te
voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele
oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen
zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materi-
eel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoorde-
ling neemt de accountant in aanmerking het voor het op-
maken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van
vermogen en resultaat relevante interne beheersingssys-
teem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken
van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven om-
standigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben
een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne
beheersingssysteem van de vennootschap. Tevens omvat
een controle onder meer een evaluatie van de aanvaard-
baarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële
verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die
het bestuur van de vennootschap heeft gemaakt, alsmede
een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-
informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oor-
deel.
Oordeel
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld
van de grootte en de samenstelling van het vermogen van
ProRail B.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over
2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften
Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel
2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor
zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de
jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Utrecht, 16 april 2009
Ernst & Young Accountants LLP
w.g. A. de Bie RA
111
Schatgraven in informatieparadijs
Het moment van Jeannette van der Kruk in 200818 december 2008, 9 uur ’s ochtends
De informatie die ProRail in huis heeft; over wielkwalitei-
ten, doorlooptijden van reparaties, de bodemgesteldheid
rond het spoor... Die informatie is goud waard. Jeannette
van der Kruk gaat dat, als projectmanager ‘nieuwe infor-
matiediensten voor klanten’, aantonen.
“ We kijken echt vanuit de klant naar onze informatie. Wel-
ke problemen hebben klanten, die wij met onze informa-
tie kunnen oplossen? Zo bieden we klanten iets extra‘s,
toegevoegde waarde. Dat past in ProRails streven naar
meer klantgerichtheid. Om het project te laten slagen, is
ProRailbrede betrokkenheid nodig. Want informatie die
voor de klant logisch bij elkaar hoort, zit hier soms ver-
spreid over tien plekken! Het is dan schatgraven door de
organisatie heen. 18 december was een mooie dag. Mijn
team was compleet. Alle teamleden hadden hun commit-
ment toegezegd: ‘je kunt op me rekenen’. Die toezegging
is ongelooflijk belangrijk. Daar kan ik nu steeds op terug-
grijpen.”
111
Vermelding fotografie
Fotografie Momenten
Ivar Pel, Utrecht
Overige fotografie
Maarten Kleingeld 46, 49, 63
Marijn Kluijfhout 38 (rechts)
Ruud Ploeg 18
Quick Scan! Communicatie 40 (links)
Menno Sabel 33
Wim Salis 39
Gerrit Serne 19
Kees Tabak 61, 62
Ronald Tilleman Cover (midden), 20, 22, 24, 29, 32, 34, 43, 60
Ben Vulkers 38 (links)
Colofon
Publicatie ProRail BV, juli 2009
Tekst ProRail & Nawwara, Amsterdam (Peter Bloemen
en Marjan Derksen)
Ontwerp Boomars, Amsterdam (Frederike Boomars)
Met dank aan
Edwin Lucas, Corine Boon, Frans van Dommelen, Rob
Merrienboer, Wim Roelofs, Cees de Vries, Gert van den
Heuvel, Marja van Minnen, Hans Kanaar, Lidwien Prinssen-
de Pater, Henk Wind, Pierre Eerkens, Bas Leers, Jos Steinen,
Ger Vroemen, Nicole Vroomans, Marc Unger, Eric Thieme,
Jeanette van der Kruk, Evert Hetebrij, Leonie Michies,
Marina Hart Nibbrig en Simone Cijntje.
Jaarv
ersla
g P
roR
ail 2
008 n
on
-stop
in b
eweg
ing
Bezoekadres
Moreelsepark 3
3511 EP Utrecht
Postadres
Postbus 2038
3500 GA Utrecht
www.prorail.nl
> Een jaar vol beweging> 15 opmerkelijke momenten> Aanpakken heeft resultaat
non-stopin beweging
Jaarverslag 2008
PR_JV08_cover.indd 1 25-06-09 (26) 11:59