j Ambitieus! aarverslag 20042 Ambitieus! plaats genomen in dit platform, want het halen van de...

jaarverslag 20

04

Ambitieus!

Hoofdstuk 1Internationale(financiële)verhoudingen

> pagina 5

Jubilee Nederland> pagina 6

Kerkelijke bezinningop globalisering

> pagina 7

Kinderarbeid> pagina 8

Tinbergen> pagina 9

Eerlijke handel> pagina 10

Hoofdstuk 2Milieu enOntwikkeling

> pagina 11

Aarde ademt op> pagina 12

Technologie en ontwikkeling

> pagina 14

Check it Out!> pagina 16

Voorwoord:Ambitieus!

> pagina 2

Hoofdstuk 3Globalisering& Identiteit

> pagina 17

Religie en ontwikkeling

> pagina 19

Migranten en Ontwikkelings-samenwerking

> pagina 19

Migrantenweek> pagina 20

Tijd en globalisering> pagina 21

oikosXchange> pagina 22

Hoofdstuk 4Overige projecten

> pagina 23

Dialogue for PeacefulChange

> pagina 24

Maatschappelijkrendement

> pagina 25

oikosXplore > pagina 26

Babylon > pagina 27

10 jaar Oikos > pagina 28

Draagvlak/Oikos in de media

> pagina 30

Medewerkers en bestuur

> pagina 31

Financieel overzicht> pagina 32

Inhoudsopgave

oikos | jaarverslag 2004

1

Ambitieus!Jaarverslag Stichting Oikos 2004

2

Ambitieus!

plaats genomen in dit platform, want hethalen van de millenniumdoelen is een nood-zakelijke eerste stap richting de volledigebeëindiging van armoede en onrecht. In 2004

stonden al veel activiteiten van Oikos in hetlicht van de millenniumdoelen, met name de doelen 2 (in 2015 krijgen alle kinderenonderwijs), 7 (vóór 2015 hebben we een blijvendgoed en duurzaam milieu) en 8 (in 2015 is er een rechtvaardig handels- en financieelsysteem).

Oikos werkt in het kader van millenniumdoel 2samen met de campagne Stop Kinderarbeid!School, de beste Werkplaats. In het kader van millenniumdoel 7 zet Oikos zich in voorbewustwording in Nederland van de negatievegevolgen die klimaatverandering kan hebbenvoor ontwikkelingslanden. In het kader vanmillenniumdoel 8 zijn schuldenkwijtscheldingen eerlijke handel noodzakelijk. JubileeNederland voert al jaren campagne voorschuldenkwijtschelding van de armste landen.

Nogal ambitieus, die millenniumdoelen.Ambitieus zijn de opstellers van de millennium-doelen in hun streven om de ergste vormenvan armoede in 2015 te hebben gehalveerd.Ze zijn ambitieus in hun streven om het aantalmensen zonder veilig drinkwater te halverenen te werken aan een eerlijk handels- enfinancieel systeem. Iedereen lijkt het erovereens dat deze doelen ambitieus zijn, maarklopt dat wel? Met al onze technische eneconomische mogelijkheden moet het mogelijkzijn om álle vormen van extreme armoede dewereld uit te helpen. Het moet mogelijk zijnom ervoor te zorgen dat de schulden van dearmste landen worden kwijtgescholden én dat in 2015 iedereen veilig drinkwater totzijn beschikking heeft. Dát is pas ambitieus!

Een groot aantal organisaties in Nederlandheeft eind 2004 besloten samen een campagnerondom de millenniumdoelen te organiseren.Zij hebben het Nederlandse PlatformMillenniumdoelen opgericht. Oikos heeft

Millenniumdoelen1 Het aantal mensen dat in extreme armoede leeft moet in 2015 zijn

gehalveerd ten opzichte van 1990.En dat geldt ook voor het aantal mensen dat honger heeft.

2 In 2015 moeten alle kinderen op de wereld basisonderwijs volgen.3 Gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Gelijke kansen in 2005

voor jongens en meisjes in basis- en middelbaar onderwijs.4 Het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar moet in 2015 in ieder

ontwikkelingsland met minimaal tweederde zijn teruggebracht tenopzichte van 1990.

5 De moedersterfte moet in 2015 met driekwart zijn teruggebracht tenopzichte van 1990.

6 Voor 2015 wordt een halt toegeroepen aan de verspreiding van HIV/Aids,malaria en andere ziektes.

7 Voor 2015 hebben we een blijvend goed (duurzaam) milieu. We stoppenhet onomkeerbare verlies van natuurlijke hulpbronnen.Het aantal mensen zonder toegang tot veilig drinkwater wordt gehalveerden voor 2020 zijn de levensomstandigheden van minimaal 140 miljoenmensen in sloppenwijken aanzienlijk verbeterd.

8 We gaan wereldwijd samenwerken op het gebied van ontwikkeling.We maken afspraken over goed bestuur, we maken eerlijk handel tussen landen mogelijk en er komt een eerlijk financieel systeem.We lossen het schuldenprobleem van ontwikkelingslanden op en we zorgen dat ontwikkelingslanden kunnen beschikken over nieuwe technologieën.


Oikos huisvest het secretariaat van dezecampagne, doet onderzoek naar de zoge-naamde ‘schandelijke schulden’ en brengtde Jubilee-campagne op een eigentijdse wijzeonder de aandacht van jongeren en studenten.Ook op het gebied van oneerlijke handels-verhoudingen zet Oikos zich in om dezebelangrijke oorzaak van armoede onder deaandacht te brengen van Nederland. In 2004

heeft Oikos bij zowel politici als consumenten,aandacht gevraagd voor de schadelijke gevolgenvan het Europese landbouwbeleid .

Hoge ambities heeft Oikos niet alleen van zichzelf. In het verleden, maar ook nu nog,waren en zijn er mensen die ons uitdagen de realiteit van vandaag niet te accepteren alsde blauwdruk voor morgen. Op 22 septemberorganiseerde Oikos een symposium getiteld‘Will the 21ste century be more peaceful?’ overhet denken van Jan Tinbergen. In Tinbergensgeschrift Kunnen we de aarde beheren? uit1987, worden drie grote wereldvraagstukkenmet elkaar verbonden: Hoe beheren wij duur-zaam het natuurlijke milieu? Hoe komen wetot goede sociaal-economische ontwikkeling?En hoe bereiken we positieve vrede? Een vreed-zaam, rechtvaardig en duurzaam beheer vande aarde wordt door Jan Tinbergen als eenmogelijkheid gezien! Over “ambitieuze doelen”gesproken.

Tinbergen noemt in zijn slotwoord het beheervan de aarde “een sterk vergrote uitgave vande taak van de West-Europese integratie”. Hijprijst de vooruitziende blik en de politiekemoed van de grondleggers van de EU. Omzoiets groots te bereiken moest groot gedachtworden. Om de wereld te beheren moet noggroter gedacht worden en dienovereenkomstiggehandeld worden. Alleen zó “kunnen wijmensen onze talenten gebruiken om onzebeschaving te doen voortbestaan en tot volleontplooiing te brengen”. De Europese integratiewerd mogelijk gemaakt door steun vanuitbrede lagen van de samenleving en door dezogenaamde Europese Beweging. Zo werdEuropese integratie een “uitvoerbare taak”.

Wat met Europa kan, moet ook op wereld-schaal kunnen. Wat nodig is, volgens Tinbergen,zijn mensen met een grote geest en draagvlak

bij de bevolking. Oikos werkt met name aan dat laatste: draagvlak in de Nederlandsesamenleving voor een duurzame, rechtvaardigeen participatieve mondiale ontwikkeling.De activiteiten die in dit jaarverslag wordenbeschreven zijn daarop gericht.Het jaar 2004 is voor de Nederlandse samen-leving geen ‘gouden jaar’ geweest. Bevolkingen politiek hebben laten zien hoe verwarrendeen multiculturele en multireligieuze samen-leving kan zijn. Ten onrechte werd de geheleNederlandse moslimgemeenschap geassoci-eerd met het radicalisme van een kleine groep.Het debat gaat echter niet alleen over deislam, maar veel meer over de verhoudingtussen religie en verlichting. Vanuit de verlichting wordt te makkelijk gedacht datreligie passé is. Tegelijk weet men vanuit

3

Oikos als organisatieOikos heeft in 2004 haar 10-jarig bestaan gevierd. Naast een terugblik is er ook vooruitgekeken: waar wil Oikos naar toegroeien? In dat kader heeftbestuur en staf zich beraden op haar koers. Dit resulteerde in een notitie‘Oikos: de wereld een huis met toekomst voor iedereen’. In deze notitie is een standpunt bepaald over drie aspecten die voor de profilering van Oikos in de komende jaren van belang zijn. Deze drie aspecten betreffen het oecumenisch karakter van de organisatie, de gewenste omvang van het werkterrein en de positie van Oikos als kleine organisatie in het snelveranderende veld van kerk en ontwikkelingssamenwerking. In grote lijnen is vastgesteld dat Oikos zich zal blijven ontwikkelen als een oecumenischeorganisatie die haar werk in nauw contact met kerken en verwante organi-saties vormgeeft. Daarbij blijft Oikos zich in eerste instantie richten op internationale samenwerking, maar is er ook ruimte voor bredere vragen van kerk en samenleving. Het werk van Oikos heeft het karakter van hoog-gekwalificeerde dienstverlening en het stimuleren van het kerkelijk en maatschappelijk debat en betrokkenheid op de aangegeven werkterreinen.

Om deze koers waar te kunnen maken, hebben in 2004 trainingen plaats-gevonden rondom draagvlakversterking, projectmanagement en time-management. In 2004 werd ook een traject voor kwaliteitsverbetering inge-zet. Oikos is zich ervan bewust dat nationale en internationale rechtvaardige,duurzame en participatieve ontwikkeling alleen bevorderd kan worden als ereen goed contact is met de doelgroepen en breed kan worden samengewerktmet kerken en andere organisaties. Wat de doelgroepen betreft is het contactmet jongeren en studenten versterkt door middel van het programmaoikosXplore. De samenwerking met andere organisaties is in 2004 versterkt.Er zijn nieuwe samenwerkingspartners bijgekomen en met enkele anderepartners is de samenwerking versterkt, bijvoorbeeld in de opbouw van eenkenniscentrum voor religie en ontwikkeling.

religies soms geen raad met de erfenis van de Verlichting: welke plaats moeten religieuzewaarden en normen kunnen hebben in een seculiere samenleving, hoe verhoudenrationaliteit en geloof zich? Oikos heeft opverschillende manieren geprobeerd het debatte verhelderen. Activiteiten in het kader van demigrantenweek (in opdracht van de Raad vanKerken en SKIN) en een debat over religieuzeuitingen in het publieke domein (in opdrachtvan de Stichting Kerk en Wereld) hebben daar-toe bijgedragen.

Ook in ontwikkelingssamenwerking is meer aandacht voor de factor religie nodig.Daarom heeft Oikos samen met andere organi-saties het initiatief genomen een kennis-centrum voor religie en ontwikkeling op terichten. Van meet af aan werken christenen,moslims en hindoes in dit initiatief samen.Dit kenniscentrum zal in de komende jarenverder worden uitgebouwd om de inbreng van religies serieus te nemen. Religie is meer

dan een bron van conflict, weten we uit eigenervaring. Voor velen is het ook een bron vaninspiratie om te werken aan vrede en gerechtig-heid. Het zou zonde zijn om van die bron geengebruik te maken om de eerder genoemdeambities waar te maken.Bestuur en staf willen in dit jaarverslag graagallen bedanken die Oikos in de gelegenheidhebben gesteld haar werk te doen. Dankzij uwondersteuning en samenwerking hebben wehet 10de jaar van Oikos tot een goed jubileum-jaar kunnen maken.

In de komende tien jaar tot 2015 willen we de ambitie, waarmee we de afgelopen tien jaargewerkt hebben, vasthouden. Wij kunnen hetons niet veroorloven om minder ambitieus tezijn. Want er staat teveel op het spel.

Piet Terhalvoorzitter van het BestuurHielke Woltersdirecteur

4

oikos | jaarverslag 2004 Internationale (financiële) verhoudingen

5

Projecten bij hoofdstuk 1

> Jubilee (p. 6)

> Kerk en Globalisering(p. 7)

> Eerlijke handel (p. 8)

> Tinbergen (p. 9)

> Kinderarbeid (p. 10)

Overige projecten

> Koffiecoalitie

> ‘Walking Together’

> Internationalebelastingen

Millenniumdoel 8 luidt: We gaan wereldwijdsamenwerken op het gebied van ontwikkeling.We maken afspraken over goed bestuur, wemaken eerlijk handel tussen landen mogelijk en er komt een eerlijk financieel systeem.We lossen het schuldenprobleem vanontwikkelingslanden op en we zorgen datontwikkelingslanden kunnen beschikken over nieuwe technologieën. Voor Oikos is het werken aan internationale (financiële)verhoudingen al jarenlang een speerpunt.Ook in 2004 heeft Oikos diverse projectenuitgevoerd om rechtvaardige internationaleverhoudingen te bevorderen en obstakels uitde weg te ruimen die een eerlijk financieelsysteem in de weg staan.

Voor de Jubilee-campagne Onze schuld, hunrecht heeft Oikos met vele vrijwilligers mee-geholpen aan het ophalen van ruim 65.000

handtekeningen voor schuldkwijtscheldingvan de armste landen. Want voor rechtvaardigeinternationale verhoudingen is een oplossingvan het schuldenprobleem van het aller-grootste belang. De gevolgen van globaliseringzijn lang niet altijd gunstig voor de ontwikke-ling van landen in het Zuiden. De nadeligegevolgen moeten gesignaleerd, erkend enbestreden worden. Oikos vindt dat de kerkhierbij een grote rol kan en moet spelen enheeft daarom de ‘verklaring van Accra’, diewaarschuwt voor de negatieve gevolgen vanglobalisering, aangegrepen om in de kerkenaandacht te vragen voor deze problematiek.In het kader van eerlijke handel tussen landenheeft Oikos een conferentie georganiseerdrond de dilemma’s in het suikerbeleid. Omdatde jeugd de toekomst heeft, vindt Oikos datalle kinderen naar school moeten. Oikos heeftin 2004 meegewerkt aan de campagne StopKinderarbeid! School de beste werkplaats entwee reizen georganiseerd die in het tekenstonden van de strijd tegen kinderarbeid.

Hoofdstuk 1:Internationale(financiële) verhoudingen

Schuldencampagne -Jubilee Nederland

doelstelling

> Maatschappelijk en politiekdraagvlak vergroten voorkwijtschelding onbetaalbareschulden

looptijd

> 2003-2006

meer informatie

> www.jubileenederland.nl

ONZE SCHULD, HUN RECHT

geheel over schuldenkwijtschelding. De festival-gangers konden luisteren naar lezingen,genieten van optredens en meedoen aan hetdebat. De quiz Debt or Alive liet wethouders,‘studiebollen’ en ‘wannabe politici’ tegenelkaar strijden om de hoofdprijs: 50 euro vooreen project naar keuze.

Binnen de Stuurgroep van Jubilee Nederlandbesteedt Oikos met name aandacht aan dezogeheten odious debts; schandelijke schulden.Deze schulden zijn ‘odious’ (verfoeilijk, hatelijk)tegenover de bevolking van de natie omdat eenvroegere dictator van dat land deze schuldenenkel is aangegaan voor eigen gewin, ofomdat de lening onder oneerlijke voorwaardenis afgesloten. Oikos streeft er naar dat erregelingen komen voor kwijtschelding vandeze schulden en voor het voorkomen vanschandelijke schulden in de toekomst. Ook heeftOikos voor een reeks van tijdschriften artikelengeschreven over de schuldenproblematiek, overschandelijke schulden en over de campagne.

‘Het is niet hun schuld’. Onder dat motto heeftOikos zich ook in 2004 ingezet voor schuld-kwijtschelding voor de armste landen. De 41

organisaties, verenigd in de campagne JubileeNederland, hebben meer dan 65.000 hand-tekeningen opgehaald voor dit doel. Naast eenactieve rol in het ophalen van handtekeningenheeft Oikos in 2004 ook onderzoek gedaannaar de zogeheten ‘schandelijke schulden’.

In februari bezocht Abu Namwamba van de Keniaanse schuldencampagne CADECopnieuw ons land en gaf lezingen bij tal van universiteiten. Oikos organiseerde dezelezingen voor Jubilee Nederland. Naast diverselezingen over schuldenkwijtschelding zijn doorOikos ook workshops gehouden met het spelDe schuld van Kimbanda. In deze simulatie vaneen conferentie over schuldenkwijtscheldingkunnen studenten de dilemma’s ervaren vande schuldenproblematiek.

De WE OWE THEM Zomertour, de jongeren-campagne van Jubilee Nederland die Oikossamen uitvoerde met Move Your World,bezocht deze zomer tientallen zomerfestivals.De zomertour heeft meer dan 25.000 hand-tekeningen opgeleverd. Oikos heeft met eenteam van vrijwilligers op de EO-Jongerendag,het Flevo Festival en diverse (bevrijdings)-festivals gestaan.

Het hoogtepunt van de campagne vond plaatstijdens Festival Mundial dat in het teken stondvan schuldenkwijtschelding. Tijdens het heleweekend liepen vrijwilligers rond om hand-tekeningen op te halen en presentatoren riepenop tot het ondersteunen van de campagne.Het programma op één van de podia ging6

7

Internationale (financiële) verhoudingenoikos | jaarverslag 2

00

4

KERK & GLOBALISERING

Globalisering doet zijn invloed voelen over de hele wereld. Mensen kunnen wereldwijddoor de globalisering meer dan ooit metelkaar in contact komen. Maar globaliseringheeft ook veel schaduwkanten, vooral voormensen in het Zuiden. Steeds meer oecume-nische organisaties spreken zich daaromscherp uit over globalisering. Oikos zet zichervoor in om de kerkelijke en theologische discussie over globalisering ook in Nederlandte doen plaatsvinden. Daarnaast staat Oikosook de Wereldraad van Kerken bij in zijngesprekken met Wereldbank en IMF, twee vande grootste beleidsbepalers op internationaalfinancieel terrein.

Ter voorbereiding op het gesprek tussen de topvan de Wereldraad van Kerken met de top vanWereldbank en IMF schreef Oikos twee notities.De eerste notitie behandelde de bestuurs-structuur van IMF en Wereldbank, de tweedenotitie behandelde het beleid van IMF enWereldbank rond mensenrechten. Dit laatstegesprek in een serie van drie verliep nietgeheel naar tevredenheid, onder andere doorde geringe tijd die IMF en Wereldbank ervooruittrokken. Wel is afgesproken dat de organi-saties met elkaar in gesprek blijven.

In Accra vond in 2004 de Algemene Vergadering van de WARC (wereldalliantie van gereformeerde en hervormde kerken)plaats. De slotverklaring van ‘Accra’ heeftheel wat losgemaakt in kerkelijk Nederland.De WARC veroordeelde in de verklaring ondubbelzinnig het huidige economischesysteem. Oikos heeft een studiebijeenkomstgeorganiseerd over de verklaring en over watkerken ermee zouden kunnen doen. Tijdens debijeenkomst werd gesproken door leden vande delegatie die de Algemene Vergadering van

de WARC hadden bijgewoond en een forumging met de aanwezigen in discussie overinhoud en bruikbaarheid van de verklaring.

Oikos wil plaatselijke kerken en predikantenhelpen om globalisering tot een constantaandachtspunt te maken. Zo wordt er gewerktaan preekschetsen, studiemateriaal en bijeen-komsten. Oikos wil het denkproces in dekerken over globalisering op deze manier vanonderaf in beweging brengen. Zo sluit Oikosenerzijds aan bij een traditie van aandachtvragen voor geloof en economie en zet zeanderzijds een volgende stap in het contactmet internationale kerkelijke organisaties.Naast het contact met de Wereldraad vanKerken en de WARC werkt Oikos ook nu samenmet de Council for World Mission (CWM) in het project Walking Together. Hierbij wordengelovigen uit verschillende werelddelensamengebracht om te praten over globali-sering en geloof. Dit zal uiteindelijk leiden tot een pelgrimage naar Nederland in 2007.

Om ook inhoudelijk een bijdrage te kunnenleveren aan de discussie over globalisering inde kerken, schrijven Hielke Wolters, directeurvan Oikos en Greetje Witte-Rang, onderzoekerbij Oikos, het boek Uitsluitend participatie.In dit boek wordt het gesprek in de oecumeneover globalisering beschreven en wordt eenrelatie gelegd met het oecumenisch socialedenken, waarin participatie altijd centraalheeft gestaan. Het boek zal medio 2005

verschijnen ter gelegenheid van een conferentieover theologie en globalisering die Oikosorganiseert in samenwerking met tal van theologische faculteiten. Daarnaast werktOikos aan gespreksmateriaal voor gemeentesen parochies.

Kerkelijke bezinning op globalisering

doelstelling

> Delen van ervaringen rondom de kerkelijkebezinning op globalisering

looptijd

> 2003–2005

meer informatie

> www.stichtingoikos.nl

Kinderarbeid? Recht op onderwijs!

doelstelling

> Politiek en maatschappelijkbewustzijn kinderarbeidgekoppeld aan recht oponderwijs vergroten

looptijd

> 2003-2005

meer informatie


STOP KINDERARBEID!

Alle kinderen moeten naar school! Millennium-doel 2 stelt dan ook dat in 2015 alle kinderenter wereld basisonderwijs moeten volgen.Oikos heeft in het kader van dit millennium-doel in samenwerking met de verenigingWederzijds twee reizen georganiseerd metals thema kinderarbeid. Daarnaast werkt Oikossamen met de campagne Stop Kinderarbeid!School, de beste werkplaats. Voor dezecampagne heeft Oikos onder andere campagnegevoerd op diverse evenementen en festivals.

Wereldwijd werken naar schatting nog steeds250 miljoen kinderen, terwijl ze eigenlijk op school zouden moeten zitten. Ook al zijnbeleidsmakers, ambtenaren en de meesteNederlanders het er wel over eens dat kindereneigenlijk niet hele dagen zouden moetenwerken, toch onderneemt men te weinig actie omdat men kinderarbeid als een onont-koombaar feit ziet. Maar kinderarbeid is eenoplosbaar probleem dat vóór 2015 kan wordenopgelost. Oikos wil zich daar in samenwerkingmet de campagne Stop Kinderarbeid! School debeste werkplaats en door middel van de Oikos-Wederzijds Reizen sterk voor maken.

In 2004 vonden de eerste twee Oikos-Wederzijds Reizen plaats met het themakinderarbeid. De eerste reis ging in het voor-jaar naar India, de tweede reis vond plaats inhet najaar en had als bestemming Indonesië.In India spannen veel organisaties en individuenzich in om alle kinderen naar school te krijgen.De reizigers bezochten diverse projecten enspraken met de vrijwilligers over welke

moeilijkheden zij tegenkomen bij hun strijdtegen kinderarbeid, maar ook over welkemogelijkheden er zijn en wat ze al bereikthebben. Inmiddels gaan in Andhra Pradesh,één van de provincies die de reizigers bezochten,al meer dan 260.000 kinderen die eerstwerkten nu elke dag naar school.

In Indonesië is kinderarbeid ook een grootprobleem, maar men is zich daar veel minderbewust van het feit dat arbeid de ontwikkelingvan kinderen in de weg staat. Terwijl in India al veel is bereikt, staat de strijd tegen kinder-arbeid in Indonesië nog in de kinderschoenen.De deelnemers aan de reis naar Indonesiëbezochten de projecten van pioniers op ditvlak, die bewustwording willen creëren voorhet recht van alle kinderen om naar school tegaan. Na afloop van de reizen zorgen de deel-nemers voor publiciteit, zowel door lezingenvoor geïnteresseerden als door interviews aande media. Voor 2005 staan twee nieuwe reizenop de agenda met het thema kinderarbeid.

Oikos werkt samen met de internationale campagne Stop Kinderarbeid! School, de bestewerkplaats, die ernaar streeft kinderarbeidgeheel uit te bannen door volledig dagonder-wijs te bieden van een goede kwaliteit. In 2004

heeft Oikos op diverse evenementen en festi-vals jongeren betrokken bij dit onderwerp enhandtekeningen opgehaald voor de campagne.Daarnaast heeft Oikos parochies, ordes encongregaties benaderd om de campagne teondersteunen.

8

9

Internationale (financiële) verhoudingenoikos | jaarverslag 2

00

4

EEN VREEDZAME 21E EEUW?

De 21e eeuw kan en moet een vreedzamereeeuw worden dan voorgaande eeuwen.Dat was de conclusie van het symposium Will the 21st century be more peaceful?,dat op 22 september 2004 werd gehouden ter gelegenheid van de tiende sterfdag van Jan Tinbergen. Tijdens de conferentie werd de Isaac Roet Vredesprijs uitgereikt en werd een heruitgave gepresenteerd vanTinbergens ‘Entering the Third Millennium:some suggestions’.

Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen was zijn tijdver vooruit. Al in de jaren zestig was Tinbergeneen voorstander van concrete doestellingenom armoede te bestrijden, al lang voordat demillenniumdoelen werden aangenomen in hetjaar 2000. Tinbergen was het die berekendedat rijke landen minimaal 0,7 % van het BrutoNationaal Product aan ontwikkelingshulpzouden moeten geven, wat tot op vandaag de norm is. Ook zag Tinbergen al vroeg in datde Verenigde Naties een centrale rol zoudenmoeten krijgen bij het bijeenhouden van dewereldeconomie, als noodzakelijk fundamentvoor veiligheid en vrede. Het is precies diesamenhang waarop ook de Secretaris-GeneraalKofi Annan nu voortdurend hamert in zijnplannen tot versterking van de VN.

Tijdens het symposium, dat werd georgani-seerd in samenwerking met de Vereniging voor Economie en Vrede, Kerk en Wereld en deUniversiteit van Amsterdam, herformuleerdeDietrich Fischer de vraag ‘Will the 21st centurybe more peaceful?’ in het motto: ‘We have tomake the 21st century more peaceful!’.Volgens Fischer, samen met Tinbergen deauteur van het boek ‘Warfare and Welfare’, ishet niet de vraag wat er gaat gebeuren, maarwat wij willen dat er gebeurt. En daar moetenwe aan gaan werken, om die vrede werkelijk-heid te maken.Waar Tinbergen armoede nog vooral als eeneconomisch verschijnsel zag legde Louk de la Rive Box, voorzitter van de NederlandseVereniging voor de Verenigde Naties er de nadruk op dat armoede een aantasting is van de menselijke waardigheid. Volgens De laRive Box betekent armoede dat je je schaamtom je in het openbaar te vertonen. Het isbelangrijk om niet alleen naar het economischeverschijnsel ‘armoede’ te kijken, maar ook te zien wat het mensen doet om armoede telijden. Dat kan voor een verdieping en voor eenvermenselijking zorgen bij het nadenken overde wereldwijde economie.

Tijdens de conferentie werd de Isaac RoetVredesprijs uitgereikt. Deze prijs werd ingestelddoor de in Auschwitz vermoorde Joodse zaken-man Isaac Roet. Deze prijs wordt vanuit deUniversiteit van Amsterdam uitgereikt aan de schrijver van het beste studentenessay overde bevordering van vrede door economischeverdeling. Moses Shayo van PrincetonUniversity uit de VS won de Vredesprijs voor zijn onderzoek naar het verband tussenarmoede en oorlog.

Ter gelegenheid van het symposium is eenbrochure verschenen met daarin een heruitgavevan ‘Entering the third millennium: somesuggestions’. Dit document schreef JanTinbergen voor zijn kleinkinderen, achterklein-kinderen en hun leeftijdgenoten kort voordathij in 1994 overleed. In dit bijzondere documentuit zijn wetenschappelijke nalatenschapmoedigt Tinbergen de nieuwe generatie aanom te streven naar een duurzame en vreed-zame wereld met welzijn voor wie nu leven envoor wie na ons komen.

Vrede: visies, voorwaardenen strategieën

doelstelling

> Bevorderen van brede deelname aan recht-vaardigheid, vrede en heelheid van de schepping.

looptijd

> 2004

meer informatie


WTO-CoherentieLandbouw

DOELSTELLING

> Stimuleren van samen-werking tussen actoren uit de marktsector enngo’s, van wereldburger-schap en van dialoog tussen Zuid en Noord

looptijd

> 2004

meer informatie

> www.jubileenederland.nl

EERLIJK HANDELEN

De oorzaak van armoede ligt voor een aanzienlijk deel in oneerlijke handels-structuren. De markt dient niet uit zichzelfde belangen van de producenten in ontwik-kelingslanden. Bedrijven en overhedenmoeten worden aangezet om rekening tehouden met die belangen. Ook de EuropeseUnie is een belangrijke speler in dit spel.Oikos organiseerde daarom in 2004 eenconferentie over het suikerbeleid van de EU.

De Europese Unie beschermt tot nu toe deeigen suikerproducenten. De Europese suiker-boeren kunnen veel meer suiker producerendan nodig is in Europa, waardoor het overschotaan suiker vervolgens op de wereldmarktterechtkomt voor een lage prijs. Daardoorverdringen ze de suikerboeren in het Zuidenvan de markt. De Europese Commissie heeftbesloten het landbouwbeleid te liberaliseren,waardoor de prijzen op de EU-markt drastischzullen dalen. Deze liberalisering treft nietalleen de suikerboeren in Europa. Ook devoorkeursbehandeling die de voormaligeEngelse en Franse koloniën kregen, zal uitgeholdworden. Boeren in deze koloniën mogen nunog bepaalde hoeveelheden suiker tegengunstige voorwaarden exporteren naar deEuropese Unie. De echt arme landen zullen dus niet profiteren van het nieuwe Europesebeleid. Alleen de grote suikerlanden zoalsBrazilië en Thailand zullen hun marktaandeelzien groeien als gevolg van de voorstellen vande Europese Commissie.

Op de conferentie Suiker Goed werden deverschillende belanghebbenden uitgenodigdom te praten over hun dilemma’s rond hetEuropese suikerbeleid. Suikerproducenten,boeren, politici en beleidsmedewerkers vanontwikkelingsorganisaties, waaronder Novib,werd gevraagd om hun eigen dilemma op te schrijven. Gerard Doornbos, voorzitter LTONederland verwoordde het in zijn toespraakzo: “Handel kan bijdragen aan armoede-bestrijding. Liberalisering alleen betekentechter dat de sterksten zullen winnen. Handelis zowel deel van de oplossing als deel van hetprobleem.”

Tijdens de conferentie bleken de belangen van boeren, ontwikkelingsorganisaties en desuikerboeren dicht bij elkaar te liggen. Doordatwerd gebruik gemaakt van de dialoogmethodekwamen de gesprekspartners niet in eenpatstelling terecht, maar werd er gezocht naarovereenkomsten. Zo ontstond de mogelijkheidom tot elkaar te komen. LTO en Novib conclu-deerden gezamenlijk dat het verstandig zou zijn om een brief naar het Ministerie vanBuitenlandse Zaken te schrijven met daarineen gezamenlijk standpunt, tegen volledigeliberalisering, voor het handhaven van eenregeling voor productiequota, voor een redelijkintern prijsniveau binnen de EU én voor markt-toegang voor suiker uit de armste landen.

De vorm en inhoud van de conferentie werddoor de bezoekers zeer positief gewaardeerd.Oikos zal zich blijven bezighouden met land-bouw en coherentie van beleid.

10

Milieu en Ontw

ikkeling

11

Projecten bijhoofdstuk 2

> Aarde Ademt Op (p. 12)

> Technologie (p. 13)

> Check it out!(p. 14 en 15)

Overige projecten

> Kerk en Milieu

Recht op gezonddrinkwater

Millenniumdoel 7 luidt: Voor 2015 hebben we een blijvend goed (duurzaam) milieu.We stoppen het onomkeerbare verlies vannatuurlijke hulpbronnen. Het aantal mensenzonder toegang tot veilig drinkwater wordtgehalveerd en voor 2020 zijn de levensomstan-digheden van minimaal 140 miljoen mensen insloppenwijken aanzienlijk verbeterd. Een duur-zaam milieu is onlosmakelijk verbonden metontwikkeling. Daarom zet Oikos zich in voorbewustwording in Nederland van de negatievegevolgen die klimaatverandering kan hebbenop ontwikkelingslanden. Ook geeft Oikos dooreducatieve programma’s aan scholieren enhuishoudens concrete handvatten om hetenergieverbruik terug te brengen.

Het lesprogramma Check it Out! geeft jongerende tools om te werken aan een duurzamewereld. Oikos heeft dit lesprogramma inhoudelijk ontwikkeld. In het kader van de Kerkinactie-campagne De Aarde AdemtOp/Klimaatplan voert Oikos een lobby vooreen Post-Kyoto beleid. Daarnaast heeftOikos een onderzoek gedaan naar de klimaat-verschillen per regio, een rapport geschrevenover de mogelijkheden van energiebeheer in kerkgebouwen en een brochure gemaaktover mogelijkheden tot energiebesparing vanhuishoudens. Voor de consultatie van partnersvan het Klimaatfonds heeft Oikos de voor-bereiding, uitvoering en verslagleggingverzorgd. In het project Technologie en ontwikkeling wordt aandacht gevraagd voor de rol van technologie bij ontwikkeling.

Hoofdstuk 2:Milieu enOntwikkeling

12

De aarde ademt op

doelstelling

> Maatschappelijk en politiekdraagvlak voor het instellenvan een fonds voor grens-overschrijdende problemen,op basis van de econo-mische rechten van dearmen op het gebruik van het gemeenschappelijkerfgoed van de mensheid

looptijd

> 2004

meer informatie

> www.klimaatplan.nl

DE AARDE ADEMT OP / KLIMAATPLAN

Ga voor een rechtvaardig klimaat! Dat is deslogan van het Klimaatplan, het initiatief vanKerkinactie en Icco om particulieren en kerkenaan te zetten tot een bewustere omgang metenergie. Klimaatplan is de nieuwe naam voorhet programma De Aarde Ademt Op, waarOikos al jarenlang aan meewerkt. Ook voorhet Klimaatplan voert Oikos diverse projectenuit in opdracht van Kerkinactie. Zo heeft Oikoseen consultatie begeleid van partners die meewerken aan het Klimaatfonds, een rapportgeschreven over klimaatverschillen per regioen een brochure gemaakt voor huishoudensover energiebesparing. Terwijl in 2004 hetKyoto-protocol eindelijk het groene lichtkreeg, heeft Oikos zich al verdiept in wat er na ‘Kyoto’ moet gaan gebeuren om de wereldook na 2012 leefbaar te houden.

Consultatie KlimaatfondsOmdat klimaatveranderingen, veroorzaaktdoor milieuvervuiling in met name hetNoorden, desastreuze gevolgen kunnenhebben voor het Zuiden is het Klimaatfondsopgericht. Het Klimaatfonds gaat ervan uitdat degenen die vervuiling veroorzaken boveneen bepaalde norm, betalen aan degenen dieveel minder vervuilen, maar wel de gevolgendragen. Het geld dat wordt gestort voor het Klimaatplan gaat naar diverse partner-organisaties in het Zuiden, die projecten uit-voeren om de negatieve gevolgen van klimaat-verandering tegen te gaan. In juni vond eenconsultatie plaats met deze partnerorganisaties.Oikos ondersteunde de voorbereiding enuitvoering van deze consultatie. Tijdens de

consultatie spraken de partners in Noord enZuid met elkaar over hoe ze lobby, educatie en uitwisseling effectief kunnen gebruiken omter plekke meer draagvlak te krijgen voor hunwerk en hoe ze elkaar daarbij kunnen onder-steunen.

Post-Kyoto klimaatbeleidNa meer dan zeven jaar kan het Kyoto-protocoleindelijk in werking treden. Met het besluit vanRusland om het Kyoto-verdrag te ratificeren,is in 2004 een belangrijke stap genomen op

weg naar een vermindering van de uitstootvan broeikasgassen met 5% tot 2012. Maar die5% is nog maar het begin. Daarom heeft Oikoszich in 2004 gericht op het post-Kyoto traject;wat moet er na 2012 gebeuren? Het uitgangs-punt is daarbij dat iedere wereldburgerevenveel recht heeft op het gebruik van deatmosfeer. Oikos heeft een conferentie voor-bereid en georganiseerd van de klimaat-werkgroep van de Wereldraad van Kerken over klimaatverandering en de beschikbaar-heid van schoon drinkwater voor iedereen.De werkgroep heeft tijdens die conferentie de aanbeveling gedaan dat het post-Kyotoklimaatbeleid gebaseerd moet zijn op eenrechtvaardige verdeling van het gebruik van de atmosfeer én dat de vervuilende rijkelanden ontwikkelingslanden moeten helpenweerbaar te worden tegen negatieve gevolgenvan klimaatveranderingen. Dat zou dan metname moeten gebeuren door lokale initiatievente ondersteunen en personen inspraak tegeven bij het voorkomen van overstromingenof juist van uitdroging van regio’s. Nederland

13

Milieu en Ontw

ikkelingoikos | jaarverslag 2

00

4

zou met haar kennis omtrent waterbeheerhierbij een belangrijke rol kunnen spelen.Oikos heeft in de Klankbordgroep Adaptatie(een overlegorgaan van ministeries en ngo’sover het anticiperen op klimaatveranderingen)en in direct overleg met het ministerie vanOntwikkelingssamenwerking ervoor gepleitextra geld voor directe hulp aan ontwikkelings-landen voor het tegengaan van de negatievegevolgen van klimaatveranderingen.

Klimaatverschillen per regioOikos schreef in 2004 in het kader van de Aarde Ademt Op het rapport Regionale

Zorgen voor elkaar

In opdracht van Kerkinactie heeft Oikos in 2004 de brochure Zorgen voor elkaar isook zorgen voor de aarde geschreven. Dezebrochure is verschenen in het kader van het Klimaatplan. In de brochure wordthelder uitgelegd wat de gevolgen vanklimaatverandering kunnen zijn, niet alleenvoor Nederland, maar vooral ook voor lan-den in het Zuiden. De brochure geeft heelconcrete tips om mensen te helpen iets aanhun energieverbruik te doen. Zo kunnenmensen in hun eigen huishouden zuinigerzijn met het gebruik van water, gas en licht,maar worden ze ook aangemoedigd om nate denken over het overstappen op groenestroom. Daarnaast worden ze ook gestimu-leerd om de projecten van het Klimaatplanin het Zuiden te steunen. Zo vormt debrochure een handvat voor mensen die denegatieve effecten van klimaatveranderingenwereldwijd willen voorkomen.

klimaatverschillen en de effecten daarvan.De bedoeling van dit rapport was om tebeschrijven welke effecten klimaatveranderingin Nederland heeft en hoe provincies enwaterschappen daarmee omgaan. In hetrapport is ook het verdwijnen van planten-soorten en het verschijnen van nieuwe plantensoorten beschreven. De uitkomsten vandit onderzoek lenen zich goed voor uitwerkingin educatief materiaal waarin de gegevensworden gekoppeld aan de gevolgen vanklimaatverandering voor ontwikkelingslanden.

TECHNOLOGIE & ONTWIKKELING

14

Technologie en ontwikkeling

doelstelling

> Inventarisatie van knel-punten ten aanzien van de rol van technologie-ontwikkeling in het kadervan ontwikkelingssamen-werking vanuit Nederland

looptijd

> 2004-2005

meer informatie


Suikerriet op weg naar de verwerkende fabriek

Ontwikkelingssamenwerking is onmogelijkzonder technologie. Bij vrijwel alle aspectenvan ontwikkelingswerk speelt technologie eenessentiële rol. Gezond drinkwater en sanitairevoorzieningen kunnen bijvoorbeeld niet totstand worden gebracht zonder de inzet vantechnologie. Oikos onderzocht in opdrachtvan het Rathenau Instituut welke aandachttechnologie krijgt in de Nederlandse wereldvan ontwikkelingssamenwerking, welke visiesop de rol van technologie daar spelen en watde meerwaarde van technologie kan zijn voorontwikkelingssamenwerking.

De verkenning naar de rol van technologie in ontwikkelingssamenwerking vond plaats in opdracht van het Rathenau Instituut, eeninstituut dat de Tweede Kamer adviseert overde maatschappelijke aspecten van techno-logische ontwikkelingen. Bij een rondganglangs vertegenwoordigers van de overheid,grote ontwikkelingsorganisaties, bedrijfslevenen universiteiten, die zich bezig houden metontwikkelingssamenwerking, kwam naar vorendat de rol van technologie in ontwikkelings-processen veel te weinig aandacht krijgt. Hetbeeld van technologie is vaak veel te beperkt.Technologie heeft ook betrekking op kennis,

vaardigheden en regelgeving die nodig zijn om apparaten die gebruikt worden bijontwikkelingsprojecten goed te kunnengebruiken. Daarom speelt technologie een heel centrale rol bij ontwikkelingsprocessen en-projecten.

Net zoals technologie in de 19e en 20e eeuwin Nederland maatschappelijke vooruitgangteweeg bracht, kan technologie ook in hetZuiden zorgen voor de verbetering van leef-omstandigheden. Technologie heeft een groteinvloed op ontwikkeling, zowel positief alsnegatief. De aandacht voor technologie isdaarom ook zo belangrijk, omdat het leidttot de kernvraag: wat heeft onze prioriteitbij ontwikkeling? Welke innovaties zijn nodigen welke innovaties zijn gewenst? En hoezorgen we dat de gewenste innovaties ooksucces hebben? Technologie is de spil vanontwikkelingsprojecten, of zou dat eigenlijkmoeten zijn. Wie dat vergeet, ondergraaft deeffectiviteit van ontwikkelingssamenwerking.De technologie die wordt ingezet bij projectenmoet natuurlijk wel passen in de lokalesamenleving waar het wordt toegepast;de ene keer zal de techniek hypermodernmoeten zijn, de andere keer juist traditioneel.

15

Milieu en Ontw

ikkelingoikos | jaarverslag 2

00

4

In de verkenning die Oikos heeft uitgevoerdkwam naar voren dat er al wel wat aandachtis geweest voor de mogelijkheden van techno-logie bij ontwikkeling. Die aandacht voortechnologie zou aangemoedigd, gebundeld en ondersteund moeten worden. Het concept-rapport dat Oikos over technologie enontwikkeling heeft geschreven kan hierbij als voorzet dienen. Het rapport is voorgelegd

aan beleidsmakers bij ontwikkelingsorganisatiesen ministeries. Zij hebben dit document vanop- en aanmerkingen voorzien, zodat hetrapport tot een definitief discussiestuk kanworden gemaakt voor een expertmeeting.Tijdens de expertmeeting in 2005 zal wordenbesproken hoe technologie in de Nederlandsewereld van ontwikkelingssamenwerking meeraandacht kan krijgen.

Check it Out!

doelstelling

> Scholieren in het middel-baar onderwijs betrekkenbij duurzame ontwikkeling

looptijd

> 2002–2005

meer informatie

> www.checkitout-now.nl

DUURZAAM OP SCHOOL

16

Oikos neemt binnen het consortium de ont-wikkeling van het materiaal voor haar rekening.Dat betekent dat Oikos verantwoordelijk isvoor een groot deel van de inhoud van de les-boeken en de lessen. Oikos wil dat scholieren,van de basisschool tot aan het MBO, meer van-zelfsprekend rekening gaan houden met hetmilieu en zich bewust zijn dat mensen in hetZuiden daar ook baat bij hebben.

Een andere manier waarop Oikos de invloedvan ons energieverbruik op het Zuiden dichter-bij wil brengen, is door het spel Win WaterWereldwijd. Bij dit bordspel is het de bedoelingdat leerlingen in groepjes zoveel mogelijkwaterputten kopen. Obstakels zoals klimaat-veranderingen moeten ze daarbij zien teoverwinnen. Zo wordt de link gelegd tussenwater en klimaat. Een conceptversie van het spel is inmiddels beschikbaar, een defini-tieve versie wordt ontwikkeld.

Dromen van een duurzame wereld, dat doenwe allemaal. Maar hebben we ook de tools,het gereedschap, om die duurzame wereld teverwezenlijken? Met het lesprogramma Checkit Out! van Oikos, COS Nederland, Ecofys enSME Milieu Adviseurs krijg je als leerling die tools in handen. Op ruim honderd scholenkunnen leerlingen aan de slag om het energie-verbruik van hun school én van zichzelf terugte dringen.

Check it Out!, dat als ondertitel draagt: Toolsvoor een duurzame wereld, is meer dan alleeneen lesprogramma. Check it Out! ondersteunten adviseert scholen bij het toepassen van dethema’s klimaat en duurzame ontwikkeling bij energiebeheer in het schoolgebouw, bij hetmaken van leerplannen voor de komende jarenén bij de profilering van de school naar deomgeving. De scholen kunnen het Check itOut! Keurmerk verkrijgen als ze hun energie-beheer hebben aangepast en aan bepaaldeeisen voldoen.

In 2004 heeft Oikos samen met COS Nederland,Ecofys en SME Milieu Adviseurs het Consor-tium Check it Out! voorbereid. Dit consortiumricht zich er op om de thema’s duurzaamheiden klimaatverandering op scholen onder deaandacht te brengen of te versterken. De deel-nemende scholen gaan voor een periode vanvijf jaar hun energieverbruik aanpakken waar-bij hun huidige energiekosten als startpuntgelden. Door de analyse van de leerlingen endoor de uitvoering van eenvoudige maat-regelen uit het zogenaamde Energie PrestatieAdvies kan energie worden bespaard. Met hetgeld wat dat oplevert kan de school de uitvoe-ringskosten betalen en op den duur zelfs eenreserve gaan opbouwen om daarmee nogmeer te investeren in duurzaam onderwijsen in verdere besparingen.

Globalisering & Identiteit

17

De wereld globaliseert, terwijl de Nederlandsesamenleving zich steeds meer naar binnenkeert. Oikos probeert in deze tegenstrijdigesituatie de vinger aan de pols te leggen bijbeide verschijnselen. In de grondlijn ‘Globali-sering en Identiteit’ komt dat het duidelijkstnaar voren. Tijdens de Migrantenweek stonddit jaar Samenwerken centraal. Temidden vanverwarring en verharding was de Migranten-week een moment van hoop en saamhorigheid.Dat bleek wel toen de deelnemers aan depublieksdag spontaan elkaars handen vast-pakten om te zingen: ‘We shall overcome’.

Aan de ideeënwedstrijd deden dit jaar meer migranten(organisaties) mee dan ooit.Het is een goed teken dat zoveel migrantengoede ideeën indienen voor een oplossing van problemen in het land van herkomst.Omdat religie een heel grote rol speelt in ontwikkelingslanden, pleit Oikos al enige jaren voor veel aandacht voor religie bij ontwikkelingssamenwerking. Tijdens een conferentie in 2004 is daartoe het Kennis-centrum Religie & Ontwikkeling opgericht.Omdat onze westerse visie op tijd wereldwijdvaak een dominante rol heeft, gaat Oikos hetgesprek aan rond tijd en globalisering. In hetuitwisselingsprogramma oikosXchange hebbenjongeren zowel de voor- als nadelen vanglobalisering ontdekt tijdens de uitwisselingtussen Nederland en Bhutan. De uitwisselings-methode blijkt heel succesvol te zijn in hetdichtbij brengen van ingewikkelde problemen,niet alleen voor de deelnemers aan de uitwisseling, maar ook voor de duizendenleerlingen die presentaties meemaakten en lesprogramma’s volgden over duurzameontwikkeling.

Hoofdstuk 3:Globalisering& Identiteit


> Religie en ontwikkeling (p. 18)

> Migranten enOntwikkelings-samenwerking (p. 19)

> Tijd en globalisering(p. 20 en 21)

> OikosXchange (p. 22)

Overige projecten

> Integratie

18

Religie en ontwikkeling

doelstelling

> Een beleidsvisie op duurzame ontwikkeling en internationale samen-werking die gedragen kanworden vanuit verschillendereligies en culturen

looptijd

> 2003–2005

meer informatie


EEN ANTENNE VOOR RELIGIE

Ontwikkelingsorganisaties moeten een antenneontwikkelen voor de betekenis van religie voor duurzame ontwikkeling en internationalesamenwerking. Oikos heeft met dat doel in2004 met Cordaid, de Islamitische UniversiteitRotterdam en het Institute of Social Studiesenkele expertmeetings en een conferentiegeorganiseerd over religie en ontwikkeling.Tijdens de conferentie is de oprichting van een Kenniscentrum Religie & Ontwikkelingaangekondigd. Zo hoopt Oikos samen metanderen aandacht te vragen voor de bijdragenvan religie aan de samenleving.

Ontwikkelingsorganisaties worstelen met debelangrijke plaats die religie inneemt in hetZuiden. Zij gaan er vaak van uit dat de westersevisie op ontwikkeling de beste is. Ontwikkelingis in hun visie vooral het doorvoeren vaneconomische en politieke maatregelen.Ontwikkelingsorganisaties met een religieuzeachtergrond hebben vaak nog een ander probleem. Als ze kiezen voor een partner-organisatie uit dezelfde religie kan dit instabi-liteit tussen de bevolkingsgroepen veroorzakenof verergeren. Maar kiezen voor een partner-organisatie uit een andere religie is ook nietzonder risico omdat de ontwikkelingsorganisatiedan van bekeringsdrang wordt verdacht.

Tijdens de expertmeetings zijn deze en andereaspecten van religie en ontwikkeling in hetZuiden besproken. Verschillende deskundigenuit de gezondheidszorg en het onderwijsvertelden over hun eigen ervaringen. Uit hunverhalen bleek dat de aandacht voor religie en ontwikkeling niet alleen maar nodig is inontwikkelingslanden, maar dat er ook moetworden nagedacht over hoe we omgaan metreligie in de Nederlandse samenleving.

Naast de twee expertmeetings, vond bij de Islamitische Universiteit Rotterdam op 12 mei een symposium plaats over islamitischeperspectieven op ontwikkeling. Eén van de

sprekers, Waseem Yaqub van Islamic Relief,een internationale islamitische hulporganisatie,wees erop dat veel conflicten religieus wordengenoemd terwijl ze dat helemaal niet zijn.Het conflict in Soedan tussen het zogenaamde‘islamitische’ Noorden en het christelijke zuidenis in feite geen conflict tussen religies. Het legervan het zuiden bestaat voor meer dan veertigprocent uit moslims. Het conflict heefteerder te maken met oneerlijke verdeling van welvaart dan met religie.

De conferentie Religion & Development,die plaatsvond op 3 november 2004, was niet alleen de afsluitende conferentie van het project Religie & Ontwikkeling, maar was ook het startpunt van het KenniscentrumReligie & Ontwikkeling. Tijdens de conferentiewezen de sprekers Jos van Gennip (CDA) enRajendra Gupta (Management DevelopmentInstitute in India) op het belang van religie.Wendy Tyndale, die betrokken was bij dedialoog tussen de Wereldbank en de wereld-religies, wees op de bijdrage vanuit religieuzegemeenschappen aan de millenniumdoelen.Maar ontwikkeling houdt volgens Tyndalemeer in dan economische groei.

Tijdens de conferentie presenteerde HielkeWolters, directeur van Oikos, de agenda voorhet Kenniscentrum Religie & Ontwikkeling.Het kenniscentrum is essentieel voor dereflectie op duurzame ontwikkeling, inter-nationale samenwerking, migratie en integratie.Het centrum zal zich naast die reflectie toe-leggen op het trainen van mensen die werk-zaam zijn bij ontwikkelingsorganisaties, op het versterken van de samenwerking tussenontwikkelingsorganisaties en religieuze orga-nisaties én op deelname aan het publiekedebat. Het doel van het kenniscentrum is omervoor te zorgen dat religie de aandacht krijgtdie het verdient in in de theorie én praktijk vanontwikkelingssamenwerking.

19



04

MIGRANTEN &ONTWIKKELINGSSAMENWERKING

Migranten kunnen vanuit Nederland veelbetekenen voor hun land van herkomst.Vanuit die gedachte werkt Oikos samen met Cordaid aan het project Migranten &Ontwikkelingssamenwerking. Tijdens eenexpertmeeting werd een onderzoek gepresen-teerd naar de zogenaamde ‘remittances’, hetsturen van geld naar familie in het buitenland.In 2004 werd tevens voor de tweede maal de Ideeënwedstrijd Migratie en Ontwikkelinggehouden. Winnaar was de Mauritaans-Nederlandse organisatie voor mensen- envolkenrechten.

Veel migranten sturen geld naar hun familie in het land van herkomst. Dit kan voor allerleidoeleinden zijn; schoolgeld voor het neefje ofmedicijnen voor moeder. Mindanda Mohugudeed (in opdracht van Cordaid) onderzoekonder verschillende migrantengroepen envroeg aan hen welke problemen ze tegen-komen bij het versturen van geld. Ook heeft hijonderzocht waar het gestuurde geld meestalaan wordt besteed en hoeveel geld er wordtverstuurd. Mohugu presenteerde de eersteresultaten van dit onderzoek tijdens de expert-meeting over remittances, de overdrachtvan geld door migranten naar het land vanherkomst.

Aan de ideeënwedstrijd 2004, die werd georganiseerd in samenwerking met SMS(Stichting Mondiale Samenleving), deden dit jaar ruim 65 migranten(organisaties) mee.De wedstrijd geeft migranten de kans om een idee in te dienen dat meehelpt aan deverbetering van de situatie in het land van

herkomst. De eerste prijs ging dit jaar naar deStichting Mauritaans-Nederlandse organisatievoor mensen- en volkenrechten. De tweedeprijs ging naar de Surinaamse Stichting Rageen de derde prijs werd gewonnen door deBoliviaanse Stichting Ayni Bolivia-Nederland.

De Mauritaanse prijswinnaars willen een landbouwproject opzetten voor de zwarteminderheidsgroep in Zuid-Mauritanië.Daarmee willen ze landonteigening proberen te voorkomen die vaak plaatsvindt als land niet zichtbaar bebouwd en gebruikt wordt.Door mensen in het vruchtbare zuiden vanMauritanië te helpen om gewassen op hunland te verbouwen, kan worden voorkomendat ze van hun land worden verdreven.De prijswinnaars ontvingen de geldprijs uit handen van Minister van Ardenne vanOntwikkelingssamenwerking. De ministersprak tijdens de bijeenkomst met veelmigranten over hun ideeën. Deze uitwisselingvan ideeën werd door zowel de minister als de migranten als zeer positief ervaren.

Oikos is samen met Cordaid bezig een kennis-platform op te richten voor migratie & ont-wikkeling. Dit platform zal gaan functionerenals een netwerk voor migranten, migranten-organisaties en ontwikkelingsorganisaties.Het kennisplatform zal in 2005 een brochurepubliceren over ‘best practices’ (succesverhalen)op het gebied van migranten en ontwikkeling.De brochure moet gaan dienen als een inspi-ratiebron voor migranten die een project willenstarten in het land van herkomst.

Migranten enOntwikkelings-samenwerking

doelstelling

> Migranten betrekkenbij ontwikkelingssamen-werking

looptijd

> 2003-2005

meer informatie


20

SAMENWERKEN

Het thema van de Migrantenweek (14-21

november 2004) was zelden zo actueel als ditjaar: Samenleven in verscheidenheid: Maak erwerk van! Terwijl de Nederlandse samenlevingop zijn kop stond na de moord op Theo vanGogh op 2 november en mensen angstig naar elkaar gingen kijken, pakten tijdens dePublieksdag van de Migrantenweek mensenelkaars handen vast en zongen samen:‘We shall overcome’.

Tijdens de Migrantenweek, die georganiseerdwerd door Oikos en acht andere organisaties,zijn in het hele land vieringen gehouden door plaatselijke kerken rond het themaSamenwerken. Daarnaast werden er drieregionale bijeenkomsten gehouden, in Rijswijk,Tilburg en Veenendaal. Op de Publieksdag vande Migrantenweek, die dit jaar werd gehoudenin Leeuwarden, werd nogmaals het belang vandialoog en ontmoeting onderstreept.

Een goed voorbeeld van samenwerken tussen autochtonen en allochtonen zijn de vele korenfestivals die gehouden werden in 2004. De korenfestivals brengen de groteverscheidenheid aan kerkelijke koren metelkaar in contact en kunnen zorgen vooruitwisseling tussen de koren. Talloze kerkenhebben een eigen koor, maar het gebeurtmaar zelden dat deze koren optreden in eenandere kerk, laat staan in een kerk uit eenandere cultuur. Maar ook al versta je misschienniet elkaars taal, als je zingt vervalt die barrière.

Korenfestivals vonden dit jaar plaats inRotterdam, Houten en Den Haag.

Tijdens de Publieksdag sprak onder anderePaul Gwan Thaij The, intern voorzitter van SKIN (Samen Kerk in Nederland). Volgens hemhoudt samenwerken in dat je naar elkaar wiltluisteren en elkaar wilt ontmoeten. Dat vergtzowel inzet van de migrant als van de autoch-tone Nederlander. Corry Nicolay, voorzitterPlatform Levensbeschouwing in KleurrijkFryslân, benadrukte in haar toespraak dat demulticulturele samenleving een samenlevingvan iedereen moet kunnen zijn. Daarom riepzij ook op om de woorden autochtoon enallochtoon af te schaffen. Volgens haar stigma-tiseren deze woorden en werken ze groeps-denken in de hand.

Tijdens de afsluitende viering kreeg iedereeneen soort keten die aan elkaar kon wordengehaakt, zo vormden alle aanwezigen sameneen keten van verbondenheid. Daarop sloegiedereen spontaan de handen ineen en zetteiemand het lied ‘We shall overcome’ in. Mooierhad de Migrantenweek 2004 niet afgeslotenkunnen worden.

Migrantenweek

doelstelling

> Versterken van betrokken-heid van kerken, diverseinstellingen en de vak-bonden bij het migratie-vraagstuk en het verbredenvan het draagvlak voor eenmulticulturele samenleving

looptijd

> 2004

meer informatie

> www.migrantenweek.nl

21



04

TIJD & GLOBALISERING

De tijd tikt door, en de tijdsdruk in onze maat-schappij neemt steeds meer toe. Dat heeftniet alleen gevolgen voor onszelf en voor de maatschappij, maar ook voor het milieu,voor ontwikkeling en voor tolerantie. Oikosorganiseerde in 2004 in samenwerking methet MCKS (Multidisciplinair Centrum voor Kerken Samenleving) een symposium over onzeomgang met tijd.

Niet alleen in westerse landen neemt de tijds-druk toe, overal ter wereld gaat tijd een steedsbelangrijkere rol spelen. Globalisering zorgtervoor dat het westerse tijdsbeeld wordtgeëxporteerd over de hele wereld. In andereculturen botst dit tijdsdenken met de plaatse-lijke manier van omgaan met tijd, die vaakheel anders is.

Tijdens het symposium In de ban van de tijd?werd het boek In de houdgreep van de tijd.Onze omgang met de tijd in een consumptievecultuur gepresenteerd en aangeboden aanMargreeth de Boer, burgermeester vanLeeuwarden. In deze uitgave van het MCKSwordt de vraag opgeworpen of we iets kunnenleren van andere culturen om onze obsessiemet tijd en snelheid te verminderen. Tijdenshet symposium gingen diverse sprekers in opdeze vraag. Volgens professor Laeyendecker(sociologie) is tijd niet los verkrijgbaar. Tijd iszo’n onlosmakelijk deel geworden van onzecultuur dat het onmogelijk is om onze omgangmet tijd aan te passen zonder heel veel in onze maatschappij en in ons persoonlijke levente veranderen. Volgens professor Droogers(culturele antropologie) is het wel mogelijk

om op kleine schaal bepaalde aspecten van eenander tijdsdenken over te nemen. Deze zoudenzo een plek in de maatschappij kunnen krijgen.

De meerwaarde van een rustiger tijdspatroonis groter dan we ons misschien kunnen voor-stellen. Niet alleen stress zal erdoor afnemen,ook zullen mensen minder prikkelbaar zijn en daardoor meer open naar elkaar staan.De tolerantie ten opzichte van elkaar kan danook toenemen in een minder gehaaste samen-leving.

Omdat versnelling tijdsbesparing en kosten-besparing oplevert, wordt ter verhoging van de welvaart steeds gezocht naar snellerevervoersmiddelen en apparaten. Dit heeft inveel gevallen geleid tot meer energieverbruiken milieuvervuiling. De combinatie van onzegehaaste tijdsopvatting, vervuilende techno-logie en een welvaartsmodel wordt ookgeëxporteerd naar ontwikkelingslanden.Maar is dat wenselijk? Terwijl we streven naar meer welvaart voor mensen in hetZuiden, realiseren we ons vaak niet dat dezewelvaart gecombineerd met het westersdenken over tijd wel eens grote gevolgen zou kunnen hebben op het gebied van klimaat-verandering en milieuvervuiling.

Al deze gevolgen van tijdstress kunnen wordenafgeschoven als randverschijnselen. Maar eenmeer voor de hand liggende conclusie zoukunnen zijn dat een meer ontspannen samen-leving met een bijpassende schonere techno-logie misschien wel een veel duurzameresamenleving is.

Tijd en globalisering

doelstelling

> Publike aandacht voor hetthema tijd en globalisering

looptijd

> 2003-2004

meer informatie


22

oikosXchange

doelstelling

> Verkenning van inter-nationale en interculturelejongerenuitwisseling alsmethodiek om jongeren tebetrekken bij thema’s vanduurzame ontwikkeling en internationale samen-werking en hen temotiveren tot wereld-burgerschap

looptijd

> 2002-2004

meer informatie

> www.oikosxchange.nl

UITWISSELEN WERKT!

Het uitwisselingsprogramma oikosXchangewerkt! Dat is gebleken na de uitwisseling metBhutan van september 2003 tot maart 2004.In 2004 verbleven tien Bhutaanse jongeren in Nederland bij gastgezinnen en werkten zijsamen met hun vijf Nederlandse teamgenotenbij organisaties en bedrijven in Nederland.In een tour langs tal van scholen vertelden zeover hun ervaringen, over de verschillen tussenBhutan en Nederland én over duurzame ont-wikkeling.

Het uitwisselingsprogramma Bhutan-Nederlandbestond uit twee gedeeltes: Eerst verbleven de vijf Nederlandse jongeren drie maanden inBhutan en ontmoeten daar hun tien Bhutaanseteamgenoten. In Bhutan werkten de vijftienjongeren een maand, bereiden een presentatievoor en presenteerden die voor duizendenBhutaanse schoolkinderen. Na een intensieveperiode van drie maanden in Bhutan, arriveerdende tien Bhutaanse deelnemers eind 2003 inNederland. In koppels liepen de Nederlandseen Bhutaanse deelnemers stage bij onderandere een waterschap, bij een ontwikkelings-organisatie en bij een biologische veehouderij.Daarna hebben de deelnemers diverse excur-sies meegemaakt, lezingen bijgewoond endiscussies gevoerd met gastsprekers en met elkaar over duurzame ontwikkeling.

Met deze informatie hebben de deelnemersvervolgens een interactieve presentatie opgezet.Ook waren lesbrieven beschikbaar voor hetvoortgezet onderwijs, met een vergelijking

tussen Nederland en Bhutan op de thema’sarbeid en duurzame ontwikkeling. De jongerenhebben de presentatie 22 keer op scholen en 7 keer op andere lokaties opgevoerd. De les-brieven zijn door ruim 25 scholen gebruikt.Scholieren konden meer informatie vinden op de interactieve website en tevens met deel-nemers van gedachten wisselen. Voor heelveel jongeren was het een zeer leerzameervaring, die ze niet snel zullen vergeten.

De methode van het uitwisselingsprogrammaoikosXchange heeft zich bewezen tijdens hetprogramma Bhutan-Nederland. De uitwissel-ingmethode is heel waardevol, omdat hetingewikkelde onderwerpen heel concreetmaakt. Bovendien heeft de methode groteinvloed op jongeren. Niet alleen op de jongerendie meedoen aan de uitwisseling, maar ook opde scholieren en andere jongeren die bereiktworden in beide landen door de presentaties.Door middel van 6 nieuwsbrieven en 4 televisie-items kon een nog bredere doelgroep bereiktworden. Daarnaast is er ook in de media veelaandacht geschonken aan het bezoek van deBhutaanse jongeren.

Het programma Bhutan-Nederland was heteerste oikosXchange-programma dat Oikosuitvoerde. Oikos heeft veel ideeën opgedaanvoor nieuwe programma’s en zoekt samen-werking met andere organisaties om eennieuw programma te starten. Want uitwisselenwerkt!

Overige projecten

23

Enkele projecten van Oikos passen niet binnende drie grondlijnen Internationale (financiële)verhoudingen, Milieu & ontwikkeling enGlobalisering & identiteit. Deze projectenpassen echter wel allemaal binnen de visievan Oikos. Dialoog is binnen de projecten vanOikos een steeds terugkerend begrip. Maardialoog kan niet alleen voor begrip zorgen(Dialogue for Understanding), maar kan ookworden ingezet om vrede te bewerkstelligenin conflictsituaties. Daarom werkt Oikos aanhet verbreiden van de dialoogmethode onderde nieuwe naam Dialogue for Peaceful Change.In Oecumenisch Gesprekscentrum Babylonwordt deze gespreksmethode gebruikt ingesprekken over terrorisme en het conflictin het Midden-Oosten.

In het onderzoek naar het maatschappelijkrendement van de Protestantse GemeenteUtrecht bleek dat het werk van de kerk demaatschappij ruim 8 miljoen bespaart.

Oikos heeft de laatste jaren veel expertiseopgebouwd wat betreft het werken met jon-geren. In het nieuwe jongerenprogrammaoikosXplore zijn al de projecten voor jongerensamengebracht om zo onder één duidelijkenaam jongeren te stimuleren om op onder-zoek uit te gaan: Xplore your world!

In 2004 bestond Oikos tien jaar. Ter gelegen-heid daarvan hield Oikos een symposium overAfrika. Dit symposium werd afgesloten doordirecteur Hielke Wolters met leerpunten enactiepunten voor de komende tien jaar.Ambitieus is de titel van dit jaarverslag endaarom besluit dit jaarverslag met Oikos’ambities voor de komende tien jaar.

Hoofdstuk 4:Overige projecten

23


> Dialogue for PeacefulChange (p. 24)

> Maatschappelijkrendement (p. 25)

> OikosXplore (p. 25)

> Babylon (p. 26 en 27)

> 10 jaar Oikos

24

DIALOGUE FOR PEACEFUL CHANGE

Dialoog is onmisbaar bij het oplossen vanconflicten. Oikos doet daarom al enkele jarenonderzoek naar de toepassing van dialoog inconflictsituaties. In 2004 organiseerde Oikoseen conferentie over de methode Dialogue forUnderstanding. Tijdens deze conferentie werdeen nieuwe naam geïntroduceerd voor hetdialoogconcept: Dialogue for Peaceful Change.

De nieuwe naam Dialogue for Peaceful Change(DPC) geeft aan dat er een nieuwe stap isgenomen vanuit het oorspronkelijke dialoog-concept. Dialogue for Understanding had vooral betrekking op de houding tijdenshet gesprek: met elkaar praten om elkaarte begrijpen. Dialogue for Peaceful Changezegt echter ook iets over wáárom we metelkaar praten. Oikos wil met de dialoog-methode groepen en organisaties een instrument in handen geven waarmee zevreedzame verandering kunnen bewerk-stelligen. Dialoog is de methode, vrede is het doel: Dialogue for Peaceful Change.

In juni werd een conferentie gehouden metmensen die binnen diverse conflicten opererenen die gebruik maken van de dialoog. De deel-nemers waren afkomstig uit onder anderePakistan, Israël, Caïro, Uganda, Noord-Ierlanden Roemenië. De conferentie werd geopendmet een toespraak van Jan Pronk, nu speciaalgezant van de Verenigde Naties voor Darfur.Volgens Pronk zullen conflicten er altijd zijn en zal je altijd compromissen moeten blijvensluiten als je je niet neerlegt bij de conflicten.Dialoog is een heel goed middel om diecompromissen te bereiken.

Tijdens de conferentie, die een week duurde,konden de deelnemers met elkaar praten overhoe zij vanuit hun oecumenische organisatiesconflicten aanpakken en hoe zij de dialoogdaarbij gebruiken. De deelnemers besprakenhoe ze in ‘hun’ conflictgebied de belangen van verschillende mensen met elkaar kunnenverenigen. In Noord-Ierland zijn niet alleen de vechtende mannen deel van het conflict,maar ook de moeders die hun zonen niet latenvallen en de bakkers die brood leveren of deschilders die steeds maar weer nieuwe ramenzetten. Iedereen heeft er wel belang bij dat deoorlog stopt, maar individueel hebben ze vaakook belang bij een voortgang ervan. Tegelijkblijkt het moeilijk om aan de belangen vanbeide groepen te denken omdat ze alleen nogmaar haat voor de ander voelen.

Veel van de deelnemers aan de conferentiemaken gebruik van de dialoog in hun werk,maar zij bleken vaak zelf niet te weten welkemethode ze gebruiken. Tijdens de week is doormiddel van oefeningen en simulaties uitgelegdop welke manier de dialoog kan worden toe-gepast. Ook is er aandacht gegeven aan water allemaal komt kijken bij het organiseren vaneen dialoog tussen twee partijen. Zo kan hetheel belangrijk zijn op welke plaats je metelkaar het gesprek aangaat, doe je dat op eenneutrale plek of nodig je ‘de ander’ uit bij joute komen? Het is de bedoeling dat de deel-nemers nu in hun eigen land de methode gaantoepassen. Samen met Oikosnet, het wereld-wijde netwerk van oecumenische onderzoeks-en trainingsinstituten, gaat Oikos de methodeook inzetbaar maken voor oecumenischeorganisaties wereldwijd. In 2005 zal dezesamenwerking worden voortgezet tijdens een training in Finland.

Dialogue for PeacefulChange

doelstelling

> Bijdragen aan de toepassing van dialoog om vrede te bewaren of tot stand te brengen

looptijd

> 2004

meer informatie

> www.dialogueforpeacefulchange.net

25

Overige projectenoikos | jaarverslag 2

00

4

MaatschappelijkRendement van kerken

doelstelling

> Maatschappelijk rendementvan vrijwilligerswerk zichtbaar maken

looptijd

> 2004

meer informatie


VAN HARTE!

Het werk van de kerk scheelt de overheid veel geld. Dat is de conclusie die getrokkenkan worden na het uitgebreide onderzoek van Oikos naar het maatschappelijk rendementvan de Protestantse kerken in Utrecht. Doorverschillende vormen van vrijwilligerswerkdoor kerkleden als ziekenbezoek, jongeren-werk en stervensbegeleiding, spaart de over-heid per jaar meer dan 8 miljoen euro uit.

Het onderzoek, dat de naam ‘Van Harte’ heeftmeegekregen, is een vervolg op een soortgelijkonderzoek in Apeldoorn. Het onderzoek naarhet maatschappelijk rendement van deProtestantse Gemeente Utrecht werd uit-gevoerd in opdracht van de ProtestantseDienstenorganisatie en is gepresenteerd tijdensde Kerkdag op 12 juni bij gelegenheid van dehereniging van drie kerken tot de ProtestantseKerk in Nederland. Alle zestien wijkgemeentenvan de Utrechtse protestantse kerk hebbenmeegewerkt aan het onderzoek.

Uit het onderzoek blijkt dat de kerkleden van de onderzochte wijkgemeentes meer dan 400.000 uur aan werk hebben verricht.Omgerekend met tarieven uit de maat-schappelijke dienstverlening is dat bijna 16 miljoen euro. Meer dan de helft van datwerk is van direct maatschappelijk belang:ruim 215.000 uur is besteed aan werk wat desamenleving geld bespaart. Daaronder vallenonder andere daklozenopvang, ouderenbezoek,collectes, voorlichting over ontwikkelings-samenwerking, stervensbegeleiding en taalcursussen. Als de kerk deze en andereactiviteiten niet zou doen en de rest van desamenleving zou die taken overnemen, danzou dat de maatschappij veel geld kosten.Dat is het maatschappelijk rendement van deProtestantse Gemeente Utrecht: 8,25 miljoeneuro.

De onderzoeken in Apeldoorn en Utrecht zijnafgeleid van de Social Return on Investment(SROI)-methode. De onderzoeksmethode die door Oikos ontwikkeld is, heeft nationaalen internationaal veel aandacht getrokken omdat het heel concreet de waarde van(vrijwilligers-)werk kan bepalen. Met verschil-lende geïnteresseerden (kerken, onderzoek-bureaus, organisaties en brancheorganisaties)is gesproken over het toepassen van hetonderzoek in specifieke situaties en de uit-wisseling met aanverwante methodes.In 2005 zal de Maatschappelijk Rendementmethode op cd-rom beschikbaar wordengemaakt. Met behulp van de cd-rom kanberekend worden wat het maatschappelijkrendement is van activiteiten van kerken envan specifieke projecten.

oikosXplore

doelstelling

> Verbreden van hetdraagvlak voor inter-nationale samenwerkingen ontwikkelingssamen-werking onder jongerenen studenten

looptijd

> 2004-2005

meer informatie

> www.oikosxplore.nl

OIKOSXPLORE

26

beeld in samenwerking met Kerk en Milieu (projectgroep van de Raad van Kerken) het spelRent geïntroduceerd. In deze enerverendeworkshop kunnen jongeren proberen zo goedmogelijk de aarde te beheren.

In mei organiseerde oikosXplore in samen-werking met Studentenvereniging SIB enStudium Generale in Utrecht een symposiumover terrorisme. Tijdens dit symposium gingen120 jongeren in gesprek met gastsprekers alsMaarten van Rossem (Universiteit Utrecht),Daniel Russel (plaatsvervangend ambassadeurvan de Verenigde Staten) en Edwin Bakker vanInstituut Clingendael. Van Rossem bepleitteeen mediastilte rond terrorisme, terwijl Russelnog eens waarschuwde voor een aanslag inNederland. Het symposium werd besloten metde opmerking: ‘don’t let the fear rule your life’.

In 2004 heeft oikosXplore in opdracht van Plan Nederland trainingen georganiseerd voorjongeren die voor een periode naar het buiten-land gaan. Met een training over thema’s alsinterculturele communicatie, culture shock en ontwikkelingssamenwerking kunnen dejongeren goed voorbereid op reis.

Onder het motto Xplore your world lanceerdeOikos in 2004 het jongerenprogrammaoikosXplore. Binnen dit jongerenprogrammavallen alle activiteiten van Stichting Oikos diespeciaal op jongeren zijn gericht. Zo vormtoikosXplore een eigen herkenbare plek voorjongeren binnen Stichting Oikos. Naast deprojecten WE OWE THEM!, oikosXchange enCheck it Out! valt ook het complete Studentzworkshopaanbod onder oikosXplore.

OikosXplore richt zich op jongeren tussen 12 en 25 jaar met campagnes, uitwisselings-programma’s, lesmethodes, workshops,symposia en debatten. Zo betrekt Oikos dezegroep bij ontwikkelingssamenwerking op eenfrisse en eigentijdse manier. Alle mogelijkeaspecten van ontwikkelingssamenwerkingkunnen zo naar hen gecommuniceerd worden.Jongeren en studenten komen oikosXploretegen op festivals, bij evenementen, op school,in de kerk en in universiteiten.Daarnaast kunnen jongeren op de websitewww.oikosxplore.nl terecht voor informatieover de verschillende projecten en workshops.

Voor studentenverenigingen en jongeren-groepen kan oikosXplore een groot scala aanavondvullende programma’s verzorgen. Oikosheeft jaren ervaring met het organiseren vanworkhops, simulaties en debatten. In samen-spraak met studentenverenigingen en jongeren-groepen kan worden besproken welkemogelijkheid de meest geschikte is voor de betreffende groep. Dit jaar zijn er diversenieuwe workshops bijgekomen. Zo is bijvoor-

27

Overige projectenoikos | jaarverslag 2

00

4

Oecumenisch gespreks-centrum Babylon

doelstelling

> Lastige thema’s op eenopen en respectvolle wijzeaan de orde stellen

looptijd

> 2003-2005

meer informatie

> www.babylon.nl

BABYLON

In 2004 nam voorzitter Jan Pronk afscheid vanBabylon. Pronk is door de Verenigde Natiesaangesteld als speciaal gezant voor de regioDarfur in Soedan. Het Oecumenisch Gespreks-centrum Babylon verliest in Jan Pronk eenvoortreffelijke voorzitter die met inhoudelijkedeskundigheid aan menig beraad meerwaardegaf.

Oecumenisch Gesprekscentrum Babylon wiltemidden van spraakverwarring mensen weernaar elkaar laten luisteren, zodat ze elkaar verstaan. In 2004 heeft Babylon bijeenkomstengehouden over het conflict tussen Israël enPalestina en terrorisme. Jan Pronk namafscheid als voorzitter van Babylon vanwegezijn benoeming tot speciaal gezant van deVerenigde Naties voor Darfur.

Tijdens het eerste beraad over het conflicttussen Israël en Palestina spraken onder andere Walid Salem, directeur van het Vredes-instituut Panorama in Jeruzalem en TzviaGreenfield van het Genève-initiatief in Israël.Het Genève-initiatief, een vredesvoorstel vangemengd Palestijns-Israëlisch origine, bleek uitde verhalen van Salem en Greenfield geen pijn-loos initiatief. Beide partijen geven bepaaldehistorische rechten op. Dat heeft betrekking op de unieke positie van Jeruzalem en op declaims op grondgebied. Het blijkt onmogelijkom met een oplossing te komen die voor allepartijen pijnloos is.

Tijdens het beraad over terrorisme werdgesproken over de achtergronden en deuitingen van terrorisme. Het is belangrijk omaandacht te hebben voor de achtergronden die ten grondslag liggen aan terrorisme.Tegelijk kan er nooit een excuus zijn voor het plegen van aanslagen. Tijdens het beraadspraken enkele aanwezigen vanuit eigenervaring over hoe je om kunt gaan met terror-isten. Kan je hen beschouwen als betrouwbareonderhandelingspartners? En in hoeverrehebben hun terroristische uitingen nog iets te maken met de ideologie waar ze voorzeggen te strijden? Een onderhandelaar en een journalist vertelden waarom zij beslotenwel of juist niet met terroristen te praten.In volgende beraden zal worden gesprokenover het ontwikkelen van een mogelijke vredes-ethiek - ook waar het gaat over de omgangmet terrorisme.

28

10 JAAR OIKOS

In 2004 vierde Oikos haar tienjarig bestaan.Al tien jaar lang werkt Oikos aan het verbredenvan het draagvlak voor ontwikkelingssamen-werking. Om hier bij stil te staan organiseerdeOikos een jubileumconferentie met als themade toekomst van Afrika. Gastsprekers warenonder andere Bisschop Muskens en Dr. Dandala,secretaris-generaal van de All Africa Conferenceof Churches. Tijdens de conferentie waren er voor Oikos veel leermomenten. DirecteurHielke Wolters destilleerde uit de toesprakenen debatten de volgende leerpunten voor het werk van Oikos in de komende 10 jaar.

Wat is ontwikkeling?In Nederland staat de vraag naar de betekenisvan ontwikkelingssamenwerking hoog op de maatschappelijke en politieke agenda.Deze vraag komt vaak tot uitdrukking in deverzuchting: is ontwikkelingssamenwerking nog wel nodig? Mijns inziens is dat nietde juiste vraag. Het gaat er niet om ófontwikkelingssamenwerking nodig is, maarwelke ontwikkeling nodig is en welke vorm vansamenwerking. Dr. Dandala heeft ons geleerddat Afrika niet een geïmporteerde ontwikke-ling nodig heeft, maar een eigen Afrikaanseontwikkeling. “Allow the African people tohave their own development!” Wat kunnen wij doen om te bevorderen dat Afrika deruimte krijgt om zichzelf te ontwikkelen opeen Afrikaanse manier? Daarbij moeten wedus ook kritisch kijken naar de rol die wijspelen in internationale verhoudingen. Dandalaheeft gewezen op het belang van morele crite-ria die uitgaan boven het politieke handwerk.Met de ontwikkelingen in Zuid-Afrika als voor-beeld gaf hij aan dat verzoening begint meterkenning van de waarheid. Dat geldt ook voorde rol die de Westerse, voormalige kolonialemachten hebben gespeeld in Afrika en die zij nu via de handelsverhoudingen nog spelen.Dandala wees op de “dignifying value ofparticipation”. Kan Afrika ons leren wat humaneontwikkeling en mondiale samenwerking is?

SpiritualiteitOntwikkelingssamenwerking gaat door eenfase van verzakelijking en bureaucratisering.De politiek en de publieke opinie, waarin dekritiek op het falen van ontwikkelingssamen-werking steeds duidelijker klinkt, dwingt veelorganisaties daartoe. De grote ontwikkelings-organisaties leggen veel nadruk op naams-bekendheid van de eigen organisatie om opdie manier een groter aandeel van de spreek-woordelijke koek te krijgen. De sector is duide-lijk bezig met de zorg over de continuïteit.In dit alles kan de primaire betrokkenheid bijde mensen om wie het gaat, naar de tweedeplaats verdwijnen. Dat stelt de vraagt naar deeigenlijke motivering: waarom willen wij onsinzetten voor mondiale solidariteit?Monseigneur Muskens heeft aan het einde vanzijn toespraak gewezen op het belang van wathij noemde een ‘daadwerkelijke missionairespiritualiteit’. Welke spiritualiteit heeft Oikosnodig om als oecumenische organisatie gericht

10 jaar Oikos

doelstelling

> Achterban krijgt inzicht inhet werk van Oikos doormiddel van een inhoudelijkediscussie over de betekenisvan kerk en oecumene voorontwikkelingssamenwerkingmet Afrika

looptijd

> 2004

meer informatie


Dr. Mvume Dandala

Het is tijd geworden dat alle Afrikanenproberen om hun identiteit en hunzelfbewustzijn vast te stellen en op teeisen. Alleen Afrikanen zelf kunnen deproblemen van Afrika oplossen, net zoalsze zelf kolonialisme en apartheid hebbenoverwonnen. Alle Afrikanen, zowel inAfrika als in de diaspora, moeten zichsamen met mensen van goede wil indeze kruistocht verenigen om Afrikadefinitief te bevrijden.

De mensen die Afrika willen helpenmoeten de Afrikanen stimuleren om tegeloven in hun eigen erfgoed en cultuur.Bemoedig ons door te laten zien datons denken er toe doet. Dat ons denkenvan belang is voor deze wereld en voorde ontwikkeling van het Afrikaanse continent. Vaardigheden als dialoog enonderhandeling maken deel uit van dewijsheid in Afrika. En deze vaardighedenkunnen en moeten dan ook gebruiktworden om samen te bouwen aanAfrika.

29

Overig e projectenoikos | jaarverslag 2

00

4

te blijven op de eigenlijke doelstelling van hetwerk: werken aan een rechtvaardige, partici-patieve en duurzame mondiale samenleving?

De betekenis van religie voor ontwikkelingWe hebben van verschillende sprekers gehoord dat religie een enorme rol speelt ineen continent als Afrika. Professor Ter Haarheeft terecht aangegeven dat wij in onzegeseculariseerde Nederlandse samenlevingniet goed raad weten met religie. Wij zwijgenover de betekenis van religie of weten alleende negatieve rol te benoemen.De vraag is of wij in staat zijn om met openhouding de werkelijke rol van religies opnieuwte bekijken. Weten wij religie aan te boren als diepere bron voor werken aan een mens-

Mgr. dr. Muskens

Afrika behoort tot de armste continenten van de wereld enwordt geteisterd door burgeroorlogen, AIDS, droogte enmisoogsten. Als Nederlanders moeten we ons realiseren dat ook wij hiervoor medeverantwoordelijkheid dragen.Gezamenlijk moeten de protestantse en de katholieke kerkzich bij de regering inzetten voor rechtvaardige handels-verhoudingen en de verlichting van de schuldenlast waar-onder Afrika gebukt gaat. Samen moeten we eraan werkendat de Nederlanders zich bewust worden van hun mogelijk-heden om aan de verbetering van de wereld te werken.Ik waardeer dan ook de inzet van Oikos om mensen bewustte maken van de geweldige taak die voor ons ligt doorconcrete uitwisselingsprogramma’s en campagnes.Ik feliciteer Oikos met zijn tienjarig bestaan en hoop dat ook in de toekomst de werkwijze van de organisatie gekenmerktwordt door een daadwerkelijke missionaire spiritualiteit.

29

waardig bestaan? Daarbij is samenwerkingmet andere godsdiensten noodzakelijk.

Samenwerking met migrantenorganisatiesDe geografische grenzen tussen Noord en Zuidvallen niet meer samen met de sociaal-culturele,de economische en de politieke verhoudingentussen Noord en Zuid. Er zijn veel migrantenvanuit Afrika naar Nederland gekomen.Zij maken volop deel uit van de Nederlandsesamenleving. Dit gegeven stelt een eenzijdigblanke Westerse aansturing van ontwikkelings-samenwerking meer dan ooit tevoren onderkritiek. Wij zullen de komende jaren op hetterrein van ontwikkelingssamenwerkingsteeds nauwer moeten samenwerken metmigranten en migrantenorganisaties.

> Ruim 40 artikelen in diverse kranten en tijdschriften waaronder Het Goede Leven,Friesch Dagblad, Nederlands Dagblad,Centraal Weekblad, Algemeen DoopsgezindWeekblad, Oecumenisch Bulletin, Ophef,Vandaar, Missie Interactie, De Linker Wangen Klap.

> Berichtgeving over Oikos-activiteiten inonder andere de Volkskrant, Metro, Trouw,Het Parool, Brabants Dagblad, UtrechtsNieuwsblad, Amersfoortse Courant,Het Financieele Dagblad, Friesch Dagblad,Reformatorisch Dagblad, NederlandsDagblad, RKKerk.nl, Oogst, Volzin, Ede stad,Huizer Courant, Het Goede Leven, CentraalWeekblad, Algemeen DoopsgezindWeekblad, Bijeen, IS, Oecumenisch Bulletin,Kerkbulletin, Omslag, Spraakwater,De Aansteker, Bode, Adrem, Vandaar,Contrast.

> Interviews voor en medewerking aandiverse radio- en televisieprogramma’s van onder andere IKON, NCRV, EO, BOS,Radio10Gold, Wereldomroep, TV Rijnmond,TV West, RTV Drenthe, Omroep BrabantRTV Utrecht, Radio Stad Montfoort,

30

DRAAGVLAK OIKOS IN DE MEDIA

In het jaar 2004 heeft Oikos ruim 2.076.000

mensen bereikt via media, conferenties,festivals en websites:> Via media: ruim 2.000.000

> Via conferenties, expertmeetings, festivalsetc.: 11.000

> Via websites van Oikos: 35.000

> Via websites samenwerkingsverbandennaar schatting: 30.000

31


04

Medewerkers op 31 december 2004

Dr. H.T. WoltersDirecteur

C. Brusselbeheer en financiën

A. Hartman-DeulingSecretariaat

M.E. Beckers-KruijerSecretariaat

A. van EdeSecretariaat

J. KoehlerSecretariaat

I. van Ofwegen-SchimmelSecretariaat (vrijwilliger)

E.A.M. van der VoortSecretariaat (vrijwilliger)

Ir. D.L. RenkemaOnderzoek (coördinator)

Drs. M.E. Witte–RangOnderzoek

Drs. C.T. HogenhuisOnderzoek

Drs. E. DwarswaardOnderzoek

Drs. M. van KuilenburgKerk en Milieu (coördinator)

Ir. A. LuijendijkKerk en Milieu (vrijwilliger)

Drs. S. BökkerinkJubilee Nederland (coördinator)

Ir. J. van der SarMondiale educatie (coördinator)

Drs. G. de GansMondiale educatie

Drs. C.M. Doelman-de GraafMondiale educatie

Drs. J.C.M. GrootscholtenMondiale educatie

Drs. I.L. Karssiens-TomMondiale educatie

Drs. A.R. NixMondiale educatie

Ir. I. UitslagMondiale educatie en PR

R.A. van der WeijdenCommunicatie & PR

Bestuur op 31 december 2004

namens het rooms-katholiekkerkgenootschapDr. P. Terhal, voorzitterDrs. H.J.M. van de Bunt–Koster

namens de protestantse kerk in nederlandB.C. Lap, secretarisA. Daran Scharten

namens de remonstrantse broederschap,de algemene doopsgezinde sociëteit,het religieus genootschap der vrienden,de oud-katholieke kerk en de evangelischebroedergemeenteDrs. M.A. Bosman-HuizingaDrs. L. WagenaarDr. C. l. Maas

vanuit de raad van kerken in nederlandDrs. H.J. Bakker

vanuit het ikvDrs. P. van der Vlies

vanuit justitia et paxM. Th.L.H. van Heteren–Hogenhuis

voorgedragen door de werknemersVacature

op vrije zetelsIr. C.P.M. Egelie, penningmeesterProf. dr. G.A. de BruijneIr. K.J.G. van de PutteDrs. W.A. Zuidhof

MEDEWERKERS EN BESTUUR

32

FINANCIEEL OVERZICHT

Diversen 22%

Publiciteit 2,7%

Kantoor en administratie 12,4%

Personeel 62,9%

Subsidies 89%

Overige inkomsten 11%

LASTEN € 1.181.336

BATEN € 1.223.767

Colofon

Samenstelling en Redactie Rogier van der WeijdenHielke Wolters

TekstenRogier van der Weijden

Foto’sRein Bakhoven (p. 10),Deelstra & DeJong (p.10 en 15),Caroline Doelman-De Graaf (p. 28

en 29) Indymedia West-Vlaande-ren (p. 27), Wolfgang Lenz (p. 24),LIW (p. 8), Nanneke Nix (p. 6),oikosXchange (p. 22), Photodisc®-volumes (p. 1, 2, 14, 20, 24, 30 en32) Jan Stegeman (p. 1, 5, 9, 11,

17 en 23), WARC (p. 7), WCC/Eduardo Quadros (p. 1) WCC/PeterWilliams (p. 7 en 18), Rogier vander Weijden (p. 25 en 31) Zefa/Balzac (p. 1)

Ontwerp en layoutIn Ontwerp, Assen

DrukDrukkerij de Pelmolen, Utrecht

OikosMariahoek 16-17

Postbus 19170

3501 DD Utrechttelefoon (030) 236 15 00

[email protected]

Oikos is een oecumenischeorganisatie die opkomt voormensen in het Zuiden doorin Nederland veranderingen totstand te brengen. Een specialistdie ‘ver-van-mijn-bed’-problemendichtbij brengt. Oikos werktvanuit een christelijke inspiratieen wordt gesteund door kerken.

Door de combinatie van onder-zoek met educatie en campagneskan Oikos aan Nederland latenzien welke invloed ons levenheeft op dat van hen aan de‘andere kant’ van de wereld enomgekeerd. Oikos gaat verder dankennisoverdracht. Het gaat erommensen deelgenoot te latenvoelen van een gezamenlijkewereld. Anders denken, andersdoen – dat is Oikos.

Het werk van Oikos in 2004 is mogelijkgemaakt door kerken, overheid en tal vankerkelijke en maatschappelijke organisaties.

Oikos ontving in 2004 subsidies van:> Kerken die in Oikos participeren:

Protestantse Kerk in Nederland Rooms-Katholiek Kerkgenootschap Remonstrantse BroederschapAlgemene Doopsgezinde SocieteitReligieus Genootschap der VriendenOud-Katholieke KerkEvangelische Broedergemeente

> Nationale Commissie voor InternationaleSamenwerking en Duurzame Ontwikkeling(NCDO)

Oikos ontving in 2004 ook subsidies van devolgende kerkelijke en maatschappelijke organisaties:> Ars Donandi> Both Ends> Brot Für Alle> Commissie Projecten in Nederland (PIN)> Cordaid> COS Noord-Holland Noord> Haëlla Stichting> Holland World Youth> ICCO> Kerk en Vrede> Kerk en Wereld> Kerkinactie> KIT/NIPS> Maria Strootfonds> MCKS> Novib> Pax Christi> Plan Nederland> Raad van Kerken> Rathenau Instituut> SISU> Stichting W.J.O. de Vries-Fonds> Stichting Zending en Diaconaat> Stichting Woudschoten> Stichting Vrienden van Oikos> Vesper Society Group

MET DANK AAN

j Ambitieus! aarverslag 20042 Ambitieus! plaats genomen in dit platform, want het halen van de...

Documents

Transcript of j Ambitieus! aarverslag 20042 Ambitieus! plaats genomen in dit platform, want het halen van de...