• EPEAwerktaanopen CradletoCradle®register

• OlympischeSpelenvolgens CradletoCradle®principes

• WereldNatuurhuisApenheul

• AgentschapNLstart leercommunity

• KnoopsEcoPrinting voorhetgroenstedrukwerk

• CradletoCradle®geeft‘boost’ aanonderzoekenonderwijs

Jaargang 2, nr. 2April 2010

gemaakt door:

in opdracht van: ©

2009

Deze Inform

atiekaart is tot stand gekomen op basis van literatuuronderzoek en denksessies m

et deskundigen op het gebied van Cradle to Cradle. D

e deskundigen zijn uitgenodigd door het Cradle to Cradle aanjaagteam van VRO

M en Senter N

ovem.

Met dank aan alle deelnem

ers voor hun denkwerk.

Wat is

Cradle to Cradle (C2C)

en wat kan het

voor mijn organisatie

betekenen?

Am

bitieus

Doe de dingen goed in plaats van m

inder slecht.D

oe meer goed dan w

at nodig is voor je eigen, directe succes. Verander niet het recept, m

aar het menu: ontw

erp geen nieuwe auto, m

aar een nieuw vervoersconcept.

Respecteer de maker, transporteur en gebruiker van je product.

Stel doelen voor de lange termijn, bijvoorbeeld voor over tien of vijftien jaar.

Weeg ieder handelen af tegen de (toekom

stige) effecten op jezelf en op de omgeving.

Optim

istisch

Richt je op groei en ontwikkeling, niet op grenzen: positieve groei is goed.

Ga uit van kansen en uitdagingen en leer van elkaars fouten en resultaten.Respecteer en geniet van diversiteit van culturen, w

ensen, behoeftes en van biodiversiteit.

Realistisch

Wees zo goed als je kunt zijn m

et wat er is.

Blijf niet hangen in schuldgevoel, maar gebruik juist je capaciteiten om

een bijdrage te leveren.W

acht niet op anderen, neem zelf verantw

oordelijkheid.

Welke d

enkW

ijze biedt C2C m

ijn o

rga

nisatie?

Eco-effectiviteit: ecologische, economische en sociaal-culturele m

eerwaarde bieden.

Eco-efficiëntie: de schade aan mens en m

ilieu minim

aliseren.

De Biosfeer: het geheel van alle biologische m

aterialen.

Biologische kringloop: de cyclus waarin biologische m

aterialen aan de natuur worden onttrokken, benut en teruggegeven.

De Technosfeer: het geheel van alle synthetische m

aterialen en mineralen.

Technologische kringloop: de cyclus waarin technologische m

aterialen worden onttrokken, benut en (her)gebruikt.

Upcycling: het hergebruiken van m

aterialen waarbij deze hun w

aarde behouden of vergroten en afval verdwijnt.

Dow

ncycling: het hergebruiken van materialen w

aarbij deze uiteindelijk hun waarde verliezen (de gangbare recycling).

Intelligent ontwerpen: producten zo ontw

erpen dat ze bij de productie en/of het gebruik ervan waarde toevoegen aan het

systeem w

aar ze deel van uitmaken.

X-list: een lijst giftige stoffen die schade toebrengen.

P-list: een lijst stoffen die veilig zijn in het gebruik.

Welke beg

rippen g

ebruikt C2C?

Welke d

oelen

ho

ren bij C2C?

C2C betekent ‘van wieg tot w

ieg’ en is ontstaan als antwoord op het ‘van w

ieg tot graf’-denken.C2C is uitgew

erkt door Michael Braungart en W

illiam M

cDonough, onder andere in het gelijknam

ige boek.C2C is een nieuw

e visie op duurzame ontw

ikkeling: de wereld beter achterlaten dan w

e haar aantroffen.C2C is een m

anier van werken: zo ontw

erpen en produceren dat er geen afval ontstaat.C2C is een m

anier van denken: doe de dingen goed in plaats van minder slecht.

C2C is een optimistische visie: groei kan goed zijn zolang w

e meer positief bijdragen dan w

e verbruiken.C2C-oplossingen zijn goed voor de ecologie én de econom

ie én hebben een sociale meerw

aarde. C2C is een antw

oord op een traditie van criticasters als de Club van Rome, die grenzen aan groei voorzien.

Wat is C2C in

een n

oten

do

p?

Welke W

erkWijze bied

t C2C mijn

org

an

isatie?

Intelligent ontwerpen

Denk en w

erk ‘synchroon’: over alles tegelijk, aan alles tegelijk, met iedereen tegelijk.

Vermijd gebruik van grondstoffen die schadelijk zijn voor de m

enselijke of ecologische gezondheid.O

ntwerp zo dat je producten m

akkelijk uit elkaar kunt halen, zodat je grondstoffen opnieuw kunt inzetten.

Ontw

erp en produceer zo dat stoffen in hun biologische of technologische kringloop blijven.Voorkom

menging van m

aterialen die moeilijk van elkaar te scheiden zijn.

Intelligent produceren

Voorkom verspilling van grondstoffen en energie en bespaar hierm

ee ook kosten.Gebruik lokale m

ogelijkheden optimaal, w

aardoor je de wereld m

inder belast en vaak kosten bespaart.Benut de volledige keten om

kringlopen te sluiten.Respecteer m

ensen en zet hen optimaal in, w

aardoor gezondheidskosten en personeelsuitval zullen dalen.Gebruik duurzam

e, schone energie via inkoop of eigen opwekking.

Intelligent vermarkten

Creëer een nieuwe m

arkt voor gebruikte grondstoffen, waardoor afval verdw

ijnt.O

verweeg het verkopen van de functie of het gebruik van je product, in plaats van het eigendom

ervan.Innoveer en verbeter daarm

ee je concurrentiepositie.

De w

ereld beter achterlaten dan we haar hebben aangetroffen

C2C-oplossingen stellen dat de mens als onderdeel van het systeem

de wereld verrijkt in plaats van verarm

t. C2C-oplossingen behouden of vergroten de diversiteit, voor m

ens en natuur.C2C-oplossingen kennen geen afw

enteling naar mens en m

ilieu; ook niet elders en in de toekomst.

Ecologie: ecologische meerw

aarde bieden

C2C-oplossingen sluiten de biologische kringloop: biologische materialen zijn afbreekbaar zonder m

ilieuschade. C2C-oplossingen sluiten de technologische kringloop: veilige m

aterialen kunnen veilig hergebruikt worden.

Economie: econom

ische meerw

aarde bieden

C2C-oplossingen zijn (in potentie) winstgevend: ze verlagen de kosten of verhogen de opbrengsten.

Sociaal: sociaal-culturele meerw

aarde bieden

C2C-oplossingen dragen bij aan rechtvaardigheid: tussen mensen en tussen generaties.

C2C-oplossingen bieden mensen een gezond leefklim

aat, bij de productie en bij gebruik van een product.C2C-oplossingen bieden plezier, in het w

erk en bij het gebruik van producten.

Winst boeken

C2C helpt producenten en producten waarde toe te voegen aan hun om

geving.C2C helpt anticiperen op de eindigheid van de voorraad van grond- en hulpstoffen.

C2C helpt om m

ensen bij duurzame ontw

ikkeling te betrekken door het positief te benaderen.

C2C helpt, doordat het open source is, ervaringen te delen en steeds betere oplossingen te vinden.C2C helpt om

kosten te besparen door slim te (her)ontw

erpen.C2C helpt om

de opbrengsten te verhogen, omdat het nieuw

e kansen biedt.

Verantwoord groeien

C2C helpt om te groeien en tegelijk verantw

oordelijkheid te nemen voor de w

ereld.C2C helpt om

te groeien en tegelijk verantwoordelijkheid te nem

en voor onszelf.

Welke vo

ord

elen bied

t C2C mijn

org

an

isatie?

de Cra

dle to

Crad

le kaa

rt

9006-c2c-+c2clogo.indd 131-03-2010 14:37:23

1

Een jaar geleden brachten we ons eerste magazine uit met de prikkelende titel: ‘This magazine is not Cradle to Cradle®’. De inhoud ging weliswaar volledig over Cradle to Cradle® maar de wijze waarop het was geproduceerd was nog niet volledig Cradle to Cradle®.We zaten toen nog in de eindfase van het analyseren van ingrediënten zoals papier, inkt en … de nietjes!

Maar het magazine dat u nu in handen heeft is het meest schone wat er te krijgen is. En daar zijn we enorm trots op. De gebruikte inkt is 100% veilig binnen de biologische cyclus van Cradle to Cradle® en bevat dus geen giftige stoffen en daarnaast hebben we het nieuwe Revive 50:50 FSC papier gebruikt. Dit innovatievef papier voldoet aan de allerhoogste milieu eisen die er op dit moment gesteld worden. Daarom mogen wij in samenspraak met EPEA op dergelijk schoon drukwerk het Cradle to Cradle® logo met bijbehorende tagline gebruiken. Voor de afwerking van ons magazine is een nieuwe, revolutionaire bindmethode gehanteerd: het duurzame Twistlock bindsysteem van kunstenaar Stef Geurtzen.

Wij willen met dit magazine een podium zijn voor Cradle to Cradle® in Nederland. Wat zijn de projecten, wie zijn de mensen en waarom doen ze het in hemelsnaam. Daarbij is het dan ook meteen ons verslag, de ontdekkingstocht van Knoops Eco Printing naar de groenste manier van drukken. Daarom hebben we het niet de “Michael” genoemd maar KE3P magazine. Equity, Ecology en Economy omdat wij meer willen dan dromen.

Knoops Eco Printing

KE3

P magazine, all about Cradle to Cradle®!

KE3P staat voor KEP tot de macht 3Equity, Ecology en Economy

Op de foto van achter naar voor,van links naar rechts.John Tostrams, Wessel BreeuwsmaMarc Geraeds en Reno Berretty

This product is printed according a Cradle to Cradle®

optimised printing process as conducted by Knoops Eco Printing B.V. in collaboration with EPEA Internationale Umweltforschung GmbH

Knoops Eco PrintingPostbus 7095900 AS Venlo

T 077-351 61 16F 077-354 98 11E info@eco-printing.nlW eco-printing.nl

2

COLOFON

UitgeverKnoops Eco Printing B.V.

RedactieadresDrukkerij Knoops B.V.Postbus 7095900 AS VenloT 077-351 61 16F 077-354 98 11E info@drukkerijknoops.nl

HoofdredactieMaurice Ambaumwww.ambaum.nl

RedactieEef de Groot-Haaze Cyrella Beckers

Vormgeving en drukKnoops Eco Printing B.V.

Oplage: 4500 exemplaren

Papier, Bührmann Ubbens:Revive 50:50 Silk (omslag 200 grams en binnenwerk 130 grams, Strookje 350 grams) wordt geproduceerd vol-gens strenge richtlijnen voor milieu-management die worden bevestigd in certificatie volgens ISO 14001 en EMAS richtlijnen. Revive 50:50 bestaat voor 50% uit recycled afval en 50% FSC Mixed sources. De pulp wordt gebleekt via een elementair choloorvrij proces (ECF). Het papier wordt geproduceerd door gebruik te maken van hydro- en thermische energie.

Foto cover:Copyright: Speskers Academy®

Ediyh Stenhuys

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

2

Inhoud46

8

11

12

101821

22

16

14Het WereldNatuurhuis van Apen-heul wordt Cradle to Cradle®

EPEA werkt aan open Cradle to Cradle® registerMichael Braungart is samen met William Mc-Donough de geestelijk vader van het Cradle to Cradle® principe. Michael Braungart heeft in 1987 de organisatie EPEA opgezet om de me-thodologie van Cradle to Cradle® wereldwijd te verspreiden voor nieuwe processen, producten en diensten. Hij heeft ook een certificeringsy-steem opgezet om bedrijven die Cradle to Crad-le® werken een bevestiging te geven. EPEA is echter steeds minder in staat om alle initiatieven te toetsen. Daarom zal in de toekomst de certifi-cering worden opengesteld. Dat betekent dat er een open Cradle to Cradle® register komt.

De wereld van morgenInternational Centre for Sustainable Excellence in Eindhoven

Almere bouwt duurzaam aan haar toekomstDe overheid besteedt ieder jaar meer dan 40 miljard euro aan goederen en diensten. Op dit moment worden deze euro’s nog niet altijd duurzaam uitgegeven, maar hierin gaat veran-dering komen. De rijksoverheid wil in 2010 al 100% duurzaam inkopen. De gemeenten stre-ven naar 75% in 2010 en vijf jaar later willen ook zij volledig duurzaam inkopen. De gemeen-te Almere zet zich in het bijzonder in om zich duurzaam te ontwikkelen.

Agentschap NL start Cradle toCradle® leercommunity Nederlandse bedrijven die met Cradle to Crad-le® bezig zijn, krijgen de kans om met andere bedrijven kennis en ideeën uit te wisselen. Agentschap NL (voorheen SenterNovem) heeft in opdracht van het Ministerie van Volkshuis-vesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) een leercommunity opgericht voor be-drijven die al bezig zijn met Cradle to Cradle®. Eind vorige jaar vond de startbijeenkomst in het ICSE in Eindhoven plaats, waarbij de betrokken bedrijven met elkaar bespraken wat de opzet en inhoud van deze community gaat worden.

‘Doe denken’ i.p.v. doemdenken!Oud Papier Binder maakt het verschil

Olympische Spelen volgensCradle to Cradle® principesOlympische Spelen zijn vooral interessant van-wege de hogere doelen die ermee kunnen wor-den bereikt. Steden die de Spelen mogen or-ganiseren, kiezen doorgaans voor één of twee hoofdthema’s. Thema’s die zowel voor de regio als vanuit internationaal perspectief zeer aan-sprekend zijn. Londen, in 2012 de organisator van het meest prestigieuze sportevenement ter wereld, heeft gekozen voor het thema ‘nieuwe perspectieven voor de jeugd’. Ook Nederland denkt na over thema’s voor haar bid voor de Olympische Spelen in 2028. Eén van de moge-lijke thema’s is Cradle to Cradle®.

Knoops Eco Printing voor hetgroenste drukwerkKnoops Eco Printing is een pionier. Het druk-werk van Knoops Eco Printing is het aller-schoonste wat op dit moment verkrijgbaar is. De inkt is 100% veilig binnen de biologische cyclus van Cradle to Cradle® er wordt uitslui-tend papier met een FSC-keurmerk gebruikt. Het enige magazine ter wereld over Cradle to Cradle® wordt door deze drukkerij uitgege-ven. Het magazine wordt gebonden door een unieke bindwijze. De drukkerij kijkt ook naar de mogelijkheden om op kunststof te drukken. De eerste resultaten, in samenwerking met Agfa, zijn zeer positief te noemen. ‘De kansen van de dag van morgen’ drijft de mensen van Knoops Eco Printing.

C2Cnieuws

BSH huishoudapparaten huurt eerste Cradle to Cradle® pandHet eerste pand van het Cradle to Cradle® bedrijvenpark in Hoofddorp is verhuurd. BSH huishoudapparaten B.V., met de topmerken Bosch, Siemens, Gaggenau, Neff en Solitaire, zal eind 2011 haar intrek nemen. Het pand is volledig ontworpen volgens het Cradle to Crad-le® principe.

Cradle to Cradle® geeft ‘boost’ aan onderzoek en onderwijsCradle to Cradle® staat niet alleen bij het be-drijfsleven en de overheid hoog op de agenda. Steeds meer hogescholen en universiteiten ge-ven het gedachtegoed een plek in hun onder-wijsprogramma’s en onderzoeken. Fontys Inter-nationale Hogeschool Economie in Venlo heeft een lector ‘Innovatiemanagement in Internatio-naal Perspectief’ aangesteld. Erasmus Universi-teit Rotterdam is gestart met de leerstoel ‘Cradle to Cradle® in relatie tot duurzame systeeminno-vaties en transities in theorie en praktijk’.

3

April13 april 2010Duurzaam inkopen loont!Van Lanschot Bankiers in Den Boschmeer informatie: www.cosbrabant.nl

13-15 april 2010 Duurzaam inkopen loont!Beatrixgebouw in Utrechtmeer informatie: www.cosutrecht.nl

14 april 2010 Basiscursus Duurzaam bouwenUtrechtmeer informatie: www.geoplan.nl

21 april 2010 Tweede Limburgse Dag van de Nieuwe EnergieOpen Universiteit in Heerlenmeer informatie: www.dagvandenieuweenergie.nl

22 april 2010 Dag van de Aarde / Earthday meer informatie: www.dagvandeaarde.nl

23-25 april 2010 Good! - De duurzame beursKust Bij Batavia in Lelystadmeer informatie: www.duurzaamdirect.nu/Good/good-lelystad

26 april 2010The Natural Step Training CourseICSE in Eindhovenmeer informatie: www.icse.nl

27 april 2010MVO volgens ISO 26000 - Inhoud, impact en implementatieUtrechtmeer informatie: www.iso26000scan.nl

27 april 2010 Duurzaam inkopen loont!ICSE in Eindhovenmeer informatie: www.cosbrabant.nl

28-29 april 2010 Congres Nederland Duurzaam 2010MECC in Maastrichtmeer informatie: www.nederlandduurzaam2010.nl

Mei17 mei 2010 Introductiecursus Cradle to Cradle®

Utrechtmeer informatie: www.geoplan.nl

19 mei 2010 Duurzaam inkopen loont!Theaterhotel in Almelomeer informatie: www.cosoverijssel.nl

19 mei 2010 Industrie en Milieu 2010 – easyFairsAhoy in Rotterdammeer informatie: www.easyfairs.com

25 mei 2010 MVO volgens ISO 26000 - Inhoud, impact en implementatieUtrechtmeer informatie: www.iso26000scan.nl

26-28 mei 2010 Amsterdam Global Conference on Sustai-nability and TransparencyRAI Elicium in Amsterdammeer informatie: www.amsterdamgriconference.org

27 mei 2010 Duurzaam inkopen loont! Evoluon in Eindhovenmeer informatie: www.cosbrabant.nl

27 mei 2010 Masterclass Duurzame gebiedsontwik-kelingRotterdammeer informatie: www.geoplan.nl

Juni1 juni 2010 Symposium Duurzaam Ondernemen en Cradle to Cradle®Martiniplaza in Groningenmeer informatie: events@office4life.nl 6 juni 2010 Duurzaam inkopen loont! Rotterdammeer informatie: www.coszuidholland.nl

22 juni 2010 SBR Duurzaamheidscongres 2010Rijtuigenloods in Amersfoortmeer informatie: www.sbr.nl/duurzaamheidsklasse

23 juni 2010 Duurzaam Inkopen loont!MECC in Maastrichtmeer informatie: www.coslimburg.nl

Agenda24

262830

32

33

Revolutionaire bindmethode voor drukwerkDit magazine kreeg bij de eerste editie de ti-tel ‘This magazine is not cradle to cradle’ mee. De inkt voldeed weliswaar aan de Cradle to Cradle® norm, maar nog steeds waren er niet-jes nodig om het papier bij elkaar te houden. Het magazine dat u nu in handen heeft, is het meest schoonste magazine wat er is te verkrij-gen, zonder nietjes of lijm. Maar mét een nieu-we, revolutionaire bindmethode: het Twistlock bindsysteem. Kunstenaar Stef Geurtzen is de geestesvader van het ontwerp en de ontwikke-ling van deze duurzame bindmethode.

Duurzaamheid levensvatbaar maken Hans Havers en Frans Aerdts vitaliseren Evoke

EuroCeramic blijft verduurzamenBedrijf ontwikkelt en produceert als enige in Nederland keramische rioolbuizen

Familiebedrijf Jalema wil vanzilver naar goudWereldwijd zijn er ongeveer 300 producten beloond met een Cradle to Cradle® certifica-tion. Deze certificering wordt toegekend door het bureau van Michael Braungart en William McDonough, de geestelijk vaders van Cradle to Cradle®. Vier van deze certificeringen zijn toegekend aan productgroepen van het Neder-landse familiebedrijf Jalema, één van de groot-ste producenten van professionele archiefsys-temen in Europa. Tot deze vier productgroepen behoren 53 verschillende producten en 145 kleurvarianten.

‘Niet leren over, maar leren van de natuur’Marieke van der Werf is adviseur duurzame ontwikkeling en programmamanager van het landelijk programmabureau natuur- en mili-eueducatie (NME), een interbestuurlijk pro-gramma van de ministeries van VROM, LNV en OCW. Haar ambitie is om Cradle to Cradle® een plaats te geven in de nieuwe inkleuring van het natuuronderwijs. “We moeten niet alleen leren over de natuur, naar leren van de natuur. Het gedachtegoed van Cradle to Cradle® leent zich daar uitstekend voor.”

Cradle to Cradle® principe toegepast op mensen’

4

Het W

ereldNatuurhuis van A

penheul wordt C

radle to Cradle

®

5

Het hoofdgebouw van het apenpark Apenheul barst uit zijn voegen. Aangezien Apenheul de duurzaamheidgedachte centraal stelt in zijn organisatie, stond het buiten kijf dat een nieuw gebouw zo duurzaam mogelijk moest worden. Het WereldNatuurhuis wordt dan ook duurzaam gebouwd en ingericht. Architectenbureau Rau, één van de experts in Nederland op het gebied van duurzaam bouwen, heeft het WereldNatuurhuis ontworpen. De inrichting van het nieuwe gebouw wordt zo veel mogelijk Cradle to Cradle® en het gebouw wordt CO2 neutraal. De verwachting is dat het WereldNatuurhuis in april 2010 wordt opgeleverd. Het WereldNatuurhuis biedt ook bedrijven mogelijkheden.

Zo is er een auditorium met een capaciteit van 300 zit-plaatsen. Naast de organisatie van Apenheul zal ook het Apeldoornse Centrum voor Natuur- en Milieueducatie in het WereldNatuurhuis worden gehuisvest. In het gebouw kun-nen scholen worden ontvangen voor programma’s onder meer over duurzaamheid en milieu. Dat duurzaamheid een belangrijke rol speelt binnen Apen-heul is ook voor de parkgasten duidelijk. Sinds oktober 2008 staat er in de Apenheul een bordenreeks, waarmee de bezoeker op een leuke manier bewust wordt gemaakt van het thema duurzaamheid. Vanzelfsprekend komt ook Cradle to Cradle® ter sprake.

Het WereldNatuurhuis van Apenheul wordt Cradle to Cradle®

6

EPEA werkt aan open Cradle to Cradle® register

Het certificeringproces van Cradle to Cradle® producten, processen en diensten is heel belangrijk voor bedrijven. Het is een bewijs en bevestiging van het daadwerkelijk toepas-sen van het Cradle to Cradle® principe. “Dit wordt steeds meer de eis van afnemers,” licht Michael Braungart toe. “Bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, waar grote kantoren-complexen veelal een certificering eisen van onder meer tapijtleveranciers. Een Cradle to Cradle® certificering blijft voor iedereen bereikbaar in de toekomst. Het certificering-systeem van EPEA is volgens mij het meest compleet, om-dat het materialen én aspecten van processen meeneemt. Wereldwijd kunnen alle bedrijven met Cradle to Cradle® initiatieven een certificering aanvragen. EPEA wil een deel van Cradle to Cradle®, dat kan worden gebruikt voor certifi-cering, overhandigen aan het Californian Cradle to Cradle® Institute. Zij gaat geen certificeringen uitgeven, maar zal de kwaliteit bewaken door innovaties te controleren op basis van de Cradle to Cradle® principes. Maar we moeten in ons achterhoofd houden dat het niet gaat om het bemachtigen van een certificaat. Het certificaat is slechts een gereed-schap waarmee je kunt bewijzen dat je Cradle to Cradle® werkt. Het certificeringsysteem reflecteert innovatie met haar vier levels van ‘basic’ tot ‘platinum’.”

Wetenschappelijk werkMichael Braungart verwacht dat er een open Cradle to Cradle® register gaat komen. Het is nog niet duidelijk wie dit register gaat ontwikkelen. Braungart: “Een open register

brengt implicaties met zich mee. Vertrouwelijke informatie van bedrijven mag natuurlijk niet openbaar gemaakt wor-den. Het is een uitdaging om Cradle to Cradle® initiatieven te publiceren om zo te komen tot een beter netwerk. EPEA gaat zich nu meer richten op het creëren van een brede we-tenschappelijke basis. De Erasmus Universiteit Rotterdam is al begonnen met het wetenschappelijk werk. Ik ben sinds anderhalf jaar professor aan deze universiteit. In die peri-ode zijn er meer dan 50 master- en promotieonderzoeken gedaan op het gebied van Cradle to Cradle®. Ook als het gaat om opleidingen zullen we sterk gaan uitbreiden. Het is belangrijk dat studenten leren over Cradle to Cradle®. Niet alleen in bouwkunde en design, maar ook in communicatie, psychologie, politicologie, enzovoorts. Cradle to Cradle® moet deel van het systeem worden.”

‘De Cradle to Cradle® certificering isuitsluitend geoormerkt voor innovaties’

Cradle to Cradle® wordt tegenwoordig veel gebruikt als marketinginstrument. Het is een bewijs van kwaliteit. Het Cradle to Cradle® logo heeft een grote bekendheid. “Ik ben blij om te zien dat steeds meer bedrijven kijken hoe ze Cradle to Cradle® kunnen implementeren in hun bedrijf. Iedereen met een Cradle to Cradle® innovatie mag een certificering aanvragen. Het komt nu al voor dat meerdere bedrijven in één branche met innovaties op het gebied van

Michael Braungart is samen met William McDonough de geestelijk vader van het Cradle to

Cradle® principe. Michael Braungart heeft in 1987 de organisatie EPEA opgezet om de metho-

dologie van Cradle to Cradle® wereldwijd te verspreiden voor nieuwe processen, producten

en diensten. Hij heeft ook een certificeringsysteem opgezet om bedrijven die Cradle to Cradle®

werken een bevestiging te geven. EPEA is echter steeds minder in staat om alle initiatieven

te toetsen. Daarom zal in de toekomst een deel van de certificering worden overgedragen

aan het Californian Cradle to Cradle® Institute. Zeer waarschijnlijk komt er een open Cradle to

Cradle® register.

7

Cradle to Cradle® komen. Zoals in de kantoormeubelen, waar Ahrend, Steelcase, Haworth en Herman Miller actief zijn met Cradle to Cradle® producten. Overigens moet je bedenken dat een certificering alleen van toepassing is op technologische innovaties en verbeteringen. Als we dit cri-terium niet zouden hanteren, is het mogelijk dat mensen een certificering voor hout of water zouden aanvragen. Dat is natuurlijk ook Cradle to Cradle®, maar geen innovatie. De certificering beloont bij voorkeur innovatieve oplossingen.”

‘Als de CO2-uitstoot in Nederland in één jaar met 20% gereduceerd zou worden, dan zou dit in één week teniet worden

gedaan door de uitstoot van China’

Cradle to Cradle® Master SchoolOok in de wetenschappelijke en onderwijswereld wordt Cradle to Cradle® opgepakt. “Ik heb vergevorderde plannen om hoogleraar te worden in Venlo. We zijn bezig met het vormen van een Cradle to Cradle® Industrial Design Master-programma. Dit is een samenwerking tussen de Universiteit van Twente en Fontys Venlo. In september 2010 gaan de eerste 50 studenten van start. Vooralsnog zal dit in Twente zijn, maar het wordt ondersteund vanuit Venlo. Mijn taak zal zijn om studenten te inspireren. Ik denk dat alle studenten moeten leren over Cradle to Cradle®. Door alle vakgebie-den heen. Dit zal geconcentreerd moeten worden in een Cradle to Cradle® Master School. Ik denk dat ik mijn hoog-leraarschap in Rotterdam goed met een hoogleraarschap in Venlo kan combineren.”

‘ Ik kan niet kiezen tussen de biologische of technologische kringloop, beide

kringlopen zijn even belangrijk’

Partnerschap met natuurNederland, en met name de provincie Limburg, vervult al enkele jaren een voorbeeld- en voortrekkersrol op het ge-bied van Cradle to Cradle®. “Ik zie Nederland als een blauw-druk voor andere landen. Landen zoals China kunnen zien hoe je Cradle to Cradle® kunt integreren in het systeem. Ik denk dat die rol juist bij Nederland ligt, omdat Nederlanders hebben geleerd van de natuur. Ze hebben een partner-schap gevormd met het water. Door krachten te bundelen, wordt het land beschermd tegen overstromingen. Helaas is Nederland te klein om met Cradle to Cradle® een wezenlijke bijdrage aan onze aarde te brengen. Als de CO2-uitstoot in Nederland in één jaar met 20% gereduceerd zou worden, dan zou dit in één week teniet worden gedaan door de uit-stoot van China. Maar China kijkt wel naar de vooruitgang die in Nederland wordt geboekt.”

Olympische SpelenCradle to Cradle® wordt door steeds meer bedrijven en or-ganisaties opgepakt. In de aanleg van het Olympisch Park in Londen worden de mogelijkheden van Cradle to Cradle® producten en processen voorzichtig verkend, beaamt Mi-chael Braungart. “We zijn door verschillende bouwbedrijven benaderd met betrekking tot Londen2012. Maar tot op dit moment heeft dit niet geleid tot een wezenlijke implemen-tatie van Cradle to Cradle®. Er wordt wel over gesproken, maar meer dan dat gebeurt er niet echt. Tot nu toe, tenmin-ste. Op zich jammer, want de Olympische Spelen bieden een geweldig platform om de wereld te motiveren om over Cradle to Cradle® te gaan nadenken.”

‘Het komt nu al voor dat meerdere bedrijven in één branche met innovaties op het gebied van

Cradle to Cradle® komen’

Duivels dilemmaTot slot leggen we Michael Braungart een duivels dilemma voor. Wat is volgens hem meer Cradle to Cradle®: hout, me-taal of plastic? En welke kringloop is beter: de biologische of de technologische? “Ik kan niet kiezen, beide kringlopen zijn even belangrijk en hebben interactie met elkaar. Hout is deel van de biologische cirkel, metaal van de technolo-gische. Plastic kan van beide cirkels deel uitmaken. DSM heeft een methode ontwikkeld om de kwaliteit van PET en Nylon constant te houden. Dus na gebruik kunnen deze plastics in dezelfde kwaliteit weer worden gebruikt. Dan zijn plastics deel van de technologische kringloop. Maar er worden ook afbreekbare plastics ontwikkeld. Dan maken ze deel uit van de biologische kringloop. Dus gelijkwaardige cirkels, als je het mij vraagt.”

8

International Centre for Sustainable Excellence in Eindhoven

De wereld van morgen

Het International Centre for Sustainable Excellence (ICSE) in Eindhoven is een fysieke ontmoetingsplek waar kennis over duurzaamheid kan worden gedeeld, koplopers hun ontwikkelingen kunnen tonen en nieuwe duurzame pro-ducten en diensten worden ontwikkeld. Op deze ontmoe-tingsplek kunnen consumenten, overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen terecht met hun ambities om met duurzame ontwikkeling aan de slag te gaan. De deelne-mers van het ICSE willen niet alleen samen werken aan de ontwikkeling van een duurzame samenleving, maar willen hun verworvenheden ook aan iedereen laten zien. Zodat men kan ervaren dat deze vorm van ontwikkeling niet alleen onontkoombaar is, maar dat het ook die winst oplevert die nodig is om onze samenleving en die van anderen over de wereld verder gestalte te geven.

Door duurzaam te handelen zorgen we er nu voor dat toekomstige bewoners van de aarde ook de mogelijkheid hebben om een gezond samenlevings- en welvaartsniveau na te streven. Dit betekent dat we respect moeten heb-ben voor anderen, andere leefwijzen, andere levenssoorten en dat we de aarde niet uitputten maar op een rechtvaar-dige en goede manier aan de volgende generaties nalaten. Duurzaam handelen moet een evenwicht zien te vinden tussen ecologische, economische en sociaal-maatschap-pelijke waarden en normen. Alle theorieën en toepassingen zoals Cradle to Cradle®, biomimicry, ecological footprint en the Natural Step, dragen bij aan de totstandkoming van een duurzame samenleving, naar het meest optimale evenwicht. Dat kan echter alleen maar worden bereikt als alle partijen daarin samenwerken. Het optimaliseren van die samenwerking door het verbinden van allerlei partijen is de kerncompetentie van het ICSE.

9

Het ICSE is gevestigd op de eerste etage van een industri-eel, internationaal icoon: de Philips lichttoren in Eindhoven. Deze locatie verbindt op juiste wijze het industrieel verleden met de industrie van de toekomst. De start van het ICSE in september 2009 was zeer succesvol. Na zes weken stond de teller al op 10.000 bezoekers. Dit waren zowel parti-culiere bezoekers als afgevaardigden van internationale bedrijven, organisaties en (kennis)instellingen uit Zweden, Duitsland, Zwitserland, VS, Engeland, België, Spanje en India. Het ICSE is sinds de opening een aantal bijzondere partnerschappen aangegaan met het Biomimicry Institute (VS) en The Natural Step (Zweden). Deze partnerschappen leiden tot een breder aanbod van kennis en diensten die bijdragen aan de duurzame ontwikkeling van een nieuwe op duurzaamheid gebaseerde markteconomie.

Het ICSE is optimaal ingericht om de ervaringen en ken-nis over duurzaamheid uit te wisselen. Zo staan er een au-ditorium en projectruimtes en kan er gebruik worden ge-maakt van volledig ingerichte werkplekken, een bibliotheek en datacentrum. Om kennis naar buiten te brengen, staat een tv-studio met filmcrew ter beschikking en kan gebruik worden gemaakt van de vele mogelijkheden om showca-ses op te zetten en aan de bezoekers te laten zien. Om jonge mensen te leren hoe met duurzaamheid kan worden omgegaan, staan een expositieruimte en projectruimtes ter beschikking. Om alles in goed banen te leiden en om de bezoekers de positieve grondhouding mee te geven die het gehele ICSE uitademt, is een speciale ontvangsthal inge-richt met aansprekende voorbeelden hoe het ook kan.

10

Almere is één van de snelst groeiende steden in Ne-derland. Om deze groei op een duurzame manier te kunnen realiseren, ontwikkelde Almere de ‘Almere principles.’ Dit zijn zeven basisvoorwaarden die zijn gebaseerd op de Cradle to Cradle® theorie van Wil-liam McDonough en Michael Braungart. Deze princi-pes zullen een inspiratie moeten worden voor ieder-een die met de verdere ontwikkeling en inrichting van de stad te maken heeft.

De praktijk“We nemen het principe van Cradle to Cradle® eigen-lijk met alles mee”, vertelt Moniek Lippens, inkoopad-viseur van de gemeente Almere. “Bij het inrichten van de stad, maar ook bijvoorbeeld bij beheersmaatrege-len zoals de verlichting. De Almere principles dragen hier aan bij, maar we hebben ook de intentieverkla-ring met de overheid getekend. Bij de inkoop probe-ren we zoveel mogelijk rekening te houden met het Cradle to Cradle® principe. Momenteel zie je ook dat de producenten het principe nog meer aanjagen dan de overheid. Dat vind ik een hele goede zaak. Het is alleen jammer dat die bedrijven hier nog niet altijd voor worden beloond. Ook lopen we soms wel tegen problemen aan. Het is als gemeente heel moeilijk om te controleren of je aanbesteding echt volgens het Cradle to Cradle® principe wordt uitgewerkt.” “In Almere zijn er nu, mede door de Almere principles, heel veel mensen met duurzaamheid bezig. Wel merk ik dat iedereen vaak op zijn of haar eigen terrein bezig is. In de intentieverklaring is al uitgesproken dat dit beter moet worden gebundeld. Als dit gaat lukken, biedt dat grote kansen voor de toekomst van de stad. Ik ben ook erg benieuwd hoe andere steden hiermee omgaan.”

De overheid besteedt ieder jaar meer dan 40 miljard euro aan goederen en diensten. Op dit moment worden deze euro’s nog niet altijd duurzaam uitgegeven, maar hierin gaat verande-ring komen. De rijksoverheid wil in 2010 al 100% duurzaam in-kopen. De gemeenten streven naar 75% in 2010 en vijf jaar later willen ook zij volledig duurzaam inkopen. De gemeente Al-mere zet zich in het bijzonder in om zich duurzaam te ontwikkelen.

Almere bouwt duurzaam aan haar toekomst

Almere principles

Koester diversiteit

Verbind plaats en context

Combineer stad en cultuur

Anticipeer op verandering

Blijf innoveren

Ontwerp gezonde systemen

Mensen maken de stad

11

Nederlandse bedrijven die met Cradle

to Cradle® bezig zijn, krijgen de kans om

met andere bedrijven kennis en ideeën

uit te wisselen. Agentschap NL (voorheen

SenterNovem) heeft in opdracht van het

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke

Ordening en Milieubeheer (VROM) een

leercommunity opgericht voor bedrijven

die al bezig zijn met Cradle to Cradle®. Op

29 oktober 2009 vond de startbijeenkomst

in het ICSE in Eindhoven plaats, waarbij de

betrokken bedrijven met elkaar bespraken

wat de opzet en inhoud van deze commu-

nity gaat worden.

Het Ministerie van VROM merkt dat veel bedrijven Cradle to Cradle® willen implementeren, maar dat ze dat niet al-leen kunnen. Om in deze toenemende behoefte aan con-tact tussen bedrijven te voorzien, heeft het Ministerie van VROM de hulp van Agentschap NL, het agentschap voor duurzaamheid en innovatie, ingeschakeld. Agentschap NL heeft ruime ervaring met het ontwikkelen en vormgeven van dergelijke programma’s.

NutecTijdens de startbijeenkomst is gekeken naar de leervragen die onder bedrijven leven. Wat willen ze weten en met el-kaar delen? Ook is besproken op welke manier de com-munity vormgegeven gaat worden. Aan het einde van de bijeenkomst konden bedrijven definitief aangeven of ze hier-aan willen deelnemen. Knoops Eco Printing, uitgever van het KE3P magazine all about Cradle to Cradle®, zal in ieder geval participeren. “Op de Nutec in 2008 hoorden we posi-tieve geluiden van de bedrijven om ons heen,” verduidelijkt John Tostrams van Knoops Eco Printing. “We zijn blij dat het Ministerie van VROM deze signalen heeft opgepakt en contact heeft gezocht met koplopende bedrijven. Wij ver-wachten veel van deze community. Het zijn allemaal bedrij-ven met dezelfde instelling als Knoops Eco Printing.”

ImplementatieIreen de Nijs en Anne-Marie Bor, beide adviseurs bij Agent-schap NL houden zich bezig met opzet en de ontwikkeling van deze leercommunity. Zij hebben aan Pierre Hupperts de opdracht gegeven de leercommunity te faciliteren. Hij is zo-wel op het onderwerp Cradle to Cradle® als het modereren van groepen zeer ervaren. “Het belangrijkste doel is om bedrijven te helpen met het im-plementeren en versnellen van Cradle to Cradle® initiatieven in hun organisatie. Een grote groep bedrijven in Nederland heeft aandacht voor duurzaam ondernemen en innoveren. Deze bedrijven zijn groot, middelgroot of klein. Ze zijn ook al bezig met Cradle to Cradle®. Ze omarmen dit principe en hebben al stappen gezet. De leercommunity geeft hen de kans om met andere bedrijven leervragen te bespreken, kennis en ideeën uit te wisselen en samen oplossingsrich-tingen te bedenken.”

Zie voor meer informatie over de ontwikkeling van deze leer-community de website van Agentschap NL: www.agentschapnl.nl/cradle-to-cradle

Agentschap NL start Cradle to Cradle®leercommunity

Almere bouwt duurzaam aan haar toekomst

12

'Doe denken' i.p.v. doemdenken!

Oud Papier Binder maakt het verschil

“Een goed idee, daar is kracht voor nodig,” vertelt een en-thousiaste Irmgard Kreuze, bedenkster van de OPB. “Drie krachten wel te verstaan. De eerste kracht is verbeel-dingskracht. Zie je het voor je? De tweede kracht is vorm-kracht. Welk probleem lost het op? Wordt de wereld er een beetje mooier op? De laatste kracht is daadkracht. Dat is de kracht wanneer mensen zich achter het idee gaan scha-ren. Broodnodig, anders gebeurt er helemaal niks. De Oud Papier Binder heeft deze drie krachten in zich!”

People Planet Profit“Passie voor maatschappelijk verantwoord ondernemen is het hart van mijn persoonlijk ondernemerschap. People, Planet, Profit zijn bij mij geen holle begrippen, ik werk en leef er naar. Simpele duurzaamheidsinitiatieven zoals de Oud Papier Binder, met concrete voordelen voor consumenten, bedrijfsleven en de overheid, dragen bij aan het besef dat we zelf keuzes kunnen maken en een steentje kunnen bij-dragen.” “OoPéBé Concept werkt samen met Knoops Eco Printing. Knoops Eco Printing past een natuurzuiver en transparant drukprocedé toe. Dat juich ik zeer toe. Het is een extra toe-gevoegde waarde voor de OPB.”

Groen en geel “Zoals veel problemen is de OPB geboren uit ergernis. Ie-dereen maakt het wel eens mee. Geen fatsoenlijke doos te krijgen en de berg kranten, tijdschriften en foldertjes wordt alsmaar groter. Kan dat nou niet anders, dacht ik. Zo is het idee voor de OPB ontstaan. Vervolgens vraag je je af, waarom bestaat er nog niet een makkelijke, milieuvriende-lijke manier om oud papier op te halen?”

Doen!“Om de OPB vervolgens in de markt te zetten, dat is een hele klus. Maar alleen van dromen wordt de wereld niet be-ter. Ik heb er met mijn team de schouders ondergezet en

ben aan de slag gegaan. Dit resulteerde in een pilot in de wijk Hoogvonderen, een gevarieerde wijk in de gemeente Roermond. De resultaten zijn goed en de reacties van de mensen uit de wijk zijn bijzonder positief. Ook krijg ik veel steun van ervaren Cradle to Cradle® ondernemers, zoals Van Houtum Papier uit Swalmen en Knoops Eco Printing uit Venlo. Vanuit de politiek krijg ik veel bijval van de Roer-mondse wethouders Gerard IJf en Jos van Rey, de Venlose wethouder Marc Verheijen en gedeputeerde Bert Kersten van de Provincie Limburg.”

“We leven in een roerige tijd. De OPB lost de klimaatpro-blematiek in zijn eentje niet op. Wel draagt het een steentje bij. Niet alleen wordt er aanzienlijk meer papier opgehaald, waardoor er minder in de verbrandingsovens komt van het restafval, ook laat de OPB heel goed zien dat je wel degelijk zelf iets kunt bijdragen aan een beter milieu.”

"Je ziet dat het werkt! De OPB geeft burgers een extra mogelijkheid om han-dig, schoon en effectief, oud papier in te

zamelen. Van Houtum Papier ondersteunt dit initiatief van harte!"

Henk Van Houtum

Klimaattop Kopenhagen “Het is uiterst teleurstellend wat er uit de klimaattop in Ko-penhagen is gekomen. Ik krijg het mijn dochtertje van 11 niet meer uitgelegd. Alsof we in de luxe positie verkeren om rustig achterover te leunen en volgend jaar opnieuw te gaan denken hoe we het probleem kunnen oplossen. We moe-ten niet alleen denken, we moeten ook handelen. Dingen doen! Er moet een cultuuromslag komen bij de mensen. Alleen als dat gebeurt, dan komen we tot duurzame oplos-singen.”

De OPB (Oud Papier Binder) is ‘de paperclip’ in de wereld van de duurzaamheid. Doeltref-fend én eenvoudig. Het laat zien dat recycling en maatschappelijk verantwoord onderne-men ook heel erg simpel kan. Een stevige bak van gerecycled kunststof, twee biologisch afbreekbare papieren touwtjes en een kartonnen plaatje. Dat is alles. Hiermee wordt de berg oud papier die bij elk gezin maandelijks ontstaat makkelijk en effectief gebundeld.

13

"Duurzaamheidsconcept Cradle to Cradle® verbindt en opent deuren."

Marc Geraeds, directeur Knoops Eco Printing, Venlo

Communicatiemiddel: OPB + www.bettergreen.nl“Laat daar nou de tweede, grote kracht van de OPB in zitten. De OPB verbindt meer dan alleen papier. Het kar-tonnetje wordt een informatiedrager met ruimte voor duur-zame adverteerders. In de nabije toekomst wordt er ook een website aangekoppeld. Op www.bettergreen.nl staan dezelfde groene adverteerders. Hier hebben ze ruimte om hun groene boodschap uit te dragen. Dat kan informatie zijn, maar ook aanbiedingen. Het zorgt voor bewustwor-ding Оn groene besparingen.”

“We zijn nu in gesprek met een aantal gemeentes. De pa-pierbinder is pas echt effectief als er op grotere schaal ge-bruik van wordt gemaakt,” betoogt Irmgard Kreuze fana-tiek. “De pilot in Roermond krijgt een vervolg. De stap van pilot naar gemeentebeleid lijkt misschien groot, maar toch moet die genomen worden. Je kunt niet over een grote kloof stappen in kleine pasjes.”

Van groen praten naar groen doen “Veel gemeentes praten heel veel over duurzaamheid. Een paar koplopers koppelen aan deze visie ook daadkracht. Beter beleid, betere communicatie, betere educatie. Ook zijn we rondom de OPB een lesbrief aan het samenstellen voor het basisonderwijs. Je kunt niet vroeg genoeg begin-nen met bewustwording. Het laat het nut van recyclen en duurzaam ondernemen heel goed zien. Zeven OPB’s red-den een boom. Wanneer een middelgrote stad overgaat naar een slimmere manier van oud papier ophalen, dan be-spaart dit miljoenen kilo’s C02 uitstoot. Maar bovenal laat het zijn ambities zien. Het voegt de daad bij het woord.”

2010“2010 wordt het jaar van de ommekeer. Met de OPB wil-len we duurzame initiatieven bundelen. We willen duurzame ondernemers samenbrengen. Gemeentes de mogelijkheid bieden om een signaal af te geven naar hun burgers. Het

is een investering die zich op den duur terug betaalt. De papieropbrengsten zijn hoger en de kosten van de verbran-ding van het restafval zijn beduidend lager. Kopenhagen heeft ons één ding geleerd. Er moet nog heel veel gecom-municeerd worden door de overheden om de cultuurom-slag te maken. De meest effectieve communicatie is de daad bij het woord voegen.”

Tell me, and I will forget. Show me, and I may remember. Involve me, and I will

understand - Confucius

“Mag ik nog even reclame voor OoPéBé Concept maken,” vraagt Irmgard Kreuze lachend. “Gemeentes die interesse hebben in de uitkomsten van het consumentenonderzoek uit Hoogvonderen, kunnen mij bellen: 06-10491779 of mai-len naar info@oopebeconcept.nl.”

Van links naar rechts,

Marc Geraeds,

Irmgard Kreuze en

John Tostrams.

- 7 OPB’s redden 1 boom - Bijna een kwart van alle afval bestaat uit

papier en karton. - Als bijvoorbeeld een stad als Roermond

met 54.000 inwoners, 10% meer oud pa-pier inzamelt, levert dit een reductie op van 803.000 kg CO2 t.o.v. van verbranding. Dit is vergelijkbaar met de vermeden CO2 uitstoot van zo’n 4 miljoen autokilometers oftewel 1.285.000 kWh elektriciteitsverbruik. (bron kengetallen: Senternovem 2009)

- Als bijvoorbeeld een stad als Roermond

met 54.000 inwoners, 10% meer oud papier inzamelt, levert dit een kapvermindering van zo’n 5700 bomen op.

14

Olympische Spelen zijn vooral interessant vanwege de hogere doelen die ermee kunnen worden bereikt.

Steden die de Spelen mogen organiseren, kiezen doorgaans voor één of twee hoofdthema’s. Thema’s

die zowel voor de regio als vanuit internationaal perspectief zeer aansprekend zijn. Londen, in 2012

de organisator van het meest prestigieuze sportevenement ter wereld, heeft gekozen voor het thema

‘nieuwe perspectieven voor de jeugd’. Ook Nederland denkt na over thema’s voor haar bid voor de

Olympische Spelen in 2028. Eén van de mogelijke thema’s is Cradle to Cradle®.

Olympische Spelenvolgens Cradle to

Cradle® pr inc ipes?

15

London2012 kiest meer en meer voor hoofdaannemers en onderaannemers die duurzaam kunnen ontwikkelen en bouwen. Het Olympisch stadion van 2012 zal bijvoorbeeld grotendeels verplaatsbaar zijn. Doel is om een nieuwe eco-logische standaard te zetten voor toekomstige Olympische Spelen.Het ontwerp voor het Olympisch stadion is grotendeels recyclebaar. “London2012 is ontworpen om anders te zijn met het gebruik van tijdelijke infrastructuur om de Spelen een duurzame nalatenschap te geven”, is de uitleg van het Londense organisatiecomité.

In het stadion zal gebruik worden gemaakt van materialen als hennep en oude schepen. Het stadion zal 25.000 vaste zitplaatsen bieden met nog eens 55.000 losse zitplaatsen in een tijdelijke constructie. Zodra de Spelen voorbij zijn, wor-den de tijdelijke stoelen verwijderd en kunnen ze worden hergebruikt bij de Spelen van 2016, die in Rio de Janeiro worden gehouden. Het Olympisch stadion zal een open-bare ruimte worden.

Londen denkt ook op andere gebieden na hoe duurzaam-heid kan worden geïntegreerd in de Olympische Spelen. Een samenwerkingsverband onder leiding van brandstof-celontwikkelaar Intelligent Energy, samen met ondermeer Lotus Engineering Ltd en LTI (London Taxis International), gaat klassieke Engelse taxi’s op waterstof produceren. De bedoeling is dat er tijdens de Olympische Spelen van 2012 vijftig tot honderd van deze waterstoftaxi’s in Londen rijden.

Nederland denkt er over na om de Olympische Spelen van 2028 in te kleuren met het thema ‘Duurzame Spelen’, waarbij het accent komt te liggen op de duurzame ontwik-keling van de regio. De Spelen kunnen CO2 neutraal of zelfs volgens de Cradle to Cradle® principes worden geor-ganiseerd, waarbij bijvoorbeeld Amsterdam als hoofdstad van de Olympische Spelen in Nederland optimaal gebruik maakt van de innovatieve kracht van de regio. Ook zouden oplossingen voor de gevolgen van klimaatverandering en de stijgende waterspiegel bij dit thema worden betrokken.

Londen: Olympische trots? Stratford is de eindbestemming van de Jubilee Line, één van de veertien lijnen van het immense ondergrondse netwerk in Londen. Een station zoals vele in de Britse hoofdstad. Een stipje in het grauwe oosten van de stad, een wijk zonder grote naam, zelden bezongen. Je moét een reden hebben om op deze plek uit te komen. De komende jaren zullen miljoenen reizigers uit de hele wereld reden hebben om in Stratford uit te stappen. Stratford zal immers de hoofdlocatie van de Olympische Zomerspelen 2012 zijn.Die zondagochtend wordt er ook een hardloopwedstrijd in Stratford gehouden. Ter ere van de Spelen. Deelnemers kun-nen 10 kilometer hollen door het Olympisch Park in aan-bouw. Wie verwacht dat Stratford de deelnemers en de toe-schouwers met een warm Olympisch gevoel begroet, komt bedrogen uit. Op het station zelf is er niets dat de reiziger attendeert op het grootste sportevenement ter wereld. Bui-ten bij het station staat een vergeelde boog met een tijds-aanduiding. Ooit stonden hier ook de Olympische ringen met de toevoeging London 2012. Door invloeden van het weer zijn nog slechts flarden van de ringen en tekst te zien. Als we enkele ordebewakers in gele hesjes op het stationsplein vragen waar het Olympisch Park wordt gebouwd, valt er een lange stilte. Ze weten het niet, tot hun eigen schaamte. Een atlete aan de wedstrijd kan ons helpen. Ze wijst naar weste-lijke richting. Daar ergens, waar al die kranen de skyline domineren. We moeten de weg blijven volgen. Na een paar honderd meter wandelen, worden we voor het eerst geconfronteerd met iets dat Olympisch is. Een naam-bordje met de tekst Olympic Park, Gate 9, Carpenters Road stuurt ons naar rechts. We wandelen zo een typische Engel-se arbeiderswijk in. Kleine, lage huisjes met verwaarloosde voortuintjes. Geen opsmuk, achterstallig onderhoud, vettige, grijze gordijnen. En bijna allemaal met gele posters voor de ramen. De tekst ‘Our community, killed by the Olympics!’ schreeuwt ons van ieder huis toe. Bij de streng beveiligde Gate 9 worden we door onverbiddelijke bewakers wegge-stuurd. Geen toegang, geen foto’s toegestaan, wegwezen. Ze hebben wel een tip voor ons, als we iets van het Olym-pisch Park willen zien. Blijf de hoofdweg volgen en sla de Greenway in.We stappen stevig door en na enkele minuten zien we de boog met Greenway. De weg slingert door het Olympisch Park in aanbouw. Voor ons doemt het skelet van het reus-achtige Olympisch stadion op. De tweede ring is al in aan-bouw. Links en rechts op het uitgestrekte bouwterrein staan kreten wat er moet komen. De contouren van het zwembad staan al uitgetekend. Maar vreemd genoeg straalt de hele omgeving in niets trots op de Olympische Spelen uit. Geen grote reclameborden, geen infostand, geen aanduidingen, geen ringen. Alleen maar tientallen kranen in een bouwput, een grauwe achterstandswijk, legio argwanende bewakers en overal gele protestposters. En twee Nederlanders die ver-baasd om zich heen kijken.

Maurice Ambaum

16

Knoops Eco Printing voor het groenste drukwerk

Knoops Eco

Printing voor

het groenste

d r u k w e r k

17

Knoops Eco

Printing voor

het groenste

d r u k w e r k

Knoops Eco Printing is een pionier. Het drukwerk van Knoops Eco Printing is het allerschoonste wat op dit moment verkrijgbaar is. De inkt is 100% vei-lig binnen de biologische cyclus van Cradle to Cradle® er wordt uitsluitend papier met een FSC-keurmerk gebruikt. Het enige magazine ter wereld over Cradle to Cradle® wordt door deze drukkerij uitgegeven. Het magazine wordt gebonden door een unieke bindwijze. De drukkerij kijkt ook naar de moge-lijkheden om op kunststof te drukken. De eerste resultaten, in samenwerking met Agfa, zijn zeer positief te noemen. ‘De kansen van de dag van morgen’ drijft de mensen van Knoops Eco Printing.

Knoops Eco Printing produceert op dit moment het schoonst mogelijke drukwerk. Marc Geraeds: “Onze ink-ten bevatten geen giftige stoffen en we gebruiken alleen het zuiverste papier met een FSC-keurmerk. Daarom mogen we op diverse drukwerken het Cradle to Cradle®

logo en de tagline van EPEA gebruiken. Wel kijken we al met de papierindustrie naar mogelijkheden voor een nog schoner papierproduct. En dit magazine bevat zelfs geen nietje of lijm meer. Ook dat is vernieuwend.”

Uniek zijn“Wij willen uniek zijn,” zegt John Tostrams, die enkele ja-ren geleden met zijn plannen voor een groene drukkerij aanklopte bij Marc Geraeds. “Zo zijn we de enige drukkerij met echt schone inkt die geen giftige stoffen bevat. Dat is best bijzonder, als je bedenkt dat er circa 2500 drukkerijen in Nederland zijn. Voorheen gebruikten we al biologische inkt, maar deze inkt bleek niet te voldoen aan het Cradle to Cradle® principe. Hier kwamen we achter, nadat we zelf onderzoek hebben verricht. Dat is een grote doorbraak geweest in onze zoektocht naar een groen product en productieproces. Inkt is onmisbaar voor drukwerk. Papier krijgt pas waarde als je er iets opsmeert. We zoeken con-tinu naar nieuwe kansen om ons te onderscheiden van andere drukkers. Hierdoor overstijgt Knoops Eco Prin-ting grenzen en komen er orders binnen vanuit diverse hoeken waarvan we het niet hadden verwacht. Het opent dus deuren. Toch hopen we dat potentiële klanten onze ideeën nog meer omarmen. Het Cradle to Cradle® prin-cipe kan alleen tot wasdom komen als veel mensen er achter staan.”

Biologisch afbreekbaarCradle to Cradle® is sterk verankerd binnen Knoops Eco Printing. Niet alleen het drukwerk is duurzaam. Marc Ge-raeds leeft het Cradle to Cradle® principe op zoveel mo-gelijk vlakken na. “Alle stappen die in de toekomst worden gezet, worden getoetst op het duurzaamheidprincipe. Als we ooit verhuizen naar een nieuw pand, zal dit zoveel mo-gelijk Cradle to Cradle® moeten zijn. Dit zie je ook terug in ons interieur. Al het meubilair is van duurzame fabrikant

Herman Miller. Ook onder medewerkers wordt het en-thousiasme over Cradle to Cradle® gedragen. Er worden uitsluitend Fair Trade producten gebruikt, we zijn zuinig met water en er komt groene energie uit de stopcontac-ten. Zelfs het verpakkingsmateriaal van dit magazine is op maïsbasis en daardoor biologisch afbreekbaar.” Nek uitstekenZoals bij ieder commercieel product hangt het succes af van de vraag naar het product. Marc Geraeds ziet dat overheidsinstanties binnen en buiten de regio in toe-nemende mate bewust kiezen voor het drukwerk van Knoops Eco Printing. “Toch hoor ik nog te vaak onderne-mers die zeggen: ‘ik blijf gewoon bij mijn eigen drukker’. Tegen die ondernemers zou ik willen zeggen: duurzaam-heid doe je niet alleen en dat komt niet vanzelf, daarin moet je worden gesteund. Wij steken onze nek uit om iets te kunnen doen voor onze aardbol. Ik denk dat die be-wustwording nog verder moet groeien. De overheid is hier verder in, dit zie je terug in de aanbestedingen van druk-werk waarbij extra punten worden gescoord met schoon duurzaam drukwerk. Stappen durven zettenJohn Tostrams is blij met de regio waarin de drukkerij is gevestigd. “De Floriade is een echte aantrekker van ini-tiatieven in de regio. We verwachten dat de Floriade de komende jaren meer Cradle to Cradle® partners om zich heen verzamelt en dat wij dan nog sterker in beeld komen. De gemeente Venlo en Provincie Limburg kiezen steeds vaker voor ons schoon en groen drukwerk. Je merkt dat partijen in deze regio achter ons product en productie-proces staan. Zij weten dat groen drukwerk niet ten koste gaat van de kwaliteit en dat het niet duurder hoeft te zijn. Het blijft nog te vaak bij praten over duurzaamheid: je moet stappen durven te zetten. Bedrijven en organisaties die meer willen weten over ons groene drukwerk, kunnen altijd bij ons terecht. We geven graag toelichting op onze producten en helpen bij het zoeken naar oplossingen op maat.”

18

C2Cn ieuwsFriese ReBicyc le vervu i l t n ie tsCradle to Cradle® gaat deze fiets niet ver genoeg. Rubber is ook uit den boze voor de ReBicycle fiets en alle materialen worden lokaal geproduceerd. Opvallend is dat hij ook alleen lokaal verkocht wordt: de afzetmarkt is beperkt tot Friesland. Student Industrieel Ontwerp Arno Scheepens ontwikkelde in opdracht van het Cartesius Instituut een honderd procent duurzame fiets. Geen rubberen banden, want rubber groeit niet in Friesland. En ook geen stalen lagers. Arno Scheepens beschrijft zijn fiets als een soort ecosysteem. Hoe zit dat? Een Fries die wil fietsen, betaalt een lidmaatschap waarmee hij kan fietsen tot de fiets op is. Een jaar of vijf is de schatting. Daarna krijgt hij een nieuwe fiets.

Duurzaam k l impark in A lkmaarSamen met het Sportbedrijf van de gemeente Alkmaar heeft Action Equipment & Services (AES) een duurzaam klimpark ontwikkeld en gerealiseerd. Met een klimtoren van 20 meter hoog, twee tokkelbanen van 120 meter lengte, een ‘freefall’-sprong van 16 meter hoogte en vier parkoersen voor jong en oud op verschillende hoogtes (tot 16 meter) zet dit klimpark de nieuwe standaard in Europa. Het klimpark is gebouwd met natuurlijke materialen en met respect voor de ecologische omgeving. Binnen de huidige trends en ontwikkelingen op het gebied van natuurrecreatie en vrije tijd staat een duurzaam klimpark volop in de belang-stelling. Een klimpark is bij uitstek geschikt als aanvulling op bestaande toeristische- en recreatieve voorzieningen. Eerder realiseerde AES in samenwerking met Exponent een duurzaam klimpark in Heino. Op de rol staan de bouw van een groot klimpark in Haarlem (Veerplas) en een klimpark in Amersfoort (Bosbad).

Vlaanderen vo lg t groen be le idDe Vlaamse regering wil de bestaande overheidsinstrumenten heroriënteren om een vergroening van de economie te realiseren. Bedrijven die eco-efficiëntiescans uitvoeren of investeren om hun energie- en materiaalgebruik te verbeteren - en daarbij verder gaan dan wat wettelijk is verplicht - kunnen daarvoor goedkope leningen krijgen bij het Groen Investe-ringsfonds. Daarnaast wil de regering Cradle to Cradle® stimuleren en via eco-innovatie de druk op het milieu doen dalen en meer groene jobs creëren. Ze wil bij het duurzaam materialenbeleid een voorbeeldfunctie vervullen door de Cradle to Cradle®-principes toe te passen en zal partnerships afsluiten met lokale besturen, instellingen en bedrijven die mee deze voorbeeldfunctie willen vervullen.

Nederlandse toeristische branche gaat voor groenHet grootste inkoopnetwerk in de Nederlandse toeristische branche, Xandrion, gaat duurzame inkoop stimuleren bij haar aangesloten hotel-restaurants, conferentieoorden, partycentra, recreatieparken, jachthavens, sauna’s en sportaccommo-daties. Xandrion heeft daartoe een samenwerkingsovereenkomst getekend met Stichting KMVK, die de keurmerken Green Key en Blauwe Vlag uitgeeft. Marco Witschge (Managing Partner Xandrion): “Veel ondernemers in onze branche willen graag met duurzaamheid in hun bedrijf aan de slag, maar hebben geen zin om steeds het wiel opnieuw uit te vinden. Onze aangesloten 975 bedrijven waren al gewend om via ons interactieve netwerk inkoopkennis en -ervaringen met elkaar uit te wisselen. Nu gaan we dat dus ook specifiek voor duurzame inkoop doen. In nauwe samenwerking met de keurmeesters van Green Key en Blauwe Vlag ontwikkelen we daarbij een duurzaam inkoopprogramma voor onze leden met veel handige inkooptips, inspirerende themabijeenkomsten en natuurlijk collectieve inkoopvoordelen.”

19

C2Cn ieuwsDuurzame bedr i j fsk led ing in de spot l ightsOp de Dag van de Duurzaamheid organiseerde de provincie Gelderland samen met Awearness Fair Fashion Events een modeshow voor duurzame bedrijfskleding. Kleding, zowel bedrijfskleding als consumentenkleding, wordt veelal onder zeer slechte sociale omstandigheden geproduceerd en reguliere kledingproductie pleegt een grote aanslag op ons milieu. Nieuw overheidsbeleid voorziet erin dat per 2010 alle overheden volledig of gedeeltelijk duurzaam moeten inkopen. Dat geldt dus ook voor bedrijfskleding. Iedere onderneming die kleding levert aan overheden moet straks kun-nen aantonen dat deze kleding duurzaam is geproduceerd.

Websi te geef t k i jk je in de gereedschapsk is tvan energ ieadv iseursDe website www.energiewinsten.nl geeft een overzicht van ideeën voor energiebesparing in bedrijven en kantoren, die standaard door veel energieadviseurs worden gebruikt. De ideeën zijn gerangschikt naar terugverdientijd. Zo zijn er op de functioneel ingerichte site ideeën te vinden met een terugverdientijd van nul jaar, dus die zich direct terugverdienen. De site geeft verder informatie over energiebesparing bij verhuizing of nieuwbouw, besparingsplannen, factuurcontrole en subsidies. Ondernemers die zelf energie willen winnen uit zon, wind of eigen reststoffen kunnen ook op de site terecht voor informatie.

Roya l Haskon ing omarmt Crad le to Crad le ®Michael Braungart gaat 50 professionals binnen Royal Haskoning trainen in het Cradle to Cradle® denken. De Royal Cradle bestaat uit professionals van binnen en buiten Royal Haskoning op het gebied van milieu, infrastructuur, gebou-wen en installaties, stedelijke omgeving, energie, afval, water en bodem. Gedurende een half jaar worden zij intensief getraind door prof. dr. Michael Braungart en prof. ir. Peter Luscuere (Royal Haskoning), om vervolgens in projecten in hun eigen vakgebied hier concrete invulling aan te geven.

Mi l ieu en duurzaamheid cent raa l in groene sectorDe Cradle to Cradle® filosofie is sterk in opkomst in de groene sector. Recessie of geen recessie, milieu en duurzaam-heid staan centraal bij hoveniers en groenvoorzieners. Dit blijkt uit het Marketingrapport Hoveniers en groenvoorzieners 2009 van Van Es Marketing Services. Hoveniers en groenvoorzieners verwachten 2010 onder meer een toename van de vraag naar duurzame en natuurvriendelijke producten.

Recycling gaat strijd aan met verbranding De Tweede Kamer wil af van de verbranding van afval. Hergebruik, dat moet het worden. Zo bleek uit de behandeling van het nieuwe Landelijk Afvalbeheerplan. De afvalverwerkende industrie staat steeds kritischer ten opzichte van ver-branding. Ook binnen de Van Gansewinkel Groep zijn deze geluiden te horen. Het bedrijf gaat de komende jaren meer hergebruiken, met als hoofddoel om grondstoffen te behouden. Om dit te bereiken, werkt de afvalverwerker samen met Michael Braungart.

20

C2Cn ieuws Nieuwe wereldwijde duurzaamheids community op internetClimatarians heeft als doel een wereldwijde community annex zoekmachine te worden op het gebied van duurzaamheid. Climatarians is voor zowel bedrijven en organisaties als voor particulieren bedoeld en in de meeste gevallen helemaal gratis. Via de website www.climatarians.org kunnen consumenten zich registreren en een weblog of een groep beginnen en andere mensen hiervoor uitnodigen. Ook kunnen zij banen, workshops en congressen bezoeken en discussiëren op het forum.

Boekje over afvalmanagement om kosten in het bedrijf te sparen Afvalmanager.nl heeft het boekje ‘Afvalmanagement, Kostenbesparing op afval in uw bedrijf’ uitgebracht. Dit boekje laat zien welke kostenbesparing nog uit het bedrijfsafval te winnen is dankzij afvalmanagement. Het is gratis te downloaden op de site www.afvalmanager.nl. Het boekje gaat niet alleen in op preventie en recycling van afval in een bedrijf. Ook laat het zien dat afval laten afvoeren (duurzaam) inkopen is, en dat door afvalpreventie en -recycling een bedrijf een bijdrage kan leveren aan klimaatverandering.

Zink erkend als duurzaam materiaal Rheinzink, fabrikant van titaanzink voor de bouw, heeft als eerste metaalfabrikant ter wereld een Cradle to Cradle® ‘silver’ certificering ontvangen. Het bedrijf is blij met de erkenning van zink als duurzaam materiaal. Algemeen directeur Dick Went-zel: “De Cradle to Cradle®-certificering onderstreept ons pleidooi voor de erkenning van zink als duurzaam bouwmateriaal. Uit onderzoek van TNO blijkt dat onze dakgoten bijvoorbeeld minimaal 75 jaar meegaan. Hierna kan de goot in zijn geheel worden omgesmolten en weer 75 jaar dienst doen als dakgoot.” Momenteel loopt er een pilot vanuit het ministerie van VROM met Michael Braungart, waarin wordt gekeken of het product zink in het algemeen past in het duurzaamheidbeleid van de overheid.

Aveda krijgt officiële Cradle to Cradle® erkenning Het cosmeticaconcern Aveda heeft voor zeven van haar producten een ‘gold’ Cradle to Cradle®-certificering in de wacht gesleept. De erkenning is uitgegeven door Cradle to Cradle® design consultancy McDonough Braungart Design Chemistry. Aveda: “Het feit dat wij het eerste cosmeticabedrijf zijn met een officiële erkenning door Cradle to Cradle® plaatst Aveda in de voorhoede van de volgende generatie van intelligent design: niet alleen in onze industrie, maar in alle industrieën die op zoek zijn naar methoden om duurzaam te produceren. Het toont ook aan dat ambitieuze, milieugerelateerde doelstellingen volledig verenigbaar zijn met bedrijfsgroei en winstgevendheid.”

Hernieuwbaar en afbreekbaar EPS Moederbedrijf Synbra van Isobouw heeft in samenwerking met de Universiteit Wageningen afbreekbaar piepschuim ont-wikkeld. Het schuim wordt gemaakt van polymelkzuur dat wordt gewonnen uit rietsuikerstengels. Isobouw gaat dakpane-len ontwikkelen met het biologisch afbreekbaar piepschuim. De bouwfysische eigenschappen zijn volgens de isolatiepro-ducent identiek aan die van het reguliere EPS op basis van aardolie. Het is even stootvast, even sterk, neemt geen water op en het isoleert net zo goed. Het wordt ook met precies dezelfde machines en vormen verwerkt.

21

William McDonough, medebedenker van het Cradle to Cradle® principe, is de architect van het nieuwe pand van BSH huishoudapparaten. Bovendien ver-zorgt hij het stedenbouwkundig plan van Park 20|20, het Cradle to Cradle® bedrijvenpark in Hoofddorp. Bij het ontwerpen van dit pand heeft hij niet alleen vol-ledig volgens het Cradle to Cradle® concept gewerkt, hij heeft ook nog eens voor een opvallende inrichting gekozen. Het pand kent liefst vijf verschillende show-rooms voor de apparaten van de vijf verschillende merken. En de werkplekken voor de 450 werknemers van BSH huishoudapparaten worden zo ingericht, dat er altijd en overal kan worden gewerkt. Niet alleen vanuit een goed bureau, maar zelfs vanuit een fijne fauteuil.

BedrijfsfilosofieBSH huishoudapparaten hecht aan duurzaamheid. De internationale BSH organisatie in Duitsland won in 2008 al de felbegeerde ‘Sustainability Award’. Een teken en erkenning dat ze haar economische succes uitstekend combineert met maatschappelijk verant-woord ondernemen en dat het bedrijf haar duurzame

activiteiten gebruikt om verdere groei te bewerkstel-ligen. De verhuizing naar Park 20|20 past dan ook uitstekend in de bedrijfsfilosofie van BSH huishoud-apparaten.

Park 20|20Park 20|20 is een volledig Cradle to Cradle® bedrij-venpark, dat in Hoofddorp gebouwd gaat worden. De ontwikkelaars willen 92.000 m2 kantoorruimte, een hotel van 30.000 m2, 2100 parkeerplaatsen ver-borgen onder een golvend groen dak, en 3700 m2 faciliteiten als winkels, café’s en een fitnesscentrum realiseren. In de architectuur van dit bedrijvenpark zullen vele Cradle to Cradle® principes worden toe-gepast. Er zal onder meer gebruik worden gemaakt van groene daken, helofytenfilters, veel glas, slimme oriëntatie op de zon, grote atria en een installatie die niet alleen afvalwater zuivert, maar er ook methaan uit wint dat als energiebron wordt gebruikt. Ook willen de ontwikkelaars een centrale waterpartij bouwen, die een cruciale rol speelt in de waterhuishouding van het gebied. In april 2010 wordt het startschot gegeven voor de bouw van Park 20|20.

Het eerste pand van het Cradle to Cradle® bedrijvenpark in Hoofddorp is verhuurd. BSH huishoudapparaten B.V., met de topmerken Bosch, Siemens, Gaggenau, Neff en Solitaire, zal eind 2011 (11-11-’11 om 11.11 uur) haar intrek nemen. Het pand is volledig ontworpen volgens het Cradle to Cradle® principe.

BSH huishoudapparaten huurt eerste Cradle to Cradle® pand

22

Cradle to Cradle® geeft ‘boost’ aan onderzoek en onderwijs

Cradle to Cradle® geeft ‘boost’ aan

onderzoek en onderwijs

23

Cradle to Cradle® geeft ‘boost’ aan

onderzoek en onderwijs

Cradle to Cradle® staat niet alleen bij het bedrijfsleven en de overheid hoog op

de agenda. Steeds meer hogescholen en universiteiten geven het gedachtegoed

een plek in hun onderwijsprogramma’s en onderzoeken. Fontys Internationale

Hogeschool Economie in Venlo heeft een lector ‘Innovatiemanagement in Inter-

nationaal Perspectief’ aangesteld. Erasmus Universiteit Rotterdam is gestart

met de leerstoel ‘Cradle to Cradle® in relatie tot duurzame systeeminnovaties

en transities in theorie en praktijk’.

Fontys heeft Cradle to Cradle® ingebed in het vak Sus-tainable Innovation, dat aan alle economie-studenten van Fontys Venlo wordt gegeven. Maar volgens lector ‘Innova-tiemanagement in Internationaal Perspectief’, dr. ir. Saskia van Stroe-Biezen, gaat dat nog niet ver genoeg. “Ik vind niet dat Cradle to Cradle® onderdeel van één vak moet zijn: het moet in alle vakken en vakgebieden terugkomen. Het is voor alle studies van belang. Zowel voor technische studies, die moeten nadenken over duurzame technieken, als voor economische studies die bijvoorbeeld kijken naar de economische gevolgen van een Cradle to Cradle® in-novatie. Of bij juridische opleidingen, waar de focus kan liggen op recht op het gebied van Cradle to Cradle® in-novaties. Het belangrijkste vind ik dat Cradle to Cradle® verankerd wordt in álle opleidingen.”

Omslag in denkenProf. dr. Michael Braungart is als bijzonder hoogleraar aangesteld bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen bij het Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT) aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het onderwerp van de leerstoel is Cradle to Cradle® in relatie tot duurzame systeeminnovaties en transities in theorie en praktijk. Prof. dr. Jan Rotmans is binnen deze leerstoel gespecialiseerd in transitiedenken, oftewel maatschappelijke omwentelin-gen. “Het Cradle to Cradle®-principe vereist een andere manier van denken. Afval produceren is een industrie ge-worden. Het hele productieproces verandert, waardoor ook de keten ingrijpend wordt veranderd. Dit vergt een culturele, institutionele en organisatorische omslag en brengt de noodzaak van een academisch onderzoek met zich mee.”

MasteropleidingHet is goed merkbaar dat Cradle to Cradle® een gewild onderzoeksobject is geworden. Bij Fontys Venlo zijn twee studenten bezig met hun promotieonderzoek op het ge-bied van duurzaamheid en innovatie. Binnen het lectoraat wordt ook veel onderzoek gedaan. Saskia van Stroe-Bie-zen: “In samenwerking met Fontys Tilburg hebben we een minor Business of the Next Generation ontwikkeld waar

het Cradle to Cradle® principe ruim aan bod komt. In april vorig jaar hebben we in Venlo een Cradle to Cradle®-week georganiseerd voor alle eerste- en derdejaars. Onderwer-pen die aan bod kwamen: Wat is Cradle to Cradle®? Hoe wordt onze eigen hogeschool Cradle to Cradle®?”“Het aanstellen van de leerstoel heeft een boost gegeven aan het onderzoek op het gebied van Cradle to Cradle®,” vult Jan Rotmans aan. “Michael Braungart en zijn team verrichten veel onderzoek. Ook wordt gekeken hoe we de campus groener kunnen maken. Goed onderzoek is ont-zettend belangrijk. Cradle to Cradle® producten komen er wel, maar het Cradle to Cradle®-principe vraagt een an-dere manier van denken van de hele maatschappij. Wij zijn een masteropleiding aan het vormgeven, waarin wordt ingegaan op duurzaamheid.”

Kritische vermogenStaan studenten stil bij Cradle to Cradle®? Als we de resul-taten van een KPMG onderzoek (september 2009) mogen geloven, niet. Het bedrijfsleven vindt de ethische vorming van studenten onder de maat. Toch herkent Saskia van Stroe-Biezen dat niet bij de studenten die zij tegenkomt. “Het besef groeit. We krijgen veel leuke reacties en goede ideeën. Wij vragen studenten erover na te denken en met elkaar te discussiëren. Dat kritische vermogen is volgens mij heel belangrijk. De studenten van nu vormen het be-drijfsleven van morgen. We moeten studenten de kans ge-ven om in bedrijven aan dit thema te werken. Zo kunnen we een brug naar de toekomst slaan.”Ook Jan Rotmans ervaart dat studenten over het alge-meen enthousiast zijn over Cradle to Cradle®. “Het is een inspirerend concept en het maakt veel energie los bij stu-denten. Ik merk dat studenten zinnig bezig willen zijn. Bin-nen de leerstoel denken we na over relaties tussen men-sen, producten en de omgeving. Een gebouw zou de lucht schoner moeten maken en niet vervuilen, energie moeten opleveren en niet energie kosten, en efficiënt met water moeten omgaan. Hoe kun je waarde toevoegen aan de omgeving, in plaats van waarde vernietigen? Daar draait het om.”

24

Revolutionaire

bindmethode

voor drukwerk

25

Dit magazine kreeg bij de eerste editie de titel

‘This magazine is not cradle to cradle’ mee.

De inkt voldeed weliswaar aan de Cradle to

Cradle® norm, maar nog steeds waren er

nietjes nodig om het papier bij elkaar te hou-

den. Het magazine dat u nu in handen heeft,

is het meest schoonste magazine wat er is te

verkrijgen, zonder nietjes of lijm. Maar mét

een nieuwe, revolutionaire bindmethode:

het Twistlock bindsysteem. Kunstenaar Stef

Geurtzen is de geestesvader van het ont-

werp en de ontwikkeling van deze duurzame

bindmethode.

Vijf jaar lang heeft Stef Geurtzen gebroed op een nieuw bindsysteem voor kalenders. Ineens zag hij het: een ver-binding van losse vellen door middel van vlechtwerk. “In nog geen kwartier had ik uit papier gesneden wat ik in mijn hoofd had, en het werkte.” Inmiddels is Twistlock gepaten-teerd en officieel gepubliceerd in het register van het Euro-pees Octrooibureau. “Om Twistlock wereldwijd in de markt te zetten, zijn we een promotiecampagne gestart. Voor deze promotie is een kunstkalender samengesteld met werken van gerenommeerde Nederlandse kunstschilders.”

EenvoudDe kracht van Twistlock schuilt in de eenvoud van deze vin-ding. Het bindsysteem bestaat enkel uit papier. Door een vernuftige wijze van stansen en vouwen kunnen grafische producties vanaf 8 tot 36 pagina’s, afhankelijk van de pa-pierdikte, worden gebonden zonder nietjes, spiraalbinding, lijm of andere materialen. Het papier wordt bij elkaar ge-houden door een stokje of strookje van papier. Dit maakt Twistlock volledig recyclebaar. Daarnaast biedt Twistlock grafisch vormgevers een wereld aan ontwerpmogelijkhe-den, doordat gevarieerd kan worden met strookjes en de breedte van het gestanste papier.

OnderzoeksobjectSinds de promotie van Twistlock krijgt Stef Geurtzen veel vragen. “Het systeem heeft niet te klagen over aandacht, maar wordt nog niet veel gebruikt. Veel bedrijven durven de stap nog niet te zetten. Op dit moment zijn we in gesprek met een Amerikaanse handelsagent, die Twistlock wellicht in de Verenigde Staten aan de man gaat brengen. Ook is er belangstelling vanuit Duitsland. Daar zijn we aan het pra-ten over een mogelijke licentieovereenkomst voor het ge-

bruik van Twistlock. Rotterdam Business School heeft van Twistlock een onderzoeksobject gemaakt, dat inzoomt op het innovatieve karakter van het systeem. Het is een totaal nieuwe manier van binden. Het is overigens niet bedoeld als vervanging van de traditionele bindmethodes, maar kan ernaast bestaan.”

VariatieTwistlock kent volgens Stef Geurtzen veel voordelen. “Het is een duurzaam product, omdat het in zijn geheel bij het oud papier kan. Twistlock is heel breed inzetbaar. Er is veel vari-atie mogelijk voor grafisch vormgevers, doordat met ver-schillende kleuren en breedtes kan worden gewerkt. Twist-lock is door het systeem heel vlak en kan daardoor goed in een envelop worden verstuurd. Het systeem is koppelbaar, waardoor ook bij grotere drukwerken gebruik kan worden gemaakt van Twistlock. Deze voordelen maakt Twistlock ui-termate geschikt voor onder meer magazines, kalenders, brochures en catalogi.”

ObstakelsStef Geurtzen weet waarom bedrijven afwachtend reage-ren. “De productiekosten zijn aan de hoge kant, omdat het een nieuwe methode vereist. Dat betekent dat machines moeten worden aangepast. Bedrijven gaan eerst uitzoeken welke obstakels overwonnen moeten worden om het Twist-lock systeem te gaan gebruiken. Het is moeilijk te voorspel-len hoe de toekomst eruit zal zien, maar ik verwacht dat Twistlock een plek vindt naast de traditionele bindmetho-des.”

26

Duurzaamheid levensvatbaar makenDuurzaamheid

levensvatbaar maken

Evoke2 is een onafhankelijk procesmanagementbureau met een focus op het levensvatbaar maken van de term duurzaamheid. Levensvatbaarheid als basis voor proces- en productontwikkeling in relatie tot sociale, educatieve, industriële en bestuurlijke doelstellingen. Deze moeten bijdragen aan een levensbaar systeem en een positief ef-fectief op toekomst potentieel voor volgende generaties. Als initiators en medeoprichters van het ICSE, Internatio-nal Center for Sustainable Excellence, werkt Evoke2 sa-men met kennispartners vanuit stromingen als The natural Step, Biomimicry en Cradle to Cradle. Vanuit het Cradle to Cradle® Design concept, ontwikkeld door Prof. Michael Braungart en William McDonough, adviseert en begeleidt Evoke2 organisaties, bedrijven en overheden in de omzet-ting van de Cradle to Cradle filosofie naar fysieke imple-mentatie.

Toepasbare instrumentenEvoke2, eigendom van en opgericht door Frans Aerdts en Hans Havers, werkt intensief samen met het weten-

schappelijk instituut EPEA, Internationale Umweltfor-schung GmbH. Beide bedrijven zullen in samenwerking en op basis van een juiste behoefteomschrijving hun ge-zamenlijke expertise vanuit conceptontwikkeling, strate-gie, implementatie én wetenschap op basis van de Cradle to Cradle designfilosofie omzetten naar direct toepasbare instrumenten. Daarmee willen ze voorzien in de behoefte van overheden, organisaties en industrie.Vanuit Evoke2 zijn Frans Aerdts en Hans Havers sinds ja-nuari 2007 betrokken bij de implementatie van het Cradle to Cradle designconcept en bij de structurering van de Cradle to Cradle organisatie binnen Nederland. Het twee-tal managede van juli 2008 tot september 2009 EPEA Nederland. EPEA Nederland is een volwaardige doch-terorganisatie van EPEA Internationale Umweltforschung GmbH. Ze is verantwoordelijk voor de wetenschappelijke onderbouwing van de projecten die Evoke2 in samen-werking met haar klanten en partners ontwikkelt. EPEA Nederland heeft vestigingen in Amsterdam en Eindhoven.

Hans Havers en Frans Aerdts hebben besloten EPEA Eindhoven te verlaten en zich volledig te

richten op hun onafhankelijk procesmanagementbureau Evoke2. De entiteit EPEA Eindhoven

blijft bestaan en wordt in samenspraak met EPEA Hamburg gereorganiseerd tot een weten-

schappelijke vestiging van het EPEA hoofdkantoor. Evoke2 zal zich op basis van opgebouwde

expertise en jarenlange ervaring gaan focussen op levensvatbaarheid.

27

Duurzaamheid levensvatbaar maken

Hans Havers en Frans Aerdts vitaliseren Evoke

MissieDe draagkracht vanuit bewustwording en intentie, aan zowel aanbod als vraagzijde, vertaald vanuit de gedeel-de urgentie, vormt de missie van Evoke2. Of zoals Frans Aerdts het stelt: “Het functioneel maken van draagkracht door het proces te gaan managen op de verbinding, en verwachtingen te vertalen naar kwaliteit en haalbaarheid. Kwaliteit van leven met als doelstelling duurzaamheid le-vensvatbaar te maken, inspirerend en praktijkgericht. In de huidige transitie op sociaal, economisch, cultureel, in-dustrieel niveau alsook binnen de wetenschappelijke pa-radigmaverschuiving, is het zaak respect te hebben voor bestaande kennis en kunde. Dit moet binnen een geza-menlijk gedragen ontwerpopdracht goed worden geposi-tioneerd. Ook onze eigen expertise behoort tot die verken-ning, met als doelstelling het identificeren van de beste manier om onze netwerken en klanten te helpen.” CocreatieHet competitieve karakter binnen een toch al roerige en commercieel uitputtende wereld, waarin duurzaamheid de nieuwste trend of inzet lijkt te zijn geworden, vereist tevens een paradigmaverschuiving, vindt Frans Aerdts. “Daarbij moet communicatie en strategie zijn gefocust op verbinding vanuit support in plaats van controle. De juiste balans tussen emotie en ratio. Tussen bestaande kennis en technologie en de functionele inzet daarvan als mid-del voor concrete en levensvatbare behoeften. Deze be-hoeften kunnen we vanuit Evoke van middelen voorzien, die industrieel, bestuurlijk en daarmee ook economisch en functioneel een gezamenlijke bijdrage leveren aan de doelstelling. We sluiten coalities voor een gezamenlijk ge-dragen verantwoordelijkheid. Niet competitief, maar via cocreatie.”

MVOToekomstige culturele waarden vormen volgens Frans Ae-rdts samen met de huidige natuur de basis voor de strate-gische en functionele managementaspecten. “De ontwik-keling in de industrie en cultuur laat duidelijk zien dat het menselijk handelen juist nu voor een waardevermindering zoniet voor een permanente schade dan wel voor het ver-dwijnen van de huidige ecologie en natuur verantwoor-delijk is. Daar ligt dan ook de eerste verantwoordelijkheid voor de mens om deze middelen te respecteren, verder te ontwikkelen en als toegevoegde waarde in te zetten. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) krijgt meer en meer aandacht en wordt steeds meer gezien als fundament voor overlevingsstrategieën van de industrie en ondernemingen. Het Cradle to Cradle gedachtegoed vindt daardoor aansluiting bij de vele facetten die binnen MVO beleid worden ontwikkeld. Het gedachtegoed voor-ziet bedrijven en organisaties ook van de juiste focus om daadwerkelijk aan de slag te gaan.”

Evoke2 is gevestigd in het ICSE, Lichttoren 24, het voor-malig hoofdkantoor van Philips en Industrieel icoon, in het centrum van Eindhoven. Het ICSE is het centrum waar naast Evoke2 vele Cradle to Cradle partners zich met hun ontwikkeling en innovatieve productinnovaties aan een breed publiek presenteren. Frans Aerdts: Het ICSE wordt gezien als de plek waar duurzaamheid in de juiste bete-kenis van het woord kan evolueren naar een excellente kwaliteit.”

28

29

EuroCeramic vierde afgelopen jaar haar eeuwfeest. In 1909 is het als familiebedrijf begonnen, maar voor die tijd werden er op dezelfde locatie al keramische rioolbuizen geproduceerd. Inmiddels is EuroCeramic onderdeel van Wavin, een grote beursgenoteerde onderneming.Het grootste deel, zo’n 60% van de gresbuizen, gaat naar Duitsland. De overige 40% wordt verkocht aan Bel-gië, Frankrijk, Italië, Oostenrijk, Polen, Hongarije, Tsjechië of het blijft in Nederland.EuroCeramic heeft twee productielocaties in Limburg: in Belfeld en Reuver. Op beide locaties worden hoogwaar-dige rioleringsproducten gemaakt voor rioleringsstelsels en industriële toepassingen.

Quickscan“We hadden altijd al het gevoel duurzaam bezig te zijn”, vertelt René van Veldhoven van EuroCeramic. “Kerami-sche buizen maken is een proces waar weinig vervuilende werkzaamheden aan te pas komen. Je begint met klei, dat vorm je en vervolgens bak je het. Deze methode is een stuk duurzamer dan buizen van andere materialen. Via de gemeente Venlo zijn we in contact gekomen met de Cradle to Cradle® principles, de gemeente wilde graag duurzame buizen voor de Floriade. In augustus 2008 heb-ben we daarom een quickscan laten uitvoeren door EPEA Nederland, zodat we wisten waar we precies stonden.”

Gouden niveauUit de quickscan bleek dat EuroCeramic niet veel hoefde aan te passen voor een Cradle to Cradle® certificaat. “Het gevoel dat we al duurzaam produceerden, werd hiermee bevestigd. Samen met EPEA Hamburg en EPEA Nederland hebben we bekeken wat we nog konden verbeteren. EPEA Hamburg heeft alle grondstoffen onder de loep genomen en we moesten één grondstof uit de engobe, de glazuur-laag, veranderen. Dat hebben we direct gedaan. Wat betreft recyclebaarheid acteren we al op het gouden ni-veau. We hebben nagenoeg geen afval, het keramisch afval (ongebakken en gebakken kleiafval) wordt hergebruikt. Ook op het onderdeel ‘maatschappelijk verantwoord onderne-men’ scoorden we goed. Op het onderdeel ‘hernieuwbare energie’ zitten we nu nog op het zilveren niveau. De kost-

prijs van de gresbuizen wordt voor een groot deel door energie bepaald, dus energiebesparing heeft bij ons een hele hoge prioriteit. Vanaf 1 januari 2010 zijn we overgestapt naar Greenchoice. We krijgen dan hernieuwbare elektriciteit en CO2 gecompenseerd aardgas. Voor dit aardgas worden bomen geplant om de CO2 uitstoot van het aardgas te com-penseren. Dit gas is niet alleen beter voor het milieu, maar ook nog eens goedkoper dan het normale aardgas. Ik kan daarom iedereen aanbevelen om naar deze maatschappij te gaan. Het vijfde en laatste punt dat voor de certificering wordt beoordeeld, is water. Wij gebruiken weinig water voor ons productieproces en het enige afvalwater dat we heb-ben, is het gewone rioolwater. We hebben hier dan ook geen extra groene reinigingssystemen voor. Daardoor zitten we op dit vlak op het zilveren niveau.”Op 8 september 2009 ontving EuroCeramic het zilveren Cradle to Cradle® certificaat. René van Veldhoven ziet dit vooral als een kans om zich te onderscheiden van de rest. “Duurzaamheid is altijd al een belangrijk onderdeel van onze bedrijfsstrategie geweest en nu kunnen we ook echt bewijzen dat we duurzaam zijn. Hier houdt het echter niet mee op, we blijven verbeteren waar dit mogelijk is. Ons doel is niet om perse het gouden Cradle to Cradle® certificaat te behalen, maar wel om nóg duurzamer te produceren.”

Kostprijs“Doordat we al duurzaam produceerden, hebben we re-latief weinig aanpassingen voor het certificaat hoeven te doen. De kostprijs is door de certificering niet omhoog gegaan. Keramische buizen blijven wat betreft inkoopprijs nog wel iets duurder dan bijvoorbeeld een betonnen vari-ant. Daar staat tegenover dat ze meer dan 100 jaar kun-nen blijven liggen, door het gladde oppervlak zeer onder-houdsvriendelijk zijn en bovendien chemisch resistent zijn. Als je deze factoren meetelt, hoeft de keramische buis niet duurder uit te vallen. Toch zijn we grotendeels afhankelijk van het aankoopbeleid van gemeenten in Nederland en de rest van Europa. De gemeenten Arnhem, Den Bosch, Den Haag en Zoetermeer maken al gebruik van onze duurzame buizen. Dat geldt ook voor enkele grote bedrijven als Uni-lever, Akzo Nobel en Corus. Hopelijk zijn er veel bedrijven en gemeenten die dit duurzame voorbeeld gaan volgen.”

EuroCeramic ontwikkelt en produceert als enige in Nederland keramische rioolbuizen en hulpstukken. Duurzaamheid is al jaren een belangrijk onderwerp voor dit internationale bedrijf. EuroCeramic heeft de zilveren Cradle to Cradle® certificering ontvangen. Een pri-meur voor haar branche.

Bedrijf ontwikkelt en produceert als enige in Nederland keramische rioolbuizen

EuroCeramicblijft verduurzamen

30

Wereldwijd zijn er ongeveer 300 producten beloond met een Cradle to Cradle® certification.

Deze certificering wordt toegekend door het bureau van Michael Braungart en William Mc-

Donough, de geestelijk vaders van Cradle to Cradle®. Vier van deze certificeringen zijn toe-

gekend aan productgroepen van het Nederlandse familiebedrijf Jalema, één van de grootste

producenten van professionele archiefsystemen in Europa. Tot deze vier productgroepen

behoren 53 verschillende producten en 145 kleurvarianten.

Familiebedrijf Jalema wil van zilver naar goud

31

Bij Jalema is duurzaamheid een strategische keuze. Geert Leenen, adjunct directeur Techniek: “In de zomer van 2008 hebben we onze strategie geformuleerd, resul-terend in een drietal doelen. We willen bestaande produc-ten zoveel mogelijk Cradle to Cradle® maken. We willen nieuwe producten Cradle to Cradle® ontwikkelen. En we willen de keten sluiten, zodat er een duurzame kringloop wordt gecreëerd. Duurzaamheid wordt dé standaard, ook in onze sector. In 2010 is de overheid verplicht om 100% van de producten duurzaam in te kopen.” Maatschappelijk verantwoord ondernemen is verankerd in de strategie van Jalema. “Dat gaat verder dan aan-dacht voor het milieu. Het is een filosofie waar je hele-maal achter moet staan. Maar Cradle to Cradle® is ook een manier om je te onderscheiden van concurrenten. We proberen constant te innoveren en dat is onze kracht. Dat brengt risico’s met zich mee. Maar het feit dat we deze certificeringen hebben gekregen, toont dat we op de goede weg zijn.”

ComplexiteitVoordat de certificeringen werden aangevraagd, heeft Jalema grondig onderzoek gedaan. Door bepaalde ma-terialen die veel gebruikt worden in een organisatie te certificeren, zijn de onderliggende producten ook ge-certificeerd. “We hebben twee productgroepen voor de professionele markt en twee voor de consumenten-markt ontwikkeld, samen goed voor 53 producten. De duur van het certificeringtraject is afhankelijk van de complexiteit van het product en de informatievoorzie-ning van de aanvrager. Als aanvrager moet je veel infor-matie verstrekken. Een deel hiervan moet van de leve-ranciers komen en die staan niet altijd te springen om hun ingrediënten prijs te geven. In dat geval verloopt de communicatie via de certificerende organisatie.”

CriteriaIn totaal zijn er vier certificeringklassen: basic, silver, gold en platinum. De certificeringen van Jalema vallen onder de categorie ‘silver’. Jalema heeft op drie criteria ‘silver’ en op twee ‘gold’ gescoord. Voor certificeringen wordt er naar vijf criteria gekeken. Ten eerste het mate-riaal zelf, zoals: bevat het schadelijke stoffen, wordt er met FSC en PEFC houtsoorten gewerkt? Het tweede criterium heeft betrekking op de herbruikbaarheid of hernieuwbaarheid van het materiaal. Andere criteria zijn de energie die nodig is voor het vervaardigen van het materiaal en de hoeveelheid water: hoeveel water is er nodig voor het materiaal en wordt het weer als drinkwaterkwaliteit geloosd? Tenslotte wordt de sociale verantwoordelijkheid van de organisatie onder de loep genomen. Hoe gaat ze om met medewerkers, wordt er gebruik gemaakt van kinderarbeid, hoe staat het met de vrijheid van meningsuiting, etc. Op basis van de sco-res op deze criteria wordt een certificering toegekend. Leuk om te vermelden is dat geen product of materiaal ter wereld tot op heden het predikaat ‘platinum’ heeft behaald.

HercertificeringGeert Leenen merkt dat niet alle afnemers van Jalema zijn gefocust op duurzaamheid. “Grote ketens zijn wel bezig met maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar ze hanteren allemaal hun eigen normen. Ze kijken enkel naar hun eigen keten en niet naar de hele product-keten. Ik denk dat dit in de toekomst gaat veranderen. Als de crisis afneemt, zullen bedrijven weer meer aan-dacht krijgen voor Cradle to Cradle® en dus duurzaam-heid. Jalema gaat gewoon door. Onze productgroepen worden ieder jaar gehercertificeerd. Ons doel voor de nabije toekomst is om voor een aantal productgroepen het label ‘gold’ te krijgen. En natuurlijk nieuwe certifice-ringen. De vooruitzichten zijn in ieder geval goed, mede dankzij de medewerking van partners in de markt.”

Familiebedrijf Jalema wil van zilver naar goud

32

Marieke van der Werf is adviseur duurzame ontwikkeling en programmamanager van het landelijk programma-bureau natuur- en milieueducatie (NME), een interbestuurlijk programma van de ministeries van VROM, LNV en OCW. Haar ambitie is om Cradle to Cradle® een plaats te geven in de nieuwe inkleuring van het natuuron-derwijs. “We moeten niet alleen leren over de natuur, naar leren van de natuur. Het gedachtegoed van Cradle to Cradle® leent zich daar uitstekend voor.”

Natuur- en milieueducatie (NME) legt de basis voor het kun-nen maken van duurzame afwegingen. NME draagt bij aan meer kennis van natuur en milieu in de eigen leefomgeving en geeft inzicht in handelingsmogelijkheden. Van groot be-lang dus ook voor jongeren. NME draagt bij aan de uit-voering van beleid, zowel van natuur- en milieubeleid als ook sociaal beleid. Marieke van der Werf werkt sinds dit jaar voor NME. Ze heeft naam gemaakt als vrijdenker en adviseur in duurzame ontwikkeling en zoekt nu binnen de natuur- en milieueducatie onder andere naar mogelijkheden om de principes van Cradle to Cradle® in het onderwijs te verweven. “Daar liggen uitdagingen”, geeft ze aan. “Cradle to Cradle® is een levenshouding, een bewuste omgang met de planeet. Cradle to Cradle® biedt ons de mogelijkheid om op een nieuwe manier naar de natuur te kijken. We moeten niet alleen over de natuur leren, maar vooral van de natuur leren. Wat kunnen we van de natuur leren? Hoe kunnen we

dat vertalen in het herontwerpen van het natuuronderwijs en naar nieuwe leermethodes of beroepsopleidingen? En hoe kunnen we dat vertalen naar natuur- en milieubeleid en sociaal beleid? Dat zijn uitdagende vraagstukken.”

Volgens Marieke van der Werf kan ook de rol van de mens in natuureducatie een andere rol krijgen. “Als het gaat om de rol van de mens in de natuur, zie ik nieuwe kansen. Het gaat om verbetering, niet om reductie. Wij zijn niet langer veroorzaker van problemen in de natuur, maar een onder-deel van de oplossing.”Marieke van der Werf kent verschillende scholen die in-middels aan de slag zijn gegaan met het ontwikkelen van lesmateriaal rondom het duurzaamheidprincipe Cradle to Cradle®. “Zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs. Er ontstaan lesmethoden gericht op het gedach-tegoed. Onder andere gekoppeld aan een tentoonstelling over Cradle to Cradle®, (‘Alle dagen feest’) die komende maanden in diverse gemeenten te zien is. Ik juich dat toe. Het is goed dat leerlingen op deze manier kennis nemen van de principes van Cradle to Cradle®. Het geeft de mees-te beleving als ze er zelf mee aan de slag gaan, zeker als het betrekking heeft op hun eigen leefomgeving.”

Marieke van der Werf wil Cradle to Cradle® plaatsgeven in natuuronderwijs

'Niet leren over, maar leren van de natuur'

Kansen van Cradle to Cradle® voor het onderwijs- jongeren zijn bekend met milieuproblematiek,

onder meer door de film An Inconvenient Truth - jongeren zijn praktische idealisten - Cradle to Cradle® geeft jongeren handvaten om

zelf aan de slag te gaan met hun eigen toekomst - Cradle to Cradle® geeft mogelijkheden om vak-

overstijgend te werken - Cradle to Cradle® geeft mogelijkheden om het

bedrijfsleven en overheidsinstanties ‘de school in te halen’

- Cradle to Cradle® geeft mogelijkheden voor de leerlingen om dicht bij huis milieuproblematiek te onderzoeken en oplossingen te bedenken

‘Cradle to Cradle® in bedrijf’Marieke van der Werf bracht dit jaar het boek ‘Cradle to Cradle® in bedrijf’ uit. Kern van het boek vormt een vijftiental voorbeelden van Nederlandse bedrijven en organisaties die het Cradle to Cradle® concept toepassen. Of ze nu al een product of dienst hebben ontwikkeld, het voornemen hebben of midden in het proces zitten.

33

“We laten mensen zijn wie ze zijn en worden wat ze kunnen. Dat is onze missie,” zegt Ron Geurts, ma-nager Projecten bij NLW. “Wij ontwikkelen trajecten voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zodat ze betere kansen op de arbeidsmarkt hebben. Bij het Cradle to Cradle® principe worden producten weer opnieuw waardevol voor de markt. Datzelfde proberen wij te doen voor mensen. Onze kracht is dat wij een eigen infrastructuur hebben, waarin mensen zich kunnen ontwikkelen en uiteindelijk reïntegreren. Bij een van onze bedrijven of bij een ander bedrijf of organisatie.”

Hoger niveauVroeger - NLW bestaat ruim 50 jaar - was de sociale werkplaats een voorziening voor mensen die nergens anders konden werken. Tegenwoordig is dat heel an-ders, legt Ron Geurts uit. “Nu proberen we mensen van binnen de werkplaats naar de buitenwereld te begeleiden. We zijn niet alleen een werkverschaffer, maar willen medewerkers ook naar een hoger niveau tillen. We begeleiden ze de hele weg naar een aan-gepaste opleiding en vervolgens naar nieuw werk. Sommigen vinden werk binnen een van onze divisies, anderen vertrekken naar een nieuwe organisatie.”

DivisiesNLW heeft verschillende werkmaatschappijen, waar-onder een bedrijf voor het beheer van de buitenruim-te, een industrieel productiebedrijf en een dienstver-

lenend bedrijf waaronder een grafisch en een eigen postbedrijf (Businesspost). Daarnaast zijn er joint ventures met andere bedrijven. “We maken in samen-werking met Cleanpoint schoon in het gemeentehuis van Horst aan de Maas, bij DHL en bij de gemeente Peel en Maas. In samenwerking met WAA, Jonkers Hoveniers, Herman Vaessen en BTL Venray wordt in Noord-Limburgs-Groen gewerkt aan de opbouw van het Floriadeterrein. Een Cradle to Cradle® opdracht bij uitstek.”

WerkervaringOok met Knoops Eco Printing zijn nauwe banden. “Maatschappelijk verantwoord ondernemen zit in ons bloed, net zoals dat bij Knoops Eco Printing het ge-val is. Wij werken op verschillende manieren samen. Ten eerste besteedt Knoops Eco Printing werk uit aan onze organisatie. Bijvoorbeeld drukwerk dat afgehan-deld of afgewerkt dient te worden. Ten tweede mogen onze mensen werkervaring opdoen bij Knoops Eco Printing. Dit soort vormen van samenwerking zijn heel waardevol. We beseffen dat partners steeds belang-rijker voor ons worden. De kracht van de ondernemer inspireert ons en zorgt ervoor dat we genoeg werk hebben voor onze mensen.”

Mensen opnieuw waardevol maken voor de maatschappij. Daar draait het om bij de NLW-Groep. Dit arbeidsontwikkelingsbedrijf is bedoeld voor men-sen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Deze van oudsher Sociale Werk-voorziening met vestigingen in Venray, Horst en Panningen had voorheen alleen aandacht voor mensen met een handicap. Tegenwoordig gaat NLW verder. Ook nieuwe doelgroepen die vanuit de gemeente of het UWV wor-den doorgestuurd, kunnen worden geholpen. Zoals mensen in de bijstand.

'Cradle to Cradle® principe toegepast op mensen'

Postbus 33 | 7200 AA Zutphen | (0575) 59 88 88 | info@bup.nl | bup.nl

MET HET OOG OP DE TOEKOMST.

Wij zijn ons bewust van onze verantwoordelijkheid tegenover de wereld waarin we opereren.

Ons streven naar duurzaamheid is terug te zien in de wijze waarop we ondernemen op terreinen

als kwaliteit en milieu. BührmannUbbens was bijvoorbeeld als eerste papiergroothandel FSC

gecertificeerd. Het merendeel van ons papierassortiment draagt inmiddels het FSC keurmerk.

Met het oog op de toekomst is er voor uw papiertoepassing daarmee altijd een verantwoorde

keuze.