Jaarverslag 2006 Hanzehogeschool Groningen

Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2006 2

INHOUD JAARVERSLAG 2006

1. ALGEMEEN 3 Voorwoord van het College van Bestuur 3 Bericht van de Raad van Toezicht 5 Kerngegevens 6 De Hanzehogeschool Groningen 9 Strategisch beleid 14 2. ONDERWIJS 19 Resultaten 19 Ontwikkeling onderwijsaanbod 23 Onderwijsvernieuwing 25 ICT en onderwijs 27 Kwaliteitszorg 28 Samenwerking 33 3. STUDENTEN 35 Werving 35 Diversiteit 37 Aansluiting 38 Begeleiding 39 Talentvolle studenten 41 4. KENNISINSTELLING 43 Toegepast onderzoek 43 Lectoraten 45 Contractactiviteiten 52 5. INTERNATIONALISERING 53 6. BEDRIJFSVOERING 57 Financieel beleid 57 Personeel 61 Huisvesting 65 7. JAARREKENING 67 Grondslagen voor de jaarrekening 67 Balans 70 Exploitatierekening 71 Kasstroomoverzicht 72 Toelichting op de balans 73 Toelichting op de exploitatierekening 80 Overige bijlagen 85 8. BIJLAGEN 91 Nevenfuncties leden College van Bestuur 91 Netwerk van strategische partners 92

VOORWOORD VAN HET COLLEGE VAN BESTUUR De Hanzehogeschool Groningen groeit. Het aantal studenten neemt toe en de ontwikkeling van onderwijsinstelling naar een kennisinstelling gaat gepaard met uitbreiding van lectoraten en onderzoeksactiviteiten in de drie kenniscentra en de diverse expertisecentra. Aan de kwaliteit van onderwijs en onderzoek is in 2006 gewerkt volgens de lijnen die we in het strategisch beleidsplan Focus 2010 hebben uitgezet. Speerpunten daarin zijn internationalisering en het uitbouwen van Hanzehogeschool Groningen tot kennisinstelling. Talentontwikkeling en ondernemerschap staan centraal. In 2006 bouwde de Hanzehogeschool Groningen de internationale context van het eigen onderwijs verder uit, binnen het curriculum en in praktijkopdrachten en stages. Onze studenten stimuleren we om een studieonderdeel of stage in het buitenland te doen. Ruim duizend van hen deden dat met enthousiasme. Buitenlandse studenten nodigen we uit om bij de Hanzehogeschool Groningen te komen studeren. Meer dan duizend reguliere studenten met ruim 80 verschillende nationaliteiten wisten onze hogeschool te vinden. Zij leveren op hun beurt een bijdrage aan het internationale karakter van onze onderwijsgemeenschap. Met tientallen organisaties en scholen in het buitenland bestaan duurzame samenwerkingsverbanden. Ook exporteerde de hogeschool in verschillende projecten kennis naar Oeganda, Ghana, Vietnam en Indonesië. Een markant feestelijk hoogtepunt van het afgelopen jaar was de naamgeving en lustrumviering van het Prins Claus Conservatorium. De internationale oriëntatie van het conservatorium heeft zwaar meegewogen bij het verkrijgen van toestemming om de naam te mogen voeren van Prins Claus, de ‘muziekprins’ zoals zijn zoon Willem-Alexander hem eens noemde. Hare Majesteit Koningin Beatrix onthulde een kunstwerk met de beeltenis van Prins Claus, in de ontvangsthal van het Conservatorium. Daarna woonde de koningin het concert bij dat alumni, docenten en studenten van het Prins Claus Conservatorium verzorgden. Op het programma stonden een aantal speciaal voor deze gelegenheid gecomponeerde muziekstukken over teksten uit publicaties van Prins Claus die zijn brede internationale oriëntatie illustreerden. Het concert kreeg één van die teksten mee als motto “Freedom is in the mind, and a free mind can offer a kind of inner peace that cannot be taken away.” Talentontwikkeling en ondernemerschap lopen als een rode draad door onderwijs en onderzoek bij de Hanzehogeschool Groningen. Sinds 2006 kunnen alle studenten een minor Ondernemerschap kiezen die leidt tot het HBO-certificaat Ondernemerschap. Ook biedt de hogeschool ondernemende studenten faciliteiten, onder meer door participatie in ondersteuning van studentondernemingen, en is er binnen het onderwijs en onderzoek royaal aandacht voor ondernemerschap. In de herfst van 2006 ging het programma “Talentontwikkeling” van start en ook in het kader van diversiteit worden talentvolle studenten extra mogelijkheden geboden, zoals bijvoorbeeld in het programma Meester-Gezel waarin de Hanzehogeschool Groningen deelneemt. Het hart van de Hanzehogeschool Groningen als kennisinstituut wordt gevormd door lectoraten en kennis- en expertisecentra. Eind 2006 telde de hogeschool 16 lectoraten; zeven nieuwe lectoraten zijn in voorbereiding. Een groot aantal daarvan is verbonden aan een van de drie kenniscentra. Binnen elk kenniscentrum bundelen verschillende schools en lectoraten hun toegepast onderzoek rond gezamenlijke thema’s in de noordelijke regio. De samenwerking met een groot aantal externe partijen staat borg voor regionale verankering en zorgt voor aanvullende financiering.

1. ALGEMEEN


Het is een teken dat de Hanzehogeschool Groningen succesvol verbindingen legt met bedrijven en organisaties in de regio. Alle medewerkers die met hun inzet en talenten mogelijk maakten dat 2006 een goed jaar werd voor de Hanzehogeschool Groningen willen wij van harte danken voor hun bijdrage. Groningen, juni 2007 Namens het College van Bestuur, drs. Henk J. Pijlman, voorzitter


BERICHT VAN DE RAAD VAN TOEZICHT In 2006 heeft de Raad van Toezicht van de Hanzehogeschool Groningen zeven maal vergaderd. De werkzaamheden van de Raad hadden in de eerste plaats betrekking op zaken als het goedkeuren van de jaarrekening, de (meerjaren)begroting en overige zaken van groot financieel belang, het bespreken van ontwikkelingen bij de schools, de stand van zaken van aanmeldingen, onderwijskwaliteit en accreditaties. Daarnaast heeft de voorzitter van de Raad van Toezicht regelmatig overleg gevoerd met de voorzitter van het College van Bestuur. Het lid van de Raad dat is belast met auditzaken heeft specifiek overleg gevoerd met de controller en de externe accountant. Over de aanpak van de speerpunten ‘ontwikkeling naar kennisinstelling’ en ‘internationalisering’ in het strategisch beleidsplan Focus 2010 is de Raad in de loop van 2006 regelmatig geïnformeerd. De Raad besprak de nota Onderzoeksbeleid, de uitbreiding van het aantal lectoraten, en de plannen om het toegepast onderzoek binnen de hogeschool te concentreren in een selectief aantal kenniscentra. Daarbij kwamen de samenwerkingsverbanden van de lectoraten en kenniskringen met instellingen en bedrijven in de regio aan de orde. Internationaliseringsbeleid stond ook een aantal malen op de agenda van Raadsvergaderingen. De Raad nam kennis van de resultaten van het onderzoek naar internationaliseringscompetenties van de docenten van de hogeschool dat in opdracht van het hogeschoolbrede lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk is uitgevoerd door HanzeConnect. De beleidsnota ‘Verder Kijken’, waarin het internationaliseringsbeleid voor alle geledingen van de hogeschool voor de komende jaren is uitgewerkt, is besproken. De Raad was betrokken bij plannen met grote financiële gevolgen. Dat betrof onder meer de plannen voor de revitalisering van de contractorganisatie HanzeConnect. Omdat de hogeschool het afgelopen jaar een aanzienlijke groei heeft gerealiseerd die - gezien de trend - vraagt om aanpassing van de huisvestingsplannen, is er overleg met de Raad geweest over nieuw- en verbouw. Ook heeft de Raad met het College gesproken over de mogelijkheden om te komen tot een concentratie van de kunstopleidingen en de keuze voor een daarbij aansluitende huisvesting. De Raad is geïnformeerd over de implementatie van functieordening binnen de hogeschool in 2006, waarvoor in het vorige verslagjaar de voorbereidingen waren getroffen in overleg tussen College van Bestuur en HMR. De voorzitter van de Raad van Toezicht was als juryvoorzitter dit jaar nauw betrokken bij de toekenning van de Hannie Schaftprijs, uitgereikt bij de opening van het hogeschooljaar. Tot genoegen van de jury was de keus voor een winnaar niet makkelijk door de brede variatie aan excellente werkstukken die voor de prijs in aanmerking kwamen. De Raad stelt het zeer op prijs dat talentvolle studenten én medewerkers worden uitgedaagd om zich voor dit soort competities in te zetten. Een gelauwerde student of docent is een kroonjuweel voor een hogeschool. De Raad van Toezicht spreekt zijn waardering uit voor de inzet, betrokkenheid en samenwerking van alle medewerkers die onderwijs, onderzoek en ondernemerschap bij de Hanzehogeschool Groningen in 2006 mogelijk maakten. De Raad dankt hen allen. Groningen, juni 2007 Namens de Raad van Toezicht, mr. T. S. Plas, voorzitter


KERNGEGEVENS

Kerngegevens Hanzehogeschool Groningen 2006 2005 2004

Studenten aantallen

inschrijvingen 21.437 20.408 19.206

instroom 6.248 6.171 5.768

afgestudeerden 3.336 3.445 3.499

buitenlandse studenten 1.021 1.179 1.168

uitwisseling naar Nederland 329 439 374

uitwisseling naar buitenland 265 250 290

Medewerkers aantallen

in aantal 2.357 2.245 2.096

in fte 1.656 1.547 1.450

Financiële resultaten alle bedragen * 1.000 �

baten 151.733 142.377 138.005

lasten 149.357 142.368 136.360

resultaat 2.376 9 1645

Kerngegevens schools 2006 studenten afgestudeerden instromers

buitenlandse

studenten

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 654 109 196 33

Academie voor Gezondheidsstudies 2.391 342 695 133

Academie voor Sociale Studies 1.633 263 548 8

Academie voor Verpleegkunde 1.240 239 401 7

Instituut voor Bedrijfskunde 2.217 370 662 2

Instituut voor Communicatie & Media 1.780 173 451 101

Instituut voor Engineering 1.269 248 357 34

Instituut voor Facility Management 1.015 184 256 47

Instituut voor Financieel Economisch Management 1.147 179 284 7

Instituut voor Informatie- en Communicatie Technologie 766 185 210 7

Instituut voor Life Science & Technology 423 42 136 9

Instituut voor Marketing & Management 1.554 236 442 6

Instituut voor Rechtenstudies 1.076 96 383 2

Instituut voor Sportstudies 1.353 214 407 1

International Business School 799 120 237 501

Pedagogische Academie 839 140 252 3

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 897 148 247 40

School of Performing Arts 384 48 84 80

totaal 21.437 3.336 6.248 1.021


Overzicht schools en opleidingen Bacheloropleidingen Naam school Opleidingen Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek

Bouwkunde Civiele techniek Autonome Beeldende Kunst Docent Beeldende Kunst en Vormgeving Vormgeving

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving - Academie Minerva - Academie voor Popcultuur Muziek

Vormgeving Academie voor Gezondheidsstudies Fysiotherapie

Logopedie Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken Mondzorgkunde Voeding & Diëtetiek

Academie voor Sociale Studies Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Sociaal Pedagogische Hulpverlening Toegepaste Psychologie

Academie voor Verpleegkunde Verpleegkunde (HBO-V) Instituut voor Bedrijfskunde Management Economie en Recht

Personeel & Arbeid Vastgoed & Makelaardij

Instituut voor Communicatie & Media Communicatie International Communication Communicatiesystemen Informatiedienstverlening en -management

Instituut voor Engineering Elektrotechniek Human Technology Technische Bedrijfskunde Werktuigbouwkunde

Instituut voor Facility Management Facility Management International Facility Management

Instituut voor Financieel Economisch Management Accountancy Bedrijfseconomie Financial Services Management Fiscale Economie

Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie

Bedrijfskundige Informatica Informatica Technische Informatica

Instituut voor Life Science & Technology Bio-informatica Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek Chemie Chemische Technologie


Naam school Opleidingen Instituut voor Marketing & Management Commerciële Economie

Food & Business International Business & Management Small Business & Retail Management

Instituut voor Rechtenstudies HBO-Rechten Sociaal Juridische Dienstverlening

Instituut voor Sportstudies Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding Sport, Gezondheid en Management

International Business School International Business and Management Studies Internationale Betriebswirtschaft

Pedagogische Academie Lerarenopleiding Basisonderwijs Docent Dans Dans

School of Performing Arts - Dansacademie Noord-Nederland - Prins Claus Conservatorium Docent Muziek

Muziek Masteropleidingen en voortgezette opleidingen Masteropleidingen Voortgezette opleidingen Advanced Nursing Practice Architectuur Executive MBA MBA International Business and Management Physician Assistant Real Estate HanzeConnect voert de MSc Accounting and Finance uit, die is geaccrediteerd bij de Open Universiteit Nederland

MFA IME Interactive Media and Environments MFA Schilderkunst MFA Theatervormgeving


DE HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN Missie De Hanzehogeschool Groningen leidt ondernemende, maatschappelijk verantwoordelijke en internationaal georiënteerde professionals op en draagt bij aan de kenniscirculatie in Noord-Nederland. Deze missie komt voort uit de identiteit als brede en diverse hogeschool en maatschappelijke onderneming. De centrale waarden die hierbij horen zijn:

• individuele ontplooiing;

• respect en actieve tolerantie;

• ondernemend, praktijkgericht en nuchter;

• verantwoordelijk en duurzaam. Vanuit deze centrale waarden wil de Hanzehogeschool Groningen een bijdrage leveren aan de professionele beroepsbeoefening in de (Noord-)Nederlandse kennissamenleving. De hogeschool doet dat op diverse manieren:

• door studenten op te leiden tot beroepsbeoefenaars op hbo-niveau;

• door werkende professionals na- en bijscholing te bieden zodat hun competenties actueel blijven en worden uitgebreid;

• door werknemers in bedrijven en instellingen die geen hbo-diploma hebben, maar daartoe wel de potentie hebben, op te leiden tot hbo-niveau;

• door samen met bedrijven en instellingen te werken aan kennistoepassing en innovatie. De Hanzehogeschool Groningen onderscheidt zich van andere hogescholen door de veelkleurigheid en het eigen gezicht van de schools, de sterke nadruk op internationalisering en de directe band met de noordelijke regio. Profiel De Hanzehogeschool Groningen is een internationaal georiënteerd kennisinstituut dat de individuele student ruime mogelijkheden voor passend voltijd-, deeltijd en duaal onderwijs biedt. Voor professionals levert de hogeschool postinitieel onderwijs en voor bedrijven waardevolle kennis voor kennistoepassing en innovatie. De thuisbasis van de Hanzehogeschool Groningen is studentenstad Groningen. De hogeschool richt zich op de noordelijke regio – Groningen, Friesland en Drenthe - en als het zinvol is ook daarbuiten. Ondernemerschap speelt binnen de verdere ontwikkeling van de hogeschool als kennisinstituut een belangrijke rol. Op dit terrein worden vele initiatieven ontplooid en ondernemerschap bij studenten wordt gestimuleerd en actief ondersteund. De Hanzehogeschool Groningen krijgt als opleidingsinstituut veel waardering. Dit blijkt ondermeer uit prijzen en beurzen die studenten ten deel vallen. Zo kregen in 2006 twee Duitse studentes van het Instituut voor Communicatie & Media van de Hanzehogeschool Groningen een Huygens Scholarship voor getalenteerde studenten en ontving een student van het Prins Claus Conservatorium een Fullbright Graduate beurs. Geschiedenis In 1798 werd het eerste instituut opgericht dat een ononderbroken lijn heeft met de huidige Hanzehogeschool Groningen. In januari 1798 gingen de lessen van start in de Oude Kijk in ’t Jatstraat waar onderwijs gegeven werd in 'Teken-, Bouw- en Zeevaartkunde mitsgaders andere daartoe betrekkelijke wetenschappen'. Dertig jaar later gebruikte dit instituut voor het eerst de naam Academie Minerva.


Deze ontstaansgeschiedenis is exemplarisch voor de vele andere instituten die als voorganger van de Hanzehogeschool Groningen gelden. Begin jaren tachtig bestonden er in de stad Groningen niet minder dan 24 instellingen voor hoger beroepsonderwijs. In 1986 gingen 16 daarvan samen op in de Rijkshogeschool Groningen. Dit was de eerste hogeschool 'nieuwe stijl' in Nederland. Kort na het ontstaan van de Rijkshogeschool Groningen volgde een tweede fusie in het Groninger hoger onderwijs. Deze fuseerde nog eens zes jaar later met de Rijkshogeschool Groningen tot ‘Hanzehogeschool, Hogeschool van Groningen’, die in 1999 haar naam wijzigde in de huidige: 'Hanzehogeschool Groningen'.


Structuur van de organisatie Organogram


Samenstelling bestuurlijke organisatie Raad van Toezicht College van Bestuur

dhr. mr. T.S. Plas, voorzitter dhr. drs. H.J. Pijlman, voorzitter dhr. J. Emmelkamp mw. drs. M.C.J. van Os–Schaap, vice%voorzitter mw. I.G.C. Faber MBA dhr. drs. W. Wieling, lid dhr. U. Kleinhuis RA dhr. prof. dr. R. van Schilfgaarde dhr. K. van Twist

Stafbureaus en bedrijven Directeuren

Administratief Bedrijf dhr. drs. M.C.J.M. Verheijen Facilitair Bedrijf dhr. ir. H. de Zeeuw Financieel Economische Zaken dhr. drs. K. van der Wal Marketing & Communicatie dhr drs. A. Nimis (per 1 maart) Onderwijszaken dhr. drs. J.L.H. Degenaar Personeel & Organisatie dhr. drs. S.A.M van der Zee

Schools Deans

Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek

mw. drs. E.M.T. Ardon-Visser

Academie voor Gezondheidsstudies mw. G. Steendam Academie voor Sociale Studies dhr. dr. H. de Ruiter (per 1.9.06) Academie voor Verpleegkunde mw. J. Bijma Instituut voor Bedrijfskunde mw. mr. H.J.E. van Balen Instituut voor Communicatie & Media mw. E.C.M. Landman Instituut voor Engineering dhr. ir. G. Kuiken Instituut voor Facility Management dhr. drs. H. Boonstra Instituut voor Financieel Economisch Management dhr. drs. F.J. Bangma Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie dhr. dr. ir. J.H.G. van Pol Instituut voor Life Science & Technology dhr. drs. R.J. van Linschoten Instituut voor Marketing & Management dhr. drs. F.M.A.A. Donders Instituut voor Rechtenstudies mw. mr. T. Faber-Remmelts Instituut voor Sportstudies dhr. A.C. van der Tuuk International Business School dhr. drs. P. N. Ganzeboom Pedagogische Academie mw. drs. M. R. Ketz

dhr. C. Fictoor School of Performing Arts Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving mw. drs. P. de Vries a.i. (per 1 december)

Contractorganisatie HanzeConnect Directeur Mw. A.H Wösten-Kreeft (per 1.9.06)

Hogeschoolmedezeggenschapsraad (vanaf 1 september)

Personeelsleden Studentleden

Inge Bakker Nadia Amraoui Lammert Been Egbert de Boer Henk van Essen Erik Jan Braam Martin Kramer Gerda van Galen Nico Marsman Koen de Groot Sadhna Oediet Doebé Joost Hoogesteger Dirk Sijbesma Kristel Jeuring Lieuwe Terpstra Mino I. Kasanwidjojo Mieke Uges Brenda Oosterheerd


Medezeggenschap De hogeschool kent een Hogeschoolmedezeggenschapsraad (HMR), achttien Schoolmedezeggenschaps-raden (SMR) en een Dienstenraad (DR, voor medewerkers van stafbureaus, bedrijven en HanzeConnect). In mei 2006 zijn de verkiezingen van deze raden gehouden. De nieuw verkozen leden zijn op 1 september in een gezamenlijke bijeenkomst geïnstalleerd.


STRATEGISCH BELEID In 2005 is het strategisch beleidsplan van de Hanzehogeschool Groningen voor de periode 2005-2008 vastgesteld onder de naam Focus 2010. De strategische doelen van de hogeschool – ontwikkeling tot kennisinstelling en internationalisering – komen voort uit de vraag van de samenleving en sluiten aan op de belangrijkste thema’s in het landelijke Hoger Onderwijs en Onderzoek Plan (HOOP). Focus 2010 bepaalt het beleid van de hogeschool tot aan 2009 wanneer een nieuw landelijk Hoger Onderwijs en Onderzoek Plan verschijnt. Op basis van Focus 2010 hebben de schools in 2005 hun eigen strategische beleidsplannen geschreven. Deze plannen geven weer hoe de schools ieder op hun eigen wijze bijdragen aan de gemeenschappelijke doelen van de hogeschool. Ook zijn de activiteiten voor de komende jaren benoemd. In 2006 is de uitvoering van deze beleidsplannen gestart. Doelen Voor de periode 2005-2008 laat de missie van de hogeschool zich vertalen in twee strategische doelen:

• De Hanzehogeschool Groningen ontwikkelt zich binnen de noordelijke regio door van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. Dit betekent dat de Hanzehogeschool Groningen: - een toonaangevende noordelijke leverancier is van kwalitatief hoogwaardige professionals die

met succes hun weg vinden in de maatschappij; - een stevige positie heeft als partner in kennistoepassing en innovatie; - een stevige positie heeft als aanbieder van postinitieel onderwijs; - een belangrijke maatschappelijke rol in de regio vervult.

• De Hanzehogeschool Groningen opereert vanuit internationaal perspectief. Dit betekent dat de Hanzehogeschool Groningen: - de internationale context in alle onderwijsactiviteiten heeft verankerd; - een internationale omgeving biedt aan studenten; - kennis exporteert.

De in 2005 ontwikkelde plannen zijn in 2006 verder geïmplementeerd en moeten in 2008 tot bovenstaande doelen leiden. Besturingssystematiek De Hanzehogeschool Groningen heeft met het programma Besturingssystematiek veel aandacht besteed aan resultaatgericht werken en een eenduidige en transparante manier van besturen. Via dit programma zijn processen en hulpmiddelen in kaart gebracht en ontwikkeld die resultaatgericht sturen mogelijk maken op basis van de cyclus plan, do, check, act. De processen zijn onderdeel van de planning- en controlcyclus. De hulpmiddelen zijn onder andere een managementdashboard, managementovereenkomsten, managementrapportages, formats voor plannen en een lexicon. Op basis van de gestelde doelen bepaalt de hogeschool streefwaarden (prestatie-indicatoren) om te kunnen meten of de doelen gehaald worden. De resultaten worden bijgehouden in het managementdashboard van de hogeschool en meegenomen in managementovereenkomsten en managementrapportages.

Resultaten Het jaar 2006 was het tweede jaar waarin het strategisch beleidsplan tot uitvoering kwam. Hieronder staat een overzicht van doelen waarbij de hogeschool streefwaarden had geformuleerd in het verslagjaar. De positie in de Keuzegids is beïnvloed doordat het om méér hogescholen ging.


Overzicht doelen en resultaten Hanzehogeschool Groningen 2006

Kennisinstelling Internationaal perspectief

toonaangevende leverancier van

professionals

internationale omgeving

streefcijfer marktaandeel 5,4% aantal buitenlandse studenten

realisatie 2006 5,8% streefcijfer groei * 10%

realisatie 7%* ten opzichte van 1999

aantallen opleidingen

bachelors ** 55

masters 7

associate degree 1

positie keuzegids 2004 40

positie keuzegids 2005 34

positie keuzegids 2006 42** croho geregistreerd

accreditaties

aangevraagd 5

verkregen 5

stevige positie als partner in kennistoepassing en innovatie

omzetverwachting HanzeConnect 10,5 M€

realisatie 10,9 M€

aantal lectoraten 16

Onderwijs Financiën

streefcijfer rendement afgestudeerden 48% streefcijfer solvabiliteit 0,35

realisatie 51% realisatie 0,38

Personeel

streefcijfer verzuim 5,5%

realisatie 4,1%

Strategische doelen

Bedrijfsvoering

Bij het realiseren van de strategische doelen wordt ten aanzien van de bedrijfsvoering een aantal belangrijke resultaten gevolgd. De Hanzehogeschool Groningen presteert op het gebied van de personele en financiële doelen boven verwachting: het verzuim daalt en de solvabiliteit stijgt.


Ten aanzien van de doorontwikkeling naar kennisinstelling in de regio zijn onder meer de volgende resultaten behaald:

• De Hanzehogeschool Groningen is de grootste en breedste hogeschool in het Noorden. Het totale aantal inschrijvingen groeide met 5% tot een totaal aantal van 21.437 studenten. Daarmee heeft de hogeschool een groeiend marktaandeel van 5,8% in 2006.

• Er zijn nieuwe Hanze kenniscentra gestart om de uitwisseling en innovatie van kennis te versterken: het Energie Kenniscentrum en het Kenniscentrum Zorg, Welzijn, Sport & Educatie (CARI). Er zijn voorbereidingen getroffen voor het Kenniscentrum Ondernemerschap .

• Er zijn diverse nieuwe (vormen van) opleidingen gestart en voorbereid.

• Alle vijf aangevraagde accreditaties voor bacheloropleidingen zijn in 2006 toegekend.

• De hogeschool biedt zes geaccrediteerde masteropleidingen aan, en voert de MSc Accounting and Finance uit, die is accrediteerd bij de Open Universiteit Heerlen.

• Samen met de universiteit wordt er in UHG-verband onder meer gewerkt aan schakelprogramma’s om de doorstroom tussen hogeschool en universiteit te bevorderen. Die doorstroom is, met 16,8%, het hoogste van het land.

• Bij de contractorganisatie, HanzeConnect, liepen in 2006 meerdere adviestrajecten om regionale bedrijven te versterken en worden uiteenlopende vormen van postinitieel onderwijs aangeboden. In 2006 volgden ongeveer 1.500 mensen hier een opleiding.

Ten aanzien van het opereren vanuit internationaal perspectief zijn de volgende resultaten behaald:

• Er studeerden ruim 1.000 buitenlandse studenten bij de hogeschool en een kleine 1.000 studenten van de hogeschool gingen naar het buitenland voor studie of stage.

• Van het streven naar een groei van tien procent werd zeven procent gerealiseerd.

• Er werd in diverse (ontwikkelingssamenwerkings)projecten kennis geëxporteerd naar Oeganda, Ghana, Vietnam en Indonesië. De hogeschool heeft acht projecten in uitvoering met een gezamenlijke waarde voor de hogeschool van ongeveer € 2,3 miljoen.

• Opleidingen hebben plannen uitgevoerd om het curriculum af te stemmen op de internationale beroepspraktijk.

Centrale beleidsruimte De Hanzehogeschool Groningen stelt budget voor projecten beschikbaar via de centrale strategische beleidsruimte (CSBR). Hieruit kunnen schools, stafbureaus en bedrijven projecten aanvragen die een relatie hebben met strategisch beleid. Deze projecten worden geheel of gedeeltelijk gefinancierd vanuit CSBR-gelden.


In 2006 werd voor de volgende projecten het volgende geld benut:

CSBR9projecten 2006 alle bedragen in €

brede bachelor 1.280.200

kwaliteitsimpuls opleidingen 264.000

nieuwe opleidingen 376.100

Onderwijsontwikkeling 644.800

Kennisinstelling 367.500

Overige projecten 244.100

Totaal 3.176.700 De brede bachelor is in het verslagjaar door een groot aantal bacheloropleidingen gebruikt. De kwaliteitsimpuls werd benut binnen de opleidingen van Academie Minerva, de Academie voor Popcultuur, het Instituut voor Facility Management en de Pedagogische Academie. Binnen de nieuwe opleidingen is aandacht besteed aan de masteropleiding Physician Assistant, de bacheloropleidingen International Communication en HBO Toegepaste Psychologie, en masteropleidingen bij Prins Claus Conservatorium. In het kader van onderwijsontwikkeling werden gelden ingezet voor de revitalisering van het deeltijdonderwijs, EVC en assesment, toetsbeleid, ICT en onderwijs. De kwaliteitsimpuls voor het speerpunt kennisinstelling werd gericht op het Kenniscentrum Energie, op toekomstvast bouwen en op vergroting van kennisoverdracht en kenniscirculatie. Binnen de overige projecten stonden internationalisering, werving in Duitsland, studieondersteuning, Pandia en een training beoordelen en belonen centraal. Governance In het verslagjaar is de branchecode governance, die in 2005 is voorbereid, vastgesteld en doorvertaald in beleid. Er is een instrumentarium ontwikkeld dat naast de branchecode is gehouden. De door de Hanzehogeschool Groningen gehanteerde definitie van governance luidt: ‘Het waarborgen van de onderlinge samenhang van de wijze van sturen, beheersen en toezicht houden van de organisatie, gericht op een efficiënte en effectieve realisatie van beleidsdoelstellingen, en het daarover op een open wijze communiceren en verantwoording afleggen ten behoeve van belanghebbenden.’ Het instrumentarium bestaat uit 23 onderdelen, van arboreglement tot en met treasury. Uit die vergelijking is gebleken dat de Hanzehogeschool Groningen de zaken goed op orde heeft en dat slechts enkele aanpassingen en aanscherpingen nodig waren. Dit heeft in 2006 geleid tot enkele wijzigingen in de statuten en het huishoudelijk reglement. Daarmee zijn deze gemoderniseerd en up-to-date gebracht. Tevens is een klokkenluidersregeling voor studenten en medewerkers toegevoegd. Ook is het risicomanagement op een andere manier in de organisatie ingebed zodat instellingsbreed betere risicoafwegingen gemaakt kunnen worden. Eind 2006 is een stuurgroep Governance en Risicomanagement ingesteld waarin alle geledingen van de instelling vertegenwoordigd zijn. Deze stuurgroep houdt zich bezig met het verder ontwikkelen van hogeschoolbreed beleid.


RESULTATEN De doelstelling van de Hanzehogeschool Groningen ten aanzien van de positie op de onderwijs-markt is behoud van marktaandeel voor initieel onderwijs en vergroting van het marktaandeel voor deeltijd en duaal onderwijs. Aan deze doelstelling is in het verslagjaar ruimschoots voldaan. Marktaandeel Het marktaandeel van de Hanzehogeschool Groningen voor de voltijdmarkt was in 2006 6,47% en is daarmee gestegen ten opzichte van 2005. Ook het marktaandeel voor deeltijdonderwijs is iets toegenomen tot 3,06%. Het marktaandeel voor duaal onderwijs is relatief sterk gestegen, van 2,98% tot 3,42%, maar het gaat bij deze onderwijsvorm om lage absolute aantallen.

Marktaandeel inschrijvingen 2006 2005 2004

Voltijd 6,47% 6,40% 6,28%

Deeltijd 3,06% 2,97% 2,85%

Duaal 3,42% 2,98% 2,28%

Masters 2,95% 2,64% 2,05%

Totaal 5,79% 5,67% 5,49%

Ontwikkeling inschrijvingen In 2006 is de studentenpopulatie van de Hanzehogeschool Groningen met 5% gegroeid tot een totaal aantal van 21.437 studenten. Het aantal inschrijvingen voor voltijdonderwijs groeide met 5,3%.

verdeling

aantal % aantal % aantal %

Voltijd 19.093 89,1 18.132 88,8 17.045 88,7

Deeltijd 1.933 9,0 1.927 9,4 1.898 9,9

Duaal 411 1,9 349 1,7 263 1,4

200420052006

Groeipercentages

aantal % aantal % aantal %

Voltijd 19.093 5,3 18.132 6,4 17.045 6,2

Deeltijd 1.933 0,3 1.927 1,5 1.898 -10,0

Duaal 411 17,8 349 32,7 263 27,1

21.437 5,0 20.408 6,3 19.206 4,6

20042006 2005

2. ONDERWIJS


groeicijfers vooropleiding 2006 2005 2004

Havo 5% 7% 5%

Vwo -1% -3% -6%

Mbo 7% 8% 10%

Overig 6% 5% 5%

Totaal 5% 4% 5%

groei: procentuele groei inschrijvingen ten opzichte van het voorgaande jaar bron: HSA/kengetallen Bij de instroom naar vooropleiding stijgt het aantal havisten met 5%. Het aantal vwo'ers daalde licht. Het beleid van de hogeschool is meer mbo'ers te laten instromen. Dit is in 2006 gerealiseerd. De betrekkelijk grote schommelingen in de instroom van mbo'ers worden voor een belangrijk deel verklaard uit herstructurering in het mbo in de afgelopen jaren. Daardoor fluctueert het absolute aantal mbo'ers sterk. Tabel instroom school Instroom schools 2.006 groei 2005 groei 2004 groei

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 196 -4% 204 -10% 226 3%

Academie voor Gezondheidsstudies 695 -2% 709 12% 635 2%

Academie voor Sociale Studies 548 20% 457 -2% 466 21%

Academie voor Verpleegkunde 401 7% 374 18% 317 8%

Instituut voor Bedrijfskunde 662 10% 602 22% 495 5%

Instituut voor Communicatie & Media 451 -19% 554 19% 464 18%

Instituut voor Engineering 357 0% 358 -13% 411 0%

Instituut voor Facility Management 256 -10% 283 6% 266 9%

Instituut voor Financieel Economisch Management 284 -1% 286 17% 245 -19%

Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie 210 -5% 222 -4% 231 26%

Instituut voor Life Science & Technology 136 8% 126 -2% 129 33%

Instituut voor Marketing & Management 442 6% 418 20% 349 -3%

Instituut voor Rechtenstudies 383 -1% 386 13% 343 62%

Instituut voor Sportstudies 407 4% 392 -6% 415 8%

International Business School 237 -10% 262 6% 247 -5%

Pedagogische Academie 252 24% 203 -7% 219 3%

School of the Arts 331 -1% 335 8% 310 -1%

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 247 14% 217

School of Performing Arts 84 -29% 118

Totaal 6.248 1% 6.171 7% 5.768 7%groei: procentuele groei ten opzichte van het voorgaande jaar Bij de instroom naar schools zijn de stijgingen en dalingen veelal te verklaren uit het starten of afbouwen van opleidingen en landelijke trends. De grote stijgingen bij de Pedagogische Academie en de Academie voor Sociale Studies zijn groter dan in het landelijke beeld. Toelating fixus9opleidingen In het studiejaar 2006-2007 was er een instellingsfixus voor de opleidingen Fysiotherapie, Mondhygiëne en Sport, Gezondheid & Management (SGM), waarbij Fysiotherapie en SGM een


decentrale selectie hebben gehanteerd. Voor die opleidingen hebben deze opleidingen een bepaald percentage van de opleidingsplaatsen zelf studenten geselecteerd aan de hand van specifieke selectiecriteria. Het percentage (numerus fixus gedeeld door aantal gegadigden voor de loting) van de aangemelde studenten dat met de studie is gestart was 74% bij Fysiotherapie (285 plaatsen), 86% bij Mondhygiëne (51 plaatsen) en 63% bij voltijd SGM (140 plaatsen). Studierendementen De studieduur bij zowel de uitvallers van de propedeusefase als van studenten die de propedeuse halen neemt af, mede door toename van het aantal bindend studieadviezen. De studieduur van de afgestudeerden is iets toegenomen, hoewel er geen trendbreuk is te zien. De studieduur is al enkele jaren stabiel: rond de vijftig maanden. Tabel studierendement voltijd

Studierendement 2006 2005 2004

Propedeuse uitval (na 3 jaar) 35% 37% 36%

Propedeuse examen (na 3 jaar) 62% 60% 61%

Totaal uitval (na 5 jaar) 47% 45% 44%

Afgestudeerden (na 5 jaar) 45% 48% 48%

bron: HSA/kengetallen Tabel studievoortgang

Studievoortgang 2006 2005 2004

Uitval

Hoofdfase 5% 6% 6%

Propedeuse 10% 10% 10%

Studieduur (in maanden)

Uitval propedeuse 11 12 12

Behalen propedeuse 17 17 17

Afstuderen 50 49 50

Staartstudenten

Percentage 6% 5% 5%

Duur (jaar) 5,9 5,8 5,7

duur: inschrijfduur behalve bij staartstudenten (bekostigingsduur)

peildata:ultimo schooljaar


Tabel studievoortgang per school

2006

percentage studieduur in jaren

Studievoortgang schools 2006

uitva

ller

s pro

ped

euse

uitva

ller

s hoofd

fase

staa

rt9

studen

ten

uitva

l pro

ped

euse

beh

alen

pro

ped

euse

bij a

fstu

der

en

staa

rt9

studen

ten

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 18% 3% 9% 1,2 1,3 3,9 6,3

Academie voor Gezondheidsstudies 9% 2% 3% 0,9 1,4 3,9 5,4

Academie voor Sociale Studies 11% 8% 3% 0,8 1,3 4,1 5,7

Academie voor Verpleegkunde 11% 4% 2% 0,8 1,4 3,6 5,5

Instituut voor Bedrijfskunde 8% 4% 7% 0,8 1,2 4,2 5,8

Instituut voor Communicatie & Media 14% 4% 7% 1,0 1,4 4,4 5,9

Instituut voor Engineering 9% 3% 5% 0,9 1,5 4,0 6,0

Instituut voor Facility Management 9% 2% 7% 1,0 1,4 4,0 5,9

Instituut voor Financieel Economisch Management 8% 6% 11% 1,0 1,2 4,7 6,2 Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie 13% 4% 5% 0,8 1,0 4,1 5,8

Instituut voor Life Science & Technology 13% 6% 7% 1,0 1,4 4,2 6,7

Instituut voor Marketing & Management 12% 5% 8% 1,0 1,4 4,5 6,1

Instituut voor Rechtenstudies 13% 10% 4% 0,8 1,7 3,8 6,0

Instituut voor Sportstudies 13% 7% 4% 0,9 1,5 4,1 5,8

International Business School 13% 4% 5% 1,0 1,2 4,4 6,2

Pedagogische Academie 9% 4% 5% 0,9 1,4 4,0 5,7

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 5% 8% 4% 1,1 1,2 4,4 5,5

School of Performing Arts 3% 5% 5% 1,7 1,9 4,3 6,0

Hanzehogeschool Groningen 10% 5% 6% 0,9 1,4 4,1 5,9

bron: dashboard/HSA; stand aug 2006

uitval propedeuse is tov totale populatie


ONTWIKKELING ONDERWIJSAANBOD In 2006 zijn verschillende opleidingen gestart en voorbereid. De Hanzehogeschool Groningen ontwikkelt nieuwe bachelor- en masteropleidingen wanneer daar gebleken behoefte aan is. De hogeschool neemt een voorzichtige houding in als het gaat om het aanvragen van nieuwe opleidingen. Dit vanwege de ontwikkelingen op het gebied van de brede bachelor en de major-minorstructuur, alsook de terughoudendheid van de beoordelende instanties in het honoreren van nieuwe verzoeken. Daarnaast is de regie die de hogeschool voert op het ontwikkelen van nieuwe opleidingen aangescherpt; de voorbereiding vindt in overleg met het College van Bestuur plaats binnen de schools en het College van Bestuur beslist. Gestart in 2006 Airline Pilot & Management In samenwerking met de KLM Flight Academy in Eelde is de Hanzehogeschool Groningen in 2006 de opleiding Airline Pilot & Management gestart. Studenten starten met een mix van Technische Bedrijfskunde en Engineering aan de hogeschool. Daarna beginnen ze met de vliegopleiding bij de KLM Flight Academy in Eelde en in Arizona. De gecombineerde vierjarige opleiding levert het diploma Bachelor of Engineering en het Europese brevet voor verkeersvlieger op. Voor studenten met vooropleiding mbo is dit de enige route om een vliegbrevet te verkrijgen. Deze opleiding betekent niet alleen een verrijking voor de reguliere opleiding Technische Bedrijfskunde, maar ook voor het kennisinstituut Hanzehogeschool Groningen in zijn geheel. Door deze samenwerking wordt bijgedragen aan het streven van de overheid om meer instroom te realiseren in techniekopleidingen. In 2006 schreven achttien studenten zich voor deze opleiding in. Deeltijdopleiding Vastgoed & Makelaardij In het verslagjaar is een deeltijdvariant van de opleiding Vastgoed & Makelaardij gestart. Er bleek behoefte te zijn aan een deeltijdopleiding voor de vastgoedbranche. De opleiding is opgezet in samenwerking met de opleidingstak van de NVM: de NVM SOM. De opleiding richt zich op mensen met relevante praktijkervaring. Zij kunnen de opleiding binnen drie jaar afronden. Een vierjarige variant is ook mogelijk. Achttien mensen gingen in 2006 met deze deeltijdopleiding van start. Master Real Estate Het Instituut voor Bedrijfskunde en HanzeConnect hebben in 2006 een Nederlandstalige masteropleiding Real Estate voorbereid. Het is een praktische opleiding voor mensen die werkzaam zijn in de vastgoedsector. Deze master onderscheidt zich van de bestaande masters door een andere didactische aanpak (met geconcentreerde cursusmodulen), een concurrerende prijsstelling en expliciete aandacht voor ‘wonen’. Associate degree Personeel & Arbeid In september 2006 is het Instituut voor Bedrijfskunde gestart met een pilot met een Associate degree (Ad) voor Personeel & Arbeid (deeltijd). Dit is een tweejarig programma dat deel uitmaakt van de hbo-bacheloropleiding Personeel & Arbeid. Het programma sluit af met een afzonderlijk diploma, de Associate degree. Deze nieuwe opleidingsvorm is vooral gericht op mbo-studenten of werkenden die een vierjarige opleiding te lang vinden. Na het behalen van de Associate degree kan de student indien gewenst later in twee jaar zijn hbo-bachelor afmaken bij de hogeschool. De opleiding startte met veertig deelnemers.


Voorbereid in 2006 Eind 2006 heeft de Hanzehogeschool drie aanvragen gedaan voor een pilot met een Associate degree. Deze aanvragen zijn toegekend en betreffen de voltijdopleidingen: Ad Muziek (bij het Prins Claus Conservatorium), Ad Praktijkondersteuner in de Zorg (bij de Academie voor Verpleegkunde) en de Ad Sport, Gezondheid en Management (bij het Instituut voor Sportstudies). Toegepaste Psychologie De Hanzehogeschool Groningen start in februari 2007 met de hbo-bacheloropleiding Toegepaste Psychologie. Na een zorgvuldige voorbereiding heeft de Hanzehogeschool Groningen samen met Fontys Hogescholen en de Hogeschool Leiden in 2005 een aanvraag ingediend voor deze nieuwe hbo-opleiding bij de NVAO. Voor volgende studiejaren wordt ook gedacht aan het opstarten van een deeltijdopleiding.


ONDERWIJSVERNIEUWING De onderwijsvernieuwing binnen de Hanzehogeschool Groningen bouwt voort op de onderwijsvisie en de kaders die binnen de Hanzehogeschool Groningen zijn ontwikkeld1. In het jaar 2005/2006 heeft opnieuw een evaluatie plaatsgevonden van de implementatie van de onderwijskaders. In de rapportage hierover, met als titel “Haven in zicht2”, werd op hoofdpunten geconcludeerd dat de onderwijskaders binnen de schools inmiddels vergaand zijn ingevoerd. Brede bachelors Binnen de schools is verder gewerkt aan plannen voor verbreding van bestaande opleidingen. Daarbij krijgen gemeenschappelijke domeincompetenties meer nadruk en worden gemeenschappelijke (keuze-)onderdelen ontwikkeld. Een bredere oriëntatiefase in de propedeuse met flexibele overstapmogelijkheden en nieuwe uitstroommogelijkheden (differentiaties, specialisaties, majors) die aansluiten bij actuele behoeften in het werkveld zijn de belangrijkste resultaten. Per school zijn keuzen gemaakt in aansluiting bij de mogelijkheden en ontwikkelingen in het werkveld. Uit een rapportage in maart 2006 bleek dat de uitvoering van projectplannen Brede Bachelor binnen de meeste schools volgens plan verloopt. Binnen sommige schools (IBS, Gezondheidsstudies, Sociale Studies, LST) is enige vertraging ontstaan waarbij de te behalen resultaten echter niet in het geding zijn. Major9minorstructuur De Hanzehogeschool Groningen voert een major-minorstructuur in binnen het voltijd onderwijs. Daarbij kunnen alle studenten een vrije keuze maken uit het minoraanbod van de hogeschool. Een minor is een samenhangend, afgerond programma van dertig studiepunten dat bedoeld is als verbreding ten opzichte van de major. De rapportage Haven in Zicht laat zien dat vrijwel alle opleidingen per september 2006 een major-minorstructuur hebben ingevoerd of zijn gestart met de invoering daarvan. Alleen de opleidingen in de Kunsten (uitgezonderd de Academie voor Popcultuur) hebben (nog) niet voor een major-minorstructuur gekozen. In 2006-2007 konden studenten kiezen uit een aanbod van meer dan veertig minors die instellingsbreed werden aangeboden. Of studenten daadwerkelijk een minor konden volgen, was mede afhankelijk van de fase van invoering van de major-minorstructuur binnen hun opleiding. Ook is het volgen van een (verbredende) minor niet verplicht. Studenten kunnen in plaats van een minor kiezen voor een (extra) specialisatieprogramma binnen de eigen opleiding of voor een vrij keuzepakket van keuzeblokken en keuzemodules binnen de hogeschool. Ongeveer 300 studenten hebben zich in 2006/2007 ingeschreven voor een minor. De keuze voor een minor maakten de studenten via de Digitale Onderwijsplanner (DOP), waarbij die keus werd vastgelegd in de Studie Overeenkomst (SOK). Deeltijd- en duale opleidingen kennen geen standaard major-minorstructuur. De kaders bieden echter wel de mogelijkheid voor het volgen van een minorprogramma. Sommige deeltijdopleidingen maken het mogelijk om onder voorwaarden en na goedkeuring van de examencommissie een specialisatieprogramma van 30 studiepunten in te ruilen voor een minorprogramma.

1 HG onderwijsvisie en kaders. Stafbureau Onderwijszaken, Hanzehogeschool Groningen, September 2005

2 Haven in zicht. Rapportage implementatie HG Onderwijskaders. Stafbureau Onderwijszaken, November 2006.


Toetsbeleid Voor vrijwel alle schools of opleidingen is in 2006 een toetsbeleid geformuleerd en een toetscommissie ingesteld. Als knelpunt werd gesignaleerd dat de beperking van het aantal tentamens binnen opleidingen aanhoudend op problemen stuit. Bovendien bleek dat het toetsbeleid en het studentenstatuut nog niet zijn geënt op nieuwe ontwikkelingen op het gebied van competentietoetsing (rapport Haven in zicht). Besloten is dat hierover in 2007 advies uitgebracht zal worden. EVC en assessment Assessment en erkenning van elders verworven competenties (EVC’s) horen bij een leven lang leren en de afwisseling van leerloopbaan en arbeidsloopbaan. De toepassing van de EVC-systematiek in het hoger onderwijs sluit aan bij maatschappelijke ontwikkelingen en draagt bij aan een voldoende aanbod van hoger opgeleiden. Binnen de Hanzehogeschool Groningen zijn er de afgelopen jaren al diverse schools gestart met EVC-procedures. In 2006 is de kwaliteitscode EVC mede-ondertekend door de HBO-Raad en zijn binnen de hogeschool expertise en instrumenten rondom EVC & assessment toegankelijk gemaakt en gebundeld. Vergroten instroom techniekopleidingen De Hanzehogeschool Groningen is op meerdere manieren bezig om de instroom in haar techniekopleidingen te vergroten. Z_elf: vergroten techniekinstroom uit mbo, vo en zij%instroom Het innovatieprogramma Z_elf van de Hanzehogeschool Groningen wordt gesteund door het project HBO-SPRINT via het Platform Bèta Techniek. Om de techniekinstroom vanuit het mbo te stimuleren liepen in 2005 drie speciale projecten met de regionale ROC’s, Alfa-college, AOC Terra, Drenthe College en Noorderpoortcollege. Ter bevordering van de techniekinstroom uit het voortgezet onderwijs draagt de hogeschool bij aan het Technasium. Voor de vergroting van de zij-instroom heeft de hogeschool de projecten HBO-SPRINT en Flextech I & II. Flextech II richt zich op specifieke doelgroepen afgestemd op de vraag uit het beroepenveld. Binnen het project Connecticut van SURF wordt gewerkt aan het ontwikkelen van ICT-instrumenten om flexibilisering te vergroten en (zij)instroom en -doorstroom te verbeteren. De hogeschool nam verder deel aan het landelijke pilotproject EVC. Ook via het werken met brede bachelors creëert de hogeschool een verbreding in het aanbod en de instroom van techniekstudenten. De technische schools participeren in de landelijke projecten ‘Instromen in techniek’ en ‘Studieloopbaanbegeleiding’.


ICT EN ONDERWIJS In september 2005 is het programma voor ICT en Onderwijs binnen de hogeschool van start gegaan. Dit is een vijfjarig programma met structurele aandacht voor interne en externe ontwikkelingen en de vertaalslag naar ICT-gebruik in het onderwijs. Rode draad hierin is het ondersteunen van medewerkers bij het beter benutten van de mogelijkheden die de elektronische leeromgeving biedt. Het meerjarenplan ICT en Onderwijs wil onder meer realiseren dat de koppositie van de Hanzehogeschool Groningen in het gebruik van ICT in het onderwijs behouden blijft. Verder wil het efficiencyverhoging, kwaliteitsverbetering en beter didactisch gebruik van ICT in het onderwijs realiseren. In de kern wordt de komende jaren op ICT-gebied ingezet op de realisatie van Mijn Hanze, een middel om gepersonaliseerde informatievoorziening vorm te geven voor iedereen die verbonden is met de instelling. Daarvoor is onderlinge afstemming van processen, organisatie, systemen en gegevens nodig. Het samenwerkingsverband Pandia, dat hier voor een deel invulling aan moest geven, is opgeheven en er is een nieuw project (IBIS) gestart dat gericht is op het realiseren van integratie van bedrijfs- en informatiesystemen Draadloze toegang Naar aanleiding van een positieve evaluatie van de uitgevoerde pilot met een draadloos netwerk in 2006 is besloten dit voor de gehele instelling beschikbaar te maken. Digitale Onderwijs Planner Om de flexibilisering en keuzevrijheid van studenten te ondersteunen, heeft de Hanzehogeschool Groningen een Digitale Onderwijs Planner (DOP) ontwikkeld. Hiermee krijgen studenten niet alleen zicht op het onderwijsaanbod van hun eigen opleiding, ze kunnen zich ook oriënteren op al het onderwijs dat binnen de hogeschool wordt aangeboden. In het verslagjaar is de DOP binnen de hele instelling ingevoerd voor eerstejaarsstudenten. Van een aantal opleidingen maken alle studenten gebruik van DOP. Met behulp van de DOP stelt de student dan jaarlijks een individuele studieovereenkomst (SOK) op, die door de studieloopbaanbegeleider namens de opleiding wordt geaccordeerd. Hiermee tekent de student digitaal in op het gewenste onderwijs. Netwerk en werkplekken In 2006 heeft er een uitbreiding plaatsgevonden van werkplekken in de vorm van een R&D- en mobiele werkplek. Op drie locaties is voor enkele honderden medewerkers een ondersteund draadloos netwerk gerealiseerd. De overige acht locaties volgen begin 2007. Daarmee wordt flexibele toegang tot het netwerk van de hogeschool gerealiseerd. Daarnaast wordt door de Hanzehogeschool Groningen deelgenomen aan het Akkoord van Groningen waarin is afgesproken om samen met de gemeente Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen draadloze toegang voor studenten en medewerkers in de stad Groningen te realiseren. Ook zijn alle 3300 werkplekken van de hogeschool voorzien van ondermeer Office 2003 en een noodzakelijke update van Windows XP. Tevens is de Gebruikersraad (vertegenwoordiging van gebruikers van de HG-werkplek) geïnstalleerd, zodat de schools nu de gelegenheid hebben om meer invloed uit te oefenen op de functionaliteit van de HG-werkplek. Tot slot is in 2006 een start gemaakt met inloopsessies waar medewerkers en studenten 'Tips & Trucs' krijgen voorgeschoteld over het gebruik van de HG-werkplek.


KWALITEITSZORG Kwaliteitszorg is de mate waarin de Hanzehogeschool Groningen slaagt in het bereiken van haar doelen naar tevredenheid van studenten, werkveld, medewerkers, overheid en maatschappij. In 2006 is een hogeschoolbreed Kader Kwaliteitszorg opgesteld dat de leidraad is voor vormgeving en operationalisering van de kwaliteitszorgactiviteiten. Dit kader vormt de borging voor de kwaliteitszorg van de hogeschool en de koppeling met de externe kwaliteitsmetingen. De kwaliteitszorgcyclus is gekoppeld aan de beleidscyclus. Naast de accreditatietrajecten en monitoring door externe beoordelingen voert de Hanzehogeschool Groningen kwaliteitsmetingen of evaluaties uit onder alle belangrijke stakeholders. Alle medewerkers van de hogeschool ontvingen een boekje met een beknopte, leesbare samenvatting van het kwaliteitszorgkader. Kwaliteitszorg moet door iedereen binnen de hogeschool gedragen worden. Binnen iedere opleiding wordt bovendien periodiek een audit volgens het EFQM-model gehouden. EFQM symposium en internationalisering In oktober 2006 is een EFQM-symposium gehouden ter gelegenheid van tien jaar werken met EFQM op de Hanzehogeschool Groningen. Naast de presentatie van de eigen ervaringen van de instelling, sprak ook de voorzitter van het dagelijks bestuur van de NVAO Karl Dittrich over het belang van interne kwaliteitszorg bij accreditatie. Tijdens het congres Hanze Stimulansen voerden prof. dr. Marijke van der Wende, en de voorzitter van de HBO-Raad, Doekle Terpstra het woord. Daarbij kwamen internationale ontwikkelingen rond EFQM aan de orde. In het kader van een project in Ghana is een delegatie van veertien medewerkers van de National Accreditation Board en de ‘’Ghanese HBO-Raad’’ gedurende een week getraind in de EFQM-methode en het auditen.

Tevredenheid studenten In de blokevaluaties kunnen studenten hun mening over de inhoud en kwaliteit van de onderwijsblokken geven. De blokevaluaties zijn dit jaar hogeschoolbreed afgenomen en zij zijn signalerend van aard. De gegevens worden gebruikt als input bij panel- of groepsgesprekken. De jaarlijkse SSA-enquête (het studenttevredenheidsonderzoek van de Stichting Studenten Activiteiten van de Hanzehogeschool Groningen) is in december 2006 afgenomen. De enquête vraagt naar de tevredenheid van studenten in de voltijd-, deeltijd- en duale opleidingen. De respons op de digitale vragenlijst bedroeg in 2006 26% en dat zijn bijna 5000 studenten. Het algemene rapportcijfer voor de opleiding als geheel was in 2006 een 6,58, dat is iets hoger dan het gemiddelde van 6,50 in 2005. Gemiddeld studeerden studenten van de Hanzehogeschool Groningen in 2006 per week 32 uur, waarvan 13 uur thuis. In 2005 was de studielast gemiddeld hoger, 38 uur per week in totaal. Eerstejaarsstudenten zijn iets positiever over de kwaliteitsaspecten dan ouderejaars studenten. De aansluiting behoeft echter wel aandacht. In de enquête worden 27 onderwijsaspecten behandeld. Een student is tevreden wanneer hij/zij een aspect gewaardeerd heeft met een rapportcijfer 6 of hoger. 75% van de studenten of meer is over 14 van de 27 onderwijsaspecten tevreden. Drie onderwijsaspecten krijgen een rapportcijfer hoger dan een 7,0, namelijk:

• De mate waarin de stages goed voorbereiden op het functioneren op de arbeidsmarkt

• De mate waarin de opleiding voldoet aan de eis van het bekendmaken van het tentamenrooster uiterlijk twee weken van tevoren

• De sfeer op de opleiding Studenten zijn duidelijk minder tevreden over de studieloopbaanbegeleiding (SLB).


De tevredenheid over de faciliteiten is de afgelopen twee jaar aanzienlijk verbeterd. Hoger dan een 7.0 scoren:

• De hulpvaardigheid bij de balie/de receptie/het servicepunt

• De sportfaciliteiten van de Aclo, de gezamenlijke sportvoorziening van Hanzehogeschool Groningen en Rijksuniversiteit Groningen

Lager dan een 5.5 scoren:

• De beschikbaarheid van ruimtes voor zelfstudie

• De beschikbaarheid van ruimtes voor groepswerk Over de elektronische leeromgeving Helo zijn veel tot zeer veel studenten goed te spreken. Boven een 7.0 zit de tevredenheid over de kwaliteit van Outlook Web Access (OWA). Docenten maken steeds beter gebruik van de voorzieningen van Blackboard. Hoewel de studenten met een handicap tevreden zijn over de gebouwen (een rapportcijfer van 6,7), zijn zij veelal nog niet tevreden over de overige voorzieningen die hun opleidingen met het oog op opvang en begeleiding treffen. Wat betreft internationalisering valt het op dat 87% van de ondervraagde studenten vindt dat het belangrijk is dat het programma van de opleiding aandacht besteedt aan internationale ontwikkelingen van het beroep. De mogelijkheden om in het buitenland een deel van hun studie te doen krijgt van de studenten een 6,4. Over de randvoorwaarden, zoals het leren en onderhouden van talen, en aspecten van het curriculum zijn zij, evenals in 2005, minder tevreden. Het College van Bestuur trok op basis van de resultaten van het onderzoek de volgende conclusies:

• De aanpak van de studieloopbaanbegeleiding moet voor aanvang van het nieuwe studiejaar 2007/2008 worden verbeterd. Het College komt spoedig met concrete maatregelen.

• Op de Zernikecampus komen honderd nieuwe stilteplekken beschikbaar. Ook in andere gebouwen zal worden nagegaan hoe de werkruimtes voor studenten kunnen worden uitgebreid.

Er komen verdere initiatieven om het curriculum met het oog op internationalisering te verbeteren. De stage-evaluatie is als pilot gestart en is sinds september door een deel van de opleidingen gebruikt. Vanuit het perspectief van de student, docent en de stageverlenende organisatie worden deelaspecten als voorbereiding, begeleiding, beoordeling, en bijvoorbeeld internationalisering bevraagd. Het studiestakersonderzoek levert inzicht in redenen waarom studenten afhaken en leidt tot verbetering in voorlichting en kennismakingstrajecten. Externe beoordelingen en ranglijsten Keuzegids Hoger Onderwijs De Keuzegids Hoger Onderwijs onderzoekt alle opleidingen in een twee- tot driejarige cyclus. Voor de Keuzegids 2006 zijn achttien voltijd- en vijf deeltijdopleidingen van de Hanzehogeschool Groningen onderzocht. De gemiddelde score van de HG voor 2006 is met 6,71 verbeterd ten opzichte van de gemiddelde score van 2005; 6,68. De positie op de ranglijst is ongeveer het zelfde gebleven; de Hanzehogeschool Groningen staat op de 42e plaats (van de 57) en dat was in 2005 de 34e plaats (van de 46). Elsevier Elsevier voert in een vierjaarlijkse cyclus onderzoek uit naar studenttevredenheid bij de grotere voltijdopleidingen. Het aantal HG opleidingen met een eindcijfer groter of gelijk aan 7 is gestegen


van één naar drie. Van de zeven onderzochte opleidingen hebben drie opleidingen de scores ten opzichte van de vorige cyclus verbeterd, twee zijn gelijk gebleven en één is achteruit gegaan. De zevende opleiding is nieuw en werd niet eerder onderzocht. HBO%monitor 2006 De HBO-monitor meet onder afgestudeerden (na circa 1,5 jaar) de positie van afgestudeerden op de arbeidsmarkt. Het extern rendement (loon, carrière) van de opleidingen van de Hanzehogeschool Groningen is volgens dit onderzoek verbeterd (was 5,6 en is nu 6,2). De hogeschool behoudt een achterstand van 0,5 punt op het landelijke resultaat. De werkloosheid van afgestudeerden is afgenomen van 9,0% in 2004 naar 5,2%. Van de alumni is 62% achteraf tevreden (hij/zij zou nogmaals voor dezelfde opleiding aan dezelfde hogeschool kiezen), eenzelfde resultaat als een jaar eerder. Ten opzichte van 2004 beoordelen afgestudeerden in 2005 hun opleiding lager wat betreft de kwalificatie (wat hebben afgestudeerden geleerd). Dit was een 6,2 en is nu een 5,9. Ook allocatie (soort werk, aansluiting opleiding) daalde van een 6,9 naar 6,4. Accreditaties In 2006 zijn de positieve accreditatiebesluiten ontvangen van de NVAO voor de vier bacheloropleidingen die in 2005 zijn gevisiteerd. De bacheloropleiding International Business and Managementstudies werd in 2006 gevisiteerd en ontving eind 2006 het positieve accreditatiebesluit. Het betreft verder de opleidingen: Food & Business Het onderwijsprogramma heeft aantoonbare verbanden met ontwikkelingen in het vakgebied en is toonaangevend op het gebied van sensorisch onderzoek, zo was de conclusie van de visitatie die aan de accreditatie van deze opleiding vooraf ging. Studiemateriaal sluit goed aan op de leerdoelen en de opleiding geeft goed aan hoe competenties op verschillende niveaus herkenbaar zijn in het curriculum. De driedeling bedrijf, markt en product is herkenbaar in de verschillende studiejaren en zorgt voor samenhang; het thematische onderwijs en het werken met projecten zorgt voor integratie binnen de blokken. De opleiding heeft voldoende maatregelen genomen voor het vergroten van de studeerbaarheid en het verbeteren van de aansluiting van het mbo. Voeding en Diëtetiek De opleiding kenmerkt zich door specifieke aandacht voor de commercieel geschoolde diëtist en een multiprofessionele benadering, zo werd tijdens de visitatie in 2005 geconcludeerd. Ook is helder hoe de opleiding zich onderscheidt van wo en mbo. Er worden heldere leerplanschema’s gehanteerd die richtinggevend zijn voor het curriculum. In de thematische opzet is voldoende aandacht voor kennisontwikkeling en ontwikkeling van beroepsvaardigheden. Actualiteit en beroepsgerichtheid zijn voldoende geborgd en de samenhang is goed. Fysiotherapie Het programma is een adequate uitwerking van de eindkwalificaties, aldus het visitatierapport uit 2005. De patiënt staat centraal en methodisch handelen is in het curriculum geïntegreerd. De opleiding houdt voldoende zicht op ontwikkelingen, ook in het brede veld van de zorg. De relatie doelstellingen en inhoud is inzichtelijk gepresenteerd in het studiemateriaal. Verticale en horizontale samenhang via probleemgestuurd onderwijs en heldere leerlijnen zorgen voor een herkenbare rode draad en goede inhoudelijke integratie binnen de blokken. De opleiding bevordert een goede aansluiting, ook door haar systeem van studieloopbaanbegeleiding.


Werktuigbouwkunde De opleiding is gebaseerd op het landelijk vastgestelde en door het beroepenveld gevalideerde beroepsprofiel, zo stelde het visitatierapport in 2005. Dit is vertaald in een eigen opleidingsprofiel en opleidingsvisie. De relatie tussen de beschreven competenties en het programma is helder. Afstudeerdifferentiaties zijn geformuleerd en vormgegeven in samenspraak met het regionale beroepenveld en weerspiegelen actuele ontwikkelingen in het beroep. Het onderwijsprogramma is thematisch ingericht waarbij praktijkopdrachten, met een gedegen doorvertaling van competenties, centraal staan. De accreditatiebesluiten en de visitatierapporten zijn gepubliceerd op de site van de NVAO. Bestuurlijke consequenties Aan interne en externe beoordelingen en in het bijzonder aan accreditatieresultaten worden binnen de Hanzehogeschool Groningen bestuurlijke consequenties verbonden. Jaarlijks maken alle schools, in het kader van de besturingscyclus, een plan waarin de specifieke aandachtspunten en activiteiten in het volgende jaar vastgelegd worden. De verbeterplannen en aanbevelingen bij interne en externe beoordelingen vormen daarvoor belangrijke input. Op basis van het jaarplan worden management-overeenkomsten gesloten. De kwaliteitszorgcyclus is aan de beleidscyclus verbonden en waarborgt de controle op naleving van de gemaakte afspraken.

Visitaties In 2006 zijn vijf opleidingen gevisiteerd door de NQA. Bij alle opleidingen was er sprake van een positief totaaloordeel op de onderwerpen uit het beoordelingskader en op alle onderliggende facetten. De opleiding International Business and Management Studies werd in 2006 gevisiteerd en geaccrediteerd. De beoordelingen van de NQA lagen beduidend hoger dan de voorgaande jaren. De helft van de opleidingen had voor tien of meer facetten de score ‘goed of excellent’. In oktober 2006 zijn de visitatierapporten voor beoordeling in het kader van de accreditatieaanvragen aangeboden aan de NVAO. De belangrijkste visitatieresultaten zijn hieronder per opleiding samengevat. Bachelor Communicatiesystemen De opleiding Communicatiesystemen leidt studenten op voor het ontwerpen, ontwikkelen en implementeren van multimedia- en internettoepassingen. Het panel vindt de samenhang in het programma goed vormgegeven. De explosieve groei heeft in de aanloopfase tot hoge werkdruk geleid. Het verbeterplan geeft aan dat de opleiding de problemen goed analyseert en aanpakt. Bachelor Sociaal Juridische Dienstverlening De opleiding scoort goed op alle facetten van de onderwerpen doelstellingen en programma. Het betekent dat de opleiding goed in staat is om de geformuleerde doelen te vertalen naar een actueel en samenhangend programma. De opleiding kreeg complimenten voor de verschillende manieren waarop het niveau van de beginnende beroepsbeoefenaar wordt geborgd en de duidelijk herkenbare horizontale en verticale lijnen in het programma. Bachelor Human Technology De jonge opleiding Human Technology leidt moderne bachelors op die een tussenrol vervullen tussen mens en techniek. De beroeps- en opleidingscompetenties zijn van een goed niveau maar verdienen constante aandacht omdat het beroep nog sterk in ontwikkeling is. De opleiding hanteert een helder didactisch concept en de werkvormen sluiten daar goed op aan. De studiebegeleiding en de kwaliteitszorg zijn goed op orde.


Bachelor Opleiding tot Verpleegkundige Over de hele linie krijgt de Opleiding tot Verpleegkundige van het visitatiepanel een goede beoordeling. Bij het onderwerp doelstellingen wordt de voortrekkersrol bij het internationaal uitdragen van de beroepscompetenties van HBO-Verpleegkundigen speciaal genoemd en ook in het programma is internationalisering een belangrijk thema. De inzet van personeel wordt door het panel op twee facetten als goed en op het facet kwaliteit van personeel als excellent beoordeeld. Binnen de Hanzehogeschool Groningen werd eerder een excellente beoordeling gegeven voor de Master Advanced Nursing Practice. Bachelor International Business and Managementstudies Deze opleiding werd niet alleen in 2006 gevisiteerd, maar ontving in december ook al het positieve accreditatiebesluit van de NVAO. Voor de NVAO bleek dit de 1000e beoordeling te zijn en dat was aanleiding voor een feestelijke bijeenkomst. Bij deze opleiding werden de meeste facetten van de onderwerpen doelstellingen, programma, inzet personeel, voorzieningen en interne kwaliteitszorg goed beoordeeld en de kwalitatieve en kwantitatieve resultaten voldoende. Masteropleidingen Bij de Hanzehogeschool Groningen worden zes geaccrediteerde masteropleidingen aangeboden. De master Real Estate werd als nieuwe opleiding in 2006 positief beoordeeld door de NVAO. Interne kwaliteitszorg Audits De hogeschool borgt de processen rond kwaliteitszorg in opleidingen en schools met audits volgens het EFQM-model voor het hoger onderwijs. Deze vinden plaats één jaar voor de visitatie en twee jaar na de visitatie. Daarmee wordt de aandacht voor kwaliteitsverbetering vastgehouden, waardoor de kans op inhoudelijke kwaliteit zo groot mogelijk is. In 2006 zijn zestien audits gehouden. Tijdens de audits geconstateerde verbeterpunten konden meegenomen worden in de zelfevaluaties die grotendeels in 2006 geschreven zijn. Deskundigheidsbevordering In september 2006 is een zesde auditorentraining gehouden, waarmee twaalf nieuwe auditoren intern zijn opgeleid. Ook wordt met de scholing EFQM model en Accreditatie voor geïnteresseerden uit de Hanzehogeschool Groningen voorzien in een behoefte. Kwaliteitszorg is ook één van de vaste onderwerpen in de introductiecursus voor nieuwe docenten. EFQM model voor het hoger onderwijs De Hanzehogeschool Groningen is namens de expertisegroep HBO uitgever van de kwaliteitszorgmethode EFQM. Het gebruik van het EFQM model blijft naast het accreditatietraject van belang voor een onafhankelijk intern kwaliteitszorgsysteem. Omdat de vraag toenam is er in 2006 een nieuwe uitgave van de Engelstalige editie beschikbaar gekomen. Onderwijsinstellingen gebruiken de EFQM-methode ook voor kwaliteitszorg in hun internationale contacten.


SAMENWERKING De Hanzehogeschool Groningen werkt actief samen met andere onderwijsinstellingen, overheidsinstellingen en bedrijven. Er zijn bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden op het gebied van kennisontwikkeling, internationalisering en aansluiting. Afhankelijk van het samenwerkingsverband krijgt de samenwerking vorm op hogeschoolniveau of binnen schools en opleidingen. Verder werkt de hogeschool nauw samen met de universiteit binnen de UHG (Universiteit en Hogeschool Groningen) en met gemeente en universiteit binnen het Akkoord van Groningen.

Akkoord van Groningen Het Akkoord van Groningen dat de Hanzehogeschool Groningen, de Rijksuniversiteit Groningen en de gemeente Groningen in maart 2005 hebben aangeboden aan het ministerie van Economische Zaken, is in 2006 verder ingevuld. De toekomst van het hoger onderwijs in Groningen is een gemeenschappelijke zorg van deze drie instellingen. Het Akkoord van Groningen heeft als doel Groningen als dé kennis- en innovatiestad van het Noorden op de kaart te zetten. De drie partijen verbonden zich aan deze ontwikkeling. In totaal wordt hier 500 miljoen euro in geïnvesteerd. Het netwerk met strategische partners, gericht op innovatie en ondernemerschap in de noordelijke regio, werd verder uitgebreid. Op het gebied van energie, ICT, life science, internationalisering en ondernemerschap is gestart met concrete gezamenlijke uitvoeringsprogramma’s. In 2006 is het initiatief voor een draadloos netwerk in de stad Groningen door de Akkoordpartners ondersteund. Na een eerste haalbaarheidsverkenning door TNO wordt door een projectgroep het project verder uitgewerkt. Gekeken wordt naar de toepassingen die van het netwerk gebruik kunnen maken, dit geldt voor de markt en onderwijs- en onderzoeksmogelijkheden voor de kennisinstellingen. Vanuit de drie partners en vertegenwoordigers van TNO, Gasunie en Energy Valley is een Taskforce Energie opgericht. De Taskforce heeft als opdracht om de energie- en duurzaamheidsambitie van Groningen te realiseren. Vanaf het begin is in Akkoordverband geconstateerd dat de kennis- en innovatieontwikkelingen in de stad onvoldoende nationaal en internationaal worden uitgedragen. Er is een start gemaakt met het opzetten van een nieuwe kenniscampagne “Groningen, City of Talent”. Universiteit en Hogeschool Groningen (UHG) De samenwerking tussen de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen krijgt sinds 1998 gestalte in de Universiteit en Hogeschool Groningen (UHG). De UHG richt zich op onderwijsontwikkeling, studentenvoorzieningen en infrastructurele voorzieningen. Doorstroomprogramma Groninger Schakelgarantie In 2006 is blijvend aandacht besteed aan de uitvoering van de in mei 2003 afgesloten Groninger Schakelgarantie, waarin studenten van de hogeschool met een minimum aan tijdsverlies kunnen overstappen naar een verwante opleiding bij de universiteit en vice versa. Deze schakelgarantie vereist een nauwe samenwerking tussen beide instellingen, onder meer op het terrein van voorlichting. De Hanzehogeschool Groningen heeft blijkens de meest recente gegevens van “HBO Ontcijferd” het hoogste doorstroompercentage (16,8%) bachelorgediplomeerden die doorstromen naar een universitaire master.


Studenten staan natuurlijk centraal binnen de Hanzehogeschool Groningen. De informatie-voorziening bij de werving wordt al zoveel mogelijk afgestemd op de achtergrond van de student, er is aandacht voor een soepele aansluiting van de vooropleiding op het hbo en de ontwikkeling van talent wordt gestimuleerd. Ook hecht de Hanzehogeschool Groningen veel waarde aan goede voorzieningen voor sport en cultuur voor studenten. Groningen als aantrekkelijke studentenstad krijgt ruim de aandacht. WERVING Voor de werving van studenten wordt een communicatiebeleid uitgevoerd waarbij samenhang een belangrijk aspect is. Er is een mix van digitale (website), mondelinge (open dagen, HanzeXperience, voorlichting op scholen, informatiecentrum) en gedrukte communicatiemiddelen (opleidingsbrochures, nieuwsbrieven). De website www.hanze.nl is de volwaardige, volledige en meest uitgebreide informatiebron voor alle doelgroepen van de hogeschool. Het Hanze Informatie Centrum geeft voorlichting over studeren aan toekomstige studenten, ouders en intermediairs. Doelgroepenbeleid Het onderwijsaanbod, de communicatie en de faciliteiten worden op basis van doelgroepanalyse afgestemd op de verschillende doelgroepen. Buitenlandse studenten De Hanzehogeschool Groningen profileert zich voor buitenlandse studenten onder de naam Hanze University Groningen, University of Applied Sciences. Er zijn speciale Engelstalige en Duitstalige brochures voor de doelgroep en op de website is relevante informatie in het Engels en het Duits beschikbaar. De hogeschool presenteert zich op diverse internationale onderwijsbeurzen. Het International Student Office fungeert als front office voor buitenlandse studenten en hogeschoolstudenten die in het buitenland willen studeren. Mbo%studenten Er zijn speciale doorstroomprogramma’s voor mbo’ers en diverse initiatieven om de aansluiting naar het hbo te bevorderen. Veel opleidingen hebben speciale mbo-routes ontwikkeld, soms in intensieve samenwerking met ROC’s. In 2006 is voor de tweede maal een mbo-manifestatie gehouden, onder de titel HanzeXperience mbo, om mbo-studenten kennis te laten maken met de mogelijkheden om verder te studeren aan de Hanzehogeschool Groningen. Voor het eerst organiseerden we de “mbo- Welkom! Dag” voor medewerkers in het mbo ter kennismaking met de opleidingen van de Hanzehogeschool Groningen. Vwo%scholieren Er zijn versnellingsprogramma’s voor vwo-scholieren. Zij kunnen bij een aantal opleidingen het bachelortraject in drie jaar afronden. Daarna is het mogelijk om via de Groninger Schakelgarantie door te stromen naar een masteropleiding aan de Rijksuniversiteit Groningen. Excellente studenten Doorstroom naar een hbo masteropleiding wordt aangemoedigd. Excellente studenten hebben de mogelijkheid om via de Groninger Schakelgarantie of andere speciale trajecten door te stromen naar een masteropleiding aan de Rijksuniversiteit Groningen of aan een andere universiteit en er is een

3. STUDENTEN


honours programme. Uiteraard is doorstroom naar een hbo-masteropleiding van de Hanzehogeschool Groningen, een andere hogeschool of het volgen van een buitenlandse masteropleiding ook mogelijk. Werkenden De Hanzehogeschool Groningen streeft in het kader van een leven lang leren naar een grotere instroom bij de deeltijdopleidingen. Er is een plan gemaakt voor een nieuw productconcept, een flexibeler aanbod en een betere marktbenadering. In 2005 is hiervoor een pilot gehouden binnen het kennisdomein Commerciële Economie. Deze heeft geleid tot een significant hogere instroom. Vooral de ervaring met de verbeterde marktbenadering heeft geleid tot een hogeschoolbrede aanpak van de marketing voor deeltijdopleidingen. Het aanbod en productconcept worden verder uitgewerkt voor verschillende domeinen. Er wordt nauw samengewerkt tussen schools en Hanze Connect. Verder wordt deze doelgroep benaderd via HanzeConnect, speciale deeltijdbrochures en open dagen voor deeltijdopleidingen.


DIVERSITEIT De Hanzehogeschool Groningen vindt het belangrijk om in alle facetten een veelkleurige en veelzijdige hogeschool te zijn. In 2006 ontving de hogeschool subsidie van het ministerie van OCW om in een project “diversiteit” te stimuleren. Daarmee kunnen studenten met een heel verschillende achtergrond hun plek vinden binnen de hogeschool. In het verslagjaar zijn de eerste stappen gezet om het project invulling te geven. Mannen/vrouwen De verhouding mannelijke en vrouwelijke studenten is voor de hele hogeschool 48% vrouwen en 52% mannen. Er is in het verslagjaar geen specifiek beleid gevoerd op het verhogen van het percentage vrouwelijke studenten in de opleidingen waar een ondervertegenwoordiging is. Allochtonen De Hanzehogeschool Groningen biedt extra faciliteiten voor allochtonen. Zo is er samen met de Rijksuniversiteit Groningen en het Noorderpoortcollege een Voorbereidend Jaar voor hoger opgeleide anderstalige studenten. Ook biedt de hogeschool taalondersteuning voor anderstalige studenten en een mentoraatsysteem voor allochtone studenten. Studenten met een functiebeperking De Hanzehogeschool Groningen wil de toegankelijkheid van het onderwijs zo structureren dat studenten met een functiebeperking zo goed mogelijk aan de hogeschool kunnen studeren. Deze studenten kunnen terecht bij het decanaat voor persoonlijke begeleiding bij het aanpassen van de studieplanning, bij studievertraging en bij het oplossen van knelpunten bij het studeren. Mede naar aanleiding van de resultaten uit het Choice-onderzoek is in 2006 sterker beleid ontwikkeld op het gebied van voorlichting, voorzieningen, procedures en processen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden, evaluatie en uitvoering. Alumni Met het oog op bij- en nascholing en kenniscirculatie is het ontwikkelen en onderhouden van een band met oud-studenten belangrijk voor de Hanzehogeschool Groningen. Er is hiervoor een speciaal alumnibureau. In 2006 bevatte de alumnidatabase 42.000 oud-studenten, waarvan een deel actief wil bijdragen. Zij geven bijvoorbeeld gastcolleges, stagebegeleiding of nemen deel in adviesraden. Binnen de schools zijn alumni-intermediairs benoemd die het alumnibeleid binnen hun school vormgeven en diverse activiteiten organiseren.


AANSLUITING Aansluiting vo9hbo Binnen de Hanzehogeschool Groningen is veel aandacht voor de aansluiting van vooropleidingen op het hoger beroepsonderwijs. Een speciaal centrum voor aansluiting werkt samen met 22 scholen in het voortgezet onderwijs, vier grote ROC’s, de gemeente Groningen en uiteraard de eigen opleidingen aan het verbeteren van de aansluiting. Aansluiting van hogeschool naar universiteit krijgt ondermeer aandacht in de vorm van de Groninger Schakelgarantie. Voor het verbeteren van de aansluiting van toeleverend onderwijs naar hbo worden projectgelden benut, stelt de hogeschool jaarlijks een budget beschikbaar en betalen de deelnemende scholen een bijdrage. In 2006 is onder meer het volgende gedaan:

• De Aansluitingsmonitor Noordoost-Nederland werd afgenomen onder eerstejaarsstudenten van acht hogescholen uit de provincies Drenthe, Friesland, Groningen en Overijssel. Eerstejaars van de Hanzehogeschool Groningen gaven in de laatste rapportage aan iets meer tevreden zijn te zijn over de aansluiting dan het jaar ervoor.

• In 2006 zijn voor het eerst lesbrieven gemaakt voor scholen voor voortgezet onderwijs. De lesbrieven zijn bedoeld om het keuzeproces van de leerlingen te ondersteunen.

• Er is een bijeenkomst geweest van studieloopbaanbegeleiders vanuit het voortgezet onderwijs en vanuit de Hanzehogeschool Groningen.

• De jaarlijkse themamiddag werd dit jaar met het mbo georganiseerd over het thema instroomcompetenties voor het hbo. De middag is door 120 vertegenwoordigers van ROC’s, vo-scholen en Hanzehogeschool Groningen -opleidingen bezocht.

• Bij de technische opleidingen is aandacht besteed aan voorlichting en studie try-outs. Vo-scholen hebben gebruik gemaakt van de studiepilot Aspirine van het Instituut voor Life Science & Technology en scholieren hebben vragen gesteld via het Bèta Steunpunt.

• Voor de aansluiting binnen het talenonderwijs is het project Het taalportfolio in het Noorden opgezet.

• De wensen voor de toelatingsvoorwaarden van havisten en vwo’ers met nieuwe profielen zijn gepeild binnen de hogeschool en gecommuniceerd met het LICA (Landelijk Informatie Centrum Aansluiting vo-hbo) en de HBO-Raad.

• De vo-scholen en ROC’s waarmee de Hanzehogeschool Groningen samenwerkt krijgen een rapportage die hen inzicht geeft in de resultaten van hun school als geheel en van hun afzonderlijke ex –leerlingen.

Beroepskolomprojecten In 2004 is een samenwerkingsconvenant gesloten tussen de Hanzehogeschool Groningen, het Alfa-college en het Noorderpoortcollege. In december 2006 is dit uitgebreid met een convenant met het Drenthe College. In 2005 zijn in het kader van deze samenwerking vijftien beroepskolomprojecten van start gegaan, die in 2006 succesvol doorliepen. In 2006 is er een vlootschouw gehouden voor de Colleges van Bestuur de Hanzehogeschool Groningen en van de ROC’s Alfa-college en Noorderpoortcollege om de voortgang te presenteren van de beroepskolomprojecten.


BEGELEIDING Studieloopbaanbegeleiding Iedere student van de Hanzehogeschool Groningen heeft een persoonlijke studieloopbaanbegeleider (SLB’er). Op basis van een persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) maakt de student jaarlijks samen met de studieloopbaanbegeleider een individueel studieplan dat wordt vastgelegd in een studieovereenkomst (SOK). De student houdt een portfolio bij om te reflecteren op zijn competenties. Studenten zijn, zo blijkt uit onderzoek dat in 2006 is gedaan, over het algemeen zeer tevreden over de individuele begeleiding, de beschikbare tijd van de SLB’er voor de student en over de duidelijkheid van de SLB’er als aanspreekpunt. Studenten zijn minder tevreden over de middelen die bij de studieloopbaanbegeleiding worden gebruikt (DOP/SOK, POP, portfolio) en missen vaak goed lesmateriaal en boeken. Studieloopbaanbegeleiders hebben vooral nog moeite met hun rol van contractpartner met gebruik van de studieovereenkomst. Studentendecanen Studentendecanen hebben een onafhankelijke positie ten opzichte van schools en opleidingen. Zij begeleiden studenten onder meer in geval van studievertraging en persoonlijke omstandigheden, zoals het studeren met een functiebeperking, beroepszaken en bij financiële problemen. In 2006 zijn er ruim drieduizend contacten geweest, grotendeels in persoonlijke gesprekken, maar ook via e-mail. Voor studenten die twijfelen aan hun studiekeuze is er een speciale cursus Studiekeuze van vier dagdelen. Deze cursus is in 2006 veertien keer gestart met meer dan tweehonderd deelnemers. In 2005 is gestart met een pilotproject voor studenten met psychosociale problematiek. Het doel van het project is een snelle en laagdrempelige doorverwijzing naar studentgerichte hulpverlening van de GGZ, waardoor studievertraging of -uitval mogelijk verminderd kan worden. In 2006 heeft deze samenwerking een structurele basis gekregen. Bindend studieadvies Het bindend studieadvies is een belangrijk instrument in de studievoortgang. Een bindend studieadvies wordt gegeven aan studenten die in een bepaald tijdsbestek een bepaalde studieprestatie niet gerealiseerd hebben. Studenten hebben via een signaleringssysteem altijd inzage in hun studievoortgang. De cijfers van de afgelopen twee jaar als het gaat om het bindend studieadvies zijn: Uitgebracht in studiejaar

Aankomst opleiding

Vertrek 1e / 2e jaars Aantal

2004/2005 01-09-2003 31-08-2005 2e jaars 192 01-09-2004 31-08-2005 1e jaars 582 Totaal 774

2005/2006 01-09-2004 31-08-2006 2e jaars 256 01-09-2005 31-08-2006 1e jaars 760 Totaal 1016

Voorbereidend jaar Samen met het Noorderpoortcollege en de Rijksuniversiteit Groningen organiseerde de Hanzehogeschool Groningen in 2006 voor de twaalfde keer een Voorbereidend Jaar voor hoger opgeleide anderstalige studenten. Het betreft vluchtelingen, asielzoekers, gezinsherenigingen en


gezinsvormers. Twintig studenten zijn ingestroomd in het Voorbereidend Jaar en in september 2006 zijn zes studenten doorgestroomd naar de Hanzehogeschool Groningen en vier naar de Rijksuniversiteit Groningen. College van Beroep voor Studenten Het College van Beroep voor Studenten van de Hanzehogeschool Groningen is bevoegd kennis te nemen van geschillen die op grond van de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) ter beslissing zijn opgedragen. In 2006 heeft het College van Beroep 173 beroepszaken in behandeling genomen. Het College van Beroep heeft een eigen jaarverslag waarin nader op de gegevens wordt ingegaan. Vertrouwenspersonen. Eind 2005 is een coördinator vertrouwenspersonen benoemd met als taak de studentenvertrouwenspersoon opnieuw vorm te geven binnen de Hanzehogeschool Groningen. Er zijn twee vertrouwenspersonen bij wie studenten terecht kunnen met betrekking tot ongewenst gedrag. Alle studenten hebben in 2006 een informatieflyer thuisgestuurd gekregen waarin de vertrouwenspersonen zich voorstellen en aangeven wanneer en waarvoor studenten contact met hen kunnen opnemen. Tien studenten maakten van deze mogelijkheid gebruik.


TALENTVOLLE STUDENTEN De Hanzehogeschool Groningen biedt onderwijs aan een brede en uiteenlopende doelgroep en wil daarbij de talenten van iedere student tot hun recht laten komen. De hogeschool heeft ook in 2006 weer specifiek aandacht besteed aan bovengemiddeld getalenteerde studenten, “de bovenste tien procent”. Dat gebeurt op verschillende manieren en op verschillende niveaus, zowel hogeschoolbreed als binnen schools en opleidingen. Beleid In 2006 heeft de hogeschool werk gemaakt van het ontwikkelen van integraal beleid op het gebied van het stimuleren van talent. De vele verspreide initiatieven zijn geïnventariseerd en op basis daarvan werd besloten op een aantal punten het beleid te intensiveren. Dit heeft geleid tot de volgende doelstellingen:

• Het aantal specifieke programma’s voor talenten wordt uitgebreid (honoursprogramma’s, vwo-routes en dergelijke);

• Er komen meer selectieve onderwijsonderdelen zoals bijvoorbeeld minors en specialisaties; • Getalenteerde studenten nemen meer deel aan lectoraten, er zijn meer student-assistenten

en er nemen meer studenten van de Hanzehogeschool Groningen deel aan het Talentproject (Meester/Gezel); met de Rijksuniversiteit Groningen is de Hanzehogeschool Groningen partner in dit project.

• Er wordt meer aandacht besteed aan de werving van getalenteerde studenten; • Activiteiten van getalenteerde studenten worden intern en extern beter zichtbaar gemaakt.

Hannnie Schaftprijs De Hanzehogeschool Groningen reikt jaarlijks bij de opening van het hogeschooljaar een prijs uit aan de student met de beste scriptie. Het ene jaar wordt de Hannie Schaftprijs uitgereikt (maatschappelijk engagement) en het andere jaar de Hanze Innovatieprijs (grensverleggend praktijkgericht onderzoek). De winnaar ontvangt € 3.000. In 2006 is de Hannie Schaftprijs gewonnen door twee studenten van de opleiding Fysiotherapie met hun bewegingsprogramma 'Sportiefit' voor dikke kinderen van tien tot twaalf jaar. Talentproject: meester9gezel Het Talentproject is gestart vanuit de Rijksuniversiteit Groningen om kennisuitwisseling tot stand te brengen tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven in Noord-Nederland. Het project koppelt excellente studenten en experts uit het bedrijfsleven aan elkaar in de vorm van meester-gezelparen en onderzoekt of dit een effectieve methode is voor kennisuitwisseling. In 2006 zijn opnieuw twee studenten van de hogeschool gekoppeld aan een gezel uit het bedrijfsleven. Beurzen en prijzen Naast prijzen en activiteiten op hogeschoolniveau zijn er binnen schools en opleidingen ook meerdere initiatieven om talentvolle en succesvolle studenten te belonen en te stimuleren. Er zijn diverse voorbeelden, zoals de Menzis Transparante Zorgprijs (beste afstudeerproject van een student van de Academies voor Gezondheidsstudies en Verpleegkunde), de Menzisbeurs (studenten van Academie Minerva), de CU Award (beste afstudeerders van het Instituut voor ICT, gesponsord door Vertis) en de Vroukje Admiraalprijs (Academie voor Verpleegkunde).


Ook dingen studenten van de Hanzehogeschool Groningen regelmatig en met succes mee naar (inter)nationale prijzen. Zo kregen in 2006 twee Duitse studentes van het Instituut voor Communicatie & Media van de Hanzehogeschool Groningen een Huygens Scholarship voor getalenteerde studenten en ontving een student van het Prins Claus Conservatorium een Fullbright Graduate beurs. Honours programme Vastgoed & Makelaardij De opleiding Vastgoed & Makelaardij startte in september 2006 met een honours programme, in het kader van de regeling Ruim baan voor Talent van het Ministerie van OCW. Het honours programme is een variant van de opleiding Vastgoed & Makelaardij waarin maximaal twintig talentvolle studenten per jaar een programma volgen met evidente meerwaarde; een sterke nadruk op concreet toegepast onderzoek, intensief contact met het lectoraat Vastgoed en veel inbreng van experts uit het werkveld. Jonge ondernemers Het Expertisecentrum Ondernemerschap & Markt is gericht op de ontwikkeling en versterking van ondernemerschap bij de studenten en docenten van de Hanzehogeschool Groningen en op het bijdragen aan de ontwikkeling van ondernemingen in de regio Noord Nederland. Dit doet het Expertisecentrum door een marktgericht en innovatief aanbod van kwalitatief en praktijkgericht onderwijs op het gebied van ondernemerschap en marketing aan te bieden. Talentvolle studentondernemers kunnen op verschillende plekken in de hogeschool ondersteuning krijgen. In 2006 werd een nieuw initiatief ontwikkeld: de “Business Class”, een nieuwe minor met aandacht voor kennisverwerving op het gebied van marketing en financieel management. Daarnaast worden specifieke ondernemersvaardigheden bij iedere student individueel ontwikkeld. De werving voor de minor startte eind 2006. In 2007 zal het programma gaan lopen. Ongeveer zeventig studenten van de hogeschool startten tot nu toe een eigen onderneming. Op de Zernikecampus is inmiddels, in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen, een bedrijfsverzamelgebouw voor studenten ingericht onder de naam StudEnterprise. Startende ondernemers kunnen daar een werkruimte krijgen. In 2006 maakten elf studentondernemers van de Hanzehogeschool Groningen gebruik van deze mogelijkheid.


Hogescholen ontwikkelen zich van pure onderwijsinstellingen naar kennisinstellingen op het terrein van toegepast onderzoek. Binnen de Hogeschool Groningen heeft deze ontwikkeling in 2006 tot een groot aantal activiteiten geleid. TOEGEPAST ONDERZOEK Toegepast onderzoek neemt een steeds belangrijker plaats in binnen het hbo. Van oudsher hebben hogescholen een (bescheiden) onderzoeksfunctie gehad. Met de komst van lectoraten in 2000, aanvankelijk als experiment, is die onderzoeksfunctie steeds prominenter aanwezig. In 2006 is duidelijk geworden dat toegepast onderzoek in hogescholen een structurele taak zal zijn, met een (beperkte) structurele financiering. De hogeschool heeft, als uitvloeisel van het beleidsplan Focus 2010, in 2006 de notitie Onderzoeksbeleid vastgesteld. Uitgangspunten daarbij zijn onder meer de concentratie op daadwerkelijk toegepast onderzoek en de intense verwevenheid van onderwijs, onderzoek en de markt (bedrijven en instellingen). De hogeschool gaat het toegepast onderzoek concentreren op een aantal brede, herkenbare, regionaal geïnspireerde thema’s. Binnen die thema’s worden de onderzoeksactiviteiten van de hogeschool, van lectoren en kenniskringleden, bachelor- en masterstudenten, promoverende medewerkers en contractonderzoekers zoveel mogelijk samengebracht. De thema’s vormen geen aparte organisatieonderdelen maar worden geïntegreerd in de bestaande organisatie om de samenhang van onderwijs en onderzoek vanaf het begin te bevorderen. Hanze Kenniscentra De Hanzehogeschool Groningen heeft gekozen voor structurele verwevenheid van het toegepast onderzoek met het onderwijs in de bachelor- en masteropleidingen. In 2006 is een notitie met de uitgangspunten voor de vormgeving van het onderzoeksbeleid vastgesteld en gewerkt aan de verdere opbouw van de onderzoeksfunctie van de hogeschool. Gestreefd wordt naar bundeling van de onderwijsmiddelen in een aantal Hanze Kenniscentra die zich op brede onderzoeksthema’s richten. Een Hanze Kenniscentrum is een bundeling van een drie- of viertal lectoraten. Elk lectoraat bestaat uit een lector met een kenniskring van docenten en externe medewerkers, en valt direct onder een school, waarmee het Kenniscentrum dus ook een samenwerkingsverband van verschillende schools is. Energie Kenniscentrum Het Energie Kenniscentrum richt zich op vragen rond het thema Energie. Slim met energie omgaan, duurzaam produceren en nieuwe bronnen van energie ontwikkelen zijn drie speerpunten binnen het Kenniscentrum. Het Energie Kenniscentrum kent lectoraten die worden gesponsord door externe partners: Energietransitie (Gasunie) en Energietoepassingen (TNO), op termijn aangevuld met andere lectoraten. Samenwerking met externe partners is leidend in het Energie Kenniscentrum, niet alleen met de Gasunie en TNO maar ook bijvoorbeeld met ECN, de Rijksuniversiteit Groningen en de technische universiteiten. In het Energie Kenniscentrum werken de Instituten voor Engineering, Life Science & Technology en Facility Management en de Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek samen. In 2006 werd de lector Energietransitie, dr. ir. Wim van Gemert, aangesteld en de aanstelling per 1/1/2007 van de lector Energietoepassingen, ir. Jan de Wit, voorbereid. Een onderzoeksplan is

4. KENNISINSTELLING


geschreven en de uitvoering is ter hand genomen. Een RAAK/MKB-aanvraag “Meer nulenergie”, gericht op samenwerking in de bouwketen, werd in 2006 toegekend. Kenniscentrum voor Zorg, Welzijn, Sport & Educatie Het Kenniscentrum voor Zorg, Welzijn, Sport & Educatie (CARI), ingesteld in 2006, bundelt de krachten van een viertal lectoraten door de meerwaarde van onderzoek op het snijvlak van de lectoraten te benutten. Het gaat om multidisciplinaire toegepaste onderzoeks- en innovatieprojecten. De resultaten van de projecten dragen bij aan de voortdurende onderwijsverbetering van de betrokken schools. Het Kenniscentrum geeft de samenwerking vorm tussen de lectoraten Transparante Zorgverlening, Integraal Jeugdbeleid, Rehabilitatie en Actieve Leefstijl. Het Kenniscentrum is verankerd in de academies voor Gezondheidsstudies, Verpleegkunde en Sociale Studies, het Instituut voor Sportstudies en de Pedagogische Academie. In 2006 werd het Kenniscentrum ingesteld en is een eerste jaarplan geschreven waarin concrete samenwerkingsactiviteiten van de betrokken lectoraten werden beschreven. Het lectoraat Integraal Jeugdbeleid startte per 1 september 2006. De aanvraag voor het lectoraat Actieve Leefstijl werd in 2006 ingediend en is in 2007 gehonoreerd. Kenniscentrum Ondernemerschap Het Kenniscentrum Ondernemerschap is in 2006 voorbereid en zal in 2007 van start gaan. Binnen dit Kenniscentrum wordt toegepast onderzoek verricht naar de verschillende vormen van ondernemerschap (entrepreneurship, “intrapreneurship” en professioneel ondernemerschap). In samenwerking met de schools wordt het toegepast onderzoek vertaald naar onderwijs en naar ondernemerschapsbevorderende projecten. In het Kenniscentrum zal het in te stellen lectoraat “Creërend Ondernemen” centraal staan. Het lectoraat zal geflankeerd worden door lectoraten op andere specifieke gebieden, waarvan een aantal extern gefinancierd zal worden (onder andere door KPMG). In het Kenniscentrum zal minstens een vijftal schools uit het economische domein nauw samenwerken, waaronder het Instituut voor Marketing & Management en het Instituut voor Financieel-Economisch Management.


LECTORATEN Lectoraten staan centraal in het onderzoeksbeleid van de Hanzehogeschool Groningen. De lectoren en kenniskringen van de Hanzehogeschool Groningen leveren een bijdrage aan de versterking van de hogeschool als kennisinstelling. Ze geven een impuls aan kenniscirculatie door vanuit de hogeschool verbanden aan te gaan met (regionale) bedrijven en instellingen met als doel het ontwerp en de ontwikkeling van nieuwe kennisproducten voor die bedrijven en instellingen. De overgang naar bundeling van toegepast onderzoek in kenniscentra betekende dat nieuwe lectoraten werden aangevraagd. In 2006 startten de volgende lectoraten:

• Energietransitie (Instituut voor Engineering; gefinancierd door de Gasunie)

• Integraal Jeugdbeleid – de Vensterschool als Portaal (Pedagogische Academie in samenwerking met de Academie voor Sociale Studies)

De volgende lectoraten zijn in 2006 voorbereid en zullen in 2007 starten:

• Ruimtelijke Transformaties (Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek)

• Energie Toepassingen (Instituut voor Engineering; gefinancierd door TNO)

• Mariene Wetlands Studies (Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek; gefinancierd door de Waddenvereniging, in samenwerking met de CHN)

• Actieve Leefstijl (Instituut voor Sportstudies)

• Creërend Ondernemen (Instituut voor Marketing & Management)

• Financieel Economisch Management in het Middenbedrijf (Instituut voor Financieel Economisch Management; deels gefinancierd door KPMG)

• Inkoopmanagement (Instituut voor Facility Management; gefinancierd door de NEVI) Het lectoraat Transparante Zorgverlening (Instituut voor Gezondheidsstudies) begon in 2006 aan een tweede termijn van vier jaar. Totaal onverwacht overleed in februari 2006 lector prof. dr. Jim Olila, van het lectoraat International Business en Communication. Zijn opvolger is inmiddels benoemd. RAAK9subsidies In 2006 zijn vier RAAK-subsidies (Regionale Aandacht en Actie voor Kenniscirculatie) met een gezamenlijke waarde van € 1.000.000 van de Stichting Innovatie Alliantie verworven. In de categorie RAAK Publiek kunnen publieke instellingen aanvragen doen als het gaat om innovatie die zij samen willen bewerkstelligen. De Hanzehogeschool Groningen ontving subsidie voor de volgende programa’s:

• Integraal Jeugdbeleid (lectoraat Integraal Jeugdbeleid – de Vensterschool als Portaal)

• Actieve Leefstijl (Instituut voor Sportstudies): een programma gericht op het probleem dat de inwoners van Groningen zwaarder zijn dan de gemiddelde Nederlander. Het Instituut voor Sportstudies en de Academie voor Gezondheidsstudies willen samen met De Brink (expertisecentrum voor mensen met een meervoudige beperking) en het Huis voor de Sport Groningen hierin gedragsveranderingen stimuleren.

In de categorie RAAK-MKB stelt het ministerie van OCW gelden beschikbaar om de regionale samenwerking tussen hogescholen en MKB te stimuleren. In deze categorie ontving de Hanzehogeschool Groningen voor drie aanvragen subsidie:

• Grensoverschrijdend Inlenen van Arbeid: een initiatief van de Vereniging van Internationale Arbeidsbemiddelaars om door een onafhankelijke kennisinstelling (het lectoraat


Arbeidsverhouding van de Hanzehogeschool Groningen) een kenniscirculatieprogramma voor deze sector te laten ontwikkelen.

• Meer Nulenergie: een aanvraag van het Kenniscentrum Energie van de Hanzehogeschool Groningen, Syntens, TNO en Bouwend Nederland Regio Noord voor een andere wijze van samenwerken in de bouwketen.

• Innovatie Programma MKB gezondheidszorg deel 2: Netwerken van MKB, Hanzehogeschool Groningen (lectoraat Transparante Zorgverlening) en kennisinstellingen willen de huidige veranderingen binnen de gezondheidszorg verder en beter implementeren naar de zorginstellingen toe.

Promotietrajecten De Hanzehogeschool Groningen zet ook in op het vergroten van het aantal gepromoveerde medewerkers. Dat gebeurt op twee manieren: door nieuwe gepromoveerden te werven en door zittende medewerkers de gelegenheid te bieden een promotietraject te starten. Voor promotietrajecten van zittende medewerkers werd een regeling ontworpen waarmee ze gedurende een periode van vier jaar minimaal twee dagen in de week de beschikking krijgen om aan promotieonderzoek te werken, in principe binnen het kader van een van de lectoraten van de hogeschool. Voor de regeling, die per 1 januari 2007 in werking treedt, lijkt veel belangstelling te bestaan. Tevens wordt gewerkt aan een convenant met de Rijksuniversiteit Groningen omtrent het promoveren van medewerkers. Overzicht lectoraten Lectoraat Arbeidsverhoudingen Lector: dhr. drs. H.A.M. van Lieshout Verbonden aan het Instituut voor Rechtenstudies en het Instituut voor Bedrijfskunde Het lectoraat richt zich op de wisselwerking tussen instituties (regelgeving en de implementatie daarvan) en marktwerking rondom arbeid. Specifieke thema’s zijn slimmer werken, reïntegratie, onderwijs en arbeidsmarkt en flexicurity. In de eerste helft 2006 is het collectieve afstudeerproject op het gebied van Human Research Development voor het eerst uitgevoerd. Het project is toegespitst op de problematiek van de ‘vervangingsvraag’ voor organisaties. De verzamelde onderzoeksresultaten vormden de basis voor een workshop op het Noorderlinkcongres in september 2006. In 2006 is een nieuw collectief afstudeerproject gestart. Dat gebeurt in samenwerking met het Centrum voor Arbeid en Beleid (CAB) en het Regionaal Bureau Onderwijs (RBO). Lectoraat Bio9informatica Lector: dhr. dr. ir. J.P.H. Nap Verbonden aan het Instituut voor Life Science & Technology Het lectoraat richt zich op de verwerking en analyse van grote ‘omics’ datastromen uit (inter)nationale laboratoria. Lectoraat en kenniskring ontwerpen en monitoren de opleiding Bio-informatica binnen het Instituut voor Life Science & Technology. Parallel creëren zij kennis, infrastructuur en kunde voor het doen van toegepast bio-informatica onderzoek en voor het aanbieden van faciliteiten voor dergelijk onderzoek. Het jaar 2006 is gebruikt voor het verder professionaliseren van de staf door het doen van eigen onderzoek met studentassistenten en studenten, al dan niet ingebed in het reguliere onderwijs. Het Bioinformatics Expertise Center (BEC) kreeg het SURFproject BioGrid gehonoreerd, waarin


computergrid technologie geschikt gemaakt wordt voor bio-informatica onderwijs in een omgeving waar ook onderzoek plaats vindt. Lectoraat Business Intelligence Lector: dhr. dr. E.O. de Brock/dhr. drs. A. Bottema Verbonden aan het Instituut voor Communicatie & Media en het Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Het lectoraat legt het zwaartepunt bij het meten van prestaties in organisaties op basis van aanwezige (veelal kwantitatieve) gegevens en rapportage daarvan naar relevante doelgroepen binnen en buiten die organisatie. Daarnaast richt het lectoraat zich op geavanceerde, intelligente toepassingen van ICT, met name als het gaat om kennismanagement op basis van veel beschikbare (al dan niet gestructureerde) gegevens en vermoedelijk interessante, nieuwe verbanden en/of patronen. In de loop van 2006 is gestart met het research programma met drie onderzoekslijnen en drie onderzoekers. Corporate Performance Management, Informatiemanagement rondom ongestructureerde gegevens en Business Intelligence als ICT met een link naar de ontwikkeling van een nieuw afstudeerprofiel Business Intelligence zijn in het verslagjaar begonnen. Daarnaast zijn drie onderzoeken gestart binnen het Midden en Klein Bedrijf. In een research-cyclus van twaalf weken werken studenten aan deze onderzoeken. Lectoraat Computervisualisatie Lector: dhr. dr. R. de Bruin Verbonden aan de Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving Het kennisdomein van het lectoraat is visualisatie, zowel van data als van betekenis. Door concentratie op de eigen aard en betekenis van het beeld, vanuit het eigen artistieke domein van de verbeelding, draagt het lectoraat bij aan verdieping en concentratie van de visuele communicatie in kunst, wetenschap en samenleving. Om gebruik te kunnen maken van elkaars faciliteiten hebben de Hanzehogeschool Groningen, de Rijksuniversiteit Groningen en het Groninger Museum een convenant gesloten waarin de onderlinge samenwerking is vastgelegd. Voor de voortgezette opleidingen van het Frank Mohr Instituut van de Hanzehogeschool Groningen betekent dit platform een structurele samenwerking in de toepassing van nieuwe technieken op het terrein van visualisatie en sensortechniek. Qua onderzoek betekent dit onder meer dat ook voor praktiserende kunstenaars promotieonderzoek tot de mogelijkheden behoort. Lectoraat Energietransitie Lector: dhr. dr. ir. W.J.Th. van Gemert Verbonden aan het Instituut voor Engineering Het lectoraat richt zich op de overgangsfase naar duurzame energieopwekking. Dit leidt tot verduurzaming van fossiele energiedragers zoals aardgas, het borgt de beschikbaarheid van energie op lange termijn en het vermindert de negatieve gevolgen. Sinds begin 2006 is de eerste lector actief en deze is gesponsord door de Gasunie. Er is in het verslagjaar een onderzoeksplan opgesteld waarin een vierjarenplan is neergelegd. Het doel is uit te groeien tot een onderzoeksinstituut waarvan het niveau in Nederland is erkend en dat ook in EU-verband bekendheid geniet. De focusgebieden zijn energiebesparing, ontwikkeling van duurzame energieconcepten en de integratie van nieuwe ontwikkelingen in de bestaande infrastructuur. Er wordt uitgegaan van de expertise in aardgas, waarin Noord-Nederland sterk is.


Eind 2006 waren de eerste vier PhD trajecten gedefinieerd. Deze zijn begin 2007 gestart. Het lectoraat is partner in het Kenniscentrum Energie. Lectoraat Human Technology Lector: mw. dr. ir. A.C. Valkenburg Verbonden aan het Instituut voor Engineering Het lectoraat ontwikkelt het kennisdomein Human Technology (HT) door toegepast onderzoek en onderwijsontwikkeling in wisselwerking en samenwerking met het werkveld. Het ontwikkelen van een visie op de interactie tussen mens en techniek ondersteunt bedrijven en ontwerpers bij het ontwerpen van gebruiksvriendelijke en aantrekkelijke producten, leefomgevingen en informatiesystemen. Op nationaal vlak wordt Groningen, met name door aanwezigheid van het lectoraat, gezien als trendzetter van het kennisgebied. In 2006 zijn voor en in samenwerking met zowel de opleidingen Human Technology Alkmaar en Den Haag, onderwijsthema’s ontwikkeld en uitgevoerd. Het lectoraat organiseert vanaf september 2005 kennismiddagen voor docenten Human Technology. Ook na het beëindigen van het expertisecentrum HT in juni 2006 voert het lectoraat diverse opdrachten uit voor en met bedrijven. Bijna honderd studenten en vier docenten zijn ingezet in projecten. Lectoraat Integraal Jeugdbeleid 9 de Vensterschool als Portaal Lector: mw. dr. J. Doornenbal (per 1 september 2006 aangesteld) Het lectoraat is verbonden aan zowel de Pedagogische Academie als de Academie voor Sociale Studies. Het doel van het lectoraat is dat onderwijs en zorg meer op elkaar betrokken moeten worden en dat in opleidingen studenten al leren over de schotten van hun beroep heen te kijken en samen te werken met andere professionals. In oktober 2006 is het door RAAK gesubsidieerde innovatieprogramma Verzien Breed Kijken van start gegaan. Het lectoraat is nauw betrokken bij de uitvoering van dit innovatieprogramma. Daarnaast leidt de lector in opdracht van RENN4 het project Keten Onderwijszorg. Lectoraat International Business & Communication Lector: dhr. prof. dr. J.H. Olila; de heer Olila overleed op 4 februari 2006. Verbonden aan de International Business School en Instituut voor Communicatie & Media. Het lectoraat onderzoekt succes- en faalfactoren voor export of import op het terrein van interculturele aspecten van management, marketing en communicatie voor het midden- en kleinbedrijf en vertaalt de resultaten van het onderzoek naar de hogeschool. Het onverwachte overlijden van de lector, de heer Olila heeft zijn weerslag gehad op de ontwikkelingen binnen dit lectoraat. In 2007 treedt een nieuwe lector in dienst. Lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk Lector: dhr. drs. M.J.M. Regouin Het doel van het lectoraat is bij te dragen aan de realisering van de hoge internationaliseringsambitie van Hanzehogeschool Groningen door onderzoek, onderwijs en Europese en mondiale netwerken. In 2006 is het onderzoek naar benodigde docentencompetenties voor de internationalisering van de hogeschool afgerond. De resultaten zijn middels een CD-rom breed beschikbaar en de respons van docenten op het onderzoek bleek buitengewoon positief. Docenten van Hanzehogeschool Groningen zijn positief over internationalisering en zijn er redelijk voor toegerust. Verbeterpunten zullen in het


beleid worden ingevoegd. In 2006 is het onderzoek gestart naar de meerwaarde van een verblijf in het buitenland voor studenten. Vanaf september 2006 krijgen alle studenten, die voor stage of studie naar het buitenland vertrekken, voorafgaand en bij terugkomst een uitgebreide vragenlijst voorgelegd. Tevens is in 2006 onderzoek gestart naar de internationalisering van het bedrijfsleven en de publieke sector in noord-Nederland. De eerste resultaten zullen in 2007 bekend worden. Lectoraat Lifelong Learning voor Musici Lector: mw. drs. C.A. Smilde Verbonden aan de School of Performing Arts, en aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag Het lectoraat onderzoekt het concept en de consequenties van life long learning voor musici voor de leeromgeving van het muziekvakonderwijs. Het is een gemeenschappelijk lectoraat met het Koninklijk Conservatorium Den Haag.

In 2006 is aan vier programma’s gewerkt. Het eerste is het project ‘Connect’, ontwikkeld door de Guildhall School of Music & Drama in Londen. De lifelong learning component binnen het project betreft informeel leren binnen een non-formele context. Tevens is er een samenwerking met het Institute for Music Leadership van de Eastman School in Rochester NY gericht op persoonlijke loopbaanontwikkeling. Ook zijn ontwikkelingen geboekt in het programma ‘Accompagnato’ van het Institut für Musikpädagogik van de Universität für Musik und darstellende Kunst te Wenen als het gaat om de professionele integratie van muziekdocenten. Als laatste is er met het Sibelius Academy Continuing Education Centre in Helsinki gewerkt aan de continue professionele ontwikkeling van musici.

Lectoraat Methodiek Toegepast Onderzoek Lector: dhr. dr. C.J.J. Tempelman Verbonden aan HanzeConnect Het lectoraat heeft als doel bij te dragen aan de versterking van de methodologie van het toegepaste onderzoek aan de Hanzehogeschool Groningen, onder andere in het curriculum van de verschillende masteropleidingen van de graduate school van de hogeschool. In het jaar 2006 is wederom veel aandacht besteed aan het onderwijs ten behoeve van zes masteropleidingen. Dit zijn: Advanced Nursing Practice, Physician Assistant, Executive Master of Business Administration, Real Estate, Architectuur en Master of Business Administration in International Business and Management. De Master of Science Accounting and Finance, die is geaccrediteerd bij de Open Universiteit Nederland, werd door HanzeConnect uitgevoerd. Ten behoeve van deze masteropleidingen is nieuw didactisch materiaal ontwikkeld. In samenwerking met de stichting Thuiszorg Groningen is een project ontwikkeld dat als doel heeft de inzet van een nurse practitioner in een verzorgingshuis te evalueren. Inmiddels heeft de ziektekostenverzekeraar Menzis zich bereid verklaard tot een maximum van € 16.000 bij te dragen aan de financiering van dit onderzoek. In december 2006 is het onderzoek van start gegaan. In september 2006 is een begin gemaakt met het organiseren van nascholingsmodulen toegepast onderzoek ten behoeve van docenten van de Hanzehogeschool Groningen. Daarnaast werd het eerste nummer van de digitale Nieuwsbrief Methodiek Toegepast Onderzoek uitgebracht. Lectoraat Multidisciplinaire Informatica Lector: dhr. J.P.L.H.A. Appel Verbonden aan het Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Het lectoraat Multidisciplinaire Informatica levert, in samenwerking met belanghebbende partners (zoals bedrijven, overheden, beroepsorganisaties), een bijdrage aan de bevordering en implementatie


van ICT. Er worden innovatieprojecten opgezet waarin onderzoek en kenniscirculatie tussen verschillende onderdelen van hogeschool centraal staan en waarin de analytische en creatieve competenties van studenten ontwikkeld worden. Met TNO ICT werkt het lectoraat samen op het gebied van instinctieve gebruikersinterfaces. Daarbij speelt bijvoorbeeld de vraag of de computer ook bediend kan worden met handbewegingen. Samen met de toonaangevende leverancier van displays Destic in Veendam onderzoekt het lectoraat mogelijkheden van gebruikersinteractie met een display. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan een interactieve receptioniste (beeldscherm) die werknemers in het gebouw kent en persoonlijke begroet, en bezoekers kan informeren. Lectoraat Rehabilitatie Lector: dhr. dr. E.L. Korevaar Verbonden aan de Academie voor Sociale Studies en de Academie voor Verpleegkunde Bij rehabilitatie gaat het om het ondersteunen van mensen met fysieke, psychosociale, verstandelijke of psychische beperkingen bij het vervullen van maatschappelijke en sociale rollen. Het lectoraat heeft tot doel om in wisselwerking met het werkveld, de wetenschap en het onderwijs het kennisdomein Rehabilitatie verder tot ontwikkeling te brengen en toe te passen in de curricula van opleidingen. Het lectoraat Rehabilitatie heeft in 2006 aan drie centrale thema's gewerkt. Het eerste is rehabilitatie op het gebied van arbeid en onderwijs. Ook is er aandacht geweest voor rehabilitatie op het gebied van sociale contacten, met speciale aandacht voor de familierol en de rol van de familie. Als laatste thema heeft rehabilitatie voor moeilijke doelgroepen (zoals dak- en thuislozen/maatschappelijke opvang, dubbele diagnosen-groepen, niet-aangeboren hersenletsel, ouderen en mensen die langdurig verblijven in instellingen) een belangrijke rol gespeeld. Het wereldcongres over rehabilitatie in Athene werd bezocht door meer dan 900 mensen uit 52 landen, waaronder 29 mensen uit Nederland. Het lectoraat leverde, met tien medewerkers en tien presentaties, een prominent aandeel in de Nederlandse aanwezigheid. Lectoraat Sportmanagement Lector: dhr. drs. A.H. Broeke Verbonden aan het Instituut voor Sportstudies Het lectoraat heeft als doel een landelijk expertisecentrum te ontwikkelen en bestendigen, gericht op de bestudering van organisatie- en beleidsvraagstukken in de sport(infrastructuur). Vanuit het lectoraat Sportmanagement wordt onderzoek gedaan naar de professionalisering van managers in de sport. In 2006 zijn twee onderzoeksprojecten afgerond. Onder de noemer 'Professioneel profiel Rijnlandse sportmanagers' is bij een representatieve groep sportmanagementprofessionals een vragenlijst afgenomen. Daarmee is in kaart gebracht welke sturende opvattingen aan de uitoefening van sportmanagementfuncties ten grondslag liggen. Tevens is onderzocht op welke wijze praktiserende sportmanagers leren in en rondom de beroepspraktijk. In het verlengde van bovenstaande onderzoek, is bij directeuren van de universitaire sportcentra in Nederland een ontwerponderzoek uitgevoerd. 'Kennisontwikkeling in teamverband' stond daarbij centraal. Er is een 'instrument' ontwikkeld voor een aanpak van een complex, gemeenschappelijk ervaren praktijkprobleem. Onderzocht is op welke wijze en met welk resultaat dit kennisproductieproces verliep. Lectoraat Transparante Zorgverlening Lector: dhr. dr. C.P. van der Schans Verbonden aan de Academie voor Gezondheidsstudies en de Academie voor Verpleegkunde


Transparante zorgverlening heeft als kernbegrippen 'evidence based' handelen, organisatie van zorg inclusief multiprofessionele zorgverlening en taakverschuiving, en gedrag en gezondheid. Het lectoraat voert toegepast onderzoek en zorginnovatieprojecten uit in nauwe samenwerking met het werkveld en implementeert de opgedane kennis in het curriculum van de HGZO-opleidingen. In september 2005 hebben de Hanzehogeschool Groningen, TOP groep Groningen en Syntens Noord een aanvraag gedaan voor het uitvoeren van het Innovatieprogramma MKB Gezondheidszorg in het kader van het SIA RAAK Programma. Negen fysiotherapeuten hebben om dit programma gevraagd om hen te ondersteunen bij het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten, een beter gebruik van ICT, verbeteren ondernemersvaardigheden en na- en bijscholing. Tevens heeft het lectoraat in 2006 een protocol taaldiagnostiek ontwikkeld en is een groot congres over gedrag en gezondheid gehouden. Lectoraat Vastgoed Lector: dhr. ir. F. van Genne MRICS Verbonden aan het Instituut voor Bedrijfskunde Het lectoraat omvat een kenniskring en een expertisecentrum. In de kenniskring wordt de vastgoedkennis van de hogeschool versterkt. Het expertisecentrum doet onderzoek voor derden en bouwt aan specifieke vastgoedknow-how. In 2006 heeft de afronding van het onderzoek naar de meldingen op de website www.meldpuntmalafidemakelaars.nl in opdracht van de Landelijke Makelaars Vereniging (LMV) plaatsgevonden. Deze website was eerder ontwikkeld door studenten van de opleiding Vastgoed & Makelaardij in opdracht van de LMV. Er is onderzoek voor belegger KFN gedaan naar de relatie tussen het soort huurder en het huurgedrag. De resultaten zijn aanleiding geweest voor vervolgonderzoek in 2007. Het lectoraat hield een presentatie op het seminar van het Nederlands Vastgoedmanagement Platform (Nevap) naar aanleiding van door studenten verricht onderzoek naar competenties in vastgoedmanagementfuncties en in het onderwijs. Dit bleek aanleiding voor een nadere samenwerking om de branche te professionaliseren. Dit is inmiddels gestart met twee studentes.


CONTRACTACTIVITEITEN De contractactiviteiten van de Hanzehogeschool Groningen zijn sinds het voorjaar van 2005 gebundeld in HanzeConnect. Daartoe werden vijf bestaande onderdelen van de instelling samengevoegd. In de loop van 2005 bleek dat het vormen van een marktgerichte organisatie meer behoefde dan alleen een samenvoeging. In 2006 is daarom tijd en aandacht besteed aan een omvangrijke revitaliseringsoperatie. De organisatie is in het verslagjaar van 125 naar ongeveer 70 medewerkers gegaan, heeft een nieuwe organisatiestructuur en directeur gekregen en richt zich op de drie onderdelen, te weten: opleidingen, advies en onderzoek. Ook kregen alle medewerkers in 2006 een sales-impacttraining gericht op betere acquisitievaardigheden en een klantgerichte houding van medewerkers. Deze operatie heeft in het verslagjaar zijn vruchten afgeworpen. Een tender voor tien Drentse gemeenten zorgde ervoor dat HanzeConnect maatwerktrajecten voor 1250 ambtenaren kan aanbieden. Ook is in samenwerking met de Hogeschool Groningen een omvangrijk opleidingstraject van de Belastingdienst aan HanzeConnect gegund en heeft HanzeConnect het onderzoek voor de MKB-vriendelijkste gemeente in Noord-Nederland uitgevoerd. Het complete programma van HanzeConnect omvat ongeveer honderd opleidingen voor particulieren en in-company. Op vele terreinen binnen de organisatie is in 2006 een efficiencyverbetering en verbeterde doelgerichtheid bereikt. De activiteiten van HanzeConnect leveren een substantiële bijdrage aan de kenniscirculatie tussen de hogeschool en bedrijven en instellingen in Noord-Nederland. HanzeConnect werkt samen met schools aan kenniscentra en kennisexport. Deze activiteiten liggen in het verlengde van het initiële onderwijs en versterken elkaar, zodat de hogeschool vorm krijgt als kennisinstituut. HanzeConnect zet waar mogelijk docenten in van schools en draagt ook daardoor bij aan de circulatie van kennis, competentieontwikkeling en professionalisering van docenten. HanzeConnect werkt samen met de schools aan een gezamenlijke marktbenadering en productaanbod voor niet-voltijdonderwijs. De omzetdoelstelling voor het cursusjaar 2005-2006 van 10,6 miljoen is met 10,9 miljoen gehaald. In 2006 konden de in 2005 verkregen erkenningen gecontinueerd worden. Het gaat om de CEDEO en IiP (Investors in People)-erkenningen. In het verslagjaar heeft HanzeConnect het Borea-keurmerk voor reïntegratiebureaus gekregen. Daarnaast is het project Verbetering Bedrijfsvoering MKB en het Toerismeproject verlengd tot medio 2008.


Sinds in het strategisch beleidsplan Focus 2010 internationalisering is benoemd tot één van de twee speerpunten van de Hanzehogeschool Groningen, hebben alle activiteiten op dat terrein een belangrijke impuls gekregen. De hogeschool richt zich met haar internationaliseringsbeleid op het bieden van onderwijs dat alle studenten voorbereidt op het goed functioneren - professioneel, sociaal en emotioneel - in een internationale context of omgeving. Daarnaast is het beleid gericht op kennistoepassing en innovatie naar internationale kwaliteitsmaatstaven. De schools hadden in 2005 in hun strategische plannen aangegeven hoe zij wilden gaan bijdragen aan de ambities van de hogeschool op het gebied van internationalisering. In 2006 hebben zij een voortvarend begin gemaakt met de uitvoering van hun plannen. Internationalisering van het curriculum In 2003 wees onderzoek uit dat de internationale dimensie nog onvoldoende was vormgegeven bij diverse opleidingen van de hogeschool. In 2004 kregen alle opleidingen de opdracht om bij de implementatie van het hogeschoolbrede onderwijskader expliciet aandacht te besteden aan het inbouwen van een internationale dimensie. Dit proces kwam in 2005 op gang. De opleidingen ontwikkelden, op basis van het beroepsprofiel, plannen voor het afstemmen van het curriculum op de internationale beroepspraktijk. De realisering van deze plannen werd in 2006 gestart en wordt in 2007 voltooid. De Hanzehogeschool Groningen wil dat alle schools minimaal één semesterprogramma in het Engels aanbieden, om aan haar studenten een internationale studieomgeving te bieden, onder andere door de aanwezigheid van buitenlandse studenten en docenten. In 2006 werden de volgende nieuwe Engelstalige semesterprogramma’s ontwikkeld en/of voor het eerst aangeboden:

• Minor International Public Health (Academie voor Verpleegkunde)

• International Semester in Real Estate (Instituut voor Bedrijfskunde)

• International Law – a Practical Approach (Instituut voor Rechtenstudies)

• Information Services (Instituut voor Communicatie en Media)

• Abdominal Ultrasound (Academie voor Gezondheidsstudies) Daarnaast zijn binnen het Instituut voor Life Science & Technology en het Instituut voor Financieel Economisch Management plannen opgesteld voor het ontwikkelen van Engelstalige semesterprogramma’s. Deze programma’s vormen een aanzienlijke uitbreiding van het huidige Engelstalige en Duitstalige aanbod van de Hanzehogeschool Groningen. Taalonderwijs Het Expertisecentrum Languages & Cultures van het Instituut voor Marketing & Management is in 2005 begonnen met het aanbieden van diverse modules vreemde taal- en cultuuronderwijs. In 2006 is dit aanbod verder uitgebreid. De belangstelling voor de modules is groot. Reguliere buitenlandse studenten In 2006 volgden 1002 reguliere buitenlandse studenten zich in voor een studie aan de Hanzehogeschool Groningen. Opvallend is ook dit jaar weer het grote aantal Duitse studenten dat kiest voor een studie aan de Hanzehogeschool Groningen. Een aanzienlijk deel van deze groep volgt overigens niet een Engelstalige, maar een Nederlandstalige opleiding. Dit heeft ertoe geleid dat in 2006 een speciaal project is gestart dat zich richt op de vergroting van de instroom van Duitse studenten in Nederlandstalige opleidingen. Daarbij richt de instelling zich met name op instroom in technische opleidingen. Het plan voorziet in intensieve wervingsactiviteiten in Duitsland,

5. INTERNATIONALISERING


gekoppeld aan het ontwikkelen en aanbieden van een aantal specifieke voorzieningen, zoals een Duitstalige website en intensieve cursussen Nederlands. Tabel landen van herkomst buitenlandse studenten

Herkomst buitenlandse studenten aantal percentage

Duitsland 502 50,1%

China 62 6,2%

Bulgarije 55 5,5%

Polen 29 2,9%

Indonesië 28 2,8%

Overig (ca 90 nationaliteiten) 327 32,6%

Totaal 1.002

percentage: percentage van het totale aantal aantal inclusief cursisten Huisvesting buitenlandse studenten De Hanzehogeschool Groningen werkt nauw samen met de gemeente, universiteit en woningbouwverenigingen in Groningen om studenten te huisvesten in de stad. De buitenlandse studenten vormen hierbij een specifieke categorie. In 2006 zijn 528 huisvestingsaanvragen van buitenlandse studenten aan de Hanzehogeschool Groningen succesvol afgehandeld. Uitwisselingsstudenten Naast de reguliere studenten zijn ook de uitwisselingsstudenten van groot belang voor het creëren van een internationale omgeving. In 2006 ontving de Hanzehogeschool Groningen 329 uitwisselings-studenten. Het aantal studenten van de hogeschool dat een deel van de studie in het buitenland volgt steeg licht ten opzichte van vorig jaar, maar blijft nog achter bij de verwachtingen. In 2006 waren dat 265 studenten. Veel studenten kiezen in plaats daarvan voor een buitenlandse stage. In 2006 maakten 699 studenten gebruik van deze mogelijkheid. Tabel aantallen studenten voor studie en stage

Studie/stage 2006 2005 2004 Uitwisseling voor studie naar Nederland 329 332 375 Uitwisseling voor studie naar buitenland 265 250 290

Stage in buitenland 699 713 562

Studenten van de Hanzehogeschool Groningen waaien uit naar alle continenten. Bijna de helft (49%) van de uitgaande studenten blijft voor de buitenlandervaring (studie of stage) binnen Europa. Bij internationale stages zijn de Nederlandse Antillen een populaire bestemming, 29% van buitenlandstages worden gevolgd in dit gebied.


Tabel studie/stage buitenland

Studie en stage buitenland

0

100

200

300

400

Studie

Stage

Studie 1 20 191 24 22 7

Stage 56 36 288 201 40 10 68

Afrika Azië EuropaNed.

Antillen

Noord-

AmerikaOceanië

Zuid-

Amerika

Netwerken Voor het ontwikkelen van een internationale dimensie is het belangrijk te kunnen samenwerken met een aantal goede buitenlandse partnerinstellingen. De internationale netwerken zijn in het verleden vooral vanuit de individuele opleidingen opgebouwd. Het overgrote deel van de overeenkomsten met Europese partners is gesloten in het kader van het Socrates/Erasmus programma. De hogeschool wil de onderlinge afstemming tussen de opleidingsnetwerken verbeteren. Strategische allianties In 2004 besloot de hogeschool tot het sluiten van een aantal strategische allianties met hogeschoolbrede partners waarmee op een aantal terreinen intensief wordt samengewerkt. De eerste partner in dit strategisch netwerk is de Hochschule Bremen in Duitsland. Na een inspirerende werkconferentie eind 2005, werd in de loop van 2006 een aantal nieuwe gezamenlijke activiteiten gestart. In 2006 is onderzocht welke andere partnerinstellingen mogelijk benaderd zouden kunnen worden voor het aangaan van een meer strategische alliantie. Op dit punt zullen in 2007 nadere concrete stappen worden gezet. In de tabel ‘Overzicht internationale samenwerkingsverbanden’ staan alle samenwerkingsverbanden met buitenlandse instellingen van de hogeschool vermeld, met daarbij de gerealiseerde inkomen en uitgaande studentenmobiliteit. Deze tabel is in de bijlagen te vinden. Ontwikkelingssamenwerking De Hanzehogeschool Groningen wil haar kennis en expertise beschikbaar stellen via deelname aan diverse activiteiten en projecten in het buitenland. Doelen zijn onder andere het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid en het realiseren van goed werkgeverschap. Sinds 2004 wordt er actief ingeschreven op projecttenders, gefinancierd door de Nederlandse overheid om participatie in ontwikkelingsprojecten te verhogen.


De Hanzehogeschool Groningen was in 2006 actief betrokken bij acht projecten in Ghana, Oeganda, Vietnam en Zuid-Afrika. Daarnaast ontvangt de hogeschool ieder jaar studenten uit ontwikkelings-landen in haar Masterprogramma’s. In 2006 begonnen vijftien studenten aan een van de Engelstalige Masterprogramma’s met een volledige beurs uit het Netherlands Fellowship Programme. Voorbeelden van projecten zijn:

• Ondersteuning bij het opzetten van instituutsbeleid en de invoering van ICT bij vier technical colleges in Oeganda. In 2006 is gewerkt aan het ontwikkelen van institutionele strategische plannen. De uitvoering van deze plannen loopt tot 2010 met een budget van € 1.500.000

• Het versterken van het Civil Engineering onderwijs bij twee polytechnics in Ghana. De Hanzehogeschool Groningen is verantwoordelijk voor de introductie van competentiegericht onderwijs. Het project loopt tot 2009 met een budget van € 700.000.

• Het opzetten van een kwaliteitszorgsysteem bij de Vinh University in Vietnam. Het project loopt tot 2009 met een budget van € 100.000.

In 2006 zijn er 26 medewerkers van de hogeschool uitgezonden naar ontwikkelingslanden en daarnaast is een groot aantal medewerkers betrokken bij cursussen die in Nederland gegeven zijn. Het betreft medewerkers van zowel de schools als de stafbureaus. De voorbereiding van medewerkers op een verblijf in een ontwikkelingsland is verder geprofessionaliseerd door het aanbieden van een meerdaagse acculturatiecursus en het opzetten van de Hanze International Pool of Experts. Reorganisatie In september 2006 werden de teams ‘Internationale Betrekkingen’, en het team ‘Internationale Werving en Internationale Projecten’, samengevoegd tot één nieuw team binnen het Stafbureau Onderwijszaken. De verwachting is dat deze organisatorische herpositionering zal leiden tot een betere synergie van de diverse vormen van expertise en de verschillende activiteiten op het terrein van de internationalisering. Door de plaats binnen het Stafbureau Onderwijszaken zal de inbedding van de internationalisering in het onderwijs worden versterkt. Hanzestimulansen De jaarlijkse hogeschoolconferentie Hanzestimulansen stond in 2006 in het teken van internationalisering. Verschillende sprekers gaven hun visie op de internationalisering van het hoger onderwijs. Prof. dr. Marijke van der Wende, en de voorzitter van de HBO-Raad, Doekle Terpstra voerden er het woord. In workshops werd een breed scala aan onderwerpen behandeld. Werktuigbouwkundedocent Flip Gerson mocht de Innoveer 2006 in ontvangst nemen, de jaarlijkse prijs voor de meest vernieuwende docent van de Hanzehogeschool Groningen die dit jaar een internationaal criterium telde. Gerson verdiende de Innoveer door zijn nieuwe werkvormen, contacten met bedrijven, hogescholen en universiteiten in binnen- en buitenland. De Innoveer bestaat uit een beeld en een bedrag van € 5000 te besteden aan deskundigheids-bevordering. Lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk Het lectoraat initieerde in 2006 een vernieuwend onderzoek onder de gehele docentenpopulatie van de Hanzehogeschool Groningen. Onderzocht werd of de docenten over voldoende competenties beschikken om succesvol in een geïnternationaliseerde context te kunnen functioneren. In een digitale enquête werden vragen gesteld over de internationale werkervaring, de beheersing van vreemde talen, en de persoonlijke attitude in een internationale werkomgeving. Het onderzoek leverde een schat van informatie op. De Hanzehogeschool Groningen zal op basis hiervan het beleid ten aanzien van werving en scholing van personeel verder vormgeven.


FINANCIEEL BELEID De Hanzehogeschool Groningen werkt nu ruim tweeënhalf jaar met een planning- en controlcyclus op studiejaar. Deze cyclus is beleidsmatig opgezet en inmiddels zijn alle ondersteunende processen hierop ingericht en worden ze vanuit deze gedachte bestuurd. De balans opmakend kan worden geconcludeerd dat door deze cyclus de onderwijs- en ondersteunende processen elkaar goed ondersteunen. De cyclus geeft voldoende bouwstenen voor de interne beheersing. Dit, aangevuld met goede managementinformatie, moet er voor zorgen dat de financiële positie van de hogeschool niet in gevaar komt. Financiële positie Het resultaat van de Hanzehogeschool Groningen bedroeg in 2006 € 2,4 miljoen positief en is daarmee flink hoger dan begroot. Door jaarlijks toenemende studentenaantallen is in 2006 de mijlpaal van € 100 miljoen aan Rijksbijdrage behaald. Effecten van de toenemende studentenaantallen zijn uitbreidingen van het personeelsbestand (in 2006 113 fte) en nieuwbouw (in 2006 voor ca. € 11 miljoen geïnvesteerd en nog voor ruim € 10 miljoen in aanbouw). Vanwege tekorten bij HanzeConnect heeft er in 2006 een reorganisatie plaatsgevonden waarbij vooral gekeken is naar het rendabel zijn van de opleidingen en naar de bijdrage die ze leveren aan de overhead om het geheel kostendekkend te laten zijn. In de resultatenanalyse en de jaarrekening wordt verder ingegaan op de cijfers. In 2006 is de discussie gestart over de omvang van strategische beleidsruimte (CSBR). Het College van Bestuur wil met deze beleidsruimte nieuwe ontwikkelingen stimuleren en financieel ondersteunen. In de organisatie blijkt echter onvoldoende gelegenheid te zijn deze projecten goed in te vullen en binnen de afgesproken termijn af te ronden. Uiteindelijk is daarom besloten om het percentage dat de schools aan strategische beleidsruimte besteden, te verlagen van 4,2% naar 3,2%. In 2006 is er voor een bedrag van € 2,8 miljoen aan strategische middelen uitgegeven en hebben de schools daarnaast voor € 3,8 miljoen aan eigen strategisch geld ingezet. Planning9 en controlcyclus / interne sturing Een essentieel onderdeel van het bewaken en sturen van een proces is de juiste en tijdige informatieverstrekking. In dat kader zijn in 2006 acties ondernomen om een goed beeld te krijgen van de informatiebehoefte en de periodiciteit van de verstrekking daarvan. De informatiebehoefte bij vooral het management vloeit voort uit twee belangrijke producten van de in het kader van de besturingssystematiek ingevoerde planning- en controlcylus: het jaarplan en de managementovereenkomst. Door afstemming van de processen heeft er een versnelling plaatsgevonden bij de periodieke afsluiting. Daarnaast is de inhoud van de geconsolideerde twee-maandsrapportage zodanig aangepast dat een meer integrale analyse gepresenteerd kan worden. Naast de financiële aspecten is er ook aandacht voor belangrijke onderwijszaken, zoals bijvoorbeeld contacttijd en worden er ook personele indicatoren, zoals bijvoorbeeld ziekteverzuim in de rapportage opgenomen. Op deze wijze komt de interne sturing op een kwalitatief hoger niveau. De control-rol binnen de Hanzehogeschool Groningen wordt ingevuld door het Stafbureau Financieel Economische Zaken waarin controllers de sparringpartners zijn van de hogeschool-onderdelen. De directeur FEZ is adviseur en klankbord is van het College van Bestuur. Naast de controllers zorgt de interne controlefunctionaris voor afstemming met de externe accountant over zaken die een directe relatie hebben met de interim-, projecten jaarrekeningcontrole.

6. BEDRIJFSVOERING


Treasury Het treasurybeleid dat in 2004 was ingezet, is verder doorgevoerd. Concreet houdt dit in dat ook in 2006 aan ‘schatkistbankieren’ is gedaan en voor de nieuwbouw een bedrag van € 5 miljoen volgens planning is opgenomen. In 2006 is ‘lening 3’ nog niet geëffectueerd vanwege vertraging in de nieuwbouwprojecten. In 2005 is een extra bedrag aan rente betaald van € 1,8 miljoen in verband met het versneld aflossen van leningen. Voorzien was dat dit bedrag binnen anderhalf jaar weer zou worden terugverdiend. Uit de jaarrekening blijkt dat de financieringskosten in 2006 beduidend lager zijn dan in 2005 maar dit beeld is vertroebeld door de boeterente van € 1,8 miljoen. Een vergelijking ten opzichte van 2004 laat zien dat de financieringskosten ca 1,6 miljoen lager uitvallen en dat in 2005 een voordeel is behaald van € 300 duizend. In 2006 is het treasurycomité 3 keer bij elkaar geweest en hebben vooral onderwerpen als nieuwbouw en de daarbij behorende financieringsbehoefte op de agenda gestaan. Resultaatanalyse Het onderdeel Jaarrekening van dit jaarverslag bevat een analyse op het niveau van kostensoorten. Hieronder volgt een analyse op de onderdelen initieel onderwijs, contractactiviteiten en projecten. Deze analyse is gemaakt op basis van de gerealiseerde cijfers, inclusief de onderlinge interne verrekeningen omdat deze verrekeningen de onderlinge resultaten beïnvloeden. Het totaal van de drie onderdelen initieel onderwijs, contractactiviteiten en projecten is zichtbaar in onderstaande tabel. Tabel resultaten totaal

Realisatie Begroot Realisatie

Totalen 2006 2006 2005

Baten 167.635 152.265 160.814

Lasten 165.259 153.208 161.805

Resultaat 2.376 - 943 9

alle bedragen x 1.000 � Het afgelopen jaar is het financiële resultaat bij de Hanzehogeschool Groningen € 3,3 miljoen positiever uitgevallen dan begroot. Belangrijke oorzaken waren de verhoging van de rijksbijdrage en een toename van de collegegelden door meer studenten en een hoger bedrag aan collegegeld. Deze extra middelen hebben slechts voor een deel geleid tot extra uitgaven. Daarnaast blijkt wederom dat de ambities om strategische projecten uit te voeren vooraf vaak groter is dan in de praktijk kan worden waargemaakt. Op grond van deze constatering is besloten om met ingang van 2007/08 het percentage aan baten dat aan strategische projecten wordt besteed met 1% terug te brengen. Tabel initieel onderwijs


2006 2006 2005

Baten 141.911 130.417 136.768

Lasten 137.858 129.458 136.066

Resultaat 4.053 958 702

alle bedragen x 1.000 �


Het effect van een hoger bedrag aan rijksbijdrage en collegegelden blijkt vanzelfsprekend uit het resultaat op het initieel onderwijs. De overige baten verhouden zich gelijk aan het voorgaande jaar. Aan de kostenkant zit er vooral een stijging aan de personele lasten, dat voor een deel weer wordt gecompenseerd door lagere huisvestingslasten en financieringslasten. Tabel contractactiviteiten


2006 2006 2005

Baten 10.006 11.333 10.636

Lasten 11.743 11.567 11.446

Resultaat - 1.737 - 234 - 810

alle bedragen x 1.000 � Het afgelopen jaar is het financiële resultaat van HanzeConnect negatiever uitgevallen dan begroot. In de loop van 2005/06 is een herstructurering binnen HanzeConnect uitgevoerd die ervoor moet zorgen dat er binnen enkele jaren een financieel gezonde situatie kan worden bereikt. Om deze herstructurering door te kunnen voeren is een eenmalige dotatie aan een reorganisatievoorziening ad € 1,2 miljoen doorgevoerd. Zonder deze dotatie is er sprake van een verlies van € 537 duizend. Overigens laat de realisatie in de eerste vier maanden van 2006/07 een duidelijke verbetering van het resultaat zien. De verwachting is dat 2006/07 mogelijk met een sluitende exploitatie kan worden afgesloten. De herstructurering lijkt zijn vruchten af te werpen. Tabel projecten


2006 2006 2005

Baten 15.718 9.776 13.410

Lasten 15.658 11.512 13.293

Resultaat 60 -1.736 117

alle bedragen x 1.000 � In de tabel zijn zowel de interne als externe projecten opgenomen. Van externe projecten is sprake als een externe partij (een deel van) het project financiert. De baten bestaan dan vooral uit subsidies. In bovenstaande tabel gaat dat om ca. 35% van de totale baten. De interne projecten worden met eigen middelen gefinancierd en vormen formeel gezien onderdeel van het initiële onderwijs. Het positieve resultaat op projecten wordt vooral veroorzaakt door het niet aanspreken van de budgetten die voor de interne projecten zijn gereserveerd. Omdat de baten voornamelijk gelden uit de rijksbijdrage zijn, komt het (positieve) resultaat terecht in de bestemde reserve. Vervolgens worden de bestedingen in latere jaren weer ten laste van deze bestemde reserve gebracht. De praktijk laat echter zien dat deze middelen niet altijd meer nodig zijn voor afronding van het project. Bij de afronding van het studiejaar 2005/06 is daarom strakker gekeken naar de voortgang van projecten in relatie tot de nog benodigde middelen voor afronding van deze projecten. Hierdoor kon een deel van de bestemde reserve vrijvallen.


Helderheid In het kader van de notitie Helderheid en de aanvulling daarop, is met ingang van het verslagjaar 2004 een aantal extra gegevens opgenomen in het jaarverslag. Voor een deel zijn deze gegevens in de voorgaande tekst beschreven. De overige gegevens worden hier vermeld. Uitbesteding Binnen het initieel onderwijs worden alle opleidingen zelf of onder verantwoordelijkheid van de Hanzehogeschool Groningen verzorgd. Op diverse fronten vindt er samenwerking plaats met andere hogescholen, universiteiten en organisaties, maar daarbij is geen sprake van uitbesteding. Investering in private activiteiten De Rijksbijdrage van het Ministerie van OCW en het collegegeld van de studenten wordt besteed aan het onderwijs en de ondersteunende activiteiten. Daarnaast is er sprake van een ‘derde geldstroom’. Dit staat voor de financiële bijdrage van bedrijven, instellingen en cursisten voor het contractonderzoek en –onderwijs. De Hanzehogeschool Groningen vindt het belangrijk om deze contractactiviteiten aan te bieden om als kennisinstituut nauwe relaties met het werken beroepenveld te onderhouden. Het bevordert de kennisoverdracht en innovatie en daarmee de kwaliteit van het onderwijs. HanzeConnect is een van de grootste aanbieders van contractonderwijs in het noorden. De derde geldstroom is de financieringsbron van de contractactiviteiten waarbij deze activiteiten kostenneutraal moeten worden uitgevoerd. In 2006 is dat niet gelukt omdat onder meer bij HanzeConnect de uitvoering van de activiteiten nog niet kostendekkend is. Mede daarom heeft er in 2006 bij HanzeConnect een reorganisatie plaatsgevonden om binnen afzienbare tijd deze doelstelling wel te halen. Ter ondersteuning van regionale en maatschappelijke activiteiten en activiteiten waaraan studenten van de Hanzehogeschool Groningen deelnemen is er een beperkt budget voor sponsoring en aanverwante activiteiten zoals bijdragen aan jubilea en giften aan instanties en goede doelen. In 2006 is hieraan ca. € 96 duizend besteed. Een belangrijk thema voor de Hanzehogeschool Groningen is internationalisering. Er zijn samenwerkingsverbanden met buitenlandse partnerscholen en elk jaar komen er meer studenten naar Nederland en naar de Hanzehogeschool Groningen om te studeren. Vanwege de huisvestingsproblematiek voor buitenlandse studenten in Groningen hebben de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen een overeenkomst met het Housing Office die de huisvesting van deze studenten coördineert en regelt. Studenten betalen een marktconforme huur en de hogeschool en universiteit dragen bij aan de exploitatie en leegstand. Het bestuur van de stichting bestaat onder andere uit leden van de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen. De hogeschool heeft in 2006 hieraan ca. € 294 duizend bijgedragen. Maatwerktrajecten Organisaties hebben belang bij goed opgeleid personeel. Kennisinstellingen als de Hanzehogeschool Groningen worden ingeschakeld om medewerkers verder op te leiden of bij te scholen. In de afgelopen jaren is er met een aantal instanties overeenkomsten afgesloten om medewerkers als student in te schrijven en daarvoor het collegegeld te voldoen, al dan niet met extra faciliteiten. Met de Rabobank is er een overeenkomst dat hun medewerkers als student worden ingeschreven en in het eerste jaar een aangepast programma krijgen. De rest van hun studie volgen ze het Economie Compact programma. Voor de hele groep betaalt de Rabobank alleen het collegegeld. Hierbij gaat het om 51 medewerkers in 2005-2006 (14 in het eerste jaar) en 42 in 2006-2007 (waarvan 13 in het eerste jaar).


PERSONEEL De Hanzehogeschool Groningen verwacht de komende jaren een sterke toename van de behoefte aan nieuwe medewerkers. Het aantal studenten groeit sterk en de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand laat zien dat de komende jaren veel personeelsleden de instelling zullen verlaten. Daardoor moet een dubbele slag gemaakt worden in een tijd dat het aanbod van medewerkers op de arbeidsmarkt krapper zal worden. In 2006 is veel tijd besteed aan het ontwikkelen van beleid om voldoende nieuwe mensen binnen te krijgen en huidige en nieuwe medewerkers te behouden. Focus op Ambities Om te komen tot een duurzaam HRM-beleid en de hogeschool een aantrekkelijke werkgever te laten zijn is in september 2006 het project Focus op Ambities van start gegaan. Binnen dit project worden medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen uitgedaagd om mee te denken over het werkgeverschap van de instelling. De hogeschool wil een aantrekkelijke en stimulerende werkgever zijn en wil in dialoog met haar medewerkers te weten komen wat door hen als belangrijk en stimulerend wordt ervaren. In het voorjaar van 2007 houdt de hogeschool een aantal workshops voor medewerkers. Het thema is: duurzaamheid, de Hanzehogeschool Groningen als aantrekkelijke werkgever. Tijdens deze workshops zullen vragen over ervaringen van medewerkers, flexibele arbeidsvoorwaarden, beleid voor oudere werknemers, faciliteiten, opleidingsmogelijkheden en andere onderwerpen gesteld worden. Met de uitkomsten van deze bijeenkomsten en andere gegevens zal een nieuw instrumentarium voor P&O ontwikkeld worden. De implementatie daarvan wordt in 2008 verwacht. HRM9gesprekscyclus In het verslagjaar heeft de hogeschool de HRM-cyclus ingevoerd. In die cyclus worden met alle medewerkers jaarlijks resultaatafspraken gemaakt die, eveneens jaarlijks, een beoordeling krijgen. In 2006 zijn voor het eerst instellingsbreed resultaatafspraken gemaakt. In 2007 vindt de eerste beoordelingsronde plaats. Hiermee is een heldere systematiek ontwikkeld voor resultaatgericht werken en het inzichtelijk maken en ontwikkelen van competenties. Alle medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen ontvingen een samenvattende brochure over de HRM-gesprekscyclus ter introductie van deze vernieuwing. Functieordening In 2006 heeft de hogeschool de functie-ordening afgerond. In februari ging de medezeggenschaps-raad akkoord met het nieuwe functiegebouw. Alle medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen ontvingen een brochure over de HRM-gesprekscyclus ter toelichting op de functieordening. Bijna dertienhonderd mensen kregen een nieuwe functie toegewezen. Van die medewerkers bleef 76 procent in dezelfde functieschaal. Vijftien procent van de medewerkers kreeg een functie met een lagere schaal en zeven procent van de medewerkers kwam in een hogere functieschaal terecht. Voor twee procent van de medewerkers werd geen functie vastgesteld omdat deze medewerkers door detachering, ziekte of langdurig verlof geen feitelijke taken binnen de instelling vervullen In totaal hebben veertig medewerkers het College van Bestuur verzocht hun functietoedeling te heroverwegen. Na advies van een interne commissie heeft het college in acht gevallen het toedelingsbesluit gewijzigd. Aan het eind van 2006 hebben veertien medewerkers een bezwaar ingediend bij de landelijke adviescommissie functieordenen. Met deze functieordening heeft de instelling een nulmeting kunnen houden waarbij iedere medewerker een reële beloning voor zijn of haar werkzaamheden krijgt. Tevens heeft de geslaagde


actie er toe geleid dat er meer bewustwording is over de relatie tussen taken en daarvoor benodigde functies en formatieopbouw. Werving De hogeschool had er in 2006 geen moeite mee om voldoende geschikt personeel te vinden. De hogeschool streeft ernaar de flexibele formatie te optimaliseren. Aan het eind van het verslagjaar was 22% van de formatie tijdelijk. Worden de tijdelijke aanstellingen wegens proeftijd en aanstellingen wegens vervanging buiten beschouwing gelaten, dan is 20% van de formatie tijdelijk ingevuld. Tabel in% & uitstroompercentages

Verloop 2006 2005 2004

Instroom 23% 21% 14%

Uitstroom 18% 15% 8% In de loop van het jaar hebben 422 medewerkers de Hanzehogeschool Groningen verlaten. Het uitstroompercentage is daarom ruim 18%3. Het gros van de uitstroom (ruim 75%) wordt veroorzaakt door het aflopen van tijdelijke arbeidsovereenkomsten. In 15% van de gevallen is de arbeidsovereenkomst op verzoek van de werknemer beëindigd in verband met het aanvaarden van een baan buiten de instelling. Voor 7% wordt de uitstroom veroorzaakt doordat medewerkers gebruik maken van een (vroeg-) pensioenregeling. In de loop van 2006 in totaal 534 medewerkers (weer) in dienst getreden bij de Hanzehogeschool Groningen. Het instroompercentage bedraagt 23%. De stijging van zowel het in- als het uitstroompercentage gedurende de laatste jaren wordt vooral veroorzaakt door het feit dat er een aanscherping heeft plaatsgevonden met betrekking tot de maximum duur van tijdelijke dienstverbanden (van vier naar drie jaar). Doelgroepenbeleid Oudere medewerkers: De Hanzehogeschool Groningen biedt twee trajecten aan voor oudere medewerkers:

• Take a chance is een is een uitgebreid heroriëntatieprogramma voor medewerkers die toe zijn aan een vernieuwd perspectief op hun loopbaan. In het verslagjaar is dit programma wegens onvoldoende belangstelling niet uitgevoerd.

• Pinot Gris is specifiek toegesneden op medewerkers van 55 jaar en ouder. Het programma is in het verslagjaar twee keer uitgevoerd. Tien medewerkers hebben het reguliere traject gevolgd. Daarnaast is voor vier medewerkers een traject gevolgd waarin vooral een marktonderzoek heeft plaatsgevonden.

Arbeidsparticipatie vrouwen Het percentage vrouwelijke medewerkers is met 51% gelijk gebleven aan vorig jaar. Het percentage vrouwen in leidinggevende functies (functieschaal 13 of hoger) is gegroeid van 24% in 2005 naar 31% ultimo 2006.

3 Het in- en uitstroompercentage is anders dan vorige jaren vastgesteld op basis van het gemiddelde aantal medewerkers dat in het kalenderjaar in dienst was. Het gemiddelde aantal medewerkers is vastgesteld door het aantal medewerkers op de laatste dag van elke maand bij elkaar op te tellen en vervolgens door 12 te delen. In totaal 134 medewerkers zijn in de loop van 2006 zowel in- als uitgestroomd en zijn dus zowel bij de instroom als de uitstroom meegeteld.


Ouders De Hanzehogeschool Groningen kent regelingen voor kinderopvang en (betaald) ouderschapsverlof. De hogeschool neemt, conform de Wet Basisvoorziening Kinderopvang (WBK), het werkgeversdeel (1/6-deel) van de kosten voor kinderopvang voor haar rekening. In het verslagjaar hebben 257 medewerkers gebruik gemaakt van deze regeling. De totale kosten bedroegen ruim €200.000. Gezondheidsbeleid en arbeidsomstandigheden Wellness Centre In het verslagjaar zijn afspraken gemaakt om in het nieuwe gebouw voor het Instituut voor Sportstudies een centrum in te richten dat de werknaam Wellness Centre heeft gekregen. Het gebouw wordt in 2007 opgeleverd en in het centrum kunnen personeelsleden gezondheidsadviezen krijgen en actief met hun gezondheid bezig zijn. De ziektekostenverzekeraar werkt mee aan dit project. Het Wellness Centre zal tevens dienst doen als leer-werkbedrijf voor studenten op het gebied van sport, gezondheid en welzijn. De verwachting is dat de twee effecten van het Wellness Centre zijn:

• Een positieve impuls voor het imago van de HG als goed werkgever en

• Een blijvend laag ziekteverzuim.

Gezonde start In schooljaar 2006/2007 is door de verzekeraar AGZ, in samenwerking met P&O, een onderwijsmodule ontwikkeld onder de titel Gezonde Start. Daarin onderzoeken studenten vanuit verschillende disciplines medewerkers op hun lichamelijke conditie en leefstijl en zij geven op basis hiervan adviezen om gezond(er) te worden en te blijven. Er is een pilotgroep onderzocht. Dit schooljaar wordt de module aangeboden in de vrije ruimte van het reguliere onderwijs. Er is een flyer over het aanbod “Gezonde Start” ontwikkeld die alle nieuwe medewerkers ontvangen in het informatiepakket bij aanstelling. Arbozorg in eigen regie Het uitvoeren van de arbozorg is in 2006 in eigen regie vormgegeven. De bedrijfsarts is bij de hogeschool gedetacheerd. Alle werknemers hebben een flyer ontvangen met informatie over de bereikbaarheid van de bedrijfsarts en zij zijn geïnformeerd over de achtergrond van deze verandering. Er is een verzuimtool (Humanet) aangeschaft en geïmplementeerd. Deze tool ondersteunt leidinggevenden en de bedrijfsarts bij het uitvoeren van het verzuimmanagement. Het project Arbozorgsysteem is in 2006 vastgesteld. Er is nu beleid op het gebied van risico-inventarisatie en evaluatie, verzuim, ongewenste omgangsvormen en werkdruk. Daarnaast is er een kader ontwikkeld voor de doorlopende evaluatie van beleid en uitvoering op het gebied van arbeidsomstandigheden. Collectieve ziektekostenverzekering / nieuw zorgstelsel Op 1 januari 2006 is het nieuwe zorgstelsel in werking getreden. Het onderscheid tussen particulier en ziekenfondsverzekerden is komen te vervallen. De HBO-Raad heeft een tender uitgeschreven voor een collectief contract voor alle medewerkers in het hbo. Bij de Hanzehogeschool Groningen maakten 940 medewerkers van die mogelijkheid gebruik en bijna vijfhonderd medewerkers opteerden voor de aanvullende verzekeringsmogelijkheden. Ziekteverzuim De werkwijze rond verzuim is in 2005 vastgelegd in het verzuimbeleid van de hogeschool. Centraal hierin staat de eigen verantwoordelijkheid van leidinggevende en van de (zieke) medewerker.


Daarnaast wordt er onderscheid gemaakt tussen ziek, arbeidsongeschikt en verzuim. Een zieke medewerker kan soms gedeeltelijk (aangepast) werk verrichten. Tabel verzuimcijfers

Verzuimcijfers 2006 groei 2005 groei 2004 groei

Totaal 4,1% -23% 5,3% -4% 5,5% -7%

Frequentie 1,3 30% 1,0 -9% 1,1 0% Sport Medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen kunnen voor een klein bedrag per jaar sporten bij Sportcentrum ACLO. Dit is een gezamenlijk sportcentrum van hogeschool en universiteit. Ook konden medewerkers in 2006 terecht bij het SportGezondheidsCentrum in het Corpushuys waar de sportopleidingen van de hogeschool gevestigd zijn. Tevredenheid medewerkers De tevredenheid van medewerkers wordt tweejaarlijks gemeten. Het onderzoek voldoet aan de methodologische eisen die gesteld worden voor accreditatie. In 2006 werden 13 opleidingen ondervraagd. De tevredenheid over de Hanzehogeschool Groningen als werkgever is toegenomen ten opzichte van de vorige meting. De tevredenheid over de gang van zaken in de school, binnen het team en de kwaliteit van het onderwijs is ruim voldoende. Kengetallen personeel Tabel kengetallen personeel

Personeel 2006 groei 2005 groei 2004 groei

Totaal aantal 2360 5% 2245 7% 2.096 7%

Mannen 1154 4% 1105 6% 1.047 5%

Vrouwen 1206 6% 1140 9% 1.049 8%

Onderwijsgevend 1323 6% 1254 8% 1.159 5%

Ondersteunend 1037 5% 991 6% 937 9%

Totaal fte's 1659 7% 1547 7% 1.450 3%

Onderwijsgevend 842 8% 779 7% 729 0%

Ondersteunend 817 6% 768 7% 721 7%

Leeftijdsopbouw 2006 groei 2005 groei 2004 groei

24 jaar en jonger 80 -18% 97 20% 81 19%

25 tot en met 34 jaar 396 1% 394 14% 346 6%

35 tot en met 44 jaar 675 11% 610 0% 607 4%

45 tot en met 54 jaar 777 4% 749 8% 694 4%

55 jaar en ouder 432 9% 395 7% 368 15%

groei: procentuele groei ten opzichte van het voorgaande jaar


HUISVESTING In het verslagjaar is duidelijk geworden dat de Hanzehogeschool Groningen kan rekenen op een hogere instroom van studenten dan eerder verwacht. In 2002 is voor oktober 2009 een studentenaantal geprognosticeerd van 18.300. In 2006 heeft de Hanzehogeschool Groningen echter al een studentenaantal van 21.437. De meest recente prognose voor 2011 (ruimtebehoefte in 2012) geeft 23.734 studenten aan, ruim 13% groei ten opzichte van 2006. Per 2012 zal er naar verwachting een tekort van ruim 7.500 functionele m2 (ruim 11.000 bvo) aan ruimte zijn. Daarom is in 2006 veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een vastgoedplan om dat groeiende aantal studenten een plek te kunnen bieden. In 2007 zullen enkele uitbreidingen gerealiseerd worden. Ook voor de daarop volgende jaren staan uitbreidingen op de agenda. Nieuwbouw voor economische schools De negen verdiepingen tellende Toren voor twee schools, het College van Bestuur, en het stafbureau Marketing en Communicatie, is in 2006 in gebruik genomen. Er is in het gebouw gebruik gemaakt van innovatieve, energiebesparende en duurzame materialen. De totale herstructurering van de bestaande gebouwen voor de economische schools op de Zernikecampus wordt in 2008 afgerond. Nieuwbouw voor sport In 2006 is gestart met de bouw voor de huisvesting van het Instituut voor Sportstudies. In 2007 moet het gebouw in gebruik genomen worden. Dan zullen ook acht sportorganisaties, zoals het Olympisch Steunfonds en HanzeVast Capitals, er kantoor houden. De in het gebouw gevestigde topsporthal is geschikt voor internationale zaalsportwedstrijd en in het gebouw komt een zwembad met beweegbare vloer, een fysiotherapiepraktijk, een sportgezondheidscentrum en een sportwinkel. Verbouwingen en verhuizingen De zogenaamde A-, E- en F-gebouwen hebben in 2006 een verbouwing ondergaan. Ook het Prins Claus Conservatorium kreeg enige aanpassingen. Het gebouw Techniek is in 2006 verbouwd om huisvesting van de Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek, Instituut voor Engineering, Instituut voor Informatie- en communicatietechnologie, Instituut voor Life Science Technology en de decanen mogelijk te maken.

Hogeschoolcampus op Zernikecomplex De concentratie van onderwijsvoorzieningen op het Zernikecomplex is een belangrijk speerpunt in het huisvestingsbeleid. In de komende tien jaar wordt het gebied ingericht als 'onderwijs- en wetenschapscampus in het groen'.Er is een start gemaakt om het gebied te veranderen in een lommerrijke campus met gebouwen van hoogwaardige architectuur. De hogeschool investeert ruim dertig miljoen euro in de nieuwbouw en herstructurering op het Zernikecomplex. Warmte9koude opslag In 2006 is een warmte-koude opslag gerealiseerd voor de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen. Daarmee wordt de warmte- en koudebehoefte in de twee nieuwe gebouwen van de hogeschool en vijf van de universiteit. Het systeem werkt op duurzame wijze warmte en kou op. Studenten zijn door stages, gebruikersonderzoek en het ontwikkelen van proefopstellingen nauw betrokken geweest bij dit project.


GRONDSLAGEN VOOR DE JAARREKENING

Algemeen De grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en de bepaling van het exploitatiesaldo zijn gebaseerd op de OCW Richtlijn Jaarverslaggeving voor het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Voor zover niet anders is vermeld worden activa, fondsen, voorzieningen, saldi rijksbijdrage en schulden opgenomen tegen de nominale waarde. De rechtspersonen waarin de hogeschool een kapitaal- en/of organisatiebelang heeft en waar bovendien sprake is van een materieel financieel belang zijn opgenomen in het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Er is hierbij geen sprake van integrale consolidatie maar van het activeren van een vordering op verbonden partijen en het crediteren van het eigen vermogen van die partijen ten gunste, eventueel ten laste, van het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Immateriële vaste activa De goodwill die is betaald bij de overname van de SOSA is verantwoord onder de immateriële vaste activa. Het is gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en wordt in 3 jaar afgeschreven. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs verminderd met de toegepaste lineaire afschrijvingen op basis van de verwachte economische levensduur en de eventuele restwaarde. Afboekingen door verkoop, buitengebruikstelling of tenietgaan worden afzonderlijk vermeld. De activeringsgrens voor inventaris en apparatuur is € 2.500,- met uitzondering van computerapparatuur. Deze apparatuur wordt in principe altijd geactiveerd met een ondergrens van € 250,-. De gehanteerde categorieën zijn (samen met de afschrijvingstermijnen en –percentages):

• Gebouwen van voor 2000 30 jaar (3,33%)

• Gebouwen vanaf 2000 / Casco 60 jaar (1,67%)

• Gebouwen vanaf 2000 / Afbouw 30 jaar (3,33%)

• Gebouwen: inbouw 15 jaar (6,67%)

• Gebouwen: investering in huurpanden 10 jaar (10,0%) of kortere huurtermijn

• Sportterreinvoorzieningen 10 jaar (10,0%)

• Overige terreinvoorzieningen 30 jaar (3,33%)

• Bouwkundige voorzieningen en installaties 15 jaar (6,67%)

• Meubilair (inventaris) 12 jaar (8,33%)

• Computerapparatuur 4 jaar (25,0%)

• Audiovisuele apparatuur 5 jaar (20,0%)

• Instrumenten en overige apparatuur 7 jaar (14,33%)

• Industriële machines en apparatuur 12 jaar (8,33%) Met ingang van 2000 worden de nieuwe richtlijnen van OCW gevolgd met betrekking tot de investeringen in gebouwen. Op de (sport)terreinen wordt niet afgeschreven, op de (sport)terreinvoorzieningen wel.

7. JAARREKENING


Financiële vaste activa Leningen u/g De leningen zijn verstrekt op basis van overeenkomsten waarin is vastgelegd op welke termijn de lening wordt afgelost, tegen welk rentepercentage geleend wordt en indien van toepassing, welke zekerheden er zijn verstrekt. Vlottende activa Voorraden De voorraden gebruiksgoederen worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs waarbij rekening wordt gehouden met incourantheid. Onderhanden werk Vooruitbetaalde kosten of vooruitgefactureerde bedragen van een project op balansdatum worden verantwoord onder de voorraad onderhanden werk. Voorzienbare verliezen worden in mindering gebracht op het onderhanden werk. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde waarbij rekening wordt gehouden met een risico voor mogelijke oninbaarheid. Vorderingen waartegenover ook een schuld staat in de vorm van vooruitontvangen bedragen, zijn gesaldeerd opgenomen in de balans. Eigen Vermogen Het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen is opgebouwd uit de in het verleden behaalde resultaten. Andere mutaties in het eigen vermogen komen tot stand door stelselwijzigingen of door het opnemen van verbonden partijen in het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Het resultaat van het verslagjaar op het initieel onderwijs wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Is een deel van het resultaat tot stand gekomen door activiteiten in projectvorm die nog niet zijn afgerond, dan wordt dat deel overgeheveld naar de bestemde reserve. Andere bestemde reserves zijn er voor geconsolideerde verbonden partijen en huisvestingsbeleid. Egalisatierekening investeringssubsidies Ontvangen subsidies die betrekking hebben op investeringen (in materiële vaste activa) worden gelijkmatig verdeeld over de jaren waarin de betreffende activa wordt afgeschreven. De jaarlijks vrijvallende bedragen van de egalisatierekening worden als bate verantwoord. Voorzieningen Voorzieningen worden in de balans opgenomen voor:

• Verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, maar redelijkerwijs is in te schatten;

• Op balansdatum aanwezige risico’s van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs valt in te schatten;

• Lasten die in een volgend jaar zullen worden gemaakt, als de oorsprong voor die lasten in het verslagjaar of in een voorgaand verslagjaar ligt en de voorziening er toe dient de lasten gelijkmatig te verdelen over een aantal verslagjaren.


Alleen de voorzieningen waarbij sprake is van concrete risico’s die het normale ondernemersrisico te boven gaan, zijn opgenomen. Langlopende schulden Liquiditeitsbijdrage 1988 Dit betreft door het ministerie beschikbaar gestelde middelen ter dekking van het liquiditeitstekort, voortkomend uit gespreide inning van collegegelden. Bouwleningen De bouwleningen bij de Bank der Nederlandse Gemeenten (BNG) waarvoor de Stichting Waarborgfonds HBO zich garant heeft verklaard, zijn op 18 april 2005 afgelost. Op deze datum is een nieuwe financiering aangegaan bij het ministerie van Financiën en is het recht op eerste hypotheek verleend aan de Staat der Nederlanden voor een aantal panden aan het Zernikeplein (kadastraal bekend als Penningsdijk 6, Landleven 10, Zernikeplein 1 en Blauwborgje). Kortlopende schulden Onder kortlopende schulden zijn de bedragen ondergebracht die nog betrekking hebben op het verslagjaar maar op balansdatum nog niet zijn betaald en bedragen die zijn ontvangen in of voor het verslagjaar en aan opvolgende jaren moeten worden toegekend. Exploitatiesaldo Het saldo van de baten en lasten is tot stand gekomen met inachtneming van de volgende beginselen: -Toerekeningsbeginsel: baten en lasten worden toegerekend aan dat jaar waar ze betrekking op

hebben, hierbij wordt er van uitgegaan dat onderwijstaken gelijkmatig over het jaar zijn verdeeld.

-Realisatiebeginsel: winsten worden genomen voorzover zij in het verslagjaar zijn gerealiseerd. -Voorzichtigheidsbeginsel: verliezen of risico’s worden opgenomen voorzover zij bekend zijn

geworden vóór het opmaken van de jaarrekening. Baten Rijksbijdragen OCW De baten die in een verslagjaar zijn ontvangen van het ministerie worden in totaliteit verantwoord en zijn gebaseerd op de laatst verschenen brief over het –verantwoorde- kalenderjaar. Collegegelden De collegegelden worden verantwoord volgens het baten- en lastenstelsel. Overige grondslagen Rapporteringsvaluta Alle in dit jaarverslag vermelde bedragen zijn genoteerd in euro’s. Daar waar afkortingen gebruikt worden van K€ en M€ wordt bedoeld € x 1.000 respectievelijk € x 1.000.000. Stelselwijziging Er hebben geen stelselwijzigingen plaatsgevonden in het verslagjaar.


Balans per 31-12-2006

1 Activa

Vaste activa

1.1 Immateriële vaste activa 258 517

1.2 Materiële vaste activa 99.222 92.072

1.3 Financiële vaste activa 526 172

Totaal vaste activa 100.006 92.761

Vlottende activa

1.4 Voorraden 1.980 1.371

1.5 Vorderingen 17.395 17.276

1.6 Effecten 0 0

1.7 Liquide middelen 6.920 6.257

Totaal vlottende activa 26.295 24.904

Totaal activa 126.301 117.665

2 Passiva

2.1 Eigen vermogen 47.617 45.240

Vreemd vermogen

2.3 Egalisatierekening investeringssubsidies 816 905

2.4 Voorzieningen 4.871 5.179

2.5 Langlopende schulden 27.768 22.770

2.6 Kortlopende schulden 45.229 43.571

Totaal vreemd vermogen 78.684 72.425

Totaal passiva 126.301 117.665

31-12-2006 31-12-2005

31-12-2006 31-12-2005


Exploitatierekening 2006

3 Baten3.1 Rijksbijdragen OCW 100.748 96.042 96.921

3.2 Overige overheidsbijdragen 0 241 0

3.3 Collegegelden 29.647 29.175 27.528

3.4 Baten werk i.o.v. derden 7.068 9.167 7.185

3.5 Overige baten 13.934 10.171 10.473

Totaal baten 151.397 144.796 142.107

4 Lasten4.1 Personele lasten 103.523 101.796 97.500

4.2 Afschrijvingen 11.520 12.171 11.445

4.4 Overige instellingslasten 33.381 30.396 30.378

Totaal lasten 148.424 144.363 139.323

Saldo baten en lasten 2.973 433 2.784

5 Financiële baten en lasten5.1 Financiële baten 336 94 270

5.2 Financiële lasten 933 1.469 3.045

Saldo financiële baten en lasten -597 -1.375 -2.775

Resultaat uit gewone bedrijfsvoering 2.376 -942 9

6 Buitgengewone bedrijfsvoering6.1 Buitengewone baten 0 0 0

6.2 Buitengewone lasten 0 0 0

Saldo buitengewone bedrijfsvoering 0 0 0

Exploitatieresultaat 2.376 -942 9

20052006 Begroting 2006


Kasstroomoverzicht 2006

Kasstroom uit operationele activiteitenExploitatieresultaat 2.376 9

Overige mutaties Eigen Vermogen 1 -1

2.377 8

Afschrijvingen 11.521 11.470

Mutaties werkkapitaal

- Voorraden -609 420

- Vorderingen -119 -2.226

- Effecten 0 0

- Kortlopende schulden 1.658 -2.291

930 -4.097

Mutaties egalisatierekening -89 44

Mutaties voorzieningen -308 -1.097

-397 -1.053

14.431 6.328

Kasstroom uit investeringsactiviteitenImmateriële vaste activa 0 0

Materiële vaste activa -18.412 -14.632

Financiële vaste activa -354 4.571

-18.766 -10.061

Kasstroom uit financieringsactiviteitenMutatie kredietinstellingen 4.998 -15.896

Mutatie overige langlopende schulden 0 0

4.998 -15.896

Mutatie liquide middelen 663 -19.629

Beginstand liquide middelen 6.257 25.886

Mutatie liquide middelen 663 -19.629

Eindstand liquide middelen 6.920 6.257

2006 2005


Toelichting op de balans

1 Activa

Vaste activa

1.1 Immateriële vaste activa

Verkrijgings-

prijs t/m 2005

Afschrijvingen

t/m 2005

Boekwaarde

31-12-2005

Investeringen

2006

Desinveste-

ringen 2006

Afschrijvingen

2006

Boekwaarde

31-12-2006

Goodwill (overname SOSA) 775 258 517 0 0 259 258

775 258 517 0 0 259 258

1.2 Materiële vaste activa

Verkrijgings-

prijs t/m 2005

Afschrijvingen

t/m 2005

Boekwaarde

31-12-2005

Investeringen

2006

Desinveste-

ringen 2006

Afschrijvingen

2006

Boekwaarde

31-12-2006

1.2.1 Gebouwen en terreinen

1.2.1.1 Gebouwen 112.943 54.428 58.515 11.781 122 6.633 63.541

1.2.1.2 Terreinen 9.679 49 9.630 27 0 14 9.643

1.2.1.3 Gebouwen in uitvoering 10.342 0 10.342 10.567 10.791 0 10.118

132.964 54.477 78.487 22.375 10.913 6.647 83.302

1.2.2 Inventaris en apparatuur 34.906 21.321 13.585 6.828 -122 4.615 15.920

167.870 75.798 92.072 29.203 10.791 11.262 99.222

1.2.a OZB en verzekerde waarde gebouwen en terreinen

Bedrag Peildatum

1.2.a.1 OZB-waarde gebouwen en terreinen (in K€) 86.680 31-12-2006 (excl. nieuwbouw)

1.2.a.2 Verzekerde waarde gebouwen (in K€) 200.830 31-12-2006 (incl. nieuwbouw)

1.2.b Boeken: aanschaf 2006 (in K€) 373

1.3 Financiële vaste activa

Boekwaarde

31-12-2005

Mutaties +/+

2006

Mutaties -/-

2006

Boekwaarde

31-12-2006

1.3.3 Overige leningen u/g

GEON / Groningen 172 0 0 172

Unica / Zwolle 0 354 0 354

Technomatch / Groningen (tevens voorzien) 0 0 0 0

172 354 0 526

Toelichting:

In 2006 zijn er gebouwen t.w.v. k€ 10.791 opgeleverd. Dit betekent een mutatie van 'gebouwen in uitvoering' naar 'gebouwen'.

Totaal materiële vaste activa

Totaal immateriële vaste activa

Toelichting:

Op 23-12-2004 heeft het College van Bestuur (CvB) besloten de opleiding SOSA (in de sociaal agogische sector) over te nemen van

Hogeschool Inholland. Op 31-12-2004 is de overeenkomst getekend. Voor de overname is een bedrag aan goodwill betaald van K€ 775. De

afschrijving daaran vindt plaats in 3 jaar, met ingang van 1-1-2005.

Totaal financiële vaste activa

Toelichting:

De lening aan Geon dient te worden afgelost voor 1 januari 2010. De rente van deze lening is variabel en is minimaal 2% en maximaal 6%.

In verband met de investering in energievoorzieningen (warmte-koude-opslag) is een geldlening verstrekt aan Unica ten bedrage van k€ 354.

Met Technomatch is in 2003 een achtergestelde lening aangegaan voor een bedrag van K€ 103. Deze lening is ook voorzien en daarom per

saldo 0.


Vlottende activa

Vlottende activa

1.4 Voorraden

1.4.1 GebruiksgoederenSyllabi en kantoorbenodigdheden 442 530

1.4.2 Onderhanden werk i.o.v. derden

projecten en contractonderzoek 1.538 841

Totaal voorraden 1.980 1.371

1.5 Vorderingen

1.5.1 Debiteuren 1.870 1.450

1.5.3 Verbonden partijenSt. Stud.fnds. Ac. Minerva (Art and Food) 0 66

Kunstvakondw. (SKIN / vh NMC) 0 -20

St. Steunf. Academie Fysiotherapie 0 0

0 46

1.5.4 Studenten 10.573 9.916

1.5.5 Overige vorderingen 2.677 4.593

1.5.6 Overlopende activa 2.275 1.271

Totaal vorderingen 17.395 17.276

1.7 Liquide middelen

1.7.1 Banken 6.903 2.543

1.7.2 Kasmiddelen 17 20

1.7.3 Deposito's 0 3.694

Totaal liquide middelen 6.920 6.257

31-12-2006

Toelichting:

Uit de vordering op verbonden partijen blijkt het bedrag waarvoor deze stichtingen zijn geconsolideerd in de jaarrekening. De vordering stemt

overeen met het Eigen Vermogen van de stichting dat als zodanig is opgenomen in de jaarrekening als 'bestemmingsreserve EV

geconsolideerde verbonden partijen'. In 2006 is de vordering op verbonden partijen negatief geworden en daardoor naar de passiefzijde van de

balans verschoven.

De vordering op studenten is licht hoger door gestegen studentenaantallen; de overige vorderingen zijn gedaald met M€ 1,9. Deze daling wordt

met name veroorzaakt door het salderen van de rekening-courant bedragen van de GREI (M€ 1,3) en de ontvangst in 2006 van een vordering

op het UWV (M€ 0,4).

Toelichting:

Zoals ook blijkt uit het kasstroomoverzicht is het liquiditeitssaldo toegenomen met K€ 663. Door vertraging in de nieuwbouw is het saldo (in

combinatie met de langlopende leningen) hoger dan geprognosticeerd.

31-12-2005

31-12-2006 31-12-2005

31-12-200531-12-2006


2 Passiva

2.1 Eigen vermogen

Saldo

31-12-2005

Bestemming

resultaat

Overige

mutaties

Saldo

31-12-2006

2.1.2 Algemene reserveAlgemeen 25.525 4.256 -736 29.045

Contractactiviteiten -1.568 -1.634 3.828 626

Overige 408 0 0 408

2.1.3 BestemmingsreservesEV geconsolideerde verbonden partijen 46 -48 0 -2

Reserve huisvestingsbeleid 14.216 0 0 14.216

Projecten 6.613 -198 -3.092 3.323

Contractactiviteiten 0 0 0 0

Overige 0 0 0 0

Totaal bestemmingsreserves 20.875 -246 -3.092 17.537

Totaal eigen vermogen 45.240 2.376 1 *) 47.617

2.3 Egalisatierekening investeringssubsidies

Saldo

31-12-2005

Ontvangen

subsidies

Toegerekende

subsidiesSaldo

31-12-2006

Technologische Werkplaats 193 0 28 165

Academie voor Popcultuur 561 0 80 481

Toyota HC 0 44 2 42

Jeol electronenmicroscoop 151 0 23 128

Totaal egalisatierekening 905 44 133 816

2.4 Voorzieningen

Saldo

31-12-2005

Dotaties 2006 Onttrekkingen

2006

Vrijval 2006 Saldo

31-12-2006

< 1 jaar 1-5 jaar > 5 jaar

2.4.2 Wachtgelden 1.329 371 458 -49 1.291 322 923 46

2.4.3 Overige voorzieningenReorganisatie 395 1.200 565 0 1.030 824 206 0

Waarborgfonds 574 0 0 0 574 0 0 574

Overige personele voorzieningen 2.328 320 1.109 81 1.458 583 729 146

Betalingsverplichting laptopregeling 553 0 35 0 518 130 389 0

3.850 1.520 1.709 81 3.580

Totaal voorzieningen 5.179 1.891 2.167 32 4.871

Mutaties

Onderverdelling saldo 2006

Toelichting:

Mutaties in de bestemmingsreserves hebben betrekking op afgeronde projecten en activiteiten waarvan het saldo wordt toegevoegd of onttrokken

aan de algemene reserve. In 2006 is de algemene reserve Contractactiviteiten beoordeeld op juistheid in toevoegingen en onttrekkingen uit het

verleden dat heeft geleid tot een mutatie van M€ 3,8 ten laste van de algemene reserve (algemeen).

*) afrondingsverschil

Mutaties

Toelichting:

De hier genoemde investeringen zijn door externe partijen gesubsidieerd. Om deze investeringen zichtbaar te houden is een egalisatierekening

gevormd waaruit jaarlijks een bedrag vrijvalt ter compensatie van de afschrijvingslasten.

Mutaties


Toelichting:

Het saldo van de voorzieningen laat al een aantal jaren een dalende trend zien. Dit geldt met name voor de wachtgeldvoorziening. De

reorganisatievoorziening is in 2006 toegenomen vanwege de inkrimping van HanzeConnect. De overige personele voorzieningen (sociaal beleid)

zijn in 2006 verder benut en deels vrijgevallen omdat de ingeschatte gevolgen bleken mee te vallen.

De bedragen die opgenomen zijn in de voorzieningen, zijn gebaseerd op de periode zoals vermeld in de onderverdeling van het saldo.


2.5 Langlopende schulden

Bedrag lening

31-12-2005

Aangegane

leningen o/g

Aflossingen

2006

Boekwaarde

31-12-2006

Rente-

percentage

Resterende

looptijd

2.5.2 Kredietinstellingen (bouwleningen)Bouwleningen BNG / Essent 2 0 2 0 divers/var. 2

Leningen MvF 20.500 5.000 0 25.500 4,05 20

2.5.3 Langlopende schulden aan OCW 3,08 5

Liquiditeitsbijdrage 1988 2.268 0 0 2.268

Totaal langlopende schulden 22.770 5.000 2 27.768

2.6 Kortlopende schulden

2.6.3 Crediteuren 2.964 2.625

2.6.5 Verbonden partijen 0

St. Stud.fnds. Ac. Minerva (Art and Food) 66 0

Kunstvakondw. (SKIN / vh NMC) -68 0

2 0

2.6.6 Belastingen en premies sociale verzekeringen 2.757 2.779

2.6.7 Schulden terzake pensioenen 1.320 1.403

2.6.8 Overige kortlopende schulden 5.556 6.800

2.6.9 Overlopende passivaVooruitontvangen collegegelden 20.806 19.498

Geoormerkte subsidies OCW 110 0

Niet-geoormerkte subsidies OCW 349 611

Vakantiegeld 3.202 2.930

Vakantiedagen 1.675 1.589

Salarissen 21 168

Levensfasebewust pers.beleid 540 0

Vooruitontvangen bedragen 5.927 5.168

32.630 29.964

Totaal kortlopende schulden 45.229 43.571

Toelichting:

Het saldo van de kortlopende schulden ligt in de lijn van 2005. Door gestegen studentenaantallen en medewerkers zijn bedragen als

vooruitontvangen collegegeld, vakantiegeld en vakantiedagen hoger en door verlaging van pensioenpremies en verzekeringen zijn de te betalen

pensioenpremies en sociale verzekeringen iets lager. Het bedrag aan levensfasebewust personeelsbeleid is een percentage van 0,8% van de

loonsom dat conform de CAO-bepalingen aan personeelsvoorzieningen zal worden besteed.

Ook bij de overige schulden is het effect zichtbaar van het salderen van vorderingen en schulden m.b.t. de GREI (vermindering van M€ 1,3).

Toelichting:

In april 2005 zijn de leningen bij de BNG afgelost en nieuwe leningen aangegaan bij het Ministerie van Financiën. Ook is vanaf dat moment een

start gemaakt met het 'schatkistbankieren' waarbij er een rekening-courant verhouding is tussen de Hanzehogeschool Groningen en het

Ministerie. Dagelijks worden de bedragen op de rekening van de Hanzehogeschool Groningen vereffend met het Ministerie. In 2006 is de lening

bij het Ministerie van Financiën verhoogd met een bedrag van M€ 5 in verband met nieuwbouw.

31-12-2006 31-12-2005


Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Hypotheekverklaring

Met ingang van april 2005 is het recht op eerste hypotheek verleend aan de Staat der Nederlanden voor de panden aan het Zernikeplein

(kadastraal bekend als Penningsdijk 6, Landleven 10, Zernikeplein 1 en Blauwborgje). In deze gebouwen zijn onder meer de economische en de

technische schools gevestigd.

Daarnaast heeft de Hanzehogeschool Groningen ter instandhouding van de stichting Waarborgfonds HBO een bedrag als voorziening op de

balans opgenomen ter grootte van 1% van het bedrag van de Rijksbijdrage in het jaar van afsluiten van de overeenkomst (1994). Mocht een

hogeschool de verplichting jegens het Waarborgfonds niet kunnen nakomen, dan kan door het Waarborgfonds aanspraak worden gemaakt op

de gevormde voorziening.

Vordering op OCW

In 2001 is de vordering op de minister van OCW betreffende IZK, vakantie-uitkering en sociale lasten uit 1986/1987 afgeboekt. Deze vordering

(K€ 2.719) blijft echter wel bestaan en zal worden verrekend bij liquidatie van de hogeschool. In 2005 is een deel van de vordering ingelost

wegens het vervallen van de ZKOO-regeling en het uitbetalen van dit bedrag door het ministerie aan de hogeschool.

Langlopende verplichtingen

In 2006 zijn er naast bestaande verplichtingen nog een aantal contracten vernieuwd, dan wel bijgekomen. Hierbij gaat

het om de volgende contracten:

• Kantoorartikelen

• Schoonmaak

• Voip

• Computerapparatuur

Daarnaast is eind 2006 gestart met de europese aanbesteding van kopieerpapier, waarbij het contract is ingegaan op 1 februari 2007.

Bovenstaande contracten zijn allemaal europees aanbesteed.

BankgarantiesDe Stichting Hanzehogeschool Groningen heeft drie bankgaranties afgegeven voor een totaalbedrag van K€ 694, te weten:

- Stichting Waarborgfonds HBO (K€ 574)

- Stichting IN m.b.t. huisvesting buitenlandse studenten in Eelde (K€ 64)

- Cultural Investments Holdings BV m.b.t. huur Steenhouwerskade in Groningen (K€ 56)

Overige verplichtingen en claimsIn ieder verslagjaar lopen verschillende juridische procedures. Deze zijn te onderscheiden naar beroepen die zijn ingesteld door studenten of

personeelsleden, vorderingen van derden, en eventuele procedures tegen of vanwege bestuursorganen waaronder het ministerie van OCW.

Beroepen die worden ingesteld door studenten vallen onder het regiem van artikel 7.60, 7.61 en 7.68 van de Wet op het hoger onderwijs en

wetenschappelijk onderzoek. In 2006 ging het daarbij om circa 160 zaken. Het komt voor tijdens beroepszaken een schikking wordt getroffen

maar ook dat in het verlengde van een beroepszaak schadevergoeding wordt gevorderd.

Bij de procedures van de Hanzehogeschool Groningen tegen personeelsleden kan het voorkomen dat, hetzij in het kader van een minnelijke

schikking, hetzij op basis van de uitspraak van de kantonrechter, een vergoeding wordt toegekend. In 2006 heeft de Hanzehogeschool

Groningen geen uitzonderlijke claims opgelopen.

In het afgelopen verslagjaar zijn voor het overige geen geschillen met derden gerezen die naar huidig inzicht zullen resulteren in vorderingen tot

schadevergoeding waaruit substantiële financiële aanspraken zullen voortvloeien.

De Hanzehogeschool Groningen heeft beroep ingesteld tegen de terugvordering door de staatssecretaris van te veel ontvangen rijksbijdrage ter

hoogte van K€ 1.447. Deze terugvordering is gedaan naar aanleiding van het onderzoek naar mogelijke onrechtmatigheden in de bekostiging

van instellingen voor hoger onderwijs.

Inmiddels heeft de Rechtbank te Groningen bekend gemaakt dat de zitting in de 2e helft van 2007 gaat plaatsvinden.

Werkeloosheidsuitkeringen

Per 1 januari 2007 worden de hogescholen eigenrisicodrager van de werkloosheidsuitkeringen die voor die tijd door de hbo-instellingen

gezamenlijk werden gedragen. Bij het opmaken van de jaarrekening is nog onvoldoende duidelijk wat de fianciële effecten hiervan zullen zijn. Er

is daarom besloten om nog geen voorziening te treffen voor deze nieuwe situatie.


B7 Overzicht verbonden partijen

Beslissende zeggenschap (stichting of vereniging)

Jur.

Vorm

Statutaire

zetel

Code

activiteiten

Eigen

vermogen

31-12-2006

Exploitatie-

saldo 2006

Omzet 2006 Verklaring art.

2:403 BW

Consolidatie

ja/nee

Stud.fnds Minerva - Art and Food stichting Groningen 4 66 0 0 N J

Stud.fnds Prins Claus Conserv. stichting Groningen 4 0 0 0 N N

St. Noorder Muziek Centrum *) stichting Groningen 2 -68 -48 197 N J

Instr.fonds Willem van Lier stichting Groningen 4 0 0 0 N N

Peter de Grote festival stichting Groningen 4 0 0 0 N N

De Groot-Brugman fonds stichting Groningen 4 0 0 0 N N

Totaal -2 -48 197

*) Ook genoemd als: St. kunstvakonderwijs of SKIN

Overige verbonden partijen (minderheidsdeelneming en geen beslissende zeggenschap)

Juridische

vorm

Statutaire

zetel

Code

activiteiten

Hanzeplein stichting Groningen 4

Makarov Prelude stichting Groningen 4

Seniorenacademie HOVO Gron./Drenthe stichting Groningen 4

Gilde HBO stichting Den Haag 4

Huisvesting buitenlandse studenten stichting Groningen 4

Toelichting:

In het Overzicht verbonden partijen zijn de stichtingen vermeld waar de Hanzehogeschool Groningen wel of geen beslissende zeggenschap over

had in 2006. Bedragen zijn niet vermeld voor zover het totaal van de exploitatielasten van de verbonden partij minder dan 1‰ van het totaal van

de exploitatielasten van de Hanzehogeschool Groningen bevat.


Toelichting op de Exploitatierekening

3 Baten

3.1 Rijksbijdragen OCW

3.1.1 (Normatieve) Rijksbijdrage OCW (HBO) 100.136 96.448

3.1.2 Overige subsidies OCWGeoormerkte subsidies 55 28

Niet-geoormerkte subsidies 557 445

612 473

Totaal Rijksbijdragen OCW 100.748 96.921

3.3 Collegegelden2006 2005

Collegegelden (bekostigde studenten) 29.896 27.787

Collegegelden (niet-bekostigde studenten) 1.298 1.116

Restitutie collegegeld -1.547 -1.375

Totaal Collegegelden 29.647 27.528

3.4 Baten werk in opdracht van derden2006 2005

3.4.1 Opbrengst werk i.o.v. derden

3.4.1.1 ContractonderwijsCA / P-HBO cursussen 4.221 4.694

3.4.1.2 ContractonderzoekOverige contractactiviteiten 3.090 2.905

Totaal opbrengst werk i.o.v. derden 7.311 7.599

3.4.2 Mutaties onderhanden werk i.o.v. derden -243 -414

Totaal baten werk i.o.v. derden 7.068 7.185

2006

Toelichting:

In 2006 is meer Rijksbijdrage ontvangen dan in 2005 (totaal M€ 3,7). Dit is een direct gevolg van gestegen studentenaantallen en een per saldo

hogere vergoeding per student. Door het afschaffen van de budgetcorrectie is het profielbedrag per student lager, maar de uiteindelijke

vergoeding hoger.

In 2006 is er minder OCW subsidies ontvangen (K€ 460 t.o.v. K€ 476 in 2005) maar is er meer besteed en in de exploitatie verantwoord (K€ 139).

Het volledige overzicht is opgenomen onder bijlage D2.

Toelichting:

De stijging van het collegegeld wordt veroorzaakt door een stijging van de studentenaantallen in 2006 en het hogere collegegeld.

2005

Toelichting:

Per saldo zijn de baten van de contractactiviteiten (onderwijs en onderzoek) licht gedaald (1,6% ofwel K€ 117).


3.5 Overige baten

3.5.1 Resultaat verbonden partijen -48 -25

3.5.2 Verhuur onroerende zaken 556 555

3.5.3 Detachering personeel 446 286

3.5.4 Schenking en sponsoring 0 0

3.5.5 Overige batenSubsidies 8.274 5.352

Overige bijdragen van studenten 2.265 2.233

Overige 2.441 2.072

12.980 9.657

Totaal overige baten 13.934 10.473

2006

Toelichting:

Het resultaat op verbonden partijen is in 2006 K€ 23 lager dan in 2005. Zowel het resultaat van 2005 als het resultaat van 2006 is uitsluitend van

de stichting NMC.

Detachering personeel laat een stijging zien van K€ 160. Bij MBRT en Sociale Studies zijn in 2006 een aantal mensen nieuw gedetacheerd, totaal

opbrengsten circa K€ 100.

De subsidies zijn in 2006 K€ 2.922 hoger dan in 2005. Dit wordt verklaard door de extra ontvangen subsidies ten behoeve van de masters

Advanced Nurse Practice en Physician Assistent en subsidies ontvangen van externe bedrijven door HanzeConnect (zie toelichting overige

instellingslasten)

2005


4 Lasten

4.1 Personele lasten

4.1.1 Lonen en salarissen 73.796 70.036

4.1.2 Sociale lasten 16.534 15.233

90.330 85.269

4.1.3 Overige personele lasten4.1.3.1 Dotatie voorziening wachtgeld 371 137

4.1.3.2 Ingehuurd personeel niet in loondienst 8.523 8.848

4.1.3.3 Dotatie overige personele voorzieningen 1.520 1.158

Overige 3.227 2.570

Totaal overige personele lasten 13.641 12.713

4.1.4 Uitkeringen (-/-) -448 -482

Totaal personele lasten 103.523 97.500

4.1.a Aantal fte's per 31 december

WP / OP 842 779

OBP 817 768

Totaal aantal fte's 1.659 1.547

4.1.b Overzicht bezoldigingen

Loonkosten College van Bestuur (incl. pensioenlast) 489 504

Raad van Toezicht 32 32

Totaal salarislasten CvB en RvT 521 536

4.1.c Belastbaar jaarloon CvB-leden (conform Wopt en de ministeriële regeling m.b.t. vaststelling normsalaris )

(alle bedragen incl. werkgevers en werknemersdeel pensioenpremie)

H.J. Pijlman 166 165

M.C.J. van Os-Schaap 144 161

W. Wieling 157 152

467 478

Vergoeding leden RvT

Voorzitter (1) 6 6

Leden auditcommissie (1) 6 6

Leden (4) 5 5

32 32

2006 2005

aantal fte'saantal fte's

2006 2005

Toelichting:

Het belastbaar jaarloon is opgenomen conform de meest recente voorschriften. Op basis van deze bedragen is er geen publicatieplicht en

melding nodig naar het ministerie.

Voor het juiste inzicht zijn de bedragen van 2005 aangepast aan de definitie zoals die op dit moment van toepassing is. Dit betekent dat ook de

werknemers premies m.b.t. pensioenaanspraken zijn meegenomen.

In 2006 zijn de normale salarasstijgingen conform de CAO-HBO van toepassing geweest.

Toelichting:

Ook in 2006 zijn de personeelslasten sterk gestegen. De oorzaak ligt voornamelijk in een groter personeelsbestand (+113 fte).

Een groter personeelsbestand wordt verklaard door gestegen studentenaantallen, maar is ook een gevolg van het beleid om meer personeel in

dienst te nemen dan incidenteel in te huren.

In 2006 is er een dotatie geweest aan de reorganisatievoorziening bij HanzeConnect. De stijging van de post Overige is onder meer te verklaren

door de reservering voor levensfasebewust personeelsbeleid.

20052006


4.2 Afschrijvingen2006 2005

4.2.1 Immateriële vaste activa 258 258

4.2.2 Gebouwen 6.647 6.107

4.2.3 Inventaris en apparatuur 4.615 5.080

Totaal afschrijvingen 11.520 11.445

4.4 Overige instellingslasten

4.4.1 Huur 1.960 1.406

4.4.2 Dotatie onderhoudsvoorziening 0 0

4.4.3 Inventaris en apparatuur 4.250 4.698

4.4.4 Energie en water 1.511 1.407

4.4.5 Heffingen 604 579

4.4.6 Dotatie overige voorzieningen 44 -106

8.369 7.984

4.4.7 Overige4.4.7.1 Overige huisvestingslasten

Klein onderhoud 1.311 1.063

Schoonmaakkosten 2.242 2.263

Overige 2.481 3.585

6.034 6.911

4.4.7.2 Overige beheerslasten

Administratie en beheer 13.031 10.703

Reis- en verblijfkosten 2.117 1.794

Leer- en hulpmiddelen 559 759

18.978 15.483

Totaal overige instellingslasten 33.381 30.378

20052006

De kosten van Administratie en beheer zijn gestegen met K€ 2.328; deze stijging wordt volledig veroorzaakt door de verstrekte subsidies vanuit

het project MKB2 naar ondernemingen in het MKB (K€ 2.327). Tegenover deze toegenomen 'kosten' staan hogere opbrengsten op subsidies.

De reis- en verblijfkosten zijn in 2006 K€ 323 hoger dan in 2005. Oorzaak hiervan is de toenemende internationalisering en de daarbij behorende

recrutering in het buitenland.

'Subsidies en tegemoetkoming derden' is gestegen (K€ 1.044). Dit wordt veroorzaakt door de subsidies van het ministerie van VWS voor de

masters Advanced Nurse Practice en Physician Assistent. Deze gelden worden doorbetaald aan het werkveld.

Tegemoetkoming derden en

studentvoorzieningen 3.271 2.227

Toelichting:

De overige instellingslasten zijn in 2006 met K€ 3.003 gestegen.

De stijging van de huur (K€ 554) wordt verklaard door de huur van het datahotel (ICT) en huur van extra gebouwen ten behoeve van het

onderwijs.

Het saldo op 'dotatie overige voorzieningen' 2005 bestaat uit een vrijval van het project Alabama (K€ 67) en de vrijval van een deel van de

voorziening dubieuze debiteuren (K€ 39). In 2006 is alleen gedoteerd, namelijk K€ 44 aan de egalisatierekening investeringssubsidies in verband

met de aanschaf uit subsidiegelden van een Toyota Landcruiser voor een ontwikkelingsproject in Ghana.

In 2005 heeft de nadruk bij Vastgoed voornamelijk gelegen op verhuizingen en herinrichting. De activiteiten op het gebied van onderhoud bleven

dat jaar achter. In 2006 daar meer aandacht aan besteed, dit verklaart de stijging van de kosten van 'klein onderhoud' (K€ 248).

De rubriek 'overige huisvestingslasten' laat een dalng zien van K€ 1.104. In 2005 zijn een aantal kosten van de herinrichting van de HG

(verhuizingen/aanpassingen gebouwen) direct genomen wat in 2005 een stijging van deze rubriek heeft veroorzaakt.

Toelichting:

De afschrijving immateriële vaste activa (K€ 258) heeft volledig betrekking op de overname van SOSA en de betaling van goodwill aan

Hogeschool Inholland.

In 2004 is gestart met een groot nieuwbouwproject. In 2006 is een eerste deel van deze nieuwbouw opgeleverd en is er gestart met afschrijven.

In de toekomst zullen deze lasten verder toenemen als gevolg van de oplevering van de diverse nieuwbouwprojecten. Ook de afschrijvingslasten

op inventaris en apparatuur zullen in de toekomst toenemen onder meer als gevolg van de uitbreiding van het aantal in gebruik zijnde vierkante

meters. De daling ten opzichte van 2005 laat zich verklaren door een inhaalafschrijving op telefonie-apparatuur in augustus 2005 (K€ 595).


5 Financiële baten en lasten2006 2005

5.1 Rentebaten 336 270

5.2 Rentelasten 933 3.045

Saldo financiële baten en lasten -597 -2.775

6 Buitengewone bedrijfsvoering2006 2005

6.1 Buitengewone baten 0 0

6.2 Buitengewone lasten 0 0

Kengetallen2006 2005

Solvabiliteit 1 0,38 0,38

Solvabiliteit 2 0,42 0,44

Liquiditeit 0,58 0,57

Liquiditeit (quick ratio) 0,54 0,54

Rentabiliteit 1,6% 0,0%

Toelichting:

In 2005 is er een extra bedrag aan (boete)rente betaald ten bedrage van M€ 1,8 in verband met de aflossing van de langlopende leningen bij de

BNG. Tegelijk zijn er nieuwe leningen aangetrokken bij het Ministerie van Financiën voor een lager bedrag en een lager rentepercentage. De

extra kosten van de boeterente zijn binnen 2 jaar terugverdiend.


OVERIGE BIJLAGEN


C2

C3

D1 Gegevens over de rechtspersoon

Bestuursnummer 40169

Naam instelling Hanzehogeschool Groningen

Adres Zernikeplein 7

Postadres Postbus 30030

Postcode / Plaats 9700 RM Groningen

Telefoon 050 - 595 5555

Fax 050 - 595 5678

E-mail [email protected]

Internet-site www.hanze.nl

Contactpersoon dhr. drs. K. van der Wal

Telefoon 050 - 595 5521

Fax 050 - 595 5678

E-mail [email protected]

BRIN-nummer 25BE Hanzehogeschool Groningen (HBO)

28AY Hanzehogeschool (BVE)

Voorstel bestemming exploitatiesaldo

Het positieve resultaat van de Hanzehogeschool Groningen over het jaar 2006 bedraagt K€ 2.376. Voorgesteld wordt om

K€ 2.622 ten gunste van de Algemene Reserves en K€ 246 ten laste van de Bestemmingsreserves te brengen. Zie ook de

toelichting op het Eigen Vermogen.

Gebeurtenissen na balansdatum

Er hebben geen noemenswaardige gebeurtenissen plaatsgevonden tussen balansdatum en verschijningsdatum van het

jaarverslag.


D2 Specificatie posten OCW

Verkrijgings-

prijs t/m 2005

Afschrijvingen

t/m 2005

Boekwaarde

31-12-2005

Investeringen

2006

Desinvestering

en 2006

Afschrijvingen

2006

Boekwaarde

31-12-2006

Afschrijvings-

percentage

1.2.1 Gebouwen, terreinen en bouwk.voorz.

Gebouwen voor 2000 51.748 22.487 29.261 0 0 2.041 27.220 3,3

Gebouwen vanaf 2000 9.577 2.070 7.507 11.626 0 1.131 18.002 6,7

Gebouwen in uitvoering 10.342 0 10.342 10.567 10.791 0 10.118 0,0

Investering in huurpanden 1.029 306 723 0 0 103 620 10,0

(Sport)terreinen & voorzieningen 9.679 49 9.630 27 0 14 9.643 0,0-10,0

Bouwk. voorz. en techn. installaties 50.589 29.565 21.024 155 122 3.358 17.699 6,7

Totaal gebouwen 132.964 54.477 78.487 22.375 10.913 6.647 83.302

2.5.3 Langlopende schulden aan OCWSchuld

31-12-2005Aflossingen

2006

Rest schuld

31-12-2006

Resterende

looptijd

Liquiditeitsbijdrage 1988 2.268 0 2.268 onbepaald

2.6.9

1 Geoormerkt en aflopend in 2006

Jaar en

kenmerk

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2005

Besteed

t/m 2005

Saldo

31-12-2005

Ontvangen in

2006

T.b.v.

exploitatie 2006

T.b.v. invest.

2006

Saldo

31-12-2006

Toegankelijkheid Dans en Muziek 06/136767M 5 0 0 0 5 5 0 0

Totaal aflopend 5 0 0 0 5 5 0 0

2 Geoormerkt en doorlopend in 2006

Jaar en

kenmerk

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2005

Besteed

t/m 2005

Saldo

31-12-2005

Ontvangen in

2006

T.b.v.

exploitatie 2006

T.b.v. invest.

2006

Saldo

31-12-2006

Gehandicaptenbeleid 05/231701U 210 0 0 0 94 16 0 78

Allochtonenbeleid 06/15054M 170 0 0 0 57 25 0 32

Totaal doorlopend 380 0 0 0 151 41 0 110

3

Jaar en

kenmerk

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2005

Besteed

t/m 2005

Saldo

31-12-2005

Ontvangen in

2006

T.b.v.

exploitatie 2006

T.b.v. invest.

2006

Saldo

31-12-2006

Zij-instromers 2005 05/145916M 290 290 3 287 0 287 0 0

Zij-instromers 2006 06/139314M 277 0 0 0 277 1 0 276

Vergoeding stagebegeleiding 2004 04/106572M 329 329 328 1 0 1 0 0

Vergoeding stagebegeleiding 2005 05/188673M 146 146 3 143 0 143 0 0

Innovatiearr. beroepskolom Groningen 03/129519U 229 229 89 140 0 112 0 28

Ruim baan voor talent 03/129519U 94 40 0 40 20 15 0 45

Opfriscursus herintredende leraren 06/192355U 7 0 0 0 7 7 0 0

Totaal niet-geoormerkt 1.372 1.034 423 611 304 566 0 349

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2005

Besteed

t/m 2005

Saldo

31-12-2005

Ontvangen in

2006

T.b.v.

exploitatie 2006

T.b.v. invest.

2006

Saldo

31-12-2006

1 Geoormerkt en aflopend op 31-12-2006 5 0 0 0 5 5 0 0

2 Geoormerkt en doorlopend na 2006 380 0 0 0 151 41 0 110

3 Niet-geoormerkte subsidies 1.372 1.034 423 611 304 566 0 349

Overige subsidies:

ontv. en bestedingen 2006611 460 612 0 459

Toegerekende subsidies egalisatierekening 2006 0

Overige subsidies OCW 612

Niet-geoormerkte subsidies

Overlopende passiva

Gebouwen volgens vastgestelde afschrijvingstermijnen


Bijlage SKO

Jaar en

kenmerk

Bedrag

toewijzing

< 2006

Eigen

bijdrage

< 2006

Uitgaven

< 2006

Saldo

31-12-2005

Bedrag

toewijzing

2006

Eigen

bijdrage

2006

Uitgaven

2006

Saldo

31-12-2006

Human Technology 03.031/SKO 454 213 498 169 0 4 184 -11

Bio Informatica 01.133/SKO 454 381 745 90 0 110 185 15

Lifelong Learning 03.936/SKO 650 40 234 456 0 21 182 295

Computervisualisatie 03.943/SKO 544 23 193 374 0 0 167 207

Transparante zorgverl. HGZO 01.181/SKO 544 224 608 160 0 124 286 -2

Rehabilitatie 02.305/SKO 454 159 427 186 0 53 164 75

Sportmanagement 02.326/SKO 454 165 580 39 0 10 53 -4

Arbeidsverhoudingen 02.150/SKO 726 243 608 361 0 44 273 132

Vastgoed / Real Estate 03.095/SKO 276 0 120 156 0 0 90 66

Internat.Business & Communications 02.282/SKO 454 0 133 321 0 0 100 221

Business Intelligence 02.261/SKO 454 1 138 317 0 13 114 216

Strategisch Ondernemen 01.180/SKO 454 55 466 43 0 -6 22 15

Totaal SKO subsidies 2.672 0 373 1.820 1.225

SKO subsidies Lectoraten en Kenniskringen


NEVENFUNCTIES LEDEN COLLEGE VAN BESTUUR In het verslagjaar vervulden alle leden van het College van Bestuur niet-functie gerelateerde nevenfuncties. Henk Pijlman: Monumentenfonds BV lid Raad van Commissarissen Martiniplaza BV voorzitter Raad van Commissarissen Technasium voorzitter Stichtingsbestuur FC – Groningen lid Raad van aandeelhouders GDS Gronings-Drentse Sociëteit van voorzitter bestuur

Doopsgezinde gemeenten SKSG Kinderopvang lid Raad van Commissarissen Onafhankelijkheidsfonds lid Stichtingsbestuur Marian van Os: Camping Duinoord lid Raad van Toezicht Hendrik van Boeijenoord lid Raad van Toezicht (voorzitter auditcommissie) Wiebe Wieling: Vereniging Friese Elfsteden aankomend voorzitter RABO Burgum lid Raad van Toezicht

8. BIJLAGEN


NETWERK VAN STRATEGISCHE PARTNERS

SAMENWERKING MET BUITENLANDSE PARTNERINSTELLINGEN 2006

In onderstaand overzicht zijn alleen details opgenomen van de wederzijdse uitwisseling van studenten voor minimaal drie maanden. Andere vormen van samenwerking (docentenuitwisseling, samenwerking in projecten, wederzijdse korte bezoeken van studenten) zijn niet opgenomen. Studenten van buitenlandse partners die naar de Hanzehogeschool Groningen komen voor het behalen van een diploma zijn hier niet meegeteld; zij zijn meegeteld als reguliere studenten.

SABC 9 School of Architecture, Built Environment & Civil Engineering NAAM PARTNERINSTELLING LAND ERASMUS-CODE OPLEIDING HG UIT Student IN Student

Copenhagen University College of Engineering Denemarken DK KOBENHA14 Civil Eng./ Constr. Eng.

0 0

Vitus Bering Denmark Denemarken DK HORSENS03 Architecture 1 0

Fachhochschule OOW, Oldenburg Duitsland D EMDEN01 Civil Eng./ Constr. Eng.

0 2

Fachhochschule für Technik und Wirtschaft Berlin

Duitsland D BERLIN14 Civil Engineering 0 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 ECM 0 1

Satakunta Polytechnic Finland SF PORI08 Civil Eng./ Constr. Eng.

0 1

Tampere Polytechnic Finland SF TAMPERE03 Civil Eng./ Constr. Eng.

2 0

Ecole Supérieure d’Ingénieurs des Travaux de la Constr. de Cachan

Frankrijk F CACHAN04 Civil Eng./ Constr. Eng.

0 0

ESTP du Bâtiment et de l’Industrie Frankrijk F PARIS068 Civil Engineering 0 0

Kumasi Polytechnic Ghana niet EU Civil Engineering 0 0

Takoradi Polytechnic Ghana niet EU Civil Engineering 0 0

Szent István Egyetem Ybl Miklós Müszaki Föiskolai Kar

Hongarije HU GODOLLO01 Civil Engineering 0 0

Galway – Mayo Institute of Technology Ierland IRL GALWAY02 Civil Eng./ Constr. Eng.

0 0

Universitas Katolik Parahyangan (UNPAR) Indonesië niet EU Civil Engineering 0 0

Universitas Pelita Harapan Indonesië niet EU Civil Engineering 0 0

Universitas Trisakti Indonesië niet EU Civil Engineering 0 0

Universitas Kristen Petra Indonesië niet EU Civil Engineering 0 0

Vilniaus Gedimino Technikos Universitetas Litouwen LT VILNIUS02 Civil Engineering 0 1

Politechnika Gdanska Polen PL GDANSK02 Civil Engineering 0 0

Politechnika Szczecinska Polen PL SZCZECI02 Civil Engineering 0 0

Universidad Politécnica de Valencia E.T.S.I.D. Spanje E VALENCI02 Civil Engineering 0 0

Universidad Politécnica de Valencia E.T.S.G.E. Spanje E VALENCI02 Architecture 0 0

Czech Technical University of Prague Tsjechië CZ PRAHA10 Civil Engineering 0 1

University of Wolverhampton Verenigd Koninkrijk

UK WOLVERH01 Civil Engineering 0 0

Central University of Technology, Bloemfontein Zuid Afrika niet EU Civil Eng./ Constr. Eng.

0 0

Cape Peninsula University of Tech-nology, Cape Town

Zuid Afrika niet EU Civil Eng./ Constr. Eng.

0 0

Tshwane University of Technology, Pretoria Zuid Afrika niet EU Civil Eng./ Constr. Eng.

0 0

Högskolan I Halmstad Zweden S HALMSTA01 Civil Engineering 0 0

TOTAAL 3 6


SACM 9 Academie Minerva

NAAM PARTNERINSTELLING LAND ERASMUS-CODE OPLEIDING HG UIT Student IN Student

Académie Royale des Beaux-Arts de Bruxelles België B BRUXEL05 Fine Art 1 0

Hogeschool Gent België B GENT25 Fine Art 0 0

Ningbo University, Faculty of Communications & Arts

China niet EU Fine Art 1 0

The Royal Danish Academy of Fine Arts Denemarken DK KOPENHA37 Fine Art 0 0

Bauhaus-Universität Weimar Duitsland D WEIMAR01 Fine Art 0 2

Fachhochschule Hannover Duitsland D HANNOVE05 Fine Art 0 0

Hochschule für Künste Bremen Duitsland D BREMEN03 Fine Art 0 1

Hochschule für bildende Künste Dresden Duitsland D DRESDEN04 Fine Art 0 2

Hochschule für bildende Künste Hamburg Duitsland D HAMBURG04 Fine Art 0 0

Muthesius Hochschule für Kunst und Gestaltung

Duitsland D KIEL05 Fine Art 0 0

Pohjois-Karjalan Ammattikorkeakoulu, North Karelia Polytechnic

Finland SF JOENSUU09 Fine Art 1 0

Tampere Polytechnic Finland SF TAMPERE03 Fine Art 0 2

University of Art and Design Helsinki UIAH Finland SF HELSINK06 Fine Art 0 0

Ecole Pilote Nationale Supérieure d’ Art - Villa arson

Frankrijk F NICE09 Fine Art 0 1

Ecole Spéciale d'Architecture Frankrijk F PARIS121 Architecture 0 0

Ecole Supérieure des Arts Appliqués Boulle Frankrijk F PARIS035 Fine Art 0 0

Athens School of Fine Arts Griekenland G ATHINE06 Fine Art 2 1

National College of Art & Design Ierland IRL DUBLIN14 Fine Art 1 0

Iceland Academy of the Arts IJsland IS REYKJAV06 Fine Art 0 0

Nagoya Zokei University, Komaki city Japan Fine Art 2 2

Accademia di Belle Arti “Accademia Albertina” Italië I TORINO04 Fine Art 0 2

Fondazione Accademia di Belle Arti P. Vannucci Italië I PERUGIA04 Fine Art 1 1

Accademia Ligustica di Belle Arti Italië I GENOVA03 Fine Art 0 1

Auckland Institute of Technology Nieuw Zeeland niet EU Fine Art 2 0

Universität für Künstlerische und Industrielle Gestaltung Linz

Oostenrijk A LINZ02 Fine Art 1 0

Kunsthøgskolen i Bergen Noorwegen N BERGEN04 Fine Art 0 0

Kunsthøgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO07 Fine Art 0 0

Academy of Fine Arts Polen PL POZNAN12 Fine Art 0 1

Faculdade de Belas Artes da Universidade de Lisboa

Portugal P LISBOA02 Fine Art 1 1

Escola Massana Spanje E BARCELO02 Fine Art 1 0

Universidad Complutense de Madrid Spanje E MADRID03 Fine Art 0 2

Marmara University Turkije TR ISTANBU05 Fine Art 1 0

Edinburgh College of Art Verenigd Koninkrijk

UK EDINBUR04 Art & Design 1 0

University of Northumbria at Newcastle Verenigd Koninkrijk

UK NEWCAST02 Fine Art 1 1

University of Plymouth Verenigd Koninkrijk

UK PLYMOUT01 Fine Art 2 2

California College of Arts & Crafts, Oakland Verenigde Staten niet EU Fine Art 1 1

Hunter College, New York Verenigde Staten niet EU Fine Art 1

Northern Arizona University, Flagstaff Verenigde Staten niet EU Fine Art 0 2

Ohio State University, Columbus Verenigde Staten niet EU Fine Art 2

State University of New York-Purchase College Verenigde Staten niet EU Fine Art 0 0


of Music

Kungliga Konsthögskolan Zweden S STOCKHO10 Fine Art 0 0

TOTAAL 21 27

SAGZ 9 School of Health Care Studies


Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende België B BRUGGE11 Nutrition & Dietetics

1 0

Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende België B BRUGGE11 Physiotherapy 1 0

Lessius Hogeschool België B ANTWERP60 Speech Therapy 0 0

Copenhagen County School of Nursing and Radiography/CVU Øresund

Denmark DK HERLEV01/DK KOBENHA51

Medical Imaging & Radiation Oncology

1 1

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 MMO 0 0

Rheinisch Westfälische Technische Hochschule Aachen

Duitsland D AACHEN01 Speech Therapy 0 0

Rovaniemi Polytechnic, The School of Health Care and Social Services *

Finland SF ROVANIE02 Nursing 0 3

Oulun Yliopisto Finland SF OULU01 Speech Therapy 0 0

The University of Malta Malta MT MALTA01 Speech Therapy 0 0

Høgskolen i Bergen Noorwegen N BERGEN05 Physiotherapy 0 0

Hogskolen I Oslo Noorwegen N OSLO23 Medical Imaging & Radiation Oncology

2 1

Universitet i Oslo * Noorwegen N OSLO01 Medical Imaging & Radiation Oncology

1 0

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Medical Imaging & Radiation Oncology

3 3

Høgskolen I Tromsø Noorwegen N TROMSO05 Medical Imaging & Radiation Oncology

2 1

Academy of Physical Education in Krakow * Polen PL KRAKOW12 Physiotherapy 2

Göteborg University Zweden S GOTEBOR01 Oral Hygiene 1 2

Ausbildungszentrum Insel, Bern Zwitserland niet EU Physiotherapy 0 0

TOTAAL 14 11

SASS 9 School of Social Studies


XIOS Hogeschool Limburg België B HASSELT03 Social Work 2 0

Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Social Work 0 0

Den Sociale Hojskole i Odense Denemarken DK ODENSE05 Social Work 1 0

Odense Socialpædagogiske Seminarium Denemarken DK ODENSE07 Social Work 0 0

Fachhochschule Jena Duitsland D JENA02 Social Work 0 1

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Social Work 0 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Social Work 0 0

Katholische Fachhochschule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Social Work 0 1

Rovaniemi Polytechnic, The school of Health Care and Social Services

Finland SF ROVANIE02 Social Work 1 0

Elte - Bárczi Gusztáv Gyógype-dagógiai Tanárképzö Föiskolai Kar

Hongarije HU BUDAPES01 Social Work 0 0

Klaipeda University Litouwen LT KLAIPED01 Social Work 0 2

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Social Work 0 0


University of South Bohemia Ceské Budejovice Tsjechië CZ CESKE01 Social Work 0 0

TOTAAL 4 4

SAVK 9 School of Nursing


Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Nursing 1 1

Katholieke Hogeschool St.Lieven België B GENT16 Nursing 3 0

Centre for Higher Health Educations – Funen Denemarken DK ODENSE19 Nursing 0 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Nursing 0 1

Lahden Ammattikorkeakoulu Finland SF LAHTI11 Nursing 0 0

Rovaniemi Polytechnic, The School of Health Care and Social Services

Finland SF ROVANIE02 Nursing 1

University of Debrecen Hongarije HU DEBRECE01 Nursing 0 0

Univeristà di Udine Italië I UDINE01 Nursing 0 1

Kaunas University of Medecine Litouwen LT KAUNAS03 Nursing 0 0

Høgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO23 Nursing 0 0

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Nursing 1 2

Høgskolen i Vestfold Noorwegen N TONSBER02 Nursing 0 0

Universidad de Valencia Spanje E VALENCI01 Nursing 0 2

University of Ostrava Tsjechië CZ OSTRAVA02 Nursing 0 2

University of South Bohemia Ceské Budejovice Tsjechië CZ CESKE01 Nursing 0 1

Napier University Verenigd Koninkrijk

UK EDINBUR09 Nursing 1 0

University of Paisley Verenigd Koninkrijk

UK PAISLEY01 Nursing 3 0

Northern Arizona University, Flagstaff * Verenigde Staten niet EU Nursing 1 0

Malmö Hogskola Zweden S MALMO01 Nursing 0 0

Röda Korsets Hogskola Zweden S STOCKHO18 Nursing 0 0

TOTAAL 11 10

SIBK 9 School of Business Management


Kobenhavns Tekniske Skole, Erhvervsakademi Bygge og Anlaeg

Denemarken DK KOBENHA30 Real Estate Management

1 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Personnel Managem. & Labour Relations

0 0

Hochschule Nürtingen Duitsland D NURTING01 Real Estate Management

1 2

Helsinki University of Technology Finland SF ESPOO01 Real Estate Management

0 1

Université des Sciences et Technologies de Lille Frankrijk F LILLE01 Personnel Managem. & Labour Relations

0 0

Dublin Institute of Technology Ierland IRL DUBLIN27 Real Estate Management

2 0

Warsaw School of Economics Polen PL WARSZAW03 Real Estate Management

0 2

University of Ljubljana Slovenië SI LJUBLJA01 Real Estate Management

0 1

Slovak University of Technology in Bratislava Slovak Republik SK BRATISL01 Real Estate Management

0 1

Universidad de Alicante Spanje E ALICANT01 Real Estate Management

3 1

Kingston University Verenigd UK KINGSTO01 Real Estate 0 0


Koninkrijk Management

TOTAAL 7 8

SIBS 9 International Business School


Australian International Hotel School, Kingston, Canberra

Australië niet EU IBMS 5 0

Curtin University of Technology, Bentley (Perth) Australië niet EU IBMS 2 0

La Trobe University, Melbourne (Bendoora) Australië niet EU IBMS 1 1

HEC - Management School - University of Liège *

België B LIEGE01 IBL/Marketing/SBRM

2 0

Ryerson Polytechnic University, Toronto Canada niet EU IBMS 1 2

The Royal School of Library and Information Science*

Denemarken DK KOBENHA10 IBMS 0 0

Fachhochschule für Wirtschaft Berlin Duitsland D BERLIN06 IBMS 4 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 IBMS 0 5

Fachhochschule Münster Duitsland D MUNSTER02 IBMS 2 2

FH OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 IBMS 1 3

Fachhochschule Pforzheim Duitsland D PFORZHE01 IBMS 0 2

Fachhochschule Regensburg Duitsland D REGENSBU02 IBMS 2 5

Fachhochschule Würzburg/Schweinfurt Duitsland D WURZBU03 IBMS 0 5

International University Concordia Audentes Estland EE HARJUMA01 IBMS 1 1

Helsinki Business Polytechnic Finland SF HELSINK29 IBMS 3 2

Rovaniemi Polytechnic The school of Health Care and Social Services

Finland SF ROVANIE02 IBMS 0 0

Ecole des Practiciens du Commerce International de Cergy

Frankrijk F CERGY05 IBMS 1 3

Ecole Supérieure de Commerce International Frankrijk F AV-FONT01 IBMS 1 1

Ecole Supérieure de Commerce de Grenoble Frankrijk F GRENOBL21 IBMS 0 2

ICN School of Management Frankrijk F NANCY37 IBMS 1 3

Groupe Ecole Supérieure de Commerce de Rennes

Frankrijk F RENNES27 IBMS 1 4

Université de La Réunion Frankrijk F ST-DENI01 IBMS 3 4

Groupe Ecole Supérieure de Commerce Toulouse*

Frankrijk F TOULOUS23 IBMS 1 6

International Business School – Budapest Hongarije HU BUDAPES41 IBMS 1 0

The Hong Kong Polytechnic University Hong Kong niet EU IBMS 3 4

Letterkenny Institute of Technology Ierland IRL LETTERK01 IBMS 0 0

Universitas Sam Ratulangi Manado Indonesië niet EU IBMS 0 1

Univ. degli Studi di Bergamo* Italië I BERGAMO01 IBMS 0 6

The University of Macau Macau niet EU IBMS 5 0

Escuela Bancaria y Comercial, Ciudad de México Mexico niet EU IBMS 2 3

Mexico Metropolitan, Colonia Villa Quietud Mexico niet EU IBMS 0 0

Tecnológico de Monterrey, Temixco, Morelos Mexico niet EU IBMS 1 3

Universidad Internacional, Cuernavaca, Morelos Mexico niet EU IBMS 0 0

Universidad del Noroeste, Hermosillo, Sonora Mexico niet EU IBMS 0 6

Høgskolen i Østfold Noorwegen N HALDEN02 IBMS 1 0

Steyr school of Management* Oostenrijk A WELS01 IBMS 0 3

Universidad Católica de Santa María, Arequipa Peru niet EU IBMS 4 0

WSB Poznan School of Banking Polen PL POZNAN13 IBMS 0 1

Instituto Superior de Economia e Gestão/Univers. Técnica de Lisboa

Portugal P LISBOA04 IBMS 1 2


The Russian Economic Academy named after Plekhanov

Rusland niet EU IBMS 2 4

Centro Universit. EAE-Winterthur (Universitat Politècnica de Catalunya)

Spanje E BARCELO03 IBMS 6 2

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 IBMS 5 6

Universidad de Granada Spanje E GRANADA01 IBMS 4 3

Universidad de Las Palmas de Gran Canaria Spanje E LAS-PAL01 IBMS 3 3

Universidad Complutense de Madrid Spanje E MADRID03 IBMS 6 12

Universidad de Sevilla* Spanje E SEVILLA01 IBMS 0 0

Universidad Alfonso X el Sabio Spanje E MADRID17 IBMS 3 2

Shih Chien University Taiwan niet EU IBMS 4 2

Prague School of Economics Tsjechië IBMS 1 0

Anglia Ruskin University Verenigd Koninkrijk

UK CHELMSF01 IBMS 0 0


UK PAISLEY01 IBMS 1 0

Sheffield Hallam University Verenigd Koninkrijk

UK SHEFFIEL02 IBMS 1 0

University of Akron Verenigde Staten niet EU IBMS 1 0

Bloomsburg University Verenigde Staten niet EU IBMS 1 0

North Dakota State University, Fargo Verenigde Staten niet EU IBMS 1 0

Northern Arizona University, Flagstaff Verenigde Staten niet EU IBMS 5 3

Utah State University, Logan Verenigde Staten niet EU IBMS 0 2

The University of Alabama, Tuscaloosa Verenigde Staten niet EU IBMS 0 0

St. Norbert College, Winsconsin, Greenbay Verenigde Staten niet EU IBMS 1 0

Mälardalen University Zweden S VASTERA01 IBMS 2 0

diverse instellingen - geen vaste partners IBMS 7 0

TOTAAL 104 119

SICM 9 School of Communication & Media


Edith Cowan University, Churchlands Australië niet EU Communication 0 0

University of Western Sydney Hawkesbury, Richmond

Australië niet EU CO/IBMS 1 0

Hogeschool Antwerpen België B ANTWERP57 CO 0 3

Hogeschool West-Vlaanderen België B KORTRIJ03 Communication 0 2

The Royal School of Library and Information Science

Denemarken DK KOBENHA10 Information-services & Management

0 0

Fachhochschule Furtwangen Duitsland D FURTWAN01 Communication 0 3

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Communication 1 2

Hochschule der Medien Stuttgart Duitsland D STUTTGART06

Communication 0 1

Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg

Duitsland D HAMBURG06 Informationservices & Management

0 0

University of Tartu Estland EE TARTU02 Communication 0 0

Helsinki Business Polytechnic Finland SF HELSINK29 Communication 0 0

Jyväskylä Polytechnic Finland SF JYVASKY11 Communication 1 2

Université René Descartes – Paris 5 Frankrijk F PARIS005 Communication 1 3

University of Cape Coast Ghana niet EU Communication 0 0

Technologiko Ekpedeftiko Idrima- Thessaloniki Griekenland G THESSAL12 Informationservices &

0 5


Management

TEI of West Macedonia Griekenland G KOZANI01 Communication 0 1

Budapest College of Communication Hongarije HU BUDAPES45 Informationservices & Management

1 1

Libera Università di Lingue e Comunicazione –IULM

Italië I MILANO05 Communication 3 2

Vilnius University Litouwen LT VILNIUS01 Communication 0 1

The University of Macau Macau niet EU Communication 1 0

The University of Malta Malta MT MALTA01 Communication 0 0

Tecnológico de Monterrey, Temixco, Morelos Mexico niet EU Communication 1 1

Auckland Institute of Technology Nieuw Zeeland niet EU Communication 1 1

UNITEC Nieuw Zeeland niet EU Communication 0 0

Høgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO23 Informationservices & Management

0 0

FH Joanneum Gesellschaft mbH Oostenrijk A GRAZ09 Communication 0 0

Universität Salzburg Oostenrijk A SALZBUR01 Communication 1 0

Instituto Politécnico de Coimbra-Escola Superior de Educacao

Portugal P COIMBRA02 Communication 0 1

Universidad de Alicante* Spanje E ALICANT01 Communication 0 1

Univeristat Autònoma de Barcelona Spanje E BARCELO02 Communication 0 2

Universidad de Barcelona Spanje E BARCELO01 Informationservices & Management

1 2

Universidad de Las Palmas de Gran Canaria Spanje E LAS-PAL01 Communication 1 0

Universidad de Málaga Spanje E MALAGA01 Communication 1 12

Universitat Ramon Llull Facultat de Ciències de la Comunicació

Spanje E BARCELO16 Communication 2 2

Universidad de Salamanca Spanje E SALAMAN02 Communication 1

University of Makerere Uganda, Africa niet EU Communication 0 0

Leeds Metropolitan University Verenigd Koninkrijk

UK LEEDS02 Communication 4 0

Middlesex University Verenigd Koninkrijk

UK LONDON067 Communication 1 1

Northern Arizona University, Flagstaff Verenigde Staten niet EU Communication 3 6

Göteborgs University Zweden S GOTEBOR01 Communication 1 0

Mälardalen University * Zweden S VASTERA01 Communication 0 1

diverse instellingen - geen vaste partner Communication 1 0

TOTAAL 28 56

SIEN 9 School of Engineering


Swinburne University Australia, Hawthorn Australië niet EU Engineering 7 0

Arteveldehogeschool België B GENT39 Human Technology

0 0

Katholieke Hogeschool St.Lieven België B GENT16 Electrical Engineering

0 0

Aalborg Universitet Denemarken DK AALBORG01 Mechanical Engineering

0 1

Copenhagen University College of Engineering Denemarken DK KOBENHA14 Mechanical Engineering

1 0

Ingeniorhojskolen i Arhus Denemarken DK ARHUS08 Mechanical Engineering

0 0


Ingeniorhojskolen Odense Teknikum Denemarken DK ODENSE04 Mechanical Engineering

1 0

Vitus Bering Denmark Denemarken DK HORSENS03 Mechanical Engineering

0 0

Fachhochschule Furtwangen Duitsland D FURTWAN01 Mechanical Engineering

1 2

Fachhochschule Hannover Duitsland D HANNOVE05 Technology Management

0 0

Fachhochschule Mannheim Duitsland D MANNHEI03 Mechanical Engineering

0 0

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Technology Management

0 26

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Mechanical Engineering

0 0

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Electrical Engineering

0 0

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Laser Technology 0 0

Fachhochschule OOW, Wilhelmshaven Duitsland D EMDEN01 Mechanical Engineering

0 0

Fachhochschule Stralsund Duitsland D STRALSUND01 Mechanical Engineering

0 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Mechanical Engineering

2 0

Hochschule Bremerhaven Duitsland D BREMERH01 Mechanical Engineering

0 0

Häme Polytechnic Finland SF HAMEENL09 Mechanical Engineering

0 0

Helsinki Polytechnic – STADIA Finland SF HELSINK37 Mechanical Engineering

0 0

Oulu Polytechnic Finland SF OULU11 Technology Management

1 10

Oulu Polytechnic Finland SF OULU11 Mechanical Engineering

5 0

Vaasa Polytechnic Finland SF VAASA03 Mechanical Engineering

0 0

Pôle Universitaire Léonard de Vinci Frankrijk F PARIS270 Technology Management

0 0

Université Jean Monnet de St. Etienne Frankrijk F ST-ETIE01 Mechanical Engineering

0 0

Université Paris 13 Frankrijk F PARIS013 Mechanical Engineering

0 0

Université de Technologie de Belfort-Montbéliard

Frankrijk F BELFORT06 Mechanical Engineering

0 0

Université de Technologie de Compiegne Frankrijk F COMPIEG01 Mechanical Engineering

2 0

Université de Technologie de Troyes Frankrijk F TROYES08 Mechanical Engineering

0 0

Université de Technologie de Troyes Frankrijk F TROYES08 Mechanical Engineering

1 0

Technological Educational Institute of Kavala Griekenland G KAVALA01 Electrical Engineering

0 0

Budapest Polytechnic Hongarije HU BUDAPES16 Mech.Engineering/ Electr. Engineering

0 0

Athlone Institute of Technology Ierland IRL ATHLONE01 Mech.Engineering/ Electr. Engineering

0 0

Galway – Mayo Institute of Technology Ierland IRL GALWAY02 Mechanical Engineering

0 0

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Electrical 0 0


Engineering

Technical University of Cluy-Napoca Roemenië RO CLUJNAP05 Electrical Engineering

0 0

University Politehnica of Bucharest Roemenië RO BUCURES11 Electrical Engineering

0 0

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Mechanical Engineering

0 2

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Electrical Engineering

0 0

Universitat Jaume I Spanje E CASTELL01 Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn.

0 0

Universitat Politècnica de Catalunya Spanje E BARCELO03 Electrical Engineering

0 0

Universitat Politècnica de Catalunya Spanje E BARCELO03 Mechanical Engineering

0 0

Universidad Politècnica de València E.T.S.I.D. Spanje E VALENCI02 Mechanical Engineering

1 0

Universidad Politècnica de València E.T.S.I.D. Spanje E VALENCI02 Electrical Engineering

0 0

Universidad de Zaragoza Spanje E ZARAGOZ01 Mechanical Engineering

0 1

Czech Technical University of Prague Tsjechië CZ PRAHA10 Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn.

0 0

Loughborough University Verenigd Koninkrijk

UK LOUGHB01 Mechanical Engineering

0 0

University of Strathclyde Verenigd Koninkrijk

UK GLASGOW02 Mechanical Engineering

0 0

Blekinge Tekniska Högskola Zweden SE KARLSKR01 Electrical Engineering

0 0

Högskolan I Halmstad Zweden S HALMSTA01 Mechanical Engineering

0 0

Lulea University of Technology Zweden S LULEA01 Human Technology

0 0

diverse instellingen - geen vaste partner Engineering 1 0

TOTAAL 23 42

SIFM 9 School of Facility Management


Australian International Hotel School, Kingston, Canberra

Australië niet EU International Facility Management

3 0

Helsinki Business Polytechnic Finland SF HELSINK29 International Facility Management

0 1

Jyväskylä Polytechnic Finland SF JYVASKY11 International Facility Management

0 0

The Institute for Tourism IFT Macau Macau niet EU Facility Management

1 0

FHS Kufstein Tirol University of Applied Sciences

Oostenrijk A KUFSTEI01 Facility Management

1 0


UK SHEFFIE02 Facility Management

1 0

Northern Arizona University, Flagstaff Verenigde Staten niet EU Facility Management

5 2

TOTAAL 11 3

SIFE 9 School of Financial and Economic


Management


Fachhochschule Münster Duitsland D MUNSTER02 0 0

FH OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 0 0

Fachhochschule Pforzheim Duitsland D PFORZHE01 0 0

Fachhochschule Regensburg Duitsland D REGENSBU02 0 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 0 0


UK PAISLEY01 1 0

1 0

SIIC 9 School of Computer Science


Hogeschool Gent België B GENT25 Informatics 0 0

Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen België B KORTRIJK01 Informatics 0 0

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Informatics 0 0

TEI of Thessaloniki Griekenland G THESSAL12 Informatics 0 0

Vilniaus Gedimino Technikos Universitetas Litouwen LT VILNIUS02 Informatics 0 2

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Informatics 0 0

Universidad de Córdoba Spanje E CORDOBA01 Informatics 0 0

Universidad Politécnica de Madrid Spanje E MADRID05 Informatics 0 1

Blekinge Tekniska Högskola Zweden SE KARLSKR01 Informatics 0 0

TOTAAL 0 3

SILS 9 Institute for Life Science & Technology


Aalborg Universitet Denemarken DK AALBORG01 Chemistry 1 0

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Microbiol., Biotechn.

0 5

Central Ostrobothnia Polytechnic Finland SF KOKKOLA05 Chemical Technology

0 1

Helsinki Polytechnic – STADIA Finland SF HELSINK37 Bio& Med. Lab. 0 0

Oulu Polytechnic Finland SF OULU11 Chemistry 0 1

Université de Reims - Champagne-Ardenne Frankrijk F REIMS01 Bio& Med. Lab. 0 0

Technological Educational Institute of Kavala Griekenland G KAVALA01 Chemistry 0 0

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Bio& Med. Lab. 1

University of Oslo Noorwegen N OSLO01 Biology 0 1

Universidad de Barcelona Spanje E BARCELO01 Bio& Med. Lab. 1

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Chemical Technology

0 2

TOTAAL 3 10

SIMM 9 School of Marketing & Management


HEC - Management School - University of Liège België B LIEGE01 IBL/Marketing/SBRM

0 2

University of Southern Denmark Denemarken DK ODENSE01 IBL/Marketing/SBRM

1 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 IBL/Marketing/SBRM

1 0

Fachhochschule Furtwangen Duitsland D FURTWAN01 IBL/Marketing/SBRM

0 0

Fachhochschule Pforzheim Duitsland D PFORZHE01 IBL/Marketing/SB 0 0


RM

Fachhochschule Regensburg Duitsland D REGENSBU02 IBL/Marketing/SBRM

0 0

Helsinki Business Polytechnic Finland SF HELSINK29 IBL/Marketing/SBRM

1 0

Groupe Ecole Supérieure de Commerce Toulouse

Frankrijk F TOULOUS23 IBL/Marketing/SBRM

4 5

Università degli Studi di Bergamo Italië I BERGAMO01 IBL/Marketing/SBRM

3 0

Steyr school of Management Oostenrijk A WELS01 IBL/Marketing/SBRM

3 0

Fachhochschule Wiener Neustadt für Wirtschaft und Technik

Oostenrijk A WIENER01 IBL/Marketing/SBRM

0 0

Centro Universit. EAE-Winterthur (Universitat Politècnica de Catalunya)

Spanje E BARCELO03 IBL/Marketing/SBRM

0 0

Universidad de Málaga Spanje E MALAGA01 IBL/Marketing/SBRM

0 0

ESEC Escuela Superior Europea Spanje F TOULOUS23 IBL/Marketing/SBRM

2 0


UK SHEFFIE02 Food& Business 0 0

Northern Arizona University, Flagstaff Verenigde Staten niet EU IBL/Marketing/SBRM

5 0

TOTAAL 20 7

SIRE 9 School of Law


Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende België B BRUGGE11 Social Legal Services/Law

0 0

Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Social Legal Services/Law

0 0

Den Sociale Hojskole i Odense Denemarken DK ODENSE05 Social Legal Services/Law

0 0

Fachhochschule Jena Duitsland D JENA02 Social Legal Services/Law

0 0

Fachhochschule Köln Duitsland D KOELN04 Social Legal Services/Law

0 0

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Social Legal Services/Law

0 0

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Social Legal Services/Law

0 0

Hochschule f. Öffentliche Verwaltung Bremen Duitsland D BREMEN07 Social Legal Services/Law

0 0

Katholische Fachhochschule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Social Legal Services/Law

0 0

Int. University Concordia Audentes Estland EE HARJUMA01 Social Legal Services/Law

0 0

Elte - Bárczi Gusztáv Gyógype-dagógiai Tanárképzö Föiskolai Kar

Hongarije HU BUDAPES01 Social Legal Services/Law

0 0

Bisznesa Augstskola Turiba Letland LV RIGA09 Social Legal Services/Law

0 0

Vilnius Law and Business College Litouwen LT VILNIUS15 Social Legal Services/Law

0 0

Universität Salzburg Oostenrijk A SALZBUR01 Social Legal Services/Law

1 0

Jagiellonian University in Krakow Polen PL KRAKOW01 Social Legal Services/Law

0 0

Universidad del Pais Vasco Spanje E BILBAO01 Social Legal Services/Law

0 0

Universidad Zaragoza Spanje E ZARAGOZ01 Social Legal 0 0


Services/Law

Zürcher Hochschule Winterthur, School of Management

Zwitserland CH ZURICH02 Social Legal Services/Law

0 0

1 0

SISP 9 School of Sports Studies


La Trobe University Australië niet EU Sport Health & Management

1 0

Vrije Universiteit Brussel België B BRUSSEL01 Physical Education

0 0

Vrije Universiteit Brussel België B BRUSSEL01 Sport Health & Management

0 0

Ribe Statsseminarium Denemarken DK ESBJERG17 Physical Education

0 0

University of Southern Denmark Denemarken DK ODENSE01 Physical Education

1 0

Fachhochschule Heilbronn, Hochschule für Technik und Wirtschaft

Duitsland D HEILBRO01 Sport Health & Management

1 2

Universität Bayreuth Duitsland D BAYREUTH 01 Sport Health & Management

0 0

Lithuanian Academy of Physical Education Litouwen LT KAUNAS04 Physical Education

0 2

Høgskolen i Agder Noorwegen N KRISTIA01 Physical Education

0 0

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Physical Education

2 0

Universitatea din Oradea Roemenië RO ORADEA01 Physical Education

0 0

Universitatea Transilvania din Brasov Roemenië RO BRASOV01 Physical Education

0 0

University of Worcester Verenigd Koninkrijk

UK WORCES01 Physical Education

0 0


UK NEWCAST 02 Sport Health & Management

0 0

Malmö Hogskola Zweden S MALMO01 Physical Education

0 0

TOTAAL 5 4

SNNC 9 Noord9Nederlands Conservatorium


Lemmensinstituut Leuven België B BRUSSEL43 Music 0 0

Rhythmic Music Conservatory Denemarken DK KOBENHA39 Music 0 0

Fachhochschule Osnabrück Duitsland D OSNABRU02 Music 0 0

Hochschule für Musik Hamburg Duitsland D HAMBURG05 Music 0 0

Hochschule für Musik & Theater “Felix Mendelssohn Bartholdy” Leipzig

Duitsland D LEIPZIG05 Music 0 0

The Estonian Academy for Music Estland EE TALLINN03 Music 0 0

Lahden Ammattikorkeakoulu Lahti Polytechnic Finland SF LAHTI 11 Music 0 0

Pop and Jazz Conservatory Helsinki/Helsinki Polytechnic

Finland SF HELSINK37 Music 0 2

Sibelius Academy Helsinki Finland SF HELSINK05 Music 0 0

Conservatoire National de Région de Boulogne-Billancourt

Frankrijk F BOULOGN02 Music 0 0

Conservatoire National Supérieur de Musique Paris

Frankrijk F PARIS119 Music 0 0

The Lithuanian Academy for Music Litouwen LT VILNIUS05 Music 0 4


Vilnius College in Higher Education (Viniaus kolegija)

Litouwen LT VILNIUS10 Music 0 1

Høgskolen i Agder Noorwegen N KRISTIA01 Music 0 0

Norges Musikhøgskole Noorwegen N OSLO03 Music 0 0

University of Music and Performing Arts Graz Oostenrijk A GRAZ03 Music 0 0

University of Music and Performing Arts Vienna Oostenrijk A WIEN08 Music 0 0

Universitatea Nationala de Muzica din Bucuresti Roemenië RO BUCURES03 Music 0 1

Escola Superior de Música de Catalunya Spanje E BARCELO029 Music 1 1

Real Conservatorio Superior de Música de Madrid

Spanje E MADRID27 Music 0 0

Akademie Muzickych umeni Praha Tsjechië CZ PRAHA04 Music 0 0

Janackova Akademie Muzickych umeni Brno Tsjechië CZ BRNO03 Music 0 1

Guildhall School of Music and Drama London Verenigd Koninkrijk

UK LONDON081 Music 0 0

Trinity College of Music Verenigd Koninkrijk

UK LONDON027 Music 0 0

State University of New York-Purchase College of Music

Verenigde Staten niet EU Music 1 0

Göteborg University Zweden S GOTEBOR01 Music 0 0

Royal College of Music/Kungliga Musikhögskolan i Stockholm

Zweden S STOCKHO11 Music 0 0

Malmö Musikhogskolan Zweden S LUND01 Music 0 0

Musikhochschule Luzern Zwitserland niet EU Music 0 0

diverse instellingen - geen vaste partner Music 1 0

TOTAAL 3 10

SPEA 9 School of Education


Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen België B KORTRIJK01 Primary Teacher Education

0 0

Hojvangsseminariet Denemarken DK SOBORG02 Primary Teacher Education

2 0

Ribe Statsseminarium Denemarken DK ESBJERG17 Primary Teacher Training

0 0

Viborg Seminariet Denemarken DK VIBORG01 Primary Teacher Education

0 0

Universität Leipzig Duitsland D LEIPZIG01 Primary Teacher Education

0 0

Oulun Yliopisto Finland SF OULU01 Primary Teacher Education

0 0

University of Joensuu Finland SF JOENSUU01 Primary Teacher Education

0 0

St. Cyril and Methodius University, Skopje Macedonië niet EU Primary Teacher Education

0 0

Høgskolen i Bergen Noorwegen N BERGEN05 Primary Teacher Education

0 0

Høgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO23 Primary Teacher Education

1 0

Høgskolen Stord/Haugesund College Noorwegen N ROMMETV 01 Primary Teacher Education

0 0

Hogskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Primary Teacher Education

1 0

Pädagogische Akademie der Erzdiözese Wien Oostenrijk A WIEN10 Primary Teacher Education

0 3

Escola Superior de Educacao de Santa Maria Portugal P PORTO20 Primary Teacher Education

0 2


Instituto Politéc.de Viana do Castelo – Escola Superiór de Educação

Portugal P VIANA-D01 Primary Teacher Education

2 0

Universidade de Lisboa Portugal P LISBOA02 Primary Teacher Education

0 0

Universa na Primorskem/University of Primorsky

Slovenië SI KOPER03 Primary Teacher Education

0 0

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Primary Teacher Education

0 2

Academie voor Hoger Kunst en Cultuuronderwijs, Paramaribo

Suriname niet EU Primary Teacher Education

0 0

Liverpool Hope University College Verenigd Koninkrijk

UK LIVERPO06 Primary Teacher Education

0 0

University of Greenwich Verenigd Koninkrijk

UK LONDON 110

Primary Teacher Education

0 0


UK NEWCAST 02 Primary Teacher Education

0 0

Georgia State University, Atlanta Verenigde Staten niet EU Primary Teacher Education

0 0

Texas Christian University, Fort Worth Verenigde Staten niet EU Primary Teacher Education

0 0

Indiana University of Pennsylvania, Indiana Verenigde Staten niet EU Primary Teacher Education

0 0

Ball State University, Muncie Verenigde Staten niet EU Primary Teacher Education

0 0

Göteborg University Zweden S GOTEBOR01 Primary Teacher Education

0 0

Malmö Hogskola Zweden S MALMO01 Primary Teacher Education

1 1

TOTAAL 7 8

TOTAAL AANTAL UITWISSELINGSSTUDENTEN

vorig jaar: 238 uit, 326 in 266 uit 341 in

Instellingen gemarkeerd met * zijn vaste partnerinstelling van andere HG schools

Jaarverslag 2006 Hanzehogeschool Groningen

Documents

Transcript of Jaarverslag 2006 Hanzehogeschool Groningen