Jaaroverzicht 2015

Goed beheren, intensief beleven

De pilot om een

vakantiehuisje in

Oostvoorne in gebruik

te nemen, is met een

jaarbezetting van

ruim 90 procent

geslaagd!

VOORWOORD

Goed beheren, intensief belevenHet jaar 2015 is voor het Zuid-Hollands

Landschap succesvol verlopen. In de

Krimpenerwaard en de Bollenstreek

hebben we diverse percelen kunnen

aankopen. Ook het verwerven van

50 hectare natuur op Natuureiland

Sophiapolder was een hoogtepunt.

Daarnaast hebben we de Vosse- en

Weerlanerpolder van de gemeente

Hillegom in langjarig beheer gekregen.

Aan ons de uitdaging om de weidevogels in dit

gebied te behouden. In de Krimpenerwaard

blijken we hiertoe in staat te zijn. Inventarisaties

hebben aangetoond dat de weidevogelstand in

onze natuurgebieden stabiel blijft, terwijl landelijk

een sterk dalende trend zichtbaar is. De goede

samenwerking met de Natuurcoöperatie

Krimpenerwaard draagt hier zeker aan bij.

Naast het beschermen van natuur en waardevolle

landschappen is ook het verbinden van mensen

met natuur en onze stichting een kerntaak. De

Dag van de Zandmotor was wederom een groot

succes. Honderden ouderen hebben genoten van

een dagje op het strand. En ook de Leidse

Hooidagen, de Duinendag in de Duinen van

Oostvoorne en de Fruitplukdag langs de Diefdijk

waren geslaagde evenementen waar duizenden

kinderen en hun ouders en grootouders de natuur

hebben beleefd.

Ten slotte kijk ik graag nog even vooruit

naar 2016. Er dienen zich mooie aan-

koopkansen voor (zoals de Crezéepolder)

en de campagne ‘van6naar10procent’ zal

stevig worden ingezet. Om onze provincie

leefbaar te houden, willen we er vier

procent nieuwe natuur bij. Binnen de

campagne kan iedereen hier een steentje

aan bijdragen. Door het opheffen van

Groenservice Zuid-Holland krijgen talloze

natuur- en recreatiegebieden een andere

beheerder. Wij hebben de ambitie om

bijvoorbeeld het Loetbos in de Krimpe-

nerwaard en de Rhoonse en Carnisse

Grienden in beheer te krijgen.

Michiel Houtzagers,

Directeur Stichting

Het Zuid-Hollands Landschap

Het beheer van de in totaal 4.571 hectare natuur en waardevolle landschappen is een kerntaak van het Zuid-Hollands Landschap. Vaak gaat het om jaarlijks terugkerende werkzaamheden zoals het maaien van gras en het hakken van grienden. In 2015 werden daarnaast verschillende projecten uitgevoerd die de kwaliteit van de natuur en de recreatieve mogelijkheden verbeteren.

Natuur en Landschap

Restauratie Fort NoorddijkNabij Nieuwenhoorn ligt Fort Noorddijk, dit pa-

reltje in het landschap heeft zowel voor de natuur

als cultuurhistorisch een grote waarde. Het Zuid-

Hollands Landschap heeft restauratiewerkzaam-

heden aan Fort Noorddijk verricht. Belangrijke

ingrepen zijn het aanbrengen van een waterdich-

te coating op het dak van het fort en het vervan-

gen van alle kozijnen. Het fort is een belangrijke

winterslaapplaats voor vleermuizen.

Schapen op slikkenOp de Slikken van Voorne heeft een schaapskud-

de gegraasd. Zij dragen hiermee bij aan het te-

rugdringen van verruiging van het getijdengebied.

Met name door stikstofoxiden uit de lucht worden

de Slikken van Voorne steeds voedselrijker. Dit

is nadelig voor talloze plantensoorten die afhan-

kelijk zijn van voedselarme omstandigheden. De

grazende schapen proberen het tij te keren.

Bruggen in Klein Profijt vervangenMet het vervangen van de laatste vier bruggen

kon dit project in 2015 succesvol worden afge-

rond. Recreanten en terreinmedewerkers kunnen

het getijdennatuurgebied langs de Oude Maas bij

Rhoon nu weer veilig bezoeken. Het vervangen

van de bruggen was een logistiek ingewikkelde

operatie. De houten brugdelen moesten over

smalle paadjes naar de verschillende plekken ge-

transporteerd worden.

Nieuwe kozijnen voor Fort Noorddijk!

Door de renovatie

van Landgoed

Ockenburgh in

Den Haag krijgt het

drukbezochte gebied

steeds meer allure.

Resultaten 2015• In het natuurgebied Ommeloop

bij Brielle is een belevingspad

aangelegd.

• De boomgaard in De Kleistee in

Ouddorp is samen met vrijwilligers

van Natuur en Landschap Goeree-

Overflakkee en medewerkers van

Rabobank Goeree-Overflakkee

opgeknapt.

• Met geld van de Nationale

Postcode Loterij en het Streekfonds

Krimpenerwaard is er in de

Krimpenerwaard een aantal

zogeheten zwarte sternputten

aangelegd. De vogels kunnen hier

veilig broeden.

• Het voormalig baggerdepot aan de

Zouwendijk nabij Meerkerk is weer

ingericht als natuur. Voor bezoekers

is een wandelpad door het gebied

aangelegd.

• Op een aantal percelen in de

Achthovense Uiterwaarden heeft

akkerbouw zonder bemesting

plaatsgevonden. Hierdoor verschraalt

de bodem en ontstaan op termijn

waardevolle glanshaverhooilanden.

• De beheerkosten over 2015 komen

uit op een bedrag van € 481,= per

hectare ten opzichte van € 644,=

over 2014.

De laatste bruggen zijn

geplaatst!

Staat van baten & lasten 2015(x € 1.000)

Baten

Baten uit eigen fondsenwerving 2.240

Baten uit acties van derden 937

Subsidies van overheden 1.581

Baten uit beleggingen 289

Overige baten 3.217

Totaal baten 8.264

Lasten, besteed aan de doelstelling:

Natuurbeheer 1.135

Monitoring 64

Kwaliteitsborging 54

Zakelijke lasten -11

Recreatie 282

Bezoekerscentrum 31

Communicatie 346

Ontwikkeling 181

Beheer derden 433

Opstallen 203

Beheeradministratie 55

Projecten 2.545

Totaal besteed aan doelstelling 5.318

Werving baten

Kosten eigen fondsenwerving 256

Kosten uit acties van derden 17

Kosten verkrijging subsidies v. overheden 55

Kosten beleggingen 1

Kosten beheer en administratie 750

Totaal werving baten 1.079

Totale lasten 6.397

Resultaat 1.867

Voor specificaties: www.zhl.nl/jaarrekening

Recreatie en ToezichtHet Zuid-Hollands Landschap vindt het belangrijk dat mensen kunnen genieten van de natuur en waardevolle landschappen in Zuid-Holland. Verbinding van mens en natuur is een van de speerpunten van het Meerjarenbeleidsplan. Om mensen veilig van de natuur te kunnen laten genieten, wordt toezicht gehouden.

Boswachters Handhaving ontdekten in de duingebieden

van Voorne en Hoek van Holland op meerdere plaatsen

hennepplanten.

Het Zuid-Hollands Landschap

streeft naar meer toezicht.

Bezoekerscentrum TenellaplasBezoekerscentrum Tenellaplas is al vele jaren

een belangrijk vertrekpunt voor een wandeling

of fiets tocht door de Duinen van Oostvoorne.

Daarnaast starten er ook veel excursies. In 2015

bedroeg het aantal deelnemers aan aangevraag-

de excursies door groepen zo’n 700. Zo’n 800

kinderen en hun ouders namen deel aan de rug-

zakroutes. Van deze aantrekkelijke manier om de

natuur te ontdekken, wordt steeds vaker gebruik

gemaakt. Dit kan ook gezegd worden van de NPL-

fietsuitleenservice. Hier is meer dan 100 keer ge-

bruik van gemaakt. Het bezoekerscentrum is, net

al voorgaande jaren, weer meer dan 210 dagen

geopend geweest. Dit is alleen mogelijk geweest

dankzij de inzet van vele vrijwilligers.

Natuurspeeltuin Eiland van BrienenoordOp het Eiland van Brienenoord is de nieuwe na-

tuurspeeltuin ‘De blije Bij’ geopend. Kinderen

hebben hier de ruimte om met boomstammen,

rivierzand en wilgentakken te spelen. De Natuur-

speeltuin is een gezamenlijk project van het Zuid-

Hollands Landschap en de Volkstuinvereniging

Van Brienenoord. Bij de opening konden kinderen

broodjes bakken op houtvuur, vogelhuisjes timme-

ren, bijenhotels maken, uilenbraakballen pluizen

en insecten zoeken in de omgeving.

Resultaten 2015 • De vergaderruimte in het

bezoekerscentrum Tenellaplas werd

170 keer geboekt en gebruikt voor

workshops, lezingen, cursussen,

vergaderingen en intern overleg.

• Door het wegvallen van een provinciale

subsidie voor het bezoekerscentrum

kan de medewerker van het

Zuid-Hollands Landschap nog maar één

dag per week als beheerder actief zijn.

Vrijwilligers vangen het werk op.

• De boswachters Handhaving hebben

300 officiële waarschuwingen

uitgedeeld en is er 275 keer proces-

verbaal opgemaakt.

In de regio Kuststreek zijn de recreatievoorzieningen in kaart gebracht en is een onderhouds-, vervangings-, en investeringsbegroting gemaakt.

Broodjes bakken bij de opening van ‘De blije Bij’

Ga eens

naar onze nieuwe

natuurspeeltuin

Wijziging opzet beheerplannenIn 2015 is het Zuid-Hollands Landschap in

samenspraak met de Natuurwetenschappelijke

Commissie gestart met een pilot voor het op-

stellen van een deelregiovisie voor de Krimpe-

nerwaard, een nieuw niveau in de beheerkwali-

teitscyclus. Een deelregio is veelal gebaseerd op

samenhangende landschappelijke kenmerken

(een ‘streek’). Het planniveau van de deelregio-

visies leent zich beter om de nieuwe organisatie-

koers (Binden, Bewaren, Bezielen en Betalen),

die de ambities voor de organisatie op een hoog

abstractieniveau beschrijft, te vertalen naar

streekniveau. Deelregiovisies benaderen de as-

pecten natuur, beleving, samenwerking en cul-

tuurhistorie in samenhang.

Weidevogels in de KrimpenerwaardPolder De Nesse in de Krimpenerwaard is in

2015 geïnventariseerd op broedende weidevo-

gels. Tureluur is iets toegenomen, slobeend iets

afgenomen, grutto gelijk gebleven. Als je nagaat

dat het landelijke beeld nog steeds een nega-

tieve trend weergeeft en 2015 wordt gezien als

een slecht jaar voor de weidevogels, is dit hoop-

Welke effecten het beheer van

natuur en landschap op de flora en

fauna heeft, wordt door het

Zuid-Hollands Landschap

nauwgezet gevolgd. Om dit in

de toekomst nog beter te kunnen

doen, wordt gewerkt aan het

opstellen van deelregiovisies. Als

eerste voor de Krimpenerwaard.

Hier hadden de weidevogels een

goed broedseizoen.

Kwaliteits- borging Natuurbeheer

In de Hooge Boezem

achter Haastrecht zijn in

de trektijd een poelruiter

en een reuzenstern

waargenomen.

Resultaten 2015• In polder De Nesse verbetert

de waterkwaliteit door minder

verontreinigd oppervlaktewater in

te laten.

• Tijdens nachtelijk onderzoek op het

strand van Oostvoorne is de zeldzame

Noordse woelmuis ontdekt.

• De kleine bonte specht heeft Klein

Profijt als leefgebied gekozen.

• In polder Achterbroek profiteerden

weidevogels van een hoger waterpeil.

In de Zouweboezem heeft een steltkluut gebroed.

gevend. Maar voor zo´n grote polder kan het nog

beter. Daarom gaat het Zuid-Hollands Landschap

in 2016 samen met het Hoogheemraadschap aan

de slag in het gebied. Er worden flauwe oevers

aangelegd waardoor er meer foerageergebied ont-

staat. Bredere greppels bieden kruiden meer kans.

Kuikens maken hier graag gebruik van. Wellicht

de belangrijkste maatregel is dat het waterpeil

een natuurlijker verloop krijgt en het gebied in het

voorjaar een stuk natter wordt. Gras groeit daar-

door minder snel, waardoor er pas na het broed-

seizoen gemaaid hoeft te worden. Daarnaast wordt

de grond zachter, zodat grutto’s en andere ‘lang-

snavels’ makkelijker naar wormen kunnen zoeken.

Fiets eens door de

Krimpener-waard!

De Grutto..!

Prachtige landschappen voor wandelingen en

fietstochten

Leidse Hooidagen zeer geslaagdDe Leidse Hooidagen zijn op 29 en 30 augustus

zeer succesvol verlopen. Ruim 2.800 bezoekers

vermaakten zich met talloze activiteiten in na-

tuurgebied ´t Vogelhoff in Leiden. Het is voor

de derde keer dat het Zuid-Hollands Landschap

met vele partners de Leidse Hooidagen organi-

seerde. In 2015 met Naturalis en Museum Boer-

haave als nieuwe partners. Doel was om ouders

en kinderen te laten ervaren hoe leuk het is om

de natuur in te trekken. Geholpen door het schit-

terende weer is dat bijzonder goed gelukt.

Communicatie, Voorlichting en EducatieMet verschillende middelen

en activiteiten werkt het Zuid-

Hollands Landschap aan haar

zichtbaarheid en draagvlak en

zorgt zij ervoor dat zoveel mogelijk

mensen kunnen kennismaken met

natuur, erfgoed en landschap. De

focus ligt hierbij vooral op lokale

en regionale activiteiten

waardoor mensen

gestimuleerd worden om

de genieten van ‘natuur

dichtbij’.

Het tijdschrift werd in

2015 verzonden zonder

plastic seal. Dit leverde

niet alleen een kleine

besparing op, maar

draagt vooral bij aan een

‘groener’ imago.

Dag van de Zandmotor

Resultaten 2015 • Het Zuid-Hollands Landschap

organiseerde in 2015 zo’n 175

excursies, activiteiten, werkdagen en

evenementen.

• Ruim 300 scholieren kregen op

Natuureiland Sophiapolder een

veldwerkles.

• De website trok 319.332 unieke

bezoekers, een groei van 63,9 procent

ten opzichte van 2014.

• Tijdens de verschillende

Lammetjesdagen konden kinderen

lammetjes knuffelen en beschuit met

muisjes eten.

• Het Zuid-Hollands Landschap wist haar

e-mailadressenbestand uit te breiden

van 12.000 naar 15.500.

Tijdens de Dag van de Zandmotor beleefden 400 ouderen een bijzondere dag op het strand.

Fruitplukdag langs de DiefdijkOp 3 oktober organiseerde het Zuid-Hollands

Landschap een feestelijke Fruitplukdag. Ie-

dereen was welkom in de boomgaard aan

de Diefdijk in Leerdam. Naast het plukfruit

en sap, werd er ook haardhout uit eigen ter-

reinen verkocht. En wie er echt een gezel-

lig uitje van wilde

maken, kon vooraf

een goed gevulde

picknickmand re-

serveren. De Fruit-

plukdag trok zo’n

450 bezoekers.

Lekker springen in het hooi, natuurlijk op de Leidse Hooidagen...

Samen waterdiertjes

zoeken

Fondsenwerving en Beschermers-wervingDe afgelopen jaren zijn verschillende

overheidssubsidies afgebouwd.

Om de noodzakelijke en wenselijke

activiteiten toch te kunnen uitvoeren,

is het belangrijk mensen actiever bij

ons werk te betrekken. Deze koers

varen we nu enkele jaren en werpt zijn

vruchten af.

De achterban van

het Zuid-Hollands

Landschap bestond

eind 2015 uit 48.607

Beschermers, een lichte

afname ten opzichte van

het jaar 2014.

Beschermers van het

Zuid-Hollands Landschap kamperen

Resultaten 2015• Eneco en Nuon onderzoeken samen

met het Zuid-Hollands Landschap

hoe zij het natuur- en recreatiegebied

in de directe omgeving van Windpark

Slufterdam kunnen versterken.

• De bijdrage van de Nationale

Postcode Loterij maakte ook in 2015

de uitvoering van talloze projecten

mogelijk.

• Een geselecteerde groep Beschermers

kreeg een mailing op de mat waarin

de mogelijkheden voor een periodieke

schenking of nalatenschap werd

uitgelegd.

De inkomsten uit Beschermers bleven stabiel.

Campagne ‘Van 6 naar 10 procent’In 2014 is een marketingstrategie ontwikkeld om

mensen meer aan het Zuid-Hollands Landschap

te binden en op nieuwe manieren financiële mid-

delen te genereren. Deze strategie is vertaald

naar de campagne ‘Van 6 naar 10 procent, een

verademing voor de regio’. Het fundament on-

der deze campagne is dat maar zes procent van

Zuid-Holland uit beschermde natuur bestaat. Om

de provincie voor mensen gezond en leefbaar te

houden zou dit tien procent moeten worden. Be-

gin november is het project officieel gestart met

de lancering van een campagnewebsite. Mensen

kunnen hier een stukje bestaande natuur van het

Zuid-Hollands Landschap adopteren of aangeven

in welke Zuid-Hollandse regio meer beschermde

natuur zou moeten komen.

Samenwerking met bedrijven en instellingenDiverse bedrijven en instellingen steunen het

Zuid-Hollands Landschap en dragen daarmee bij

aan het behoud van de natuur en waardevolle

landschappen in Zuid-Holland. In 2015 werkte

de stichting samen met: AKZO Nobel, Archeon,

BP Raffinaderij Rotterdam, APM Terminals Maas-

vlakte II, De Friesland Zorgverzekeraar, Europe

Container Terminals (ECT), Gemeente Noordwijk,

Gemeente Westland, HD Projectrealisatie, Shell

en thuiszorgorganisatie Florein. Vermogensfond-

sen droeg bij aan niet-reguliere

projecten, restauraties

bijvoorbeeld, of publiek-

sevenementen. Daarnaast

zijn er ook anonieme

partijen geweest, die bij-

gedragen hebben aan de

totstandkoming van dit

soort mooie projecten. Het

Zuid-Hollands Landschap

is erg blij met deze samen-

werking.

Verwerving NespolderIn de Nespolder bij Bergambacht kon het laatste

inliggende graslandperceel in het nieuwe na-

tuurgebied verworven worden. De aankoop past

binnen de afspraken die zijn gemaakt in het ka-

der van het Veenweidenpact Krimpenerwaard.

Hierin is afgesproken dat door de Krimpener-

waard een robuuste strook natuur wordt aange-

legd. Het nieuw verworven perceel heeft net als

de andere percelen in het zuidelijke deel van de

polder botanische potenties. Door de ligging on-

deraan de Lekdijk komt er kwel in het gebied

voor. Dotterbloem en echte koekoeksbloem zijn

soorten die hiervan profiteren. Daarnaast loopt er

een oude stroomrug door het gebied. De klei en

het zand dat hierdoor op het veen ligt, is ideaal

voor planten als bosbies en zeegroene rus. Door

de Nespolder loopt een gemarkeerde wandelrou-

te van ruim drie

kilometer. Dus

ook recreanten

profiteren van

de verwerving.

Beleid en SamenwerkingHet actief verwerven van natuur

is in 2015 beperkt gedaan. In

totaal is ruim 22 hectare nieuw

in eigendom of (tijdelijk) beheer

gekomen. Het gaat om enkele

percelen in de Krimpenerwaard en

in de Bollenstreek.

De verwerving van 50 hectare grond op Natuureiland Sophiapolder maakt het beheer efficiënter en

goedkoper.

Gereedschaps-

uitleen, goed

idee!

Project Buijtenland van RhoonHet Zuid-Hollands Landschap heeft een gesprek

gevoerd met de drie kwartiermakers die een na-

tuurcoöperatie realiseren in het Buijtenland van

Rhoon. Het Zuid-Hollands Landschap heeft de

ambitie geuit om conform het plan Veerman de

Rhoonse en Carnisse Grienden samen met Klein

Profijt integraal als Natura 2000-gebied te gaan

beheren.

Voor verschillende Natura 2000-ontwerpbeheerplannen diende het Zuid-Hollands Landschap zienswijzen in.

Resultaten 2015 • In polder De Nesse bij Ouderkerk aan

den IJssel zijn twee weidevogelrijke

percelen verworven.

• Bij Langeveld zijn een voormalige

camping en een voormalig bollenveld

verworven. De twee gebieden worden

omgevormd tot duinnatuur.

• In het kader van het programma Natuur

& Gezondheid in Den Haag wordt op

Landgoed Ockenburgh een speciale

route ontwikkeld voor mensen die

slechtziend of slecht ter been zijn.

• Het Zuid-Hollands Landschap is

betrokken bij de campagne ‘Baywatch’,

die tot doel heeft te voorkomen dat

de kust door bebouwing verder wordt

aangetast.

• De Groene Motor heeft een aantal grote

projecten, zoals de interactieve website

en een volledig webbased

gereedschapbeheersysteem

gelanceerd en talloze

cursussen georganiseerd.

De Nespolder bij Bergambacht

Sophiapolder...

Personeel en Organisatie

Nieuwe functieprofielenIn 2015 vond een onderhoudsronde functiepro-

fielen plaats met als resultaat toekomstbesten-

dige resultaatgerichte functieprofielen, en een

aantal aangepaste functiebenamingen om de

herkenbaarheid naar buiten te vergroten. Zo zijn

er nu bijvoorbeeld Boswachters Uitvoering en

Boswachters Handhaving.

Provinciale Vrijwilligersdag Ruim 300 vrijwilligers kwamen op 14 maart

naar Nieuw Leeuwenhorst voor de Provinciale

Vrijwilligersdag. Ze genoten van een heerlijke

lunch en allerlei activiteiten. Daarnaast werd de

nieuwe website ‘Zelf doen in Erfgoed en Groen

Zuid-Holland’ aangekondigd. Hier kunnen vrij-

willigers nieuwe kennis opdoen, kennis delen,

zich opgeven voor activiteiten en cursussen, el-

kaar ontmoeten en zich presenteren. De Groene

Motor en Erfgoedhuis Zuid-Holland zijn de initi-

atiefnemers van de website.

Groei aantal vrijwilligersHet aantal vrijwilligers dat actief is voor het

Zuid-Hollands Landschap groeit nog altijd jaar-

lijks. Eind 2015 stond de teller op 285, een

record. De stichting is verheugd over de groei.

Mede door de professionele begeleiding, een

gevarieerd cursusaanbod en een volwaardige en

herkenbare outfit zijn de vrijwilligers waardevolle

krachten in het veld, in het bezoekerscentrum,

bij excursies en op kantoor.

Het volledige Jaarverslag en Jaarrekening 2015 is te downloaden via: www.zhl.nl/publicaties

In 2015 is de cultuuromslag meer

en meer geïmplementeerd in

onze manier van werken, denken,

overlegstructuren en werving

en selectie. Er is gewerkt aan

resultaatgerichte functieprofielen

en de stichting gaat aan de slag

met resultaatgericht werken en

duurzame inzetbaarheid. Het aantal

vrijwilligers blijft stijgen.

Oude Delft 1162611 CG Delft010 - 272 22 22

info@zhl.nlwww.zhl.nl

De foto’s in dit

jaaroverzicht zijn onder

andere gemaakt door:

Jan-Alewijn Dijkhuizen,

Henk Freriksen, Niels

Godijn, Niek Koppelaar

en Idde Lammers.