Jaargang 30 Greenkeeper · GC Zeewolde, GC Cromstrijen, Golfbaan Landgoed Bleijenbeek en Golfbaan...

Jaargang 30 4 - 2019

HET VAKBLAD VOOR GREENKEEPING

GreenkeeperGreenkeeper

Zo onderhoud je halfverharding op de golfbaan

SPECIALHalfverharding

Inspelen op landelijketrend: Golfpark De Hildenberg

GTH SPECIAL

DE CUB CADET INFINICUT:een degelijke lichtgewicht maaier mét groomers

• ruim 450 merken op125.000 m2 beursterrein

• groot aanbod exposities én demonstraties van machines en gereedschappen

• op centrale locatie, goed bereikbaar endichtbij parkeren

GTH19_Advertentie_230x295mm.indd 1 04-04-19 18:45

7www.greenkeeper.nl

‘Bij golfclub De Groene Ster stromen de complimenten over de paden binnen’

GC Zeewolde, GC Cromstrijen, Golfbaan Landgoed Bleijenbeek en Golfbaan Landgoed

Welderen timmerden al aan de weg met de Noorse halfverharding Bestone. Dit voorjaar

volgde Leeuwarder Golfclub De Groene Ster hun voorbeeld. Albert Timmerman, directeur

van Vos Ruinerwold Golf BV, is verantwoordelijk voor het baanonderhoud bij De Groene

Ster: ‘Dit materiaal heeft alleen maar voordelen.’

040• ruim 450 merken op125.000 m2 beursterrein

• groot aanbod exposities én demonstraties van machines en gereedschappen

• op centrale locatie, goed bereikbaar endichtbij parkeren

GTH19_Advertentie_230x295mm.indd 1 04-04-19 18:45

4/20198

INHOUDELIJK

Oudste golfbaan van Limburg volledig gerenoveerd De Zuid Limburgse Golf & Country Club Wittem is na een renovatie die zes jaar heeft geduurd weer helemaal up-to-date.

Maak van een visual tree assess-ment geen virtual tree assessment Bestuurders van zowel onderne-mingen als verenigingen kunnen hoofdelijk aansprakelijk worden gesteld wanneer blijkt dat ze na-latig zijn geweest. Daarom is een visual tree assessment geen luxe, maar bittere noodzaak.


Halfverharding kom je op golfbanen in het hele land tegen op wandelpa-den en bijvoorbeeld parkeerplaatsen. Het onderhoud van halfverharding is een taak die greenkeepers er vaak tegen wil en dank bij krijgen. Met kilometers aan paden mag het onder-houd echter geen ondergeschoven kindje zijn. Hoe zorg je ervoor dat paden onkruidvrij en egaal blijven?

Even bellen met … het nieuwe duo Jansen & Schoenaker

Een samenwerking waarvan beide partijen profiteren. Zo omschrijven Marc Jansen (Aha de Man) en Gerard Schoenaker (De Grasexpert) hun tijdelijke overeenkomst. Door onvoorziene omstandigheden kwam bij Aha de Man onver-wacht een functie tijdelijk vrij en Schoenaker vult deze in.

048

042029

016

014

greenkeeper

bladgreenkeeper

023

Nino StuivenbergVakredacteurE: [email protected] T: 024-360 2454 M: 06-33429078

Vragen of opmerkingen?

Alberto PalsgraafUitgeverE: [email protected] T: 024-360 2454 M: 06-20436728

9www.greenkeeper.nl

Inspelen op landelijke trend

Eind juni bereikte Golfpark De Hildenberg een bijzondere mijlpaal. Drie nieuwe holes op het golfpark werden officieel geopend én de baan veranderde van naam. Wat voorheen bekendstond als Golfbaan Appelscha, gaat verder onder de noemer Golfpark De Hildenberg. Reden genoeg dus om voor de rubriek Team in beeld een bezoek te brengen aan deze golfbaan in een nieuw jasje. Wie zorgen er voor het baan-onderhoud, wat doen ze anders dan anderen en op welke problemen stuit het team?

Gras is essentieel voor duurzame sport en duurzaam groenbeheer

Wat is er nou duurzamer dan de natuur zelf? Een natuurlijk sportveld van gras dat zichzelf kan herstellen en bijdraagt aan waterbuffering en verkoeling van de stad. Gras zorgt voor extra beleving van de sport. De frisgroene sprieten, de geur van pas gemaaid gras en de sublieme speel kwaliteit: dat is gras! Gras is onlosmakelijk verbonden met emotie en passie voor sport.

Kort nieuws‘De Cub Cadet Infinicut is een degelijke lichtgewicht maaier mét groomers’Betere banenNGA nieuws Ook in Leeuwarden timmert men aan de weg met Bestone-halfverhardingHoofdredactioneel

010024

027030040

050

Nieuwe blik op VTAPieter Veldstra van IPC Groene Ruimte geeft al sinds de eeuwwisseling cursussen over VTA. Tot dusver heeft hij vooral ambtenaren, gemeen-temedewerkers en boomverzorgers onderwezen. De feedback die hij kreeg, heeft hem gesterkt in het idee dat VTA nog lang niet wordt begrepen. ‘Veel gemeenten zijn daarin doorgeslagen. Die besluiten nu om een boom jaarlijks te controleren. Dat kost heel veel geld, waardoor het idee bestaat dat een VTA vrijwel onbetaalbaar is wanneer men over veel bomen beschikt.’

Voor golfterreinen en sportaccommodaties waar dagelijks één of meer-dere groenverzorgers continu bezig zijn met het onderhouden van de faciliteiten, pleit hij ervoor om het systeem om te draaien. ‘Die moeten er juist voor zorgen dat ze het onderhoud op orde hebben, door vast te stellen welke risico’s er zijn en daar het onderhoud op af te stem-men.’ Zo zou het snoeibeleid voor bomen langs paden en op parkeer-plaatsen anders kunnen zijn dan voor bomen elders op het terrein. ‘In plaats van eens in de zoveel tijd vast te stellen hoe de situatie is, dienen greenkeepers juist continu de conditie van een boom in de gaten tehouden.’

016

Pieter Veldstra, IPC Groene Ruimte

VERDER

Lees verder op pagina 48

COLOFONGreenkeeper -een uitgave van NWST NeWSTories bv- wordt zes keer per jaar in

een oplage van 1.750 exemplaren verspreid onder (hoofd)greenkeepers,

baancommissarissen, managers en bestuurders van golfaccommodaties,

toeleveringsbedrijven, overheden en individuele abonnees. REDACTIE & COMMERCIE NWST NeWSTories bv, Fransestraat 41, 6524 HT Nijmegen, T 024-3602454, F 024-3602464, www.vakbladdehovenier.nl HOOFDREDACTEUR Hein van Iersel ([email protected]) OPERATIONEELMANAGER Peter Jansen ([email protected]) REDACTEURS Linde Kruese ([email protected]) Willemijn van Iersel ([email protected]) Nino Stuivenberg ([email protected]) VORMGEVING StudioBont Nijmegen ADVERTENTIES Alberto Palsgraaf ([email protected]) Rik Groenewegen ([email protected]) SALES SUPPORT Lieke van der Weijde ([email protected]) ABONNEMENTEN € 84,- per jaar. De abonnementsperiode loopt tot en met 31 december van ieder jaar en uw abonnement zal jaarlijks automatisch worden verlengd, tenzij uw schriftelijke weder opzegging uiterlijk 31 oktober voorafgaand aan de nieuwe abonnementsperiode in ons bezit is. Voor opgave van een nieuw abonnement belt u met (024) 360 24 54. Op alle abonnementen zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze vindt u op www.greenkeeper.nl/pages/11/abonneren

ISSN: 2212-4314

Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Greenkeeper c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveel voudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, foto-kopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Greenkeeper wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekst bijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeld materiaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

023Vragen of opmerkingen?

4/201910

In 2019 lanceerde Toro een nieuwe serie handgreenmaaiers. In samenwerking met Toro produ-ceerde Foley een slijpkit voor deze maaiers, de GB-1000, zodat ze gemakkelijk geslepen kunnen worden.

De nieuwe Toro-handmaaier is er in drie varianten: de Greensmaster 1018, 1021 en 1026. Deze handgreenmaaiers hebben een werkbreedte van respectievelijk 46, 53 en 66 centimeter. Het maaidek van de Greensmaster 1000-serie is makkelijk af te koppelen en daarna te monteren op de GB-1000-slijpkit van Foley. Deze slijpkit is een one size fits all voor de serie: hij past op het maaidek van de 1018, de 1021 en de 1026. De kit is leverbaar via de originele Toro-kanalen en importeurs. Meer informatie is op te vragen via Arjen Spek, die Foley vertegenwoordigt in Europa.

Nieuwe slijpkit voor Toro Greensmaster 1000-serie

Golf Event Center, de 18-holesgolfbaan in Lelystad, blijft in ieder geval open tot eind 2020. Dat heeft eigenaar Unigolf laten weten. Unigolf maakte vorig jaar bekend woningen te willen bouwen op negen van de achttien holes van het Golf Event Center. De eigenaar heeft al jaren te maken met een exploitatietekort op de baan. De samenwerking met Golfclub Flevoland, die de baan als thuisbasis heeft, werd daarom per december 2019 opgezegd.Unigolf heeft daar nu minstens een jaar aan toegevoegd; in het belang van de golfers, bedrijfsleden en sponsoren houdt Unigolf de baan in ieder geval open tot eind 2020. Op de korte termijn is dat goed nieuws voor Golfclub Flevoland. Voorzitter Peter Stams vreest echter voor het bestaan van de golfclub op de lange termijn.

Stams vertelde aan Omroep Flevoland dat de eerste opzeggingen van leden vanwege de aanhoudende onzekerheid al binnen zijn. De golfclub wil blijven bestaan op de resterende negen holes, maar de ondergrens voor het vereiste aantal leden komt in zicht. 'Een abso-lute voorwaarde is dat we voldoende leden hebben', aldus Stams. De onzekerheid voor de leden van de golfclub duurt dus voort.

Golfbaan Lelystad blijft open tot eind 2020

Golfbaan Sallandsche Golfclub krijgt nieuwe oefenbaan In het Overijsselse Diepenveen ligt de goed onderhouden golfbaan van de Sallandsche Golfclub. De club heeft de afgelopen jaren veel aandacht besteed aan renovaties, onder andere van tees en bunkers. Half juli is De Enk Groen & Golf gestart met een nieuwe renovatie, dit keer van de oefenbaan. Een aantal problemen is daar opgelost en de driving range is verlengd, zodat er nu meer mensen tegelijk kunnen oefenen met putten.

De golfbaan van de Sallandsche Golfclub in Diepenveen kent een rijke historie, die teruggaat tot 1934. In eerste instantie werd de baan aangelegd als 9-holesgolfbaan. Eind jaren tachtig werd die uitgebreid tot 18 holes. Nu heeft De Enk de bestaande oefenbaan in opdracht van de Sallandsche een grondige make-over gegeven, waardoor die beter aansluit bij de wensen van het bestuur en de golfers. Eén van die wensen was om met meerdere mensen tegelijk te kunnen oefenen. Verder was het terrein te heuvelachtig en had de baan te kampen met vochtproblemen.

De uitbreiding is ontworpen door architect Städler. De golfaannemer is half juli gestart met de werkzaamheden. Met een bulldozer is het terrein afgevlakt. De grond is niet afgevoerd, maar op andere plaatsen gebruikt om te shapen. Er is een grote putting green aangelegd waar spelers het hele jaar door kunnen oefenen onder begeleiding van een leraar. Ook de vochtproblemen zijn aangepakt. De toplaag was vrij vet, waardoor de bodem makkelijk water vasthield. Met zand is de toplaag verschraald, waardoor die nu makkelijker water doorlaat en het water ook sneller bij de drains is.

Uitvoerder Waatze Broersma over het werk: 'Het grove grondwerk hebben we gedaan met behulp van gps. Alle afmetingen hebben we ingelezen in de Kaartviewer. Zo konden we het terrein uitzetten zonder piketten te gebruiken. Voor de afwerking zetten we de kennis en kunde van onze mensen in. Het wachten is op de berege-ningsinstallatie. Zodra we die kunnen integreren in en om de nieuwe oefengreen, is het werk klaar en kunnen de golfers naar hartenlust oefenen zon-der natte voeten te krijgen.'

11

NIEUWS

www.greenkeeper.nl

Meest gelezen op greenkeeper.nl#TRENDING

Oud NGA-voorzitter Rob Wilderom over-leden

De redactie ontving het treurige nieuws dat Rob Wilderom, voormalig voorzitter van de Nederlandse Golf Associatie (NGA), afgelopen weekend overleden is na een kort ziekbed.

Golfbaan Het Langeloo (wederom) te koop of te huur

Altijd al je eigen golfbaan willen hebben? Dan is dit je kans! In het oosten van het land staat golfbaan Het Langeloo te koop of te huur.

Lees hier verder:

www.greenkeeper.nl/article/30387/oud-nga-voorzitter-rob-wilderom-overleden

Lees hier verder:

www.greenkeeper.nl/article/30409/golfbaan-het-langeloo-wederom-

te-koop-of-te-huur

Gerard Schoenaker begint als zelfstandig adviseur Gerard Schoenaker is per 1 augustus gestart met een eigen onderneming: De Grasexpert. Als zelfstandige gaat hij adviseren op golfbanen en sportvelden.

Lees hier verder:

www.greenkeeper.nl/article/30413/gerard-schoenaker-begint-als-zelfstandig-

adviseur-de-grasexpert

LEADING WATER SOLUTIONS

www.smitsveldhoven.nl

NiB ScanPro voor onafhankelijke periodieke golfbaan inspecties

inclusief onderhoudsadvies chemievrij beheer

CONFORM HANDBOEK KWALITEIT GOLFBANEN

www.nibscanpro.com [email protected]

Casper Paulussen +31 (0)6 579 46 413

vraag een Demo-versie aan

U werkt elke dag opnieuw hard aan het onderhoud van uw golfterrein. als toegeweide greenkeeper bent u bereid om net dat beetje extra moeite te doen. Voelt u zich aangesproken? Dan bent u bij John Deere in goed gezelschap. Wij zijn net zo trots op de kwaliteit van onze machines, als de mensen die er wereldwijd op vertrouwen.

Nu financiering vanaf 0% voor 3 jaar* op alle nieuwe golf machines.

*De financieringsactie is geldig t/m 31 oktober 2019. Uitsluitend voor zakelijke klanten in Nederland. Fouten, aanvullingen, modificatie en herroeping voorbehouden. Alle aanbiedingen zijn onder voorbehoud van acceptatie door John Deere Financial, ‘s-Hertogenbosch. John Deere Financial is een handelsnaam van BNP Paribas Leasing Solutions N.V.

13

NIEUWS

www.greenkeeper.nl

U werkt elke dag opnieuw hard aan het onderhoud van uw golfterrein. als toegeweide greenkeeper bent u bereid om net dat beetje extra moeite te doen. Voelt u zich aangesproken? Dan bent u bij John Deere in goed gezelschap. Wij zijn net zo trots op de kwaliteit van onze machines, als de mensen die er wereldwijd op vertrouwen.

Nu financiering vanaf 0% voor 3 jaar* op alle nieuwe golf machines.

*De financieringsactie is geldig t/m 31 oktober 2019. Uitsluitend voor zakelijke klanten in Nederland. Fouten, aanvullingen, modificatie en herroeping voorbehouden. Alle aanbiedingen zijn onder voorbehoud van acceptatie door John Deere Financial, ‘s-Hertogenbosch. John Deere Financial is een handelsnaam van BNP Paribas Leasing Solutions N.V.

Emelten zijn de larven van langpootmuggen. Voor golfbanen en andere kortgrasvelden zijn vooral de soorten Tipula paludosa (weidelang-pootmug) en Tipula oleracea (koollangpoot-mug) van belang. Deze twee soorten zijn als mug goed te onderscheiden door de stand van de ogen aan de onderzijde van de kop (zie handboek grasveldinsecten), maar de emelten zijn niet van elkaar te onderscheiden. De kool-galmug vliegt in mei en opnieuw in augustus; de weidelangpootmug vliegt vanaf half augus-tus tot begin oktober.

Emelten zijn pootloze grijsbruine larven. De kop is teruggetrokken in een plooi van het eerste borstsegment en is voor het grootste deel niet zichtbaar. De pop heeft aan de bovenzijde naar achteren gerichte stekels op de achterlijfssegmenten. Deze dienen om tij-dens het ontpoppen de pop door bewegingen van het achterlijf boven de grond te werken. De weidelangpootmug kent een zogenaamde periodiciteit, een verschijnsel dat in de natuur veel voorkomt. Deze soort bouwt in zeven jaar tijd een populatie op, die op de top ineens

instort ten gevolge van het dan optredende weidelangpootmug-iridescensvirus. In zeer kort gras, zoals op greens, kunnen ze zelfs bij lage dichtheden schade veroorzaken. De emel-ten leven in holletjes in de zode en komen boven om aan het groene gras te vreten. Bij zeer kort gras ontstaat er dan een kaal plekje; bij meerdere emelten per vierkante meter kun-nen die plekken zich aaneenschakelen. Ze zijn bij bodemtemperaturen boven 12 graden C goed te bestrijden met aaltjes.

Voor meer informatie over langpootmug-gen en emelten kunt u terecht in het boek ‘Handboek grasveldinsecten. Ecologie en beheersing’ (auteur: Henk J. Vlug, ISNB 978-90-8686-250-4, een uitgave van Wageningen Academic Publishers). Dit is het enige boek over kortgras-insecten dat in Europa is uitgegeven; alle aspecten van de voorkomende soorten worden erin besproken.

Langpootmuggen

Schaerweijde Golf wordt in 2020 gerenoveerdDe Ridder BV begint in januari 2020 met een baanrenovatie op Schaerweijde Golf, een 9-holesgolfbaan in het Utrechtse Zeist. Om meer speelplezier en variatie te krijgen en de baan eer-lijker te maken voor verschillende spelniveaus, worden diverse werkzaamheden uitgevoerd. Golfbaanarchitect Alan Rijks heeft in opdracht van Schaerweijde een plan gemaakt voor ver-betering van de baan. De greens, voorgreens en bunkers worden vernieuwd, gewijzigd of ver-plaatst en krijgen meer ondulatie en een duur-zame kwaliteit. Er komen bovendien meer weer-bare greens, voor een optimale bespeelbaarheid. Tevens worden de bunkers verkleind en beter zichtbaar. In januari begint De Ridder met het grondwerk, om vervolgens in april in te zaaien en in augustus 2020 klaar te zijn.

John Deere neemt softwarebedrijf Onlink overJohn Deere maakte begin deze maand de over-name bekend van Onlink, een softwareprogram-ma om golfbanen te optimaliseren. Daarmee krijgt John Deere het platform en alle bestaande klanten in handen.

Onlink is een cloud-gebaseerd platform voor het management van golfbanen. Met dit platform kunnen data verzameld worden over machines, werkuren, water, chemische middelen, voeding en speelomstandigheden. De overname door John Deere is tekenend voor de digitalisering die golfbaanonderhoud momenteel doormaakt: het bedrijf investeert in technologie.

'Wij weten dat data-gedreven beslissingen doorslaggevend zijn om de agronomische resul-taten en het financieel rendement van klanten

te verbeteren', aldus een woordvoerder van het bedrijf. 'Met deze overname kunnen we het Onlink-platform verder ontwikkelen op basis van de data die we al hebben.' John Deere werkte al sinds 2017 samen met Onlink om digitaal beheer van de machinevloot mogelijk te maken. Door de overname wordt Onlink voortaan volledig geïntegreerd in de technologische reeks van John Deere.

Henk Vlug

4/201914

Oudste golfbaan van Limburg volledig gerenoveerdDe Zuid Limburgse Golf & Country Club Wittem is na een renovatie die zes jaar heeft geduurd weer helemaal up-to-date. Op alle holes zijn nieuwe, beter gepositioneerde afslagplaatsen gemaakt met betere zichtlijnen naar de green. Acht greens zijn geheel vervangen door betere en snellere en er is een aantal bunkers aangelegd. Duurzaamheid speelde bij de renovatie een grote rol. De vijvers zijn opnieuw ingericht, zodat een gesloten waterhuishouding is ontstaan en het gebruik van chemische bestrijdings-middelen is tot een minimum teruggebracht. De komende tijd ligt de focus op het bosrandbeheer, met het streven om naast meer licht en lucht op de greens ook de biodiversiteit te verhogen. Op de foto de gerenoveerde hole 3.

15www.greenkeeper.nl

Be social Scan of ga naar:

www.greenkeeper.nl/article/29729/oudste-golfbaan-van-limburg-volledig-gerenoveerd

4/201916

Golfpark De Hildenberg is aangelegd in 2005 en is daarmee een relatief nieuwe golfbaan. De negenholes-golfbaan, gelegen aan de Friese kant van het Drents-Friese Wold, is ontworpen door Alan Rijks. Eigenaar van het golfpark zijn Freddy Dijk en zijn vrouw Anneke van Duinen, tevens eigenaren van het bedrijf Dijk Hoveniers. Zij namen de baan in 2015 over toen deze in financiële moeilijkheden verkeerde. In de loop der jaren kwam De Hildenberg er weer bovenop. Daardoor ontstond ook ruimte om verbeterin-gen aan te brengen. De nieuwste en grootste daarvan is net voltooid: de aanleg van de volle-dig nieuwe holes 1, 2 en 9.

Knipoog naar St. AndrewsDe kans op deze uitbreiding ontstond toen een stuk naastgelegen landbouwgrond vrijkwam. De ene helft van deze grond is in gebruik genomen als zonnepark, de andere acht hectare ging naar de golfbaan. Door conflicterende belangen had de aanloop wat voeten in de aarde, maar na een lange voorbereiding ging begin 2018 de schop in de grond. De baan was toen nog ruim 1.900 meter lang en par 32. ‘Dat vonden we aan de korte kant’, vertelt baanmanager Gretha Kruize.

Kruize is sinds augustus 2016 baanmanager op Golfpark De Hildenberg; daarvoor was ze zeven jaar clubmanager bij een andere golfbaan. Ze vervolgt: ‘Ons doel is om meer golfers te trek-ken en de baan wat meer wedstrijdwaardig te maken, uitdagender. Met de uitbreiding hadden we die mogelijkheid. Het resultaat mag er zijn: de baan is met een kleine 500 meter verlengd tot bijna 2.500 meter en heeft nu een par van 35.’ Tijdens de uitbreiding kon de baan volledig open blijven. De oude holes 1, 2 en 9 worden voortaan gebruikt als oefenholes.

Voor het ontwerp van de nieuwe holes is Alan Rijks ingeschakeld, tevens architect van de ori-ginele baan. In zijn ontwerp nam hij onder meer een dubbele fairway op. ‘Een knipoog naar St. Andrews’, legt Kruize uit. Rijks was zelf niet bij de opening van de holes, maar komt in het najaar het resultaat bekijken. Het personeel van Dijk heeft het grondwerk namelijk in eigen beheer uitgevoerd. De golfclub en de leden zijn in ieder geval blij met de nieuwe holes, vertelt Kruize. ‘De leden vinden het erg mooi en hebben weer wat te ontdekken. We krijgen ook al te horen dat de holes typisch een ontwerp van Alan Rijks

Golfpark De Hildenberg voltooit uitbreiding negenholesbaan

Eind juni bereikte Golfpark De Hildenberg een

bijzondere mijlpaal. Drie nieuwe holes op het

golfpark werden officieel geopend én de baan

veranderde van naam. Wat voorheen bekend

stond als Golfbaan Appelscha, gaat verder on

der de noemer Golfpark De Hildenberg. Reden

genoeg dus om voor de rubriek Team in beeld

een bezoek te brengen aan deze golfbaan in

een nieuw jasje. Wie zorgen er voor het baanon

derhoud, wat doen ze anders dan anderen en

op welke problemen stuit het team?

Auteur: Nino Stuivenberg

Inspelen op landelijke trend

De drie greenkeepers van De Hildenberg:

Alex Drint, Mike Boelens en Aaldert Post


zijn, bijvoorbeeld door de ondulaties. Ze tillen onze baan naar een hoger plan. En waar we ook tevreden over zijn, is dat de baan nog steeds één passend geheel is.’

Nieuwe identiteitBij de heropening in juni werden de nieuwe holes gepresenteerd, maar kwam Golfpark De Hildenberg ook met een naamsverandering. Voorheen heette de baan Golfbaan Appelscha en de golfclub GC De Hildenberg. De golfbaan gaat nu verder als Golfpark De Hildenberg. ‘Voorheen waren er altijd twee partijen; dat ver-schil was voor de buitenwereld weleens ondui-delijk’, aldus Kruize. ‘Met de nieuwe stijl hebben we één uiterlijk en de werknaam onder één dak. De heropening leek ons daarvoor een geschikt moment. Op de achtergrond houden we natuur-lijk wel twee verschillende identiteiten.’

In de buurt van Appelscha liggen diverse andere golfbanen. Bang voor concurrentie daarvan is Kruize niet. ‘De banen hier in de regio zijn vooral 18 holes, in tegenstelling tot die van ons’, ver-telt ze. ‘Landelijk zien we een verschuiving: er is een trend om vooral 9 holes te spelen. Bij de 18-holesbanen zie je ook dat de tweede 9 holes wat stiller blijven. Iedereen heeft het immers druk en heeft weinig tijd om te spelen. Je hoort weleens het argument dat golf te veel tijd zou kosten en dat je de hele dag onder de pannen bent, maar voor 9 holes gaat dat niet op. Onze baan is voor een golfer van gemiddeld niveau in anderhalf uur te spelen. Dan ben je net zo lang van huis als voor een potje tennis.’ De Hildenberg probeert de golfsport op diverse manieren aan-trekkelijk te maken voor nieuwkomers. Volgens Kruize heeft de golfclub een laagdrempelig

beleid én zit De Hildenberg qua prijs aan de onderkant.

Vogelsoorten zien we volop op de golfbaan, evenals bloemen en planten. De Hildenberg is sinds oktober 2018 GEO-gecertificeerd na een traject dat in het voorjaar begon. Bij de aanleg is daar al rekening mee gehouden, bijvoorbeeld met de beplanting en de aanleg van een broei-hoop voor ringslangen. En dan is er nog de Green Deal die per 1 januari 2020 verloopt. Gaat chemievrij beheer op De Hildenberg lukken? ‘We zullen wel moeten’, stelt Kruize. ‘Maar eigenlijk werken we al op die manier; dat is een van de door onszelf geformuleerde doelstellingen vol-gens het GEO-criterium.’

Tussen de leliesHet onderhoud op deze baan van 35 hectare wordt uitgevoerd door twee fte greenkee-pers. Allereerst is er Alex Drint, die fulltime als greenkeeper werkt en daarmee officieus de hoofdgreenkeeper is. Drint krijgt drie dagen in de week ondersteuning van Mike Boelens en

vier dagen van Aaldert Post, die in de eerste plaats het tuinonderhoud van de woningen op het park verzorgt. Drint werkt sinds maart 2017 als greenkeeper en was hiervoor zestien jaar lang werkzaam in de bloembollen. Een verleden dat je niet direct verwacht bij een greenkeeper, maar volgens Drint zijn er veel raakvlakken. ‘Qua werk is er weinig veranderd. Een lelie is net als een green: je moet water geven, op tijd koppen of maaien en natuurlijk bemesten.’ Drint volgde een hoveniersopleiding en ging drie jaar gele-den spontaan langs bij De Hildenberg om zijn diensten aan te bieden. Niet veel later kon hij als greenkeeper beginnen en draaide hij direct mee. In de tussentijd blijft hij zich ontwikkelen, bijvoorbeeld door de cursus greenkeeper die hij momenteel volgt bij IPC Groene Ruimte.Door de uitbreiding met acht hectare hebben de greenkeepers er behoorlijk wat extra werk bij gekregen. Dat is best een uitdaging, vertelt Drint. ‘In de oude situatie hadden we eigenlijk net genoeg mankracht. Nu zitten we wat aan de krappe kant. In geval van droogte, waar we het laatste jaar veel mee te maken hebben, merk

8 min. leestijd

'Waar we ook tevreden over zijn, is dat de baan nog steeds één passend geheel is'

Uitzicht op de nieuwe holes van De Hildenberg

Het uitzicht vanaf de nieuwe tee van hole 9

teamin beeld

We make water work

www.aquaco.nl

Aquaco B.V. one stop shop in watertechniek •Ontwerp •Engineering •Realisatie •Serviceenonderhoud

www.barenbrug.nl/watermanager

Patented Technology

RPR: IJzersterk gras in hitte en droogte!

Patented Technology

Geel voor hetnieuwe groen

Hitte- & droogtetolerantie Engels raaigras(1 = slecht, 10 = uitstekend)

9

7

5

3

1

Nieuwe generatie Engels raaigras

Oude generatie Engels raaigras

nieuwe groennieuwe groenGrasvestiging verzekerd

Bron: Landlab Research Centre - Italië


je dat als er beregend moet worden. Dan kun je wel een paar extra handen gebruiken.’ Ook de bodem zorgt weleens voor problemen. ‘De grond is altijd belangrijk’, zegt Drint. ‘We hebben hier één hole die ’s winters eigenlijk altijd vrij nat blijft. Dat fascineert me wel, die storende lagen in de grond. Als er water op de baan blijft staan, dan weet je dat het niet aan het gras ligt, maar aan de ondergrond.’

De meeste grassen op De Hildenberg komen van DLF. Deze worden geleverd door Ron Bakker van Prograss, waar ook de bemesting vandaan komt. Op de greens ligt gewoon en fijnbladig rood-zwenkgras, aangevuld met gewoon struisgras, en op de fairways een combinatie van roodzwenk en veldbeemd.

Zware tijdenHet woord droogte komt in ons gesprek vaak terug. De Hildenberg heeft daar immers veel onder te lijden. Het Friese golfpark maakte de droge zomer van 2018 mee, gevolgd door het eerste halfjaar van 2019 met weinig neerslag. De fairways zijn nog altijd niet hersteld van deze extreme periode. ‘In het voorjaar was de baan aan de beterende hand, maar toen kregen we weer droogte én schrale oostenwinden. We hebben nu 30 mm meer regen gehad dan vorig jaar om deze tijd. De fairways beregenen we wel kunstmatig, maar regen werkt toch het best. Al verwacht ik wel dat de natuur zich uiteindelijk herstelt.’

Drint baalt wel van de schade aan de fairways. ‘Mijn vader zei vroeger altijd: gras moet groen zijn. Dat klinkt simpel, alleen is de baan momen-teel op veel plekken geel of bruin. Ze zeggen weleens “geel is het nieuwe groen”, maar toch is het jammer. Dat is nu eenmaal de natuur.’ Ook bij de uitbreiding had de baan last van de droogte. ‘De aanleg en inzaai moesten we in het droge voorjaar doen. Anderhalve week voor de ope-ning was de baan fantastisch groen, alleen viel er in de tussentijd geen regen meer. Je ziet de baan dan achteruitgaan en dat is wel even pijnlijk. Maar daar heeft iedereen last van.’

InvesteringMet kleine ingrepen probeert hij de schade te

beperken. Een voorbeeld is de recente aanschaf van een nieuwe haspel. In de oude situatie had-den de greenkeepers een 44 mm-haspel om mee te beregenen. De nieuwe haspel heeft een opening van 63 mm; tevens de afmeting van het systeem dat onder de golfbaan ligt. De capaciteit blijft zo behouden en het beregenen gaat de greenkeepers weer wat sneller af. Drint is uiter-aard blij met de versterking. ‘Met zo’n investering probeer je de problemen wat meer voor te blij-ven. We leggen de leden ook uit dat de baan met de droogte kampt. Daar hebben ze wel begrip voor.’

Ook over de rest van het machinepark is Drint tevreden. De greenkeepersloods kleurt voorna-

Baanmanager Gretha Kruize Greenkeeper Alex Drint

'In het voorjaar was de baan aan de beterende hand, maar toen kregen we weer droogte én schrale oostenwinden'

teamin beeld

Thwww.gkbmachines.com

WWW.AGRI-MACHINES.NL

e worker is king

GKB_okt16.indd 56 06/12/17 10:01


Het clubhuis van De Hildenberg

De vijver bij hole 5 en 6: voor Drint het mooiste stukje

van de golfbaanOp hole 7 speel je in de richting van een aantal huizen.

melijk rood, met een greenmaaier, een voor-greenmaaier en twee sidewinders van Toro. Verder spotten we een Jacobsen-fairwaymaaier en een bunkerhark. Veel meer heeft de baan niet zelf nodig. Als de greenkeepers willen prikken of rollen, kunnen ze beroep doen op de machines van Dijk Hoveniers in Gasselte. De machines in beheer gaan eens per jaar weg voor groot

onderhoud. Mocht er onverhoopt pech zijn, dan bestelt Drint de onderdelen direct bij importeur Jean Heybroek. ‘Zij zijn altijd snel en verlenen goede service.’

Hoge latAls relatieve nieuweling in het greenkeepersvak probeert Drint waar mogelijk te leren van colle-ga’s en vakgenoten. De grootste uitdaging vindt hij de greens. ‘Grasmaaien kan iedereen, maar de greens in topconditie houden, dát is moeilijk. Ziektes, plagen en schimmels moet je continu onder controle zien te houden en dan heb je

ook nog de droogteplekken. Afgelopen zomer hebben we ontdekt wat precies het bereik van onze sproeiers was. Zoiets kan ook heel snel gaan; een green kan van de ene op de andere nacht omslaan. Dat is de uitdaging van dit vak. Al moet ik toegeven dat ik de lat wel hoog leg voor mezelf.’Het meeste onderhoud doet Dijk Hoveniers in eigen beheer. Alleen specialistisch werk, zoals het aanbrengen van de sproeiers voor berege-ning, wordt uitbesteed. ‘In dat geval leggen we wel alvast de leidingen klaar’, vertelt Drint. Dat is het voordeel van werken voor een aannemer. Inclusief De Hildenberg heeft Dijk Hoveniers vijf banen in onderhoud. Drint vindt het niet vreemd om te werken op de baan waarvan zijn baas de eigenaar is. ‘We hebben geregeld contact. Volgens mij is hij wel tevreden met ons werk, anders zouden we het wel horen’, zegt hij met een knipoog.

Onder de indrukIn een elektrische Club Car leidt Drint ons rond over de baan. Hij vindt het nieuw aangelegde stuk fantastisch, maar zijn favoriete deel ligt op het oude gedeelte van de baan: de grote waterpartij rond hole 5 en 6. Ook bij de nieuwe holes zijn vijvers inbegrepen. Door de droogte staat het waterpeil nog wat laag, maar als het aan Drint ligt, kan dat straks kunstmatig op peil gehouden worden. ‘Nu hebben we nog twee losse vijvers, maar met een hoger peil lopen ze in elkaar over. Die verbinding zorgt meteen voor een veel natuurlijker beeld.’

Wat ook opvalt, zijn de woningen op de golf-baan. In totaal liggen er liefst 150 woningen op het golfterrein, alle particulier bezit. Ideaal voor liefhebbers die een vakantie met een golfar-rangement willen combineren. Dat levert bijzon-dere plaatjes op. Zo spelen golfers bij hole 7 in de richting van een rij vrijstaande huizen. ‘Dat is toch wel uniek aan deze baan; dit zie je niet op veel andere plaatsen’, aldus Drint. Overigens heeft dat ook gevolgen voor zijn werkritme; Drint kan niet voor dag en dauw beginnen met maaien. Zijn werkdag begint gewoonlijk om zes of zeven uur met beregenen en machines klaar-maken. Maaien is geoorloofd vanaf half acht.Aan het eind van onze ronde lopen we onver-wacht Koert Donkers van de NGF tegen het lijf. Ook hij is onder de indruk van het vernieuwde golfpark. Het is tekenend voor de stappen die de laatste jaren gezet zijn om de baan weer op de kaart te zetten. ‘Naast de uitbreiding is de driving range gerenoveerd en hebben we twee golfpro’s aan onze baan weten te binden. Het clubhuis en de werkplaats staan als volgende op de lijst. We houden altijd wel ideeën’, zegt baan-manager Kruize. Daar profiteert de golfclub van: de teller met het aantal leden staat momenteel op 350 en dat groeit nog gestaag. ‘De vernieuw-de baan zal het ledental nog een impuls geven’, besluit Kruize.

teamin beeld


www.greenkeeper.nl/article/30361/inspelen-op-landelijke-trend

'Grasmaaien kan iedereen, maar de greens in top-conditie houden, dát is moeilijk.'

De Enk groen & golf... de Vernieuwers

G O L F O N D E R H O U D | 2.O

De toekomst

van golfonderhoud

Golfbaanonderhoud van de

toekomst_ een drone die

maait, meet en mest_ snel,

stil en schoon_ idee van

de Enk_ ver weg?_ dichter-

bij dan je denkt_ en als het

zover is_ is de Enk de

eerste om ‘m te produceren

en in te zetten_ intussen

blijven we met onze be-

nen stevig op de grond_

houden we die passie voor

groen_ lopen we voorop

in techniek_ blijven we

gedreven in vakmanschap_

vandaag_ morgen _ altijd.

De vernieuwers van

De Enk groen & golf

Meer weten over

de Vernieuwers?

T: 0317-72 70 00

(Gerard van der Werf)

www.deenkgroenengolf.nl

[email protected]

H O L L A N D S C H E

G R E EN K E E P I NGM A A T S C H A P P I J

HGM, de specialist voor golfaccommodaties.

Oudendijk 94 | 4285 WL Woudrichem | + (0) 613967207 | [email protected] | www.hgmgolf.nl

onderhoud | aanleg | renovatie | hydroseeding | beregening | groenprojecten

Wij staan voor kwaliteit en een scherpe prijs.


De ontwikkeling van gras heeft niet stilgestaan. Naast de grassenveredeling zijn er vele nieuwe ontwikkelingen gaande, zoals die van hybride velden. Ondanks de ontwikkeling van sterkere, gezondere en betere velden neemt het gebruik van kunstgras nog altijd toe, terwijl er voldoende innovaties zijn om prachtige en speeltechnisch goede sportvelden van echt gras aan te leggen.

Gras is nog nooit zo duurzaam geweestHet ontwikkelen van een nieuw ras kost tien tot vijftien jaar. De kweker begint met duizenden kruisingen, waarvan er maar één of twee als nieuw ras worden opgenomen op de rassenlijst. In Nederland heet deze lijst de Grasgids; hierin staan de beste rassen voor uw toepassing. De grasgenetica verbetert elk jaar, waardoor rassen ziekte- en stresstoleranter worden en er minder gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn. Dit sluit perfect aan op de green deal. Ook zijn de grassen sterker, hebben een betere zodedicht-

heid en kunnen meer speeluren per veld aan. Met de grassen van nu moet dan ook met een andere norm rekening gehouden worden. Deze velden kunnen veel meer betreding aan en er kan wel 400 à 450 uur op gespeeld wor-den. Veredeling draagt op deze manier bij aan duurzame sport en duurzaam groenbeheer van plantsoenen, bermen en gazons.

Innovatief onderhoud van grasNaast de ontwikkeling van nieuwe, verbeterde rassen zijn ook het machinepark en de appara-tuur voor het onderhoud van gras sterk dooront-wikkeld. Vernieuwde verlichting en groeilampen zorgen voor snellere vestiging en sneller herstel in de winter. Verbeterde irrigatie waarborgt een optimale watergift. Bodemsensoren in de gras-mat meten het vochtgehalte, de temperatuur en de pH. Verder zorgen robotmaaiers en -belijners ervoor dat de velden er strak en netjes bij liggen en wordt gebruikgemaakt van machines zoals

de Fieldtopmaker en geoptimaliseerde doorzaai- en beluchtingsmachines. Kortom, de gehele branche rondom gras houdt zich bezig met het verbeteren van de grasmat.

Het mag duidelijk zijn dat de ontwikkeling van gras voor sportvelden, golfbanen, parken, plant-soenen, gazons, bermen en zoden de afgelopen decennia niet stil heeft gestaan. Er zijn diverse nieuwe producten en innovatieve ontwikkelin-gen op de markt gebracht om iedere gebruiker optimaal te laten genieten van natuurlijk en duurzaam gras!

Wat is er nou duurzamer dan de natuur zelf? Een natuurlijk sportveld van gras dat zichzelf kan herstellen en bijdraagt aan waterbuffering en

verkoeling van de stad. Gras zorgt voor extra beleving van de sport. De frisgroene sprieten, de geur van pas gemaaid gras en de sublieme speel

kwaliteit: dat is gras! Gras is onlosmakelijk verbonden met emotie en passie voor sport. Auteur: Thomas van Tetering, productmanager Benelux DLF

PLANTUM2 min. leestijd

Gras is essentieel voor duurzame sport en duurzaam groenbeheer


www.greenkeeper.nl/article/30593/gras-is-essentieel-voor-duurzame-sport-en-duurzaam-groenbeheer

4/201924

Machine inzetbaar op golfbaan en voetbalveld; greenkeeper en fieldmanager geven hun mening

In Nederland is hij op het voetbalveld al ingeburgerd, maar nu ook voor het eerst in gebruik op de golfbaan: de Cub Cadet Infinicut. Twee voordelen van

de elektrische loopmaaier voor greenkeepers en fieldmanagers: hij is stil en heeft minder impact op het milieu. Greenkeeper Jörgen Eisenberger van

golfbaan Het Rijk in Nunspeet en fieldmanager Jan Gijzen van stadion Galgenwaard vertellen over hun gebruikerservaringen.

Auteurs: Santi Raats, Linde Kruese

‘De Cub Cadet Infinicut is een degelijke lichtgewicht maaier mét groomers’

De elektrische maaiers

zijn niet helemaal stil,

maar wel bijna


Jan Gijzen, Fieldmanager High Potential 2018, is sinds 2017 grasmeester van stadion Galgenwaard en de bijbehorende trainingsvel-den en het natuurgraswedstrijdveld aan de over-kant van de weg. Samen met rechterhand Jason Venema ontvangt hij vakblad Fieldmanager voor tekst en uitleg over de Infinicut, de elektrische maaier die hij als eerste naar Nederland haalde. Naast het veld staan twee elektrische Infinicut- stadionmaaiers van MTD Products, het moeder-bedrijf van onder andere Cub Cadet en Wolf-Garten. Het gebruikte maaisysteem (TMSystem) kan zowel onder de Infinicut als onder de lightweight triple-golfbaanmaaiers bevestigd worden. De twee Infinicut-exemplaren in stadion Galgenwaard hebben een werkbreedte van 34” (86,36 cm) en extra groomers. Het gebruik van groomers is in de golfwereld meer usance dan in het fieldmanagement. Omdat Gijzen uit de greenkeeping komt, is het geen verrassing om ze op deze loopmaaier aan te treffen.

Greenkeeper en monteurIemand die graag gebruikmaakt van de Infinicut-maaier is Jörgen Eisenberger, greenkeeper op golfbaan Het Rijk van Nunspeet. Hij is drie jaar in dienst bij De Enk Groen & Golf. Hij vervult een dubbele functie: ‘Naast greenkeeper ben ik ook monteur. Ik verzorg het machinepark op Het Rijk van Nunspeet en op vier andere banen. Dat doe ik met veel plezier.’ Zijn manager heeft de aan-koop geregeld van vijf Infinicut-machines voor de greens van Het Rijk van Nunspeet. ‘In het con-tract staat dat de greens met de hand gemaaid moeten worden. Zo raakte hij in gesprek met MTD over deze machines. Voorheen maaiden we met motormaaiers; de Infinicut-maaiers zijn een welkome verandering. Doordat ze elektrisch zijn, zijn ze ook een stuk stiller en schoner. Mijn werk-gever denkt goed na over duurzame machines. Zo zijn ook alle transportkarretjes elektrisch.’

Bijna geen schimmelsJan Gijzen weet behoorlijk veel van machines door zijn werk bij de aannemer. ‘Ik zag de Infinicut op de Saltex-beurs in 2016’, vertelt hij. ‘Ik was op zoek naar een elektrische maaier omdat ik probeer alles milieubewust te doen, ook thuis. Ik had mijn bedenkingen bij wat er in die tijd op elektrisch gebied op de markt was, maar bij deze machine wist ik meteen: hij is goed. Het is een simpele, maar degelijke machine, licht in gewicht en bovendien met groomers. Dat gaf de doorslag.’

Lage grasdichtheidGijzen maait meer dan de gemiddelde fieldma-nager, ook omdat hij, zoals in greenkeeping al jarenlang een trend is, zo min mogelijk water en bemesting gebruikt. ‘De Green Deal staat ook bij ons hoog in het vaandel.’ Omdat hij regelmatig maait, hoeft hij geen plakkende mulch op te rui-men die schimmels in de hand werkt. ‘De groo-mers helpen daarbij: ze zetten de grasplant net-jes rechtop voordat de maaimessen eroverheen gaan. Bij gebruik van groeilampen is er door de hoge grasdichtheid minder risico op schimmels. Wij hebben geen groeilampen en houden onze grasdichtheid daarom laag. Daardoor hebben we bijna geen schimmelvorming, ook dankzij regelmatige beluchting en doordat het vaak natte gras door de groomers niet plat komt te liggen.’

VindingrijkOmdat de groomers iets te heftig inwerkten op het Engels raai, dat wat minder vitaal begon te ogen, heeft Gijzen de groomers eigenhandig vermaakt. ‘Ik zag dat het Engels raai zich beter hield bij de groomers op de fairwaymaaier die ik inzet op de trainingsvelden, dus heb ik alle mes-jes van de Infinicut-groomers af gehaald en de helft ervan teruggezet. Hierdoor werd de afstand tussen alle mesjes op de rol 1 cm in plaats van 0,5 cm.’ De ruimte die vrijkwam op de rol vulde Gijzen op met plastic ringen, die hij zelf in de stad bij een ijzerhandel had gehaald. ‘Groomers met zoveel mesjes zijn eigenlijk voor greenmaai-ers gemaakt’, geeft Gijzen lachend toe. ‘Je moet er nooit te intensief mee groomen op voetbal-velden, al helemaal niet tijdens warme zomers zoals afgelopen jaar. Dan ben je allang blij dat er gras op het veld staat.’

Wijzigingen doorgevoerdEisenberger en zijn collega’s werken nu ander-half jaar met de machines. Ze bevallen goed, maar het was wel even wennen, legt hij uit. ‘We zijn in het algemeen tevreden. De maaiers heb-ben een werkbreedte van 26” en we kunnen er zo’n drie tot drieënhalf uur mee maaien. Dat doet de machine prima, evenals het groomen. Het gebruik op voetbalvelden is natuurlijk heel anders, omdat de grasmat daar volledig vlak

is. Op de golfbaan werkt de machine anders. Daarom hebben we kort na de aanschaf met MTD bepaalde wijzigingen doorgevoerd, waar-door de maaiers beter werken.’ De machines zijn bijvoorbeeld zo aangepast zodat het makkelijker is om bochten te maken. ‘We kunnen de loop-snelheid aanpassen en dat werkt prettig. Het zijn fijne machines.’

ErgonomieDe elektrische maaiers zijn niet helemaal stil, maar wel bijna. Volgens Gijzen is de vibratie van de motoren miniem, met de groomers erop in elk geval veel minder dan met een benzineaan-gedreven loopmaaier. ‘Door de floating unit en het lage gewicht worden wij ontlast wanneer we de maaiers op het veld rijden, maar ook wordt het veld minimaal verdicht. Wanneer we het Desso-veld net voor een wedstrijd hebben belucht, mag het niet te hard worden door de maaimachinebetreding, al moet het wel goed beloopbaar zijn. Met de Infinicut blijft het veld langer zacht.’

TECHNIEK3 min. leestijd

Jan Gijzen

'Voorheen maaiden we met motormaaiers; de Infinicutmaaiers zijn een welkome verandering'


www.greenkeeper.nl/article/30154/de-cub-cadet-infinicut-is-een-degelijke-lichtgewicht-maaier-m?t-groomersenbeheer

2 0 2 0

W i e w o r d t G r e e n k e e p e ro f t h e y e a r ?

www.greenkeeperoftheyear.nl

Het vakblad Greenkeeper organiseert in december 2019 voor de zevende keer op rij, de verkiezing van de Greenkeeper of the Year. Met dank aan de sponsors Jean Heybroek en ICL gaat een deskundige jury dit jaar weer op zoek naar de beste, meest getalenteerde Greenkeeper van Nederland.

Kijk voor meer informatie op www.greenkeeperoftheyear.nl en mis niks van deze spannende verkiezing!

Wie wordt de opvolger van André van der Woude alsGreenkeeper of the Year 2020?


2 0 2 0

W i e w o r d t G r e e n k e e p e ro f t h e y e a r ?

www.greenkeeperoftheyear.nl

Het vakblad Greenkeeper organiseert in december 2019 voor de zevende keer op rij, de verkiezing van de Greenkeeper of the Year. Met dank aan de sponsors Jean Heybroek en ICL gaat een deskundige jury dit jaar weer op zoek naar de beste, meest getalenteerde Greenkeeper van Nederland.

Kijk voor meer informatie op www.greenkeeperoftheyear.nl en mis niks van deze spannende verkiezing!

Wie wordt de opvolger van André van der Woude alsGreenkeeper of the Year 2020?

Betere banenWat voor moois wordt er gebouwd en gemaakt in golfland?

Het Rijk van Nijmegen heeft de green van Noord 9 verplaatst in verband met de scha-duwvorming en veiligheid van de green. De nieuwe green heeft drie levels gekregen waar-bij de moeilijkste pin-positie erg uitdagend is geworden, aangezien de bestaande vijver een mooie hindernis vormt. Om te zien hoe deze nieuwe hole / green speelt moet u zelf langskomen, dan kunt zien en meemaken wat een snelle renovatie kan betekenen; binnen

drie maanden weer spelen. Complimenten voor de greenkeepers, in de hitte werd veel gesproeid en aandacht gegeven, het resultaat is geweldig.

Door verplaatsing van het clubhuis zijn er twee nieuwe holes aangelegd, evenals een putting green, chipping-green en een heel speciale driving-range die geheel voorzien is van een netconstructie met een hoogte van ongeveer 18 meter. De gemeente Den Haag realiseerde een nieuw kunstgrasveld voor internationale wedstrijden, hierdoor moest de golfbaan van clubhuis locatie veranderen. Op de nieuwe loca-tie stond een pand dat is aangepast. Het nieuwe uitzicht is ongekend mooi met Eikenbomen en onder de takken door vanaf het terras kijk je op hole 1 en hole 9. Duyngheest heeft veel gedaan aan de natuurontwikkeling van deze nieuwe aanleg en dat is nu al te zien in het resultaat.

Rijk van Nijmegen

Duyngheest

Opdrachtgever: Het Rijk van NijmegenGolfbaanarchitect: Alan Rijks BVAannemer: De Enk Groen & Golf

Opdrachtgever: Stichting DuyngheestGolfbaanarchitect: Alan Rijks BVAannemer: AHA de Man

De Projectenparade is een overzicht van de

leukste, mooiste en meest bijzondere renova-

ties, nieuwbouwprojecten of verbeteringen aan

nieuwe en bestaande banen. Uw project ook op

deze pagina´s in Greenkeeper? Stuur een e-mail

naar Lieke van der Weijde ([email protected]) en u

krijgt alle juiste formulieren toegestuurd.

EEn uit Ervaring gEborEn idEE!

ChEmiEvrij wEgEnondErhoud

De HK Golfhobel / Planierhobel is bedoeld voor het kosteneffectieve en slagvaardige onderhoud aan en de aanleg van watergebonden wegen, veldwegen, wandel- en fietspaden, wegen op golfbanen, strandpromenades en meer.

Voor meer informatie kijk op www.care4green.de

of stuur een email aan [email protected]

of bel +49 175 52 333 90

Vredo Dodewaard BV+31 (0) 488 411 [email protected] De beste in het veld

Demomachine beschikbaar

Alleen met het Vredo-Dubbelschijf-systeem kan dat!

0

20

40

60

80

100

%

SpijkerrolZaadstrooier

22% 22% 30% 71% 96% 97%

Ontkieming % Verdeling %

Spijkerrol

Controle

dubbele schijf

Zaaimethode

Zaadstrooier

15 kg zak

3,3 kg

4,5 kg

14,4 kg

15 kg

Kieming

22 %

30 %

96 %

100 %

=

€ 165,00

€ 158,40

€ 49,50

Waarde1

€ 36,30

Waarde

€ 0,00

€ 6,60

€ 115,50

€ 128,70

%

78 %

70 %

4 %

0 %

Benut graszaad VerliesHet is belangrijk dat het zaad in de grond komt en niet op de oppervlakte blijft liggen. Als het zaad beschut in de grond ligt krijgt het de optimale combinatie van licht, lucht, vocht en warmte. Daardoor kan men een kiemingspercentage van maar liefst 96% bereiken!

Bezoek onze stand op de GTHStandnummer: 1.34

MP SERIE 5-DELIGE KOOIMAAIERS

Laag brandstofgebruik door het lichte gewicht

Maaibreedte van 3.50 meter

Keuze uit 49pk of 65pk Kubota® Commonrail Turbodiesel

Transportbreedte van slechts 1.89m

Luxe cabine met airco

Pols Groep | +31 (0)181 45 88 45 | [email protected] | www.pols.nl


Aha de Man moest deze zomer op zoek naar een interim-kracht en vond die bij De Grasexpert, het adviesbureau dat Gerard Schoenaker tegen-woordig zelfstandig leidt. Schoenaker werkt nu 20 tot 24 uur per week als ‘interim-manager rea-lisatie golf’ voor Aha de Man, in eerste instantie voor een half jaar. We bellen met Schoenaker en Jansen terwijl ze in de auto zitten, op weg naar Wellington Golf in Oostende, een van de Belgische banen in het portfolio van Aha de Man.

Heren, wat gaat Gerard Schoenaker precies doen bij Aha de Man?Gerard Schoenaker: ‘Kort gezegd neem ik de uitvoering en realisatie van onderhoudszaken over op de golfbanen waar Aha de Man het onderhoud in beheer heeft. Als manager ben ik namens Aha de Man de contactpersoon voor opdrachtgever en opdrachtnemer. Klantcontact is dus een belangrijk deel van mijn werk. Als grasexpert kan ik golfbanen bijstaan bij de uit-voering van het onderhoud, zowel op korte als lange termijn.’

Marc Jansen: ‘Juist vanwege de specialistische kennis van Gerard is het voor Aha de Man mak-kelijker om de langetermijnvisie van golfbanen te bespreken bij opdrachtgevers. Die visie bestaat bij Aha de Man uit drie onderdelen. We denken graag mee bij eventuele renovaties en

groot onderhoud in de baan als het gaat om de uitvoering en de financiële afwikkeling. We bespreken de mogelijkheden en onmogelijkhe-den van chemievrij beheer en signaleren even-tuele problemen. En Aha de Man past het onder-houdsregime aan, in overleg met de opdracht-gever, met keuzes gericht op de identiteit van de golfbaan. Gerard is uitstekend op de hoogte van ecologisch groenbeheer en heeft ervaring in de eerder genoemde aanpassingen, dus de keuze voor hem is evident.’

Wat is de meerwaarde van Gerard voor Aha de Man?MJ: ‘Ik zie onder andere als meerwaarde dat Gerard bij potentiële nieuwe opdrachten na een uitgebreide baaninspectie nauwgezet advies kan geven. Denk dan aan het onderhoudsregime, eventuele verbeteringen daarin en advies bij de afstemming van de langetermijnvisie: waar wil de opdrachtgever naartoe met de baan, hoe is dit te bereiken, welke momenten van beoorde-len worden daarbij afgesproken, etc. In ons con-tact met golfbanen zoeken we partnerschappen. Gerard kan op inhoudelijk vlak ondersteunen, terwijl ik de belangen van Aha de Man en zeker ook de golfbaan vastleg in een eventueel con-tract.’

GS: ‘Een ander voorbeeld is dat ik mijn kennis kan delen, met klanten, maar ook binnen Aha de

Man. Andersom profiteer ik ook van de kennis bij Aha de Man. Beide kanten versterken elkaar.’MJ: ‘Zo zien wij het ook; het is een gelijkwaardige verhouding waarbij we kennis en ervaring delen.’

Wil Aha de Man zich met deze samenwerking onderscheiden van andere aannemers?MJ: ‘Wij zijn er niet op uit om de grootste onder-houdsaannemer te worden. We geven de voor-keur aan golfbanen met een gemeenschappelij-ke visie als het om onderhoud en verbeteringen gaat. Met de langetermijnvisie onderscheiden we ons; opdrachtgevers kunnen verschillende belangen als belangrijkste prioriteit nastreven. Een voorbeeld: het baanonderhoud en de plan-ning van werkzaamheden op een commerciële baan vereisen een heel andere aanpak dan op een typische verenigingsbaan. En met de Green Deal in het achterhoofd proberen we echt voor-uit te kijken. Gerard zal zich onder andere inzet-ten voor toekomstbestendig, duurzaam beheer.’GS: ‘Concreet kan ik bijdragen met interessante nieuwe ontwikkelingen voor een golfbaan. Chemievrij beheer is een van mijn speerpunten, waarbij het nodig is om vooruit te kijken en ook de omstandigheden van de baan mee te nemen. Door mijn ervaring bij vorige werkgevers weet ik welke aanpak nodig is. Ik kan een adviseursrol op mij nemen en golfbanen ondersteunen door theorie naar praktijk te vertalen. Ik ben dan ook erg blij dat ik deze kans gekregen heb.’

ACTUEEL

Even bellen met … het nieuwe duo Jansen & Schoenaker

Een samenwerking waarvan beide partijen profiteren. Zo omschrijven Marc Jansen (Aha de Man) en

Gerard Schoenaker (De Grasexpert) hun tijdelijke overeenkomst. Door onvoorziene omstandighe-

den kwam bij Aha de Man onverwacht een functie tijdelijk vrij en Schoenaker vult deze in. Vakblad

Greenkeeper sprak met de twee voor een update.


De Grasexpert tijdelijk aan het werk bij Aha de Man


www.greenkeeper.nl/article/30615/even-bel-len-met-...-het-nieuwe-duo-jansen--schoenaker

Zo zit je lekker in een rollercoaster, waarbij je druk bent op de golfbaan en de NGA ook veel aan-dacht vraagt, en zo krijg je een bericht dat alles even doet schudden. Rob Wilderom is ziek, luidt het bericht. Een bericht dat door merg en been gaat. In de weken daarop volg ik de gezondheid van Rob op de voet. Lodewijk Klootwijk geeft zo nu en dan updates door. Ik begrijp van mensen die dichter bij hem staan dan ik dat het erg slecht gaat.Bij het verschijnen van deze tekst is onze Rob helaas overleden. Een mooi mens, een echte green-keeper en NGA-voorzitter heeft ons verlaten. Veel te vroeg. Rob heeft veel mensen geraakt, ook de andere voorzitters van de NGA. Met een lach en een traan lees ik de mooie woorden over onze Rob. Nu moet ik nog, denk ik. Alles is al gezegd; wat moet ik nog schrijven? ‘Gewoon, hoe jij Rob ervaren hebt’, zegt een collega-greenkeeper die ik de vraag voorleg. En gelijk heeft hij.Ik zal me Rob altijd herinneren als een echte greenkeeper, een die met passie het vak bedreef. Een doortastende NGA-voorzitter die zich bijzonder fanatiek inzette voor ons. Maar vooral als vrolijke en gezellige vent die met iedereen kon opschieten en met wie iedereen kon opschieten. Zijn ontwapende lach en gezellige babbel maakten hem geliefd bij velen. Ik kan me een trip naar Harrogate herinneren waarbij Rob de kar trok. Niets was zo mooi als Rob die Engels sprak, maar nog mooier was het om de haverklap de uitspraak ‘Dat is toch goud!’ te horen. Nu denk ik: nee Rob, dat is niet goud. Jij was goud, Rob. Bedankt voor alles!

Jannes LandkroonVoorzitter NGA 2018-heden

Woord voorzitter…

Gedurende een deel van mijn NGA-voorzittersperiode was Rob secretaris van het bestuur. Vol goede moed vervulde hij die taak. Maar, belangrijker, ik bleek in Rob een medestrijder te hebben gevonden. En, het belangrijkst: dat leidde tot vriendschap. Als secretaris/medestrijder/vriend toog hij eind jaren negentig op een winteravond met mij naar een Gooische woning. Onze komst was bij het NGF-bestuurslid aangekondigd en er stond wat ons betreft maar één punt op de agenda. Onder het motto ‘vanaf nu gaan de NGA en de NGF op gelijk niveau communiceren, anders wordt de band nu verbroken’, zetten wij een nieuwe toon. Wij wilden niet meer als kleine jongens, maar als volwassenen worden behandeld – alles ten gunste van greenkeepend Nederland. Sindsdien werken de twee brancheorganisaties prettig samen. Sterker nog, vanaf dat moment steunt de NGF ons niet alleen vriendschappelijk met raad en daad, maar ook financieel. Tot op de dag van vandaag plukt de NGA daar de vruchten van.

De sterkste karaktertrek van Rob was dat hij iedereen op gelijk niveau benaderde en behandelde. Van assistent tot hoofd, van bestuur tot directie: het maakte Rob niet uit. Deze eigenschap leverde hem veel op in zijn vervolgjaren als voorzitter, maar ook als betrokkene in allerlei onderzoe-kende en raadgevende commissies: ‘Doe maar normaal, da's gek genoeg!’

Jarenlang besturen: eerst in de NGA, later bij het Pro Turf Care Studie-fonds, betekende ook jarenlang intensief contact. Rob en ik reisden in die tijd ook vaak samen, al dan niet met andere bestuursleden: FEGGA-con-gressen, international summits, en, hoewel Rob niet écht van golfen hield, ook golftrips. Rob en ik waren altijd room-mates en zo kwam ik erachter dat Rob leed onder stress. Hij sliep slecht vanwege CAO-vraagstukken en de Zaanse Golfclub was nóóit uit zijn hoofd. Die man stónd voor zijn

werk en zijn taken – tot barstende koppijnen aan toe. Ik adviseerde hem te proberen de stress de baas te worden, maar of dat gelukt is ...

Ik ben blij dat ik hem met woorden heb mogen eren bij zijn afscheid in Zaandam. Naast vele Zaanse leden waren er mensen uit allerlei (groene) golfbedrijven en brancheorganisaties. Het was terecht dat zij er waren. Rob was me d'r eentje, een mannetje om niet zonder handschoenen aan te pakken.

Langs deze weg wens ik echtgenote Corrie, de beide dochters, schoon-zoon en Robs eerste kleinkind alle sterkte toe om met een leven zonder Rob om te gaan.

Good ol' Robbie: dat hij gemist wordt, is een keihard feit.

Arnoud de JagerVoorzitter NGA 1998-2003

NGA-Nieuws

In memoriam: Good ol' Robbie ...

Rob was een geweldige voorzitter die op fantastisch wijze het greenkeepersbelang heeft verdedigd in roerige tijden.

Ties StraatmanVoorzitter NGA 1991 - 1996

Beste Rob,

Voor velen onder ons ben je een onuitwisbare herinnering geworden. En man, wat heb jij veel betekend voor ons greenkeepersclubje de NGA, zusterorganisaties en ver daarbuiten. Je was overal actief. De Zaanse Golf-club was je homecourse, het werk was je op het lijf geschreven. Je was daar van grote betekenis. Mensen samenbrengen en kennis delen, dat was je kracht onder ons als vakgenoten, zelfs tot in het buitenland, waar men je kende vanwege je geweldige hilarische Engels met een Zaans accent. Je deed het, je was er, en altijd met die vleug humor erbij. We hebben roemrijk veel gelachen samen en mooie doelen bereikt. Zo wist je velen aan te zetten tot inspirerende zaken. Persoonlijk had ik nog graag nieuwe herinneringen met je willen opdoen, maar die tijd was ons niet meer gegund. Zo snel is het allemaal gegaan. Gelukkig heb ik je in de reservetijd van jouw leven nog mogen bedanken voor alles wat je persoonlijk voor mij betekend hebt. En ik bedank je nu nogmaals dat ik jou heb mogen leren kennen. Rob was Rob: zakelijk, privé en in het vrijwilligerswerk. Je stopwoordje ‘Klaar Arie’ zullen we missen, net als de anekdotes en nog veel meer verhalen met en over jou – een ongeschreven boek, dat in elk geval bij mij in mijn privécollectie komt te staan. Rob, bedankt.

John van HoesenVoorzitter NGA 2009-2016

Ik ontmoette Rob voor de eerste keer toen ik reageerde op de Gle-neagles-stage. Hij was toen secretaris van de NGA en erg enthousiast betrokken bij dit FEGGA-project. Voor mij als gemoedelijke zuiderling was het wel even wennen, zo’n man uit het noorden, met die snor en die directe houding. Maar het zat meteen goed, want onder die Zaanse houding zat een fanatiek greenkeeper en een enthousiast vakgenoot. Ik kwam terug uit Schotland en werd secretaris onder Rob, die toen voorzitter was van de NGA. De functie van secretaris was eerlijk gezegd niet mijn grootste talent, maar in die tijd werden we vrienden en dat zijn we altijd gebleven. Rob was een prachtige voorzitter, die keihard streed en stond voor zijn vakgenoten. De greenkeeperswereld veranderde in die

tijd snel en als je kunt meesturen met die verandering, ben je een knap voorzitter. Naar mijn bescheiden mening was zijn mooiste eigenschap dat hij iedereen als gelijke zag. Van assistent-greenkeeper of greenkeeper tot directeur of NGF-voorzitter: hij sprak iedereen aan zoals ze hem aanspraken, zonder onderscheid. ‘Ze hebben ons nodig, Koert’, zei Rob altijd. ‘Zonder ons wordt het lastig golfen.’ Hij geloofde heilig in de kracht van de greenkeeper, in zorgen dat je zelf de kennis hebt. Degene met de kennis en de ervaring neemt de beslissingen, niet de een of andere be-mestingsadviseur: ‘Knippen en scheren, die mannen. De hoofdgreenkeeper bepaalt; zij moeten alleen netjes op tijd leveren. Klaar Arie!’ Rob geloofde in de kracht van greenkeepers, allemaal goede jongens die hard werken en er elke ochtend staan. Daarom vond hij de NGA ook zo belangrijk: daar kon je elkaar steunen, ervaringen uitwisselen en kennis opdoen. Ik heb tijdens mijn voorzittersperiode en greenkeeperscarrière vaak even met Rob gebeld. Hij had altijd een goed advies of een luiste-rend oor, was ook altijd goed op de hoogte van wat er speelde, omdat hij naast zijn drukke baan op de Zaanse nog steeds actief was bij diverse projecten. Hij stuurde ook vaak een artikel op dat hij had gelezen, of gaf commentaar op stukken die ik had geschreven. Ook hield hij me scherp met betrekking tot de ontwikkelingen binnen FEGGA.

Samen met Arnoud de Jager ben ik nog even aan zijn bed geweest. Hij was toen al erg ziek, maar nog steeds scherp, in combinatie met die prachtige Zaanse humor. Het was ook heel mooi om de liefde tussen hem en zijn vrouw Corrie te ervaren, hoe ze elkaar steunden door dik en dun, de zorg voor elkaar en het elkaar begrijpen zonder iets te zeggen. We kwamen er toen ook achter dat Corrie een van de geheime krachten achter de NGA was geweest. Zij kende die wereld net zo goed als wij. Rob was een bevlogen greenkeeper en een prachtmens; ik ben blij dat ik hem dat nog heb kunnen vertellen. Dat ik ontzettend trots ben dat hij mijn vriend was en dat ik hem ontzettend zal missen.

Koert DonkersVoorzitter NGA 2016-2018

Beste Rob,

Jij was de derde van in totaal zes NGA-voorzitters met wie ik als hoofdre-dacteur van het vakblad Greenkeeper heb mogen samenwerken. Hoewel: het woord samenwerken dekt misschien niet helemaal de lading. Jouw ‘regeringsperiode’ als NGA-voorzitter overlapt nagenoeg helemaal de periode dat het vakblad Greenkeeper niet het lijfblad van de NGA was. Ondanks dat bestond er wel onderling respect. Op sommige fronten stonden we misschien tegenover elkaar, maar dat is gelukkig nooit een per-soonlijke strijd geweest. Ik denk dat dit jou typeert. Jouw voorzitterschap is waarschijnlijk de meest bewogen periode van de NGA geweest. Jij mocht een antwoord formuleren op het vakbondsdossier. Dat was een complex vraagstuk, maar je hebt het gedaan zonder dat er een interne persoonlijke strijd ontstond binnen de NGA. Wat dat betreft, kan het bijna geen toeval zijn dat jouw voornaam Rob met dezelfde letter begint als ‘rustig’ en ‘relaxt’. Ik zie je nog staan op de NGA-vakdag, een vers gedraaid sjekkie in de hand. Je was een echte voorzitter, maar tegelijk ook one of the boys.

Hein van IerselHoofdredacteur GREENKEEPER

www.milati.nl

- KRACHTIGE 80V SYSTEEM- ZERO EMISSION- MULTITALENT

C34 Evolution- ACHT DIVERSE CASSETTES LEVERBAAR- VARIABLE SNELHEID- STILSTE PROFFESIONELE MULTITALENT

Untitled-1 1 20-8-2019 09:56:45

www.icl-sf.nl

De complete Vitalnova range:

Vitalnova StressbusterEen vloeibare meststoffenformulering speciaal ontwikkeld voor plantvitaliteit en sneller herstel na stress. Past binnen het VOSCA Gezonder Gras Concept.

NGA-Nieuws

De Peelse Golf was op 30 juli gastheer van de 46e editie van de Prins Claus Beker, de jaarlijkse wedstrijd voor greenkeepers, caddies en caddiemasters. Deze jaarlijkse wedstrijd wordt georganiseerd door de NGA (Nederlandse Greenkeepersassociatie) en de NGF. Het kampioenschap staat open voor (gepensioneerde) greenkeepers, (oud-)caddies en caddiemasters.

De A-wedstrijd (handicap 0 t/m 18,0)

werd gewonnen door Stijn Smits met 33 Stableford-punten. Voor Stijn was het een thuiswedstrijd; hij is als greenkeeper van SBA Groen & Golf werkzaam op De Peelse. De 20-jarige Smits is niet alleen greenkeeper op de baan van De Peelse, hij is ook een van de betere golfers van de vereniging.In de B-wedstrijd (18,1 t/m 54) was Frank Meijer de sterkste. Bij de prijsuitreiking werd golf-vereniging De Peelse Golf een uitstekend gastheer genoemd

en was er veel lof voor de mooi geprepareerde baan. De deelnemers en organisatie hielden een minuut stilte ter nagedachtenis van Rob Wilderom. De bekende en geliefde oud-voorzitter van de NGA, geboren in 1958, is op 27 juli na een kort ziekbed overleden. De dag werd afgesloten met een barbecue, aangeboden door de NGF.

Antoon Kuijstermans

Prins Claus Beker

Bedankt Rob!

Mei 1983, ik had zwemles van badmeester Rob. Steenkoud had ik het, maar Rob leerde me zwemmen. Ik kon me aardig redden, maar wanneer ik het lastig had, zorgde Rob ervoor dat ik niet verdronk. Tijdens mijn werk bij de Zaanse is het altijd zo gegaan. Toen het natuurbad dichtging, werd in 1987 de Zaanse Golfclub opgericht. Rob verhuisde mee en werd greenkeeper. Als buurjongetje kon ik in 1993 als vakantiewerker bij Rob aan de slag. Tien jaar heb ik dat gedaan; daarna ben ik er tot 2008 tussenuit geweest voor ik in vaste dienst kwam bij de Zaanse.

Rob was inmiddels baanmanager en toen ik samen met Lars in vaste dienst kwam, waren zijn woorden: ‘Zó, dan gaan we effe mooie greenkeepertjes van jullie maken.’

Op 15 mei 2008 werd hij 50 jaar. We hebben toen de Greensking IV buiten gezet met een pop in overall erop en in zijn borstzak het welbekende pakje shag. In die tijd zat Rob al niet meer veel op de machines, maar maakte hij al overuren achter zijn computer in zijn kantoor.

De overall was verruild voor een overhemd en een nette broek met een paar knappe schoenen eronder. Het shaggie bleef.

Waar ik me vaak over verbaasde, was dat hij precies wist wat er in de baan gebeurde, hoewel hij veel in zijn kantoor was te vinden. Hij schreef dan op een briefje waar we op moesten letten. ’s Morgens om 6.00 uur tijdens de koffie lag dat briefje dan op mijn plek. Een opmerking als: ‘Hou je de sproeier bij green 8 even in de gaten? We krijgen droogteplek-ken achter op de green.’ Ik dacht dan altijd: loop je ’s nacht met een zaklamp in de baan of zo? Bewonderenswaardig vond ik dat. En een ijzersterk geheugen had Rob. Hele dialogen van jaren geleden wist hij nog feilloos uit zijn hoofd.

Het vak baanmanager was toch een zware functie. Een club die onder druk staat, een paar honderd leden die denken dat ze je baas zijn, en dan ook nog de greenkeeperafdeling, de golfschool, het restaurant en voorheen de shop, die met allerlei problemen bij je komen, die vaak alleen zijn op te lossen met: geld! Maar daarvan moest hij juist zo min mogelijk uitgeven en zoveel mogelijk binnen zien te harken.

Gelukkig had hij een brede rug en kon hij altijd weer uitleggen waarom er gewacht moest worden of waarom sommige investeringen gewoonweg niet gingen gebeuren.

Hoe druk Rob het ook had, je kon altijd bij hem terecht. Als je ergens mee liep, nam hij even de tijd voor je. Hij had het goed door: wanneer een werknemer niet goed in zijn vel zat of met privéproblemen liep, zorgde hij met wat wijze woorden of tips dat het wat beter werd en de werknemer dus beter voor zijn werk beschikbaar was.

Naast je mooie uitspraken als: ‘Klaar Arie’, ‘shaggie-time’, ‘effe een bakkie’ en ‘hoe wist je dat ik hier lag?’ hebben we veel van je kunnen leren. Je vakkennis zal gemist worden en we gaan er als greenkeeperteam alles aan doen om je mooie werk op de Zaanse voort te zetten. Bedankt voor de mooie jaren samen. Rob, het ga je goed daarboven.

Jack de GoedeHoofdgreenkeeper Zaanse GolfClub

Agenda / save the date NGA-lidmaatschapsvoordeel10-12 september: GroenTechniek Holland, Biddinghuizen12-15 september: KLM Open (GEO- en agronomie-workshops), The International, Amsterdam17 september: start module gras & onderhoud, IPC Groene Ruimte2-3 oktober: Vakbeurs openbare ruimte, Utrecht17 oktober: Nationale Greenkeeperswedstrijd op golfbaan De Batouwe

Als lid van de NGA ontvang je het blad Greenkeeper. Dit voordeel breiden wij uit.

Wil je in plaats van Greenkeeper het blad Fieldmanager ontvangen? Geef het door via een e-mail naar: [email protected]

Uitslag

Prins Clausbeker 2019

Cat. A

1e Stijn Smits (foto)

2e Jan van Zandvoort

3e Rob van Hoof

Cat. B

1e Frank Meijer

2e Peter Slijmers

3e Antoon Kuijstermans

De duurzame oplossing voor padmaterialen

GRANIET IMPORTB E N E L U X B V

Middelbuurtseweg 47A • 3903 LB Veenendaal • T 0318 57 12 [email protected] • www.hardeman-zand.nl

Handel in zand, grind en grondTransport | Grondverzet

Verhuur van graafmachine,auto met laadkraan en containers

Levering volgens BRL 9335-4 van:Teelaarde, bomengrond en bomenzand.

Diverse soorten siersplit en lava.

Specialiteit: Achterhoeks PadvastHét Halfverhardings materiaal

ook voor golfbanen.

[email protected] 030- 69332 27

De Redexim Talon

Het onkruid wordt tussen het gras weggesneden door de draaiende bewegingen, die de verticale pennen van de Redexim Talon maken.

Tevens slaan de pennen het blad van woekerende planten stuk.

Onderhoud zonder gif

4/201936

Achterhoeks Padvast is een halfverharding die ontwikkeld is door Netterden. De Netterden Groep (www.netterden.com) vertegenwoordigt meerdere grondstofwinlocaties in Nederland en Duitsland. Voor de overheids- en GWW-markt levert Netterden zelf Achterhoeks Padvast; Hardeman is distributeur voor de groensector, hoveniersmarkt en particuliere tuinen. Dat de centrale vestiging in het Utrechtse Veenendaal gelegen is in Midden-Nederland, is ideaal om Nederland snel van iedere gewenste hoeveel-heid te voorzien, los gestort of in bigbag-verpakking. Hardeman Zand en Grind is een bedrijf dat al ruim 75 jaar actief is in het trans-port van en de handel in zand, grind en overige bouwgrondstoffen. Hardeman werkt inmiddels tien jaar met Achterhoeks Padvast. In deze periode heeft Achterhoeks Padvast sterk aan naamsbekendheid gewonnen.

100 procent schoonAchterhoeks Padvast is een hardgesteente dat geleverd wordt met NL Greenlabel Duurzaamheidspaspoort A. Het is een 100 procent schoon product (gekeurd volgens het Besluit Bodemkwaliteit), dat is samengesteld uit natuurlijk gesteente en door het sterke en

schone karakter nauwelijks onderhoud vraagt. Achterhoeks Padvast wordt toegepast bij de aanleg en het onderhoud van recreatieve (wandel)paden, bospaden, zandwegen, par-keerplaatsen en tuinen. De levering is altijd in een witgrijze kleur, zodat de paden een natuur-lijk uiterlijk hebben. Achterhoeks Padvast is beschikbaar in meerdere afmetingen: 0/6 mm en 0/14 mm als reguliere maten en 0/22 mm en 0/31,5 mm voor de zwaardere toepassingen. De afmetingen 0/6 en 0/14 heeft Hardeman op het depot liggen. Bij een bestelling kan de halfver-harding los gestort worden, maar ook geleverd worden in bigbags van een hele of een halve kubieke meter.

Advies op maatBij projecten met halfverharding probeert Hardeman zich altijd te onderscheiden. Dat doet het bedrijf onder meer door altijd advies op maat te leveren, vertelt Gijs Hardeman, sinds 1993 de eigenaar van Hardeman Zand en Grind. ‘Elk project is immers verschillend. Het is vooral belangrijk dat je kijkt naar de ondergrond die er al ligt; daar moet je goed naar informeren. Op basis daarvan beslissen we wat de beste opbouw van het pad is in een bestaande situ-

Achterhoeks Padvast succesvol toegepast op golfbanen

Als distributeur van Achterhoeks Padvast werkt

Hardeman Zand- & Grindhandel door het hele

land op projecten met halfverharding. Hoveniers

en particulieren beginnen het product steeds

meer te ontdekken. Hardeman ziet met Achter-

hoeks Padvast ook kansen op golfbanen, vertelt

Gijs Hardeman van het bedrijf. Achterhoeks Pad-

vast is namelijk een ongebonden steenmengsel

en dat levert tal van voordelen op.


Ongebonden halfverharding: hard, slijtvast én waterdoorlatend

Achterhoeks Padvast bij tee 1 op ’t Zelle


ADVERTORIAL

atie.’ Bij een nieuw aan te leggen fiets- of wan-delpad heeft Hardeman een vast stramien. ‘De onderlaag bestaat uit de grovere fractie 0/14 mm Achterhoeks Padvast en het geheel wordt aangelegd op een laag drainerend zandpakket van 10-15 cm. De toplaag van het pad bestaat uit de fractie 0/6 mm, waardoor een mooi vlak geheel ontstaat.’ De dikte van de toplaag is natuurlijk mede afhankelijk van het doel van de halfverharding. Voor de toepassing als pad, wat ook bij halfverharding op golfbanen vaak het geval is, volstaat een korrel die dunner is. Bij een parkeerplaats is de belasting veel hoger en is nog meer waterbuffering gewenst: hier is de sortering 0/22 mm of 0/31,5 mm nodig.

KwaliteitAchterhoeks Padvast heeft door de ongebon-den fundering een aantal unieke eigenschap-pen. Hardeman legt uit: ‘Halfverhardingen hebben vaak een gesloten vorm, maar bij Achterhoeks Padvast is er sprake van een open halfverharding. Een belangrijk kenmerk van Padvast is infiltratie: de waterdoorlatend-heid. Door het open karakter van Achterhoeks Padvast loopt het regenwater niet alleen horizontaal weg, maar ook verticaal. Het water loopt dan zo de bodem in; onder de halfverharding ligt immers de ondergrond van speciaal zand voor extra waterbuffering bij extreme hoosbuien en langdurige neerslag. Het Achterhoeks Padvast-concept heeft een groot waterbergend vermogen.’ Een ander voordeel van Achterhoeks Padvast is dat er nauwelijks of geen onkruidgroei van onderuit komt, aldus Hardeman. ‘En als er al onkruid staat, dan is dat eenvoudig te verwijderen. Je kunt het simpel-weg losharken en verdichten, waarna het pad

weer op orde is. Wat daarbij erg belangrijk is: de kwaliteit blijft hetzelfde.’

Achterhoeks Padvast en het overige assor-timent van Hardeman worden door heel Nederland geleverd bij diverse groenbedrij-ven, hoveniers, particulieren en bijvoorbeeld ook bij de Tuinen van Appeltern. Meerdere golfbanen kozen voor hun paden ook al voor Achterhoeks Padvast, zoals Golfclub ’t Lohr uit Voorst en Golfbaan ’t Zelle uit Hengelo. ’t Zelle, een 18-holesbaan in de Achterhoek die in 2017 verkozen werd tot golfbaan van het jaar, heeft in totaal vier kilometer Achterhoeks Padvast aan paden liggen. Nu het belang van goede, duurzame, onderhoudsvriendelijke paden op golfbanen toeneemt, onder meer door een toename van het aantal Handicarts, hopen Hardeman en Netterden snel meer referenties van golfbanen met Achterhoeks Padvast te krij-

gen. ‘Zij kunnen zeker hun voordeel doen met deze halfverharding!’

Voor meer informatie en contact:

Gijs Hardeman

www.hardeman-zand.nl

VerwerkingsadviesLos gestort weegt Achterhoeks Padvast zo’n 1.650 kg per losse kubieke meter, verdicht zo’n 2.000 kg per vaste kubieke meter. ‘Het materiaal kan zonder meerprijs geleverd worden met een vochtgehalte van 7 procent’, aldus Hardeman. ‘Het is het beste om het materiaal te walsen, de eerste keer statisch walsen (rollen) en de tweede keer walsen met trilfunctie. Je kunt het materiaal tonrond aanleggen, of op afschot naar één zijde van minimaal drie tot vijf procent.’


www.greenkeeper.nl/article/30382/ongebon-den-halfverharding-hard-slijtvast-?n-water-doorlatend

De Wheeme 14 - 7451 WB Holten - NederlandTelefoon: 0548-596642 - Mobiel: 06-52537543 - Email: [email protected] - Internet: www.graustabiel.nl

Halfverhardingen met een natuurlijke uitstraling

®Graustabiel is een halfverharding welke zich kenmerkt door de volgende eigenschappen:

- Natuurlijke uitstraling - Geen hinderlijk stuiven - Neemt tijdens het bindingsproces CO uit de lucht op2

- Heeft een hoog draagvermogen CBR 55%< - Water- en luchtdoorlatend - Erosiebestendig; spoelt niet uit op hellingen - Geen verweking bij regen of opdooi - Voldoet aan het besluit bodemkwaliteit - Onderhoudsarm - Geen onkruid ingroei - 100 % recyclebaar en herbruikbaar

®Graustabiel -verhardingen zijn verkrijgbaar in antraciet, donker- en lichtgrijs, rood en geel

Golfbanen - Erfverhardingen - Parkeerplaatsen - Zandwegen - Fiets- en wandelpaden - BMX Circuits - Bermverhardingen

Sinds 2005 >1.000.000 m² verwerkt


Nobre Cál is een type halfverharding dat afkom-stig is van natuurgesteente. Deze halfverharding is daarmee een kalkproduct en dat is best bij-zonder, want veel andere halfverharding bestaat uit leem. ‘In leem kan onkruid zich makkelijker vestigen dan in kalk’, vertelt Bertus Benjamins van Nobre Cál. ‘Halfverharding op basis van leem geeft vooral in natte periodes problemen met afgeven en het wordt weker. Kalk zoals Nobre Cál is schraler. Onkruid kan zich wel vestigen op Nobre Cál, maar de kans is veel kleiner, vooral als je de paden schoonhoudt. Dat scheelt op termijn dus in de onderhoudskosten van je paden.’ Mocht het tot onderhoud komen, dan zijn de paden volgens Benjamins eenvoudig te repareren. ‘Je hoeft het materiaal er alleen uit te prikken. Vervolgens vul je het weer aan en als je er daarna met de trilplaat overheen gaat, ben je klaar.’

FunderingDe Nobre Cál-halfverharding dient altijd op een fundering aangelegd te worden. Welke fun-dering dat precies is, hangt onder meer af van gebruik en gronddruk. Lava en menggranulaat zijn bijvoorbeeld allebei geschikt. Het uitgangs-punt is dat Nobre Cál niet op de losse grond wordt aangebracht. Wie voor deze halfverhar-ding kiest, hoeft het product niet zelf aan te leg-gen. In de meeste gevallen doet Nobre Cál dat namelijk in eigen beheer. ‘Wij hebben zelf een asfaltspreidmachine en een wals om de halfver-harding aan te brengen, dus de aanleg kunnen we met ons team verzorgen. Standaard leggen we een toplaag aan van 7 centimeter dik.’

Er ligt inmiddels halfverharding van Nobre Cál op meerdere golfbanen in Nederland, zoals golf-baan Hitland (in Nieuwerkerk aan den IJssel) en de Openbare Golfclub Dronten. Mike Woltering is oprichter van de baan in Dronten en was daar-van tot begin 2018 ook de eigenaar. Daar kwam hij voor het eerst in aanraking met Nobre Cál. Op de Drontse baan is in verschillende fasen Nobre Cál-halfverharding aangelegd. ‘De kwaliteit van de halfverharding beviel hem goed, hij was enthousiast’, beaamt Benjamins. ‘Daarom zijn we ook voor The Links Valley een samenwerking aangegaan.’

DuurzaamEn zo geschiedde. Op The Links Valley ligt inmid-dels een kilometer aan pad van Nobre Cál. De baan in Ermelo heeft gekozen voor de kleur

graugelb. Mike Woltering, eigenaar van The Links Valley en professioneel golfer, vertelt: ‘In Dronten hadden wij ook Nobre Cál, en na acht jaar lagen de paden er daar nog prima bij. Het materiaal is dus erg duurzaam en is ook qua prijs interessant. Daarom hebben we op The Links Valley ook voor Nobre Cál gekozen.’

Over die keuze is Woltering naar eigen zeggen erg tevreden. ‘Het mooie aan Nobre Cál is dat het een natuurproduct is en er ook natuurlijk uit-ziet. Als je het op de juiste ondergrond aanlegt, bijvoorbeeld op een zandbed en met meng-granulaat, dan is de kwaliteit prima. De paden blijven netjes liggen en het materiaal spoelt niet weg. Wat ik persoonlijk ook een voordeel vind, is dat de toplaag niet hard, maar korrelig is. Al met al vind ik het een heel mooi product. Ik zou het zeker aanraden!’

The Links Valley kiest voor halfverharding van kalkgesteente

In mei 2018 werd op Landgoed Ullerberg bij

Ermelo golfbaan The Links Valley geopend. Bij

deze nieuwe 9-holesgolfbaan is voor de paden

gekozen voor Nobre Cál, een kalkproduct voor

halfverharding. Mike Woltering, eigenaar van

The Links Valley, is enthousiast. ‘Ik zou het

zeker aanraden.’

Auteru: Nino Stuivenberg

'Nobre Cál is een mooi, natuurlijk product'

www.nobrecal.nl

ADVERTORIAL


www.greenkeeper.nl/article/30517/nobre-c?l-is-een-mooi-natuurlijk-product

4/201940

De beste aanbevelingen komen van vakgeno-ten. De reclame voor natuurlijke paden met de halfverharding Bestone 0/8 mm gaat onder golfbanen van mond tot mond. Er worden paden mee gerenoveerd en wie erover hoort, is op zijn minst nieuwsgierig. Zo heeft leve-rancier Graniet Import Benelux BV al vrachten Bestone geleverd bij Golfbaan Spaarnwoude, de Twentsche Golfclub en Golf de Gulbergen. Op Leeuwarder Golfclub De Groene Ster – op luchtfoto’s is te zien hoe uitzonderlijk de baan is – heeft Timmerman met zijn team zo’n 4 km aan paden gerenoveerd. De paden zijn 1,40 tot 2,00 m breed. Er rijden zowel werktuigen als buggy’s overheen. Marcel Nusselein van Graniet Import Benelux BV vertelt in totaal 1000 ton materiaal te hebben geleverd voor ca. 6.500 m2 halfverharding.

Alleen maar voordelenTimmerman somt een hele waslijst op: ‘Bestone is makkelijk te onderhouden. Gaten zijn snel gevuld. We hoeven niets open te breken: we trekken de halfverharding eenvoudig los en herstellen het pad in een mum van tijd. Voorheen hadden we schelpenpaden, maar dit materiaal is steeds lastiger te verkrijgen. Bovendien is het niet duurzaam. We zochten

een alternatief dat evengoed natuurlijk mate-riaal is. Een andere wens was een steensoort die niet hydraulisch via een bindmateriaal aan elkaar wordt verbonden. Bestone voldoet daar-aan. Het geeft ook niet af; schoenen blijven schoon. De kleur vinden we prachtig. En tot slot kun je dit materiaal prima zelf verwerken. Dit drukt de kosten.’

Voorbereiding is het halve werkBij bestaande paden wordt het materiaal door Timmerman en zijn team geprofileerd onder dakprofiel. Bij de aanleg van compleet nieuwe

‘Bij golfclub De Groene Ster stromen de complimenten over de paden binnen’

GC Zeewolde, GC Cromstrijen, Golfbaan Land-

goed Bleijenbeek en Golfbaan Landgoed Wel-

deren timmerden al aan de weg met de Noorse

halfverharding Bestone. Dit voorjaar volgde

Leeuwarder Golfclub De Groene Ster hun voor-

beeld. Albert Timmerman, directeur van Vos

Ruinerwold Golf BV, is verantwoordelijk voor

het baanonderhoud bij De Groene Ster: ‘Dit

materiaal heeft alleen maar voordelen.’

Auteur:Santi Raats

Ook in Leeuwarden timmert men aan de weg met Bestone-halfverharding

Het nieuwe Bestone-pad leidt de bezoekers van De Groene Ster door de entree naar

de baan.

Marcel Nusselein


paden wordt de teelaarde verwijderd en daarna zand en 10 cm menggranulaat onder het juiste profiel aangebracht met een minikraan. ‘Een goede basis is bepalend voor de kwaliteit van het pad’, aldus Nusselein.

Machine op maatTimmerman vertelt verder over het proces: ‘De verwerking van Bestone begint bij de kraanmachinist. Hij moet ervoor zorgen dat het materiaal perfect te verwerken is. Bestone

is prima van kwaliteit en komt homogeen aan, maar door de droge periode met veel wind was de buitenkant van de vracht wat droger dan de rest van het materiaal. Het materiaal kan het beste worden verwerkt met een vochtpercen-tage van 8 tot 10 procent. De verhouding is ver-gelijkbaar met die van mortel. Als het te droog is, rolt het uit elkaar; als het te nat is, wordt het een papje en gaat het plakken, bijvoorbeeld aan de wals. Met de kraan, een waterslang en een vochtmeter heeft onze kraanmachinist

de Bestone op het laadplateau geprepareerd. Daarna hebben we het met twee minidumpers op brede banden de baan op gereden.’

In Zeewolde hadden de greenkeepers een aan-gepaste padenslee ingezet bij de verwerking van Bestone. Deze padenslee was ook populair bij de golfbanen Welderen en Bleijenbeek, die eveneens paden met Bestone gingen aanleg-gen. Ze mochten hem lenen. Op De Groene Ster, waar de greenkeepers medio mei de paden hebben gerenoveerd, pakten ze de ver-werking van Bestone anders aan. Timmerman legt uit: ‘Wij hebben een asfaltspreidmachine gehuurd. Daar zaten de eigen machinisten van Vos Ruinerwold op. Deze machine, die paden kan aanleggen met een breedte tot zo’n 3 m, achtten wij het geschiktst voor onze paden. Na het verdichten hebben we de paden met een eigen wals aangedrukt.’

PlanningHet team verwerkte 250 tot 300 ton per dag en klaarde de klus in de week van 13 tot en met 18 mei. ‘Je moet goed plannen’, waarschuwt Timmerman. ‘Want de aanleg kan het beste gebeuren in een aaneengesloten periode. Er moeten speciaal rijplaten neergelegd worden waar je stort en je bent logistiek druk in de weer. Je wilt het project niet later in het jaar helemaal opnieuw opstarten.’

Bij aanleg tellen ook goede weersomstandighe-den als succesfactor. ‘Droog weer, géén vorst’, concludeert Timmerman bondig. ‘We hadden eerst het plan om in maart te renoveren, maar toen vroor het nog elke nacht. We hebben de datum verzet naar de eerste week na de com-petitie.’

Geen olifantenpaadjes meerTimmerman heeft al heel wat complimenten van golfspelers gekregen. ‘Zij lopen nu meer over de paden dan vroeger’, lacht hij. ‘Voorheen, toen het pad vaak gebrekkig was, liepen ze geregeld naast het pad, in het gras. Iedereen vindt de donkere kleur ook mooi passen in de natuurlijke omgeving. Zo blijft de baan met recht De Groene Ster heten.’

SPECIAL HALFVERHARDING4 min. leestijd

Stap 1: De minidumper voert zand en menggranulaat aan.

De kraan prepareert het Bestone-materiaal. Dit is al homo-

geen, maar kan in droge omstandigheden soms wat vocht

gebruiken. Bij De Groene Ster werd het met een klein beetje

water vermengd.

De minikraan brengt zand en menggranulaat onder het

juiste profiel aan.

De minidumper lost het Bestone-materiaal in de asfalt-

spreidmachine.

Asfaltspreidmachine aan het werk Het resultaat


www.greenkeeper.nl/article/30098/ook-in-leeuwarden-timmert-men-aan-de-weg-met-bestone-halfverharding

4/201942

Onkruid bestrijden met AvrilVan der Haeghe uit Geldermalsen is importeur van Avril. Deze Franse machine, verkrijgbaar in twee modellen met elk drie werkbreedtes, is geschikt voor onkruidbestrijding op halfverhar-ding. Aard Pennings, rayonmanager voor Zuid-Nederland bij Van der Haeghe, vertelt: ‘De Avril is een schoffelmachine die onkruid mechanisch bestrijdt. Aan de onderkant van de machine zit een aantal gehard stalen, bolvormige schijven. Deze schijven zijn stilstaand; hierdoor heeft de machine geen draaiende delen. Een ruime overlap van de schijven zorgt ervoor dat ieder onkruidplantje wordt geraakt. De ideale werk-

diepte ligt op ongeveer 0,5 tot 1 centimeter diep in de grond: daarmee haal je het onkruid-plantje in zijn geheel naar boven en wordt de halfverharding niet teveel geroerd. Ook is het kiembed voor nieuwe onkruiden dan minimaal. Met het huidige droge weer is het onkruid binnen een paar uur dood en hoef je het ver-volgens alleen nog maar af te rapen. De kunst is om bij een minimale diepte een maximaal resultaat te bereiken.’ Van der Haeghe levert de Avril in twee verschillende uitvoeringen. De eerste uitvoering is voor een werktuigdrager in de werkbreedtes 55, 70 en 90 centimeter. De tweede is de gedragen versie voor een drie-

puntsheffing, verkrijgbaar in de werkbreedtes 90, 120 en 160 centimeter. Volgens Pennings kan de machine op nagenoeg elke halfverhar-ding uit de voeten. ‘Van gravel tot dolomiet en van gebroken puin tot schelpen. Maar op grind-paden komt de Avril het best tot zijn recht.’ Een bijkomend voordeel is dat de Avril ook strak langs randen kan werken. Bij halfverharding is de onkruiddruk aan de zijkant van het pad vaak het hoogst. De Avril hoeft geen marge aan te houden, waardoor handwerk achteraf niet nodig is.

Onderhoud van paden: dit zijn de mogelijkheden

Halfverharding kom je op golfbanen in het hele

land tegen op wandelpaden en bijvoorbeeld

parkeerplaatsen. Het onderhoud van halfver-

harding is een taak die greenkeepers er vaak

tegen wil en dank bij krijgen. Met kilometers

aan paden mag het onderhoud echter geen

ondergeschoven kindje zijn. Hoe zorg je ervoor

dat paden onkruidvrij en egaal blijven? In dit

artikel nemen we drie machines voor het onder-

houd van halfverharding onder de loep.



Avril - SpecificatiesToepassing: onkruidbestrijdingWerkbreedtes: 55 / 70 / 90 (2x) / 120 / 160 centimeterWerksnelheid: 8-10 kilometer per uurMeer informatie: [email protected]


De Duitse HK GolfhobelWie op zoek is naar een machine voor aan-leg, onderhoud en renovatie van halfverhar-ding kan terecht bij Han Groothuizen van Care4Green. Groothuizen (oud-greenkeeper) brengt sinds oktober 2018 de HK Golfhobel op de markt, ook wel bekend als de HK Planierhobel. De introductie van deze machine kun je gerust succesvol noemen, want inmid-dels hebben Vos Ruinerwold, De Enk Groen & Golf en Golfclub de Scherpenbergh er al een aangeschaft. De kenmerkend groene Golfhobel is geschikt voor onkruidbestrijding, paden-onderhoud en infrawerk op wegen en paden. De schraap is er in meerdere werkbreedtes, waarvan de versies van 130 en 150 centimeter voor golfbanen bestemd zijn. De Golfhobel, die gemonteerd wordt op een driepuntsheffing achter de trekker, kan meerdere bewerkingen uitvoeren. Han Groothuizen licht toe: ‘Het frame van de Golfhobel is U-vormig met messen aan de zijkant, waardoor het materiaal aan de voor-kant binnenkomt en niet zijdelings wegloopt. Een verdeelplaat brengt het materiaal naar het midden van de weg en bouwt de toplaag op. Deze plaat kun je overigens ook omhoog inklappen, zodat de machine alleen onkruid bestrijdt, een stukje chemievrij beheer. Een

mes aan de achterzijde schraapt het materiaal af, waarna een steunwals achter de machine zorgt voor verdichting van de toplaag.’ Tussen wals en machine zitten stalen pinnen die naar beneden geduwd kunnen worden om het pad open te werken, waardoor minder nieuw materiaal nodig is. De Golfhobel werkt met een snelheid van ongeveer 200 meter per uur en kan onder meer uit de voeten op gravel, grind, steenslag en zand. Ook voor het opvullen van bermen is de Golfhobel uitermate geschikt. Het systeem is gepatenteerd, waardoor het uniek is

in de markt. Groothuizen doet met Care4Green de verkoop van de machine in Nederland, België en Luxemburg. Wie de machines eens wil zien, moet op GroenTechniek Holland zijn: Care4Green toont twee hobels op de beurs.

HEN WPF op GTHGreen Technology Janssen uit Roermond werkt met de WPF-modellen van het Duitse HEN Technologie. GTJ levert sinds 2016 de HEN WPF 200, een machine om halfverharding in één werkgang weer egaal te maken. Het doel van deze machine is om beschadigde topla-gen van halfverharding weer te herstellen. Bij schade valt te denken aan uithollingen, sporen en gaten in de paden. In de praktijk wordt er bij die problemen vaak voor gekozen om simpelweg nieuw materiaal aan te brengen, maar Janssen beklemtoont dat dit niet de juiste oplossing is. ‘Bij die werkmethode ontstaat namelijk nauwelijks of geen binding tussen de originele toplaag en het nieuw opgebrachte materiaal’, aldus Peter Janssen van GTJ. ‘Die goede hechting komt er pas nadat de toplaag

is losgemaakt en gemengd. De HEN WPF 200 realiseert dit in één werkgang. Een traploze frees draait tegen de rijrichting in om het mate-riaal op te nemen, tot 12 centimeter diepte. Het materiaal wordt vermengd en afgelegd, waarbij grof materiaal beneden afgedekt wordt met een toplaag van fijner materiaal. Een ingebouwd schuifbord vlakt de oppervlakte uit en dicht de gaten.’ De ingebouwde trilplaat verdicht de bovenlaag in dezelfde werkgang,

waardoor het perceel direct weer begaanbaar is voor voetgangers en voertuigen. Het resul-taat van die bewerking: een pad dat weer als nieuw is. Door de intensiteit ligt de werksnel-heid lager, op iets minder dan 1 kilometer per uur. Deze machine heeft een werkbreedte van 2 meter, maar sinds vorig jaar is er ook een broertje: de WPF 100 met een werkbreedte van 1 meter. GTJ toont beide modellen op GroenTechniek Holland in Biddinghuizen.

4 min. leestijd

SpecificatiesToepassing: aanleg, onderhoud en renovatieWerkbreedtes: 130 en 150 centimeterWerksnelheid: 0,2 kilometer per uurMeer informatie: [email protected]

HEN WPF - SpecificatiesToepassing: onderhoud en renovatieWerkbreedtes: 100 en 200 centimeterWerksnelheid: 0,7 kilometer per uurMeer informatie: [email protected]

SPECIAL HALFVERHARDING


www.greenkeeper.nl/article/30489/zo-onder-houd-je-halfverharding-op-de-golfbaan

ALLER Geef al uw greens elke dag precies dezelfde speelkenmerken, ongeacht wie ze maait!

HET De gloednieuwe Greensmaster® 1000 serie loopmaaiers met uitschuifbare duwboom.

BELANGRIJKSTE Een regen van complimentjes van uw clubleden, en een grotere winst!

Wij vinden belangrijk wat u belangrijk vindt.Een nieuwe legende is geboren. De gloednieuwe Greensmaster 1000 serie duwmaaiers zijn ontworpen om elke gebruiker

en machine in perfecte harmonie met elkaar te brengen. De uitschuifbare duwboom is een primeur in de sector die zorgt dat

de machine gebruikers van verschillende lichaamslengte en/of vaardigheidsniveaus past. Het resultaat is een consistente,

ongeëvenaarde maaikwaliteit op elke green. En… het modulaire ontwerp maakt de maaier onderhoudsvriendelijk als geen

andere. U bespaart heel wat tijd en geld – en dat komt de totale exploitatiekosten ten goede.

©2019 The Toro Company. Alle rechten voorbehouden.

MEER INFORMATIE OP TORO.COM/GR1000SERIES


ADVERTORIAL

Voor het produceren van stabiel asfalt lag er voorraad Electro-hoogoven (EOS-edelsplit) in opslag. Na een maand had zich op de boven-ste laag een harde korst gevormd en bleek de bouwstof een zeer sterke hydraulische wer-king te hebben. Door in de juiste verhouding EOS-edelsplit met een dolomiet te mengen, ontstond Graustabiel®. De productie daarvan vond de eerste jaren plaats bij de VAR in Twello. Omdat dolomiet een vrij zacht gesteente is, vergruist het onder zware belasting en kwam er dus enig stof vrij. Door toevoeging van een derde component, die qua kleur goed in het mengsel paste (een kwartsiet-grauwacke van De Beijer), werd het mengsel stabieler en beter bestand tegen het vergruizen, waardoor er min-der stof vrijkwam. In 2008 werd de productie verplaatst naar Kekerdom en sinds 2018 wordt Graustabiel® geproduceerd in Dodewaard.

In de loop der jaren zijn er op verzoek van verschillende opdrachtgevers meerder kleuren ontwikkeld en kleine optimalisaties doorge-voerd.

Graustabiel® -verhardingGraustabiel® is een gepatenteerde halfverhar-ding op basis van een dolomietgesteente en een kwartsiet-grauwacke, die gemengd worden met een component met een sterke hydrauli-sche werking. Zo ontstaat een verharding met bijzondere eigenschappen op het gebied van draagvermogen, waterdoorlatendheid en ero-siebestendigheid. Na het aanbrengen ontstaat een wegdek of pad dat door alle voertuigen goed te berijden is en de uitstraling van een zandpad heeft. Ook zal het aanzienlijk minder stuiven. Graustabiel® is 100 procent herbruik-baar en voldoet aan het Besluit bodemkwaliteit.

Met een speciaal gefabriceerde kar met afwerkbalk achter de trekker wordt de Graustabiel® vanuit het

depot naar de plaats van verwerking gereden en over de geprofileerde onderbaan verspreid.

Het omliggende terrein wordt door deze manier van werken niet beschadigd en niet onnodig bereden.

Het ontstaan/ontwikkeling

In 2005 werd JP Infra Advies door een op-

drachtgever benaderd met het verzoek enkele

zandwegen te verharden zonder het aanzicht

en het karakter van de weg aan te tasten. Over

deze wegen reden jaarlijks duizenden auto’s

naar een historische begraafplaats en tijdens

de vijfjaarlijkse herdenkingen kwamen vele

touringcars vast te zitten in het zand. Uit een

eerdere proef met een Cres uit België was

gebleken dat deze wegen in ons klimaat ‘pap-

perig’ werden en er gaten in vielen.

Graustabiel® halfverharding met een natuurlijke uitstraling

4/201946

VerwerkingGraustabiel® wordt aangebracht met een laagdikte van 0,06-0,10 m, afhankelijk van de ondergrond en funderingslaag.

1 Voordat de toplaag aangebracht wordt, moet de onderbaan onder profiel gebracht worden. Is de te profileren ondergrond te vast, dan wordt deze eerst losgefreesd.

2 De Graustabile kan ook worden aangebracht met een asfaltspreidmachine.

3 De aangebrachte toplaag wordt bij voor-keur verdicht en aangewalst met een wals met een vaste rol en banden.

De menginstallatie in Dodewaard. De componenten worden op een transportband gedoseerd, in de mengtrommel op het

juiste vochtpercentage gebracht en vervolgens met de transportband op de laadlocatie gestort.

ToepassingenInmiddels wordt Graustabiel® gebruikt voor een veelzijdig scala aan toepassingen, waaronder:

• fietsen wandelpaden• bermverharding• BMX-banen• erfverharding• zandwegverharding


Comfort verzekerdDoor het hoge draagvermogen en de natuurlij-ke uitstraling is Graustabiel® heel geschikt voor paden en wegen op golfbanen. Het wegdek beschikt over een prettig rij- en loopcomfort voor golfers, buggygebruikers én onderhouds-voertuigen. Graustabiel® spoelt bij hevige stort-buien niet uit en is daarom zeer geschikt om op

hellingen te worden aangebracht. Het verweekt niet en geeft geen ‘versmering’.

OnderhoudGraustabiel® is onderhoudsarm. Desondanks kunnen er mechanische beschadigingen optre-den. Voor reparaties is er een reparatieprocedu-re opgesteld en een speciaal reparatiemengsel

ontwikkeld. Door dit mengsel door de bestaan-de verharding te mengen en vervolgens te verdichten, kunnen snel en efficiënt reparaties worden uitgevoerd.

Dat Graustabiel-verhardingen goed bestand zijn tegen vervorming, bewijst het gebruik van deze toplaag op BMX-circuits. BMX-banen in Nederland en België met een Graustabiel®-toplaag zijn in tegenstelling tot banen met een niet-gestabiliseerd mengsel het gehele jaar door te berijden. Ook onder slechte weersom-standigheden blijven rijders en hun fietsen veel schoner, doordat de baan hard blijft en niet papperig wordt.

www.graustabiel.nl

Graustabiel® onderscheidt zich van andere halfverhardingen die in de markt verkrijgbaar zijn door de volgende zaken:

Graustabiel® voldoet aan kwaliteitseisen • Voldoet aan het Bouwstoffenbesluit • Staat op de Bodem+-lijst van Rijkswaterstaat, inspectie Leefomgeving van het

ministerie van Infrastructuur en Milieu • Producent beschikt over een fabrikant-eigenverklaring

Hoge stabiliteit • Veel buitenwegen en landbouwwegen zijn voorzien van een toplaag Graustabiel®

en zijn bestand tegen vervorming door zwaar landbouwverkeer, vuilniswagens en vrachtverkeer van toeleveranciers.

Minder stof • Er komt minder stof vrij. In 2008 liet de werkgroep ‘Van stof tot stuiven’ van de

gemeente Deventer drie bedrijven ieder één locatie verharden met hun product. Graustabiel® voldeed het beste aan de gestelde eisen. Ieder jaar wordt er drie kilometer buitenweg verhard met Graustabiel®. Ook paden in parken worden in Deventer veelal voorzien van een toplaag van Graustabiel®.

Goede toegankelijkheid voor gebruikers van rolstoelen en rollators • Bij veel verzorgingshuizen en parken wordt Graustabiel® aangebracht omdat het

zorgt voor een goede toegankelijkheid en comfort voor deze gebruikersgroep.

ADVERTORIAL

UCI BMX World Championships 2019


www.greenkeeper.nl/article/30505/graustabiel?---halfverharding-met-een-natuur-lijke-uitstraling

4/201948

Iedereen die eigenaar is van één of meerdere bomen heeft de wettelijke plicht om deze te verzorgen. Doet u dat niet, dan wordt dat beschouwd als een onrechtmatige daad. Wanneer die boom inzet wordt van een juridisch steekspel omtrent schade of letsel, kan dat ertoe leiden dat de rechter besluit om de eigenaar van die boom een boete of zelfs een gevangenis-straf op te leggen. De voorwaarden daarvoor zijn allemaal vastgelegd in Artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. Verzekeraars zijn tot op zekere hoogte bereid dergelijke schades en de gevolgen te dekken. Wie echter de kleine let-tertjes erop naslaat, zal zien dat daarvoor wel een aantal zaken vereist is. Eén daarvan is het respecteren van de omgekeerde bewijsplicht: het slachtoffer hoeft de rechter er niet van te overtuigen dat u schuldig bent; u moet juist aan-tonen dat u alles heeft gedaan ter voorkoming van. Kunt u dat niet, dan zal de verzekeraar zon-der scrupules de bijl zetten in de overeenkomst op basis waarvan u dacht gedekt te zijn.

Onbekend maakt onbemindDe wet kent drie soorten zorgplicht. Ten eer-ste is er de algemene zorgplicht, waarbij de

boom regelmatig beoordeeld wordt en regulier onderhoud krijgt. Al deze activiteiten dienen te worden vastgelegd. Dan is er de verhoogde zorgplicht, waarbij jaarlijks een risico-inschatting wordt gemaakt voor bomen die op risico-volle plekken staan. Daarbij kunt u denken aan bomen langs wandelpaden of op parkeerterrei-nen. Ten slotte is er de onderzoeksplicht, waarbij nader onderzoek moet leiden tot conclusies of activiteiten wanneer vastgesteld is dat de boom afwijkingen of gebreken vertoont. Deze prin-cipes zijn vastgelegd in een zogenaamd visual tree assessment (VTA). Het Handboek bomen kan helpen om vast te stellen of de staat van de boom aanvaardbaar is, of er attentie vereist of dat de boom juist risicovol is. Toch zitten die onderzoeken niet bij alle golfbanen in de genen. ‘Onbekend maakt onbemind’, stelt Jannes Landkroon van de Nederlandse Greenkeepers Associatie. ‘Het sluimert wat in het achterhoofd, maar vaak overheerst de gedachte dat het risico op letsel klein is omdat er bij storm niemand speelt.’ Ronald Buiting van Buiting Advies noemt die gedachtes drogredenen. ‘Bij beuken kan zomaar een zomerbreuk optreden, waarbij een tak afbreekt terwijl het prachtig weer is. Schade

of letsel als gevolg van zo’n zomerbreuk zal door geen enkele verzekering tegen stormschade worden gedekt.’ Buiting vermoedt dat de jacht op het felbegeerde GEO-certificaat een reden is waarom greenkeepers de noodzaak van een VTA uit het oog zijn verloren. ‘Ze zijn daardoor een beetje in slaap gesust.’

Nieuwe blik op VTAPieter Veldstra van IPC Groene Ruimte geeft al sinds de eeuwwisseling cursussen over VTA. Tot dusver heeft hij vooral ambtenaren, gemeente-medewerkers en boomverzorgers onderwezen. De feedback die hij kreeg, heeft hem gesterkt in het idee dat VTA nog lang niet wordt begrepen. ‘Veel gemeenten zijn daarin doorgeslagen. Die besluiten nu om een boom jaarlijks te controle-ren. Dat kost heel veel geld, waardoor het idee bestaat dat een VTA vrijwel onbetaalbaar is wan-neer men over veel bomen beschikt.’ Voor golf-terreinen en sportaccommodaties waar dagelijks één of meerdere groenverzorgers continu bezig zijn met het onderhouden van de faciliteiten, pleit hij ervoor om het systeem om te draaien. ‘Die moeten er juist voor zorgen dat ze het onderhoud op orde hebben, door vast te stellen welke risico’s er zijn en daar het onderhoud op af te stemmen.’ Zo zou het snoeibeleid voor bomen langs paden en op parkeerplaatsen anders kun-nen zijn dan voor bomen elders op het terrein. ‘In plaats van eens in de zoveel tijd vast te stel-len hoe de situatie is, dienen greenkeepers juist continu de conditie van een boom in de gaten te houden.’ Volgens Ronald Buiting kunnen externe specialisten zoals Buiting Advies daarbij een belangrijke rol spelen. ‘Wij zijn er om problemen op te lossen, niet om de locatie regelmatig te bezoeken en daarvoor te factureren’, zo vat hij

VTA is geen luxe, maar verplichting

Bestuurders van zowel ondernemingen als

verenigingen kunnen hoofdelijk aansprakelijk

worden gesteld wanneer blijkt dat ze nalatig

zijn geweest. Daarom is een visual tree assess-

ment geen luxe, maar bittere noodzaak.

Auteur: Guy Oldenkotte

Maak van een visual tree assessment geen virtual tree assessment

Sander Kristalijn


het samen. ‘Wij brengen alles in kaart, geven daarmee de golfclub een nulmeting en leiden de greenkeeper vervolgens op om die kwaliteit zelf te borgen.’

Geen momentopnameVolgens Sander Kristalijn van NLadviseurs is er in het beheer wel degelijk aandacht voor boomveiligheid, maar minder voor de regi-stratie van de uitvoering en vormgeving van het beheer. ‘Juist bij de verslaggeving kan nog veel worden bereikt, zodat er minder ad hoc gebeurt.’ Veel greenkeepers en fieldmanagers beschouwen de administratieve aspecten van hun werk nog altijd meer als rompslomp dan als een essentieel onderdeel. ‘Toch hoeft dat helemaal niet zo complex te zijn. Het volstaat al wanneer men een overzichtsfoto of kaart van het terrein heeft en daar bij elke boom of bomengroep de benodigde informatie op heeft weergegeven.’ Door het vastleggen van die ken-nis ziet de greenkeeper ook hoe een gebrek zich ontwikkelt. ‘Zodoende zal men beter in staat zijn om de oplossingen daarop af te stemmen.’ Die vastlegging kan op vele verschillende manieren gebeuren. NLadviseurs heeft een online applica-tie, bij Buiting Advies werkt men met een app en er zijn ook hele softwarepakketten die bedoeld zijn om al die kennis te verwerken. Het is aan de golfclubs om te bepalen hoeveel kennis ze uit-eindelijk willen verwerken en vastleggen.Zowel Kristalijn als Buiting is van mening dat het uitvoeren van een VTA niet beperkt moet blijven tot een bepaald moment in het jaar. ‘Het is iets dat het hele jaar door moet plaatsvinden’, stelt Buiting. ‘In de winter kun je eenvoudig dood hout signaleren in de kroon; in de zomer kun je juist weer zien hoe de bladbezettingscondities van diezelfde boom zijn’, zo vult Kristalijn aan.

Inspelen op ontwikkelingenZelfs wie zich lang geleden al eens heeft laten bijpraten over VTA, doet er verstandig aan om

zijn kennis te laten updaten. ‘Het is sowieso een verplichting om zich te laten bijspijkeren over de recente ontwikkelingen’, zo merkt Pieter Veldstra van IPC Groene Ruimte op. Maar de snelheid van die ontwikkelingen is niet langer makkelijk bij te benen. Zo zijn de temperaturen en neerslag-patronen van de afgelopen paar jaar onbekend. En het besluit van het KNMI om in de week voor

Pinksteren drie dagen op rij een weeralarm af te kondigen, was uniek in de geschiedenis. Bomen en groen zullen anders op die ontwikkelingen reageren.

Dat veranderende weerpatroon heeft ook als gevolg dat zogenaamde exoten in de toekomst vaker onderdeel worden van het ecosysteem. Dat brengt consequenties met zich mee. ‘Ik denk daarbij aan de ecologie’, stelt Ronald Buiting. ‘Zo zullen er minder douglassparren en zomereiken zijn, maar ik verwacht dat het aantal Amerikaanse eiken juist gaat toenemen.’ Die laatste moet juist jaarlijks gesnoeid worden. Ook Kristalijn meent dat die veranderende visie op ecologie gevolgen zal hebben voor VTA. ‘Het laten staan van dood hout is onderdeel van ecologisch bomenbeheer. Dat brengt echter wel risico’s met zich mee. De risicogebieden moet je in kaart brengen en op basis daarvan kun je bepalen waar je dood hout laat staan en waar niet. Een boom met dood hout op een plek waar veel mensen langskomen, verwijder je; een boom met dood hout ergens achteraf

waar nooit iemand komt, laat je staan.’ Hij wijst er daarbij op dat veiligheid altijd een prioriteit moet zijn. ‘Maar als je je terrein goed in beeld hebt, kun je veiligheid en ecologisch beheer goed laten samengaan.’

Beperkte kostenAfhankelijk van de reikwijdte van de werkzaam-heden kunnen de kosten voor een VTA door een externe partij sterk verschillen. ‘Golfbanen kunnen er ook voor kiezen om een of meerdere werknemers op cursus te sturen’, stelt Jannes Landkroon van de NGA. Hij schat dat een golf-baan de kosten voor zo’n cursus binnen twee tot drie jaar kan terugverdienen. Bij IPC Groene Ruimte duurt zo’n cursus drie dagen. ‘Het exa-men wordt echter bij Groenkeur afgenomen. Wie slaagt, krijgt een pasje dat vier jaar geldig is. Daarna is men verplicht om zich opnieuw te laten certificeren’, zo licht Pieter Veldstra toe.Het is zeker geen overbodige luxe om te inves-teren in zo’n cursus of een VTA laten uitvoeren door een externe partij. ‘Veel golfbanen streven naar een GEO-certificering. Ik ben blij dat de Nederlandse Golf Federatie (NGF) nu stelt dat iedere club met een GEO-certificaat over drie jaar verplicht is om, als onderdeel van de hercer-tificering, ook een VTA te uploaden’, stelt Ronald Buiting. ‘Wie geen VTA uploadt, krijgt dus niet langer een GEO-certificaat.’

Landkroon, Veldstra, Buiting en Kristalijn wijzen er allemaal op dat bomen ‘een levend iets’ zijn. Behalve dat gebreken niet altijd duidelijk zicht-baar zijn, betekent dat ook dat er soms spontaan nare situaties kunnen optreden. Een VTA zal dat niet voorkomen. Maar in de wetenschap dat ook rechters de kenmerken van ‘een levend iets’ hebben, helpt het wel om een ongelukkige interpretatie of nadelige aanname definitief te weerleggen. Dat zal weinig afdoen aan de nare smaak van die ervaring en de juridische strijd die voortvloeit uit claims wegens schade of letsel. Maar het helpt wel om te bewijzen dat dit niet per se aan de club of aan het bestuur te wijten is.

ACHTERGROND5 min. leestijd

Pieter Veldstra Ronald Buiting

‘Onbekend maakt onbemind’

Jannes Landkroon


www.greenkeeper.nl/article/30088/maak-van-een-visual-tree-assessment-geen-virtual-tree-assessment

4/201950

Deze week met wat mensen gediscussieerd over hoe de ‘normale’ green-keeper nu eigenlijk in de hele Green Deal-discussie staat. Mijn tegenvoe-ters in de discussie waren vooral van mening dat greenkeepers in het algemeen een heel eind opgeschoven zijn in de richting van duurzaam, specifiek chemievrij beheer. Hoewel ik het daar op zich wel mee eens ben, denk ik ook dat dit greenkeepers gewoon maar overkomt. De gemid-delde greenkeeper, die net zo min bestaat als de normale greenkeeper, ziet dat deze discussie grotendeels buiten hem om gaat. Dit is iets wat hem wordt opgelegd, zo’n beetje wat u en ik hebben als we leden van ons kabinet horen praten over gasloze woningen. Het zal wel moeten, en helaas zal ik de rekening wel moeten betalen.

Heel zinnig of principieel was die discussie natuurlijk niet. De Green Deal-oorlog is gevoerd en gewonnen door de tegenstanders van chemie. Persoonlijk denk ik niet dat we hier grote problemen mee kunnen oplos-sen. Zelfs volgens de NGF zou bewezen zijn dat beheer zonder chemie niet mogelijk is. Ik heb nooit zo goed gesnapt hoe je zoiets kunt bewijzen. Maar ook die discussie is mosterd na de maaltijd.

De volgende stap die de golfsector in mijn visie zou moeten maken, is zich concentreren op natuurbeleving en biodiversiteit. De meer dan 200 golfbanen die Nederland telt, zijn populair bij een grote groep mensen en vaak hun enige verbintenis met de natuur. Van wie was ook weer de uitspraak: ‘Golf is a good walk spoiled’? Met andere woorden: bij golf gaat het om het spelletje, maar ook om natuur- en natuurbeleving. Laat je bezoekers zien wat een prachtige flora en fauna er op jouw golfbaan te vinden is. Met vriendelijk groet,Hein van Iersel ([email protected]) Hoofdredacteur

Oorlog

De volgende stap die de golfsector in mijn visie zou moeten maken, is zich concentreren op natuurbeleving en biodiversiteit.

Bij golf gaat het om het spelletje, maar ook om natuur en natuurbeleving.

HOOFDREDACTIONEEL


www.greenkeeper.nl/article/29966/green-deal-deksel-op-de-neus

connecting green and infrastructure

AHA de Manuw golfbaan op zijn best

TRIPLE A LIGHTING

NLGebiedslabel

GreenkeeperGreenkeeperDe partners van

DLF BV • Postbus 1 - 4420 AA KAPELLE • Tel. 0113-347911 • www.dlf.nl • [email protected] • H. van Veldekesingel 150 - bus 30 • 3500 Hasselt • Tel. +32 (0)11/32.13.65 • www.dlf.be • [email protected]

Als greenkeeper wil je toch alleen graszaad

van topkwaliteit?

Graszaadmengsels voor professionals

GreenDeal

voor uw

Jaargang 30 Greenkeeper · GC Zeewolde, GC Cromstrijen, Golfbaan Landgoed Bleijenbeek en Golfbaan...

Documents

Transcript of Jaargang 30 Greenkeeper · GC Zeewolde, GC Cromstrijen, Golfbaan Landgoed Bleijenbeek en Golfbaan...