Ubbink, uw specialist in ventilatie

www.ubbink.nl

Optimaal binnenklimaatvoor de woning• MultiVent Basis dakdoorvoer

Dé oplossing voor vochtproblemen in bestaande woningen.

• MultiVent Hybride dakdoorvoerNatuurlijk als het kan, mechanisch als het moet!

• MultiVent ZolderventilatieDe zelfregelende ventilatiecombinatie voor ruimtes onder een hellend dak.

Voelt u nattigheid?

10e jaargang

nummer 6/7

juni/juli 2012

Special: Gezondheid en energiebesparing > Vuil,

vijand van ventilatiesysteem > Energiezuinige

legionellapreventie > Leren zonder dat je het merkt

IZ0612_omslag_buiten.indd 3 14-6-2012 9:31:56

De nieuwe standaard in woonhuisventilatie!

Winnaar van de VSK Award 2012 in de categorie lucht

0180 - 69 7500 | www.buva.nl

IZ0612_03.indd 3 14-6-2012 11:34:29

Luchtafvoer

Buitenzonwering

DoorvoerventilatieNachtventilatie

Dagventilatie

De standaard in woningventilatie

Vraaggestuurd Natuurlijk Ventilatiesysteem.

Stuurt de luchttoevoer en -afvoer volledig

automatisch op basis van °C, CO2 en

RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

Communiceert draadloos.

DucoTronic SystemDe ultieme vorm van ‘Natuurlijke’ Ventilatie

ewinst

0,07C

ComfortsystemCsystem

ewinst

0,06

80glasaftrek

is prachtig

Tronicsystem

C

ewinst

0,28C

Classicsystem

FIXBrandwerend

79min.

Eenvoudig te installeren Vraaggestuurd

Natuurlijk Ventilatiesysteem. Ventileert op

basis van CO2 en RH (vochtmeting). Meting aan

de bron. Communiceert draadloos.

Duco Comfort System‘Plug & Play’ met Vraaggestuurde Ventilatie

ewinst

0,24C

De DucoBox wordt gestuurd op basis van

CO2 metingen in de leefruimte. Dit maakt

het eenvoudig, efficiënt en budgetvriendelijk.

Voor de toevoer is een uitgebreid gamma

zelfregelende roosters beschikbaar.

Duco CO2 SystemEenvoudige ‘natuurlijke’ ventilatie

ewinst

0,24C

www.duco-installateur.nl

20111220_Installateurszaken.indd 19 30/05/12 11:26IZ0612_04.indd 4 14-6-2012 11:35:43

Gezonde gebouwen en energie besparenDiverse instrumenten beschikbaar Vuil, vijand van ventilatiesysteemReinheid verdient prioriteit Groen energielabel kleurt roodPraktijk is weerbarstig

Kerk krijgt nieuwe comfortinstallatieFlauwvallen en opstaan

Zonwering & ventilatie, een krachtige twee-eenheidMinder koelvraag, meer comfort

Vacuümontgasser drukt energiegebruikBeeldvorming toe aan revisie

En verderVan de redactieIn de pijplijn, incl. Agenda en IZAPColumn PubliventKetelfabriek geopendMarkt moet radiator herontdekken

Moderne legionellapreventie in nieuw schoolgebouwEnergiezuinig desinfecteren

En verder DruppelsColumn Van HoofColumn Kiwa

IZ ZAKELIJKGrenzen en mogelijkhedenHet nieuwe Bouwbesluit

Leren zonder dat je het merktMeerwaarde voor klant

Als kok naar de installatietechniekDe keuze van Koen

En verderColumn OTIBColumn Uw Duurzame WoningColumn Frank ThoonenStekelige vragen

18

20

22

26

28

30

79

173334

IZ SANITAIR

IZ TECHNIEK

38

36 3637

42

44

46

41484950

10e jaargang

nummer 5

mei 2012

Special: Warmtepompen > Duurzame

woningrenovatie > Zakformaat warmtepomp

> Gasabsorptiewarmtepompen in een woonflat

Als kennis- en adviescentrum voor technisch vak-

manschap richt Kenteq zich op de 140 beroepen

in de installatie- en elektrotechniek, in de metaal

en werktuigbouw en in de mechatronica. Met onze

samenwerkingspartners zorgen wij ervoor dat de

maakindustrie in Nederland kan blijven beschik-

ken over gekwalificeerde technische vakmensen.

Daarom helpen wij elke vakman en elke leerling

op mbo-niveau 1 t/m 4 om zichzelf te ontwikkelen

op elk moment in zijn loopbaan. Daarvoor bieden

we bedrijven en scholen up-to-date producten en

diensten die waarde toevoegen aan het technisch

vakmanschap in Nederland.

Voor meer informatie: www.kenteq.nl

juni/juli 2012 5

COLOFONInstallateursZaken (ISSN:1872_6607)Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoeringOplage: 8.000 exemplarenAandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehan-deling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieuEen uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: info@merlijnplus.nl I: www.merlijnplus.nlRedactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma E: redactie@merlijnplus.nlVaste medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, Elly Verburg (OTIB), Uneto-VNI, Kiwa, Joost van Hoof (HU), ISSO, Frank Thoonen en Uw Duurzame WoningAdvertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: r.struijk@merlijnplus.nlUitgever: Frank StouthartSecretariaat: info@merlijnplus.nlAbonnementen: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegdE: abonnementen@merlijnplus.nlVormgeving: Yolanda van der NeutBasis vormgeving: DUO-ontwerp, UtrechtDruk: Ten Brink, Meppel

© Merlijn Plus BV, 2012 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schrifte-lijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

IZ0612_inhoud.indd 5 15-6-2012 11:19:52

Meld u aan en wij halen ze gratis op!

Als installateur komt u vaak lege batterijen tegen, bijvoorbeeld in oude thermo­staten of brandmelders. Het is goed voor het milieu ze apart in te zamelen voor recycling. Stibat helpt u daarbij. Wij zorgen voor een inzamelmiddel bij u op de zaak en halen de lege batterijen bij u op. Gratis, veilig en verantwoord!

stibat.nl/installateur

batterij leeg?

IZ0612_06.indd 6 14-6-2012 11:36:55

juni/juli 2012 7

van de redactie

passie voor duurzame energie

ww

w.r

emo

n.c

om

duurzame energie

Marum | Dalfsen | Ospel 0594 64 80 80 0529 43 50 40 077 466 00 45

Waarom Remon?

• SIKB-erkend boorbedrijf

• open en gesloten bronsystemen

• grote en kleine boormachines, geschikt voor elk terrein

• landelijk opererende servicedienst - 24/7 service

• meer dan 25 jaar ervaring

Aardwarmte - ‚t zat er al in ...... en Remon haalt ‚t er weer voor u uit!Remon regelt voor installateurs, architecten en huiseigenaren het complete aardwarmte-systeem. En we leveren het sleutelklaar op tot aan de warmtepomp. Heel gemakkelijk, heel vertrouwd.

Waarom zo stellig? Omdat Remon het meest competente boorbedrijf van Nederland is en omdat we zorgvuldig geperfectioneerde techniek gebruiken.

Wat betekent dat in de praktijk?• we boren snel de benodige schachten, tot

300 meter diep• we berekenen deskundig de bijbehoren-

de leidingweerstanden• we werken netjes en schoon, zonder

graafwerk in het terrein of boormateriaal dat achterblijft rondom het boorgat

• we stemmen ‘t systeem af op uw behoeften• en we geven 25 jaar systeemgarantie

Staan energiebesparing en gezondheid op gespannen voet met elkaar? Die vraag dringt zich op als je ziet dat er steeds strengere eisen worden gesteld aan de energiekarakteristieken van woningen en gebouwen. En dat is weer te begrijpen als je bedenkt dat maar liefst 40 procent van het totale ener-giegebruik ‘verstookt’ wordt in de gebouwde omgeving. Het moet dus zuiniger al-lemaal. Om het niet in het vage te laten en om te laten zien dat de mouwen ook echt omhoog gaan heeft de overheid met marktpartijen verschillende energiebespa-ringsconvenanten afgesloten. ‘Meer met Minder’ is daar misschien wel het bekendste voorbeeld van. Een risico bij de overigens noodzakelijke inspannin-gen om het energiegebruik verder terug te dringen, is dat de aandacht voor het comfort en de gezondheid van eindgebruikers/bewo-ners minder prioriteit krijgt. Daarom is het goed dat er

instrumenten zijn ontwik-keld die de kwaliteit van het binnenmilieu borgen en monitoren. Zoals het ‘Binnenmilieuprofiel Wonin-gen’, een aanvulling op het energielabel voor woningen in de bestaande bouw. Of de zogenoemde KopStaart aanpak voor de nieuwbouw. Daarnaast kennen we de Ventilatieprestatiekeuring. En is er een actieplan ‘Kwali-teitsverbetering ventilatie door bouwbrede aanpak’ in voorbereiding. Fabrikanten en leveranciers nemen – al dan niet onder druk - hun verantwoordelijk-heid door het comfortaspect naar voren te schuiven. Bovendien komt er meer aandacht voor kwaliteitsbor-ging tijdens de installatie van voorzieningen. Alle keurmerken en certifica-ten ten spijt, ook ná opleve-ring gaat het leven gewoon door. Of misschien begint het dan pas. Want hoe ziet een ventilatiesysteem eruit waar jaren niet meer naar is omgekeken? Naarmate

afvoerkanalen meer verstopt raken neemt de doorstro-ming af, en daarmee ook de kwaliteit van het binnen-milieu. Of de ventilator zal harder gaan werken om het vereiste debiet te halen, wat

weer meer geluid veroor-zaakt. In beide gevallen stijgt de energieconsumptie onnodig, terwijl het comfort verslechtert. De omgekeerde wereld •

Instrumenten

IZ0612_vanderedactie.indd 7 14-6-2012 14:29:23

exclusief bij

Technisch Handelsbureau Rensa B.V. | Tel. (0316) 29 29 29 | info@rensa.nl | www.rensa.nl

Henrad Softline

Als uw klAnten er mooi en warm bij willen zitten

Breed assortiment

Uniek design

Duurzaam

10 jaar garantie

IZ0612_08.indd 8 14-6-2012 11:44:34

juni/juli 2012 9

Eerst even IZappen...

PROJECT

HYGIËNE

AGENDA4 september Basiscursus Zonne-energieZwollewww.switch2solar.nl

6 septemberCursus Marketing & Ver-koop Zonne-energieUtrechtwww.switch2solar.nl

11 t/m 13 septemberInstallatievakbeurs Harden-bergEvenementenhal Harden-bergwww.evenementenhal.nl

13 septemberDagcursus InstallatiegeluidZoetermeerwww.peutz.nl

24 septemberTraining Incidenten- en OngevallenonderzoekMidden Nederland (locatie nog onbekend)www.kerckebosch.nl

BINNENMILIEU

VENTILATIE

Vuil, vijand van ventila-tiesysteemVerantwoord ventileren betekent: voldoende debiet met liefst een laag energiegebruik. Voor een goede start dient een installatie schoon te worden opgeleverd. Regelmatige inspectie en – indien nodig- reiniging zijn eveneens essentieel. Want door vervuiling verslechtert de kwaliteit

Gezonde gebouwen en energie besparenIn de komende jaren staan we voor de opgave de bestaande gebouwvoor-raad energiezuiniger te maken. Nieuwe gebou-wen moeten in 2020 zelfs energieneutraal worden opgeleverd. Daar zijn forse inspanningen voor nodig. Belangrijk hierbij is dat de kwaliteit van het binnenmilieu nergens in het gedrang komt maar juist volop aandacht krijgt. Dit geldt voor zowel energiezuinige nieuwbouw als bij de verkenning en uitvoering van energie-besparende maatregelen in bestaande gebouwen. Hiervoor zijn diverse instrumenten ontwikkeld. P 18

Moderne legionellapreven-tie in nieuw schoolgebouwHet nieuwe Revius Lyceum in Wijk bij Duurstede biedt niet alleen een prachtige en kleurrijke aanblik, ook onder-huids inspireert het pand. De drinkwaterinstallatie van het complex is voorzien van het legionella preventiesysteem van LegioFreeWater Systems. Dit thermische-desinfectie-concept biedt een maximum aan bescherming tegen een minimum aan water- en ener-giegebruik. P 38

juni/juli 2012 9

Flits ! iN DE pijplijN www.installatienet.nllees meer op

Kerk krijgt nieuwe comfort-installatieInstallateur en eindgebrui-ker. Doordeweeks leidt Hendrik Kooiker het familie-bedrijf ‘Kooiker Installatie’, ‘s zondags profiteert hij als bezoeker van zijn eigen comfortinstallatie in de Hersteld Hervormde Kerk te Staphorst. In het najaar van 2010 leverde hij de nieuwe hybride installatie op in zijn geliefde kerk, één van de grootste in Nederland. Een extra aansporing om een goede prestatie te leveren. P 26

van het binnenmilieu, terwijl de energieconsumptie toe-neemt. P 20

Warmte/krachtkoppeling bij VU/VUmcWolter & Dros gaat in samenwerking met gastur-bineleverancier Turbomach de warmte/krachtkoppeling (WKK) realiseren bij het VU/VUmc Amsterdam in op-dracht van het Energiebedrijf VU/VUmc. De WKK zal op de huidige locatie van het Energiebedrijf gerealiseerd en onderhouden worden, ter vervanging van de huidige motorcentrale. De WKK zal met een opgesteld vermo-gen van 9,2 MWe genoeg energie voor het preferente net kunnen leveren voor de komende 15 tot 20 jaar. In

samenwerking met de huidi-ge installaties is het mogelijk de complete universiteit en het ziekenhuis te voorzien van energie. De vrijkomende warmte wordt gebruikt voor de verwarming van de gebouwen en opwekking van koeling door absorptiekoel-machines. De nieuwe WKK wordt gerealiseerd in een werkende ziekenhuis/univer-siteitsomgeving en zal medio 2014 operationeel zijn •

Congres over leidingwa-terinstallatiesOp dinsdagmiddag 6 no-vember vindt in de jaarbeurs in Utrecht een congres plaats over een revolutie in de wereld van leidingwaterin-stallaties. Nieuwe ontwikke-lingen leveren besparingen op in energiegebruik en in kosten. Het congres wordt georganiseerd door ISSO, samen met Uneto-VNI, TVVL, OTIB en KWR. Centraal op het landelijke congres staat een nieuwe manier van ontwerpen en dimensione-ren van waterleidingen en warmtapwaterbereiders in gebouwen•

Bestelbus weer de klosDe plannen van kabinet, VVD, CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie om vanaf 1 januari woon-werkverkeer als privékilometers te zien, lei-den volgens installateursver-eniging Uneto-VNI tot een forse kostenverhoging en verlies aan omzet in de bran-che. De vereniging bepleit daarom dat in de nieuwe regeling een uitzonderings-positie wordt gecreëerd voor bestelbussen. De installatie-branche heeft dagelijks zo’n 40.000 bestelbussen op de weg •

IZ0612_IZAP_agenda_idp.indd 9 15-6-2012 9:51:50

Hardenberg 11, 12 en 13 september 2012 14.00 – 22.00 uur

11, 12 en 13 september 2012

11, 12 en 13 september 2012

InstallatieInstallatieInstallatievakbeursvakbeursvakbeursInstallatieInstallatieInstallatievakbeursInstallatieInstallatieInstallatievakbeursInstallatieInstallatieInstallatievakbeursInstallatieInstallatieInstallatie

Dé vakbeurs voor de installatie en sanitairbranche

Evenementenhal HardenbergEnergieweg 27772 TV HardenbergT 0523 - 28 98 98F 0523 - 28 98 00I www.evenementenhal.nlE hardenberg@evenementenhal.nl Ons evenement. UW MOMENT.

Anders denken in klimaatoplossingen

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor

meer informatie!

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

WTW-units Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaat-oplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

WTW-units metkruisstroomwisselaar

WTW-units mettegenstroomwisselaar

WTW-units metwarmtewiel

WTW-units met geïntegreerde koeling en warmtepompType HRU 3 modellen: 8 -19 kW EER: 3,4 – 3,6 COP: 4,7 – 5,3

Hierboven illustreren wij graag de diverse WTW-units uit ons assortiment. Deze units zijn verkrijgbaar in horizontale en verticale modellen, met een luchtopbrengst van 200 tot 12.000 m³/uur.

Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.airview.nl

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

IZ0612_10.indd 10 14-6-2012 12:14:17

juni/juli 2012 11

XXX XXX XXXXXX www.installatienet.nllees meer op

Flits ! in de pijplijn

TBI-bedrijven Croon Elektrotechniek, Wolter & Dros en J.P. van Ees-teren zijn vanaf 1 juli a.s. samen verantwoordelijk voor het complete beheer en onderhoud van de Penitentiaire Inrichting (P.I.) in Zwaag. Het betreft een proef van de Rijksge-bouwendienst (Rgd) met maincontracting voor de komende acht jaar. De P.I. in Zwaag is een huis van bewaring van circa 20.558 m2, waar ongeveer 300 gedetineerden (voor-lopige) hechtenis onder-gaan. De P.I. in Zwaag is één van de drie Peniten-tiaire Inrichtingen die de Rgd voor deze proef heeft

aanbesteed. Het integrale prestatiecontract omvat al het bouwkundig, elektrotech-nisch, werktuigbouwkundig en transporttechnisch onder-houd van het gebouw. De TBI-bedrijven hebben voor het contract een vennoot-schap onder firma opgericht, genaamd Maincontracting CWJP v.o.f., waarbij Wol-ter & Dros als penvoerder optreedt.Het uitgangspunt van deze contractvorm is dat één partij verantwoordelijk is voor al het beheer en onderhoud. Er is sprake van één loket of-tewel één aanspreekpunt en één werkwijze. Anders dan bij het klassieke contract-management ligt er meer

verantwoordelijkheid bij de opdrachtnemer. Zo moeten de TBI-bedrijven zich meer toeleggen op de coördinatie van het werk dat nodig is om de prestaties na te komen. Daarbij werken de bedrij-ven meer resultaatgericht in plaats van inspanningsge-richt.De Rijksgebouwendienst staat als opdrachtgever meer op afstand en controleert of voldaan is aan de drie kritieke prestatie-indicatoren (kpi’s): kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid. Hoe de ope-rationele uitvoering van het werk tot stand komt, is aan de TBI-bedrijven. Met deze nieuwe werkwijze daagt de Rijksgebouwendienst onder-

Rgd daagt uit om kwaliteitsbewuster en efficiënter te werken

School krijgt energielabel A+De nieuwe Reitdiepschool in Groningen heeft ener-gielabel A+ ontvangen. De heer Ravenhorst, project-leider bij DWA installatie- en energieadvies, over-handigde het energielabel dinsdag 8 mei aan de heer Flapper van Gemeente Groningen (OCSW). De ac-commodatie is door de ge-meente gebouwd voor de openbare basisschool De Meander, christelijke basis-school AquaMarijn, voor buitenschoolse opvang Waterrijk, kinderopvang Kits en peuterschool De Speelboot. De gemeente Groningen wil dat nieuwe scholen minimaal 30% energiezuiniger zijn dan het wettelijke kader voor-schrijft. Het ontwerp van

DOK Architecten is volledig opgetrokken uit duurzaam hout met FSC-keurmerk en heeft daarmee een warme en kindvriendelijke uitstraling. Grote aandacht is besteed aan duurzaamheid. Zo wordt warmte en koude op een efficiënte en duurzame wijze opgewekt door middel van warmte/koudeopslag met warmtepompen en is er een sedumdak aanwezig. De afgifte van koude en warmte geschiedt door middel van vloerverwarming en -koeling en stroom wordt opgewekt met zonnepanelen op het dak. Het binnenklimaat, dat in ieder lokaal afzonder-lijk geregeld kan worden, voldoet aan de eis van Frisse Scholen Klasse B. Ook is er daglichtafhankelijke rege-

ling toegepast en wordt de verlichting geregeld op basis van aan- en afwezigheid. En er heeft optimalisatie plaats-gevonden van bouwfysische eigenschappen. DWA ver-zorgde de conceptenstudie

naar mogelijke duurzame maatregelen en vervolgens de installatietechnische en bouwfysische advisering. Ook heeft DWA de ener-gielabeling uitgevoerd •

www.installatienet.nllees meer op

nemingen uit om kwali-teitsbewuster en efficiënter te werken, wat voor alle partijen winst oplevert.TBI is een netwerk van be-drijven die actief zijn in de sectoren vastgoed, bouw en techniek. De bedrijven en medewerkers zijn com-plementair en gewend om gezamenlijk op te treden. J.P. van Eesteren is bij P.I. Zwaag verantwoordelijk voor het bouwkundig beheer en onderhoud. TBI-zusters Croon Elektro-techniek en Wolter & Dros verzorgen respectievelijk de elektrotechnische, werktuigbouwkundige en transporttechnische instal-laties •

IZ0612_idplang_11.indd 11 15-6-2012 9:33:21

altijd de juiste techniek

ecoTECHNOLOGIE

Scoor nu met ons nieuwe technische duo

www.vaillant.nl/ecotec

De introductie van ecoTECHNOLOGIE geeft u de beschikking over twee nieuwe spelers: ecoTEC plus en ecoTEC pro. Met ecoTEC plus stelt u de meest efficiënte spits van Vaillant op en met ecoTEC pro de betrouwbare basisspeler. Zo hebt u altijd de juiste techniek.

Scoren? Word nu coach! Ontdek hoe op www.vaillant.nl/ecotec

ecoTEC adv 'Installateurszaken' 185x268.indd 1 12-04-12 14:10IZ0612_12.indd 12 14-6-2012 12:16:33

juni/juli 2012 13

XXX XXX XXXXXX www.installatienet.nllees meer op

Flits ! in de pijplijn

Overheidsbezuinigingen, een lage investeringsbe-reidheid door bedrijven en de algemene crisis zorgen in 2012 opnieuw voor een dip in de bouwproductie. Een andere levenscy-clusbenadering en forse energiebesparingen zijn noodzaak geworden. Installateurs spelen daarin volgens de ABN AMRO een cruciale rol. Dat meldt de bank in haar sectorup-date ‘Visie op bouw en vastgoed’. De volgende trends worden gesigna-leerd:- de focus ligt meer dan ooit op een levenscyclus-benadering, zowel van objecten en materialen als van diensten en financie-

ringsvormen.;- de vraag naar materialen die het grondstofverbruik verminderen stijgt;

- gebouweigenaren willen hun vastgoed verduurzamen en zo energiegebruik terug-dringen;

- ook financieringsvormen zijn toe aan verduurzaming en de vraag naar het vergroe-nen van beleggingsporte-feuilles neemt toe.

Nieuwbouw moet aan stren-gere eisen en regelgeving voldoen. De overheid stelt voor nieuwe Rijksgebouwen het gebruik van BIM (Bouw Informatie Modellen) al verplicht. Die toenemende inzet van BIM levert kansen op voor installatiebedrijven, die al vanaf het begin van

een bouwproces betrokken kunnen zijn. Op die manier kunnen zij inspelen op het steeds groter wordende belang van isolatie en duur-zame installaties. Annemijn Fokkelman, Sector Banker Bouw & Infra bij ABN AMRO: “Bij het levenscyclus-denken in de bouw worden installa-tiebedrijven steeds belang-rijker. Ze kunnen de wen-sen van klanten regelbaar maken. Je ziet steeds meer contracten waarin over tien, twintig jaar gegarandeerde prestaties van de installaties zijn vastgelegd, tegen een vaste prijs. Slim, voor beide partijen.”De installateur speelt ook een grote rol bij renovaties, ziet Fokkelman: “Omdat het

“Bij levenscyclus-denken worden installatiebedrijven steeds belangrijker”

www.installatienet.nllees meer op

lastiger is je huis te verko-pen dezer dagen, kiezen consumenten er steeds vaker voor om te investe-ren in het comfort van hun huidige koophuis. En als ze straks willen verkopen, ligt een huis met een gunstig energielabel beter in de markt. Ook voor bewoners van huurwoningen zijn hiervoor mogelijkheden. Sommige woningcorpo-raties zijn bereid energie-besparingsopbrengsten te delen met huurders, die anders niet zo snel voor zo’n investering zouden kiezen.” Een opkomend fenomeen zijn de energy service companies. Dit zijn partijen die gebruikers van kantoren lagere energie-kosten garanderen dan ze nu betalen. Fokkelman: “Het verdienmodel is eenvoudig; energy service companies investeren in geavanceerde, super-zuinige installaties. Ze verzorgen de plaatsing bij de opdrachtgever, het onderhoud en de ad-ministratie, waarna een deel van de toekomstige energiebesparingen in hun portemonnee terugvloeit en de gebruiker een lager vast termijnbedrag betaalt. Een win-winsituatie.” •

“De installateur speelt ook een grote rol bij renovaties.”

Afscheiderfabrikant in BelgiëAquafix, fabrikant van olie/benzine-, lamellen- en vetafscheiders in Nederland, heeft nu ook een vestiging in België. Het is de eerste stap van Aquafix buiten de Ne-derlandse grenzen. Met de opening van deze vestiging

wordt Aquafix de grootste afscheiderfabrikant van de BeNeLux. Onder de naam Aquafix Belgium BVBA zal Aquafix in België de markt gaan bedienen • WKO waar voor je geldTijdens het seminar ‘Be-haalt uw WKO het maxi-

male rendement?’ van Unica Ecopower op 12 juni in Amsterdam, zijn de eerste inzichten gepresenteerd uit het project ‘WKO waar voor je geld’ van de Gemeente Amsterdam. Dit project omvat de evaluatie van het energierendement van 57 Warmte – Koude Opslag

(WKO)-installaties op basis van de Wet Milieubeheer. De WKO-installatie van de Facul-teit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Universiteit van Amster-dam (UvA) op Sciencepark Amsterdam wordt gekwali-ficeerd als één van de best presterende installaties •

IZ0612_idplang_13.indd 13 15-6-2012 10:38:47

XXX XXX XXXXXX www.installatienet.nllees meer op

Flits ! in de pijplijn www.installatienet.nllees meer op

‘Eetbaar’ kantoorEen team van Nederlandse architecten en ingenieurs heeft een nieuw type gebouw ontwikkeld dat kantoorfuncties en stads-landbouw integreert. Het gebouw heeft een dubbele gevel die als kas functio-neert. Daarin worden lo-kale en speciale gewassen verbouwd. De kas zorgt ook voor alle verwarming, koeling en elektriciteit. In het Kaskantoor, zoals de ontwerpers hun concept hebben gedoopt, kunnen diverse gewassen worden

verbouwd, zoals groenten, fruit en kruiden. Behalve in de kas gebeurt dat ook op het dak. In totaal bestaat eenderde van het vloerop-pervlak uit ‘landbouwgrond’. Het gebouw vangt ’s zomers warmte in de kas op en slaat die op in de bodem voor gebruik in de winter. Koude uit de lucht wordt ’s winters opgeslagen om de kantoren ’s zomers te koelen. In de elektriciteitsbehoefte wordt voorzien door plantenafval uit de kas te verwerken tot biogas. Daarmee wordt een

warmtekrachtkoppeling-installatie aangedreven. Wat energie betreft is het gebouw volledig zelfvoorzie-nend. Het kantoor is con-structief volledig van hout, gemaakt van mechanisch geassembleerde, demonta-bele en bio-cyclische com-ponenten met de hoogste milieuclassificatie. Dankzij een betonnen basis kan het gebouw boven op bestaande gebouwen worden geplaatst. Nieuwe bouw- of landbouw-grond is niet nodig. Een slimme kantoorvloer brengt stralingswarmte en -koeling, verse lucht en data op iedere gewenste plek. In het kader

van Het Nieuwe Werken is het gebouw daardoor volle-dig flexibel in te delen. Door de opbrengsten uit ener-gieopwekking en landbouw zijn de kosten lager dan van een regulier kantoorgebouw. Aayu architecten, DGMR, IMd Raadgevende Inge-nieurs en het Agricultural Economics Research Institute (Wageningen Universiteit) ontwikkelden het concept in het kader van een prijsvraag voor flexibele en duurzame gebouwen. De ontwerpers gaan de komende maanden in gesprek met marktpartijen over de realisatie van het eerste Kaskantoor •

juni/juli 201214

Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide cata logus. Een over zichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leverings programma van koperen en bronzen pro duk ten en half-fabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.

www.gizom.nl

U I T O N Z EK O P E R / B R O N S

C A T A L O G U SAan de leiding in aluminium, koper en brons.Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.

Opening aardwarmte-centraleZijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje heeft op 7 juni in Den Haag een aard-warmtecentrale geopend. Deze voorziet 300 woningen van diepe aardwarmte, een vorm van duurzame energie. Aardwarmte Den Haag is een samenwerkingsverband van onder andere de gemeente Den Haag, Eneco en Stae-dion.

Tot 2017 worden in Den Haag Zuidwest ongeveer 4.000 woningen en 20.000 m2 bedrijfsruimte aangeslo-ten op aardwarmte. Door in deze omvang nieuwe en bestaande bouw met aard-warmte te verwarmen, wordt jaarlijks 5.000 ton minder CO2 uitgestoten •

Primeur op warmte-pompgebied in BelgiëRecentelijk heeft de in

Kasterlee gevestigde instal-lateur Van Doorn koeltech-niek & airconditioning de eerste NIBE F2300 lucht/water-warmtepomp in België geïnstalleerd.De 14 kW sterke NIBE F2300-14 monoblock lucht/water-warmtepomp is geplaatst in een volledig gerenoveerde en optimaal geïsoleerde vrijstaande wo-ning in Kasterlee. De woning wordt op de begane grond

verwarmd met vloerverwar-ming. Aanvullend hierop zijn radiatoren geïnstalleerd in de badkamer beneden en in de wellness-ruimte op de verdieping. De slaapkamers worden niet verwarmd. Naast verwarming levert de warmtepomp ook warmtap-water voor de keuken en de douche. Koeling is niet voorzien •

IZ0612_idplang_14.indd 14 15-6-2012 9:45:12

Uitvoering: 28.0062

KOGELKRANEN S.28 PREMIUM - ANTIKALK

Speciaal ontworpen voor een lange levensduur bij extreme omstandigheden. Kogel met Teflon®

coating voorkomt vastzitten door kalk of metaalhoudende sedimenten en aantasting door

agressieve desinfectiespoelmethoden.

TOEPASSINGSvOORbEELdEN

Hoge waterhardheid

Circulatieleiding tapwater

Agressieve desinfectiemethoden

Legionellapreventie

vOORdELEN

Kogel met antikalk coating

Vrij van dode ruimtes

Volledige doorlaat

Betrouwbare constructie

Blijvend soepele bediening

Ergonomische handgreep

Met en zonder aftapvoorziening

Geschikt voor perssystemen

“Deze hulpmiddelen zijn makkelijkte installeren én te onderhouden”Bij uw klant de juiste hulpmiddelen installeren zonder hoofdbre-kens voor uzelf. Dat kan met de LinidoSolutions van Handicare Bathroom Safety!

Als installateur bent u een belangrijke schakel tussen ons en de gebruiker van onze producten. Daarom zorgen wij er voor dat de LinidoSolutions eenvoudig te installeren zijn en voorzien zijn van een duidelijke Nederlandstalige handleiding. Eenmaal geïnstalleerd, heeft u jarenlang geen omkijken meer naar de pro-ducten. Installatie en nazorg worden dus zo makkelijk mogelijk gemaakt.

Veiligheid, bruikbaarheid, duurzaamheid, ergonomie en vorm-geving staan bij het ontwerpen en produceren van onze productenaltijd voorop. Deze aspecten dragen stuk voor stuk bij aan ons uiteindelijke streven: het dagelijkse leven voor de gebruiker makkelijker maken. Wat kunnen we voor u betekenen?

Handicare Bathroom Safety is de nieuwe naam van Linido BV.

Handicare Bathroom Safety B.V. • Postbus 70, 2640 AB Pijnacker • T 015 369 54 40 • info.ls@handicare.com • www.handicare.com

IZ0612_15.indd 15 14-6-2012 14:14:50

Vandaag voor 14:00 uur besteld, morgen in huis!*

Schilt Luchttechniek en TROX®

een betrouwbare combinatie waar u op kunt bouwen• Meer dan 25 jaar TROX® voorraadhouder• Omvangrijk voorraadprogramma en logistiek maatwerk• Innovatieve en technisch hoogwaardige producten• Unieke retournamegarantie voor de standaard TROX®-componenten*

L U C H T T E C H N I E K

Energieweg 29 • Postbus 3 • 4230 BA MeerkerkTelefoon (0183) 35 25 44 • Fax (0183) 35 23 13info@schilt-meerkerk.nl • www.schilt-meerkerk.nl* Informeer naar de voorwaarden

KLIMAATTECHNIEKOP MAAT

TROX® UITVOORRAAD

12254 Schilt Adv Trox 2012.indd 1 31-05-12 15:36IZ0612_16.indd 16 14-6-2012 14:16:10

COLUMN

juni/juli 2012 17

Werkelijke prestaties De vorige IZ had warmtepompen als thema. Nu ben ik als columnist gevraagd vanuit PubliVent wat te schijven over ventilatie en bedacht ik mij wat deze twee productgroepen gemeen hebben: beide worden mede ingezet om energie-besparing te bereiken. En iedere keer blijkt weer dat deze energiebesparing in de praktijk bij lange na niet gehaald wordt. Dat levert vervolgens teleurstelling op bij woningei-genaren, omdat wat voorgespiegeld is niet waargemaakt wordt. Nu zal een aantal lezers inmiddels rechtop zijn gaan zitten en zich afvragen waar deze wijsheid vandaan komt. Nou, eenvoudigweg door de resultaten van prak-tijkmetingen uit onze eigen adviespraktijk en verslagen van fieldtests van tal van onderzoeksinstellingen uit binnen- en buitenland te vergelijken met de in het laboratorium geme-ten waarden die op de certificaten en in de verkoopbrochu-res worden vermeld. In de jacht naar steeds mooiere cijfers wordt alles uit de kast gehaald om (op papier) zo goed mogelijk uit de bus te komen. Overigens geldt dit voor vrijwel alle energiebesparende technieken. Nu zag ik deze week een advertentie in een vakblad waarin wel heel erg beeldend werd vertolkt waar we op dit moment mee bezig zijn: het sprokkelen van EPC-punten als waren het spaarze-geltjes in de supermarkt. Niet de werkelijke prestatie maar het EPC-effect staat centraal.Dan denk ik terug aan het Vathorstdrama van 2 jaar geleden, als gevolg waarvan in één klap de verkoop van gebalanceerde ventilatie met HR-WTW de grond werd ingeboord. En dan zie ik grote parallellen. Ook in dat geval was de sector bezig met zo veel mogelijk systemen toe te passen onder het mom van hoge EPC-prestaties. De kwaliteit en de prestatie van het geleverde was onderge-schikt. Achteraf kijkt de sector verbijsterd achterom: hoe hebben we dit kunnen laten gebeuren? Ook nu weer staat de geloofwaardigheid van de installatiesector ter discus-sie. Zijn we in staat om het te hebben over de werkelijke prestaties (ook energetisch) van de systemen? Durven we het aan, onze klanten prestaties te garanderen en gaan we leveren wat we beloven? Wie neemt het voortouw? Wij zijn er in onze praktijk in ieder geval al volop mee aan de slag. Onze klanten mogen ons erop aanspreken.

Ad van de Aa

Cauberg-Huygen

Raadgevende Ingenieurs BV

VLOERVERWARMING

K L I M A A T S Y S T E E M

Gemak en behaaglijkheid met het

Uniwarm Klimaat vloerverwarming

ssysteem

Voordelen:• Minimale opbouwhoogte (circa 20mm)• Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming• vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren• tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)• verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één• behaaglijkheid door 100% stralingswarmte• gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

www.uniwarm.nl

Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDENTel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128

E-mail: info@uniwarm.nl

IZ0612_column_publivent.indd 17 14-6-2012 14:19:17

juni/juli 201218

Binnenmilieu Diverse instrumenten BesCHiKBAAr

Gezonde gebouwen en energie besparenIn de komende jaren staan we voor de opgave de bestaande gebouw-

voorraad energiezuiniger te maken. Nieuwe gebouwen moeten in

2020 zelfs energieneutraal worden opgeleverd. Daar zijn forse in-

spanningen voor nodig. Belangrijk hierbij is dat de kwaliteit van het

binnenmilieu nergens in het gedrang komt maar juist volop aandacht

krijgt. Dit geldt voor zowel energiezuinige nieuwbouw als bij de ver-

kenning en uitvoering van energiebesparende maatregelen in bestaan-

de gebouwen. Hiervoor zijn diverse instrumenten ontwikkeld.

Als stimulans voor het terugdringen van het gebouwgebonden energiege-bruik heeft de overheid verschillende energiebesparingsconvenanten (onder meer het Lente-akkoord (nieuwbouw), Meer met Minder (bestaande bouw) en convenant sociale huursector) met marktpartijen afgesloten, teneinde de doelstellingen in de komende jaren te kunnen waarmaken. Marktpartijen zijn hierdoor zeer sterk gefocust op het bereiken van een goede energie-prestatie van het gebouw, waarbij vaak onvoldoende rekening gehouden wordt met mogelijke consequenties voor de kwaliteit van het binnenmilieu. Dat is jammer, want een integrale aanpak van energiebesparing en binnenmilieu kan bestaande binnenmilieuproblemen verhelpen en de gezondheidskundige kwaliteit van gebouwen juist verhogen. En daar is de eindgebruiker (die zich voor meer dan 70 procent in een ge-bouw bevindt) mee gediend!

Kwaliteit binnenmilieuVerschillende factoren beïnvloeden de binnenmilieukwaliteit, variërend van de omgeving en de bouwkundige kwaliteit van het gebouw tot het type klimaatin-stallatie, de beïnvloedingsmogelijkhe-den (bijvoorbeeld met thermostatische knoppen), inrichtingsmaterialen en, niet

onbelangrijk, het gebruikersgedrag. Het verband tussen binnenmilieu en gezondheid is zeer complex, doordat er dus veel factoren een rol spelen, die elkaar vaak ook onderling beïnvloeden.Belangrijke binnenmilieu-aspecten die een directe relatie hebben met gezondheid en energie(besparing) in gebouwen zijn: thermisch binnenklimaat (comfort), binnenluchtkwaliteit, geluid (van buiten, buren en van installaties) en licht (daglicht en kunstlicht).

EffectenHet is van belang te beseffen dat energiebesparende maatregelen zowel positieve als negatieve effecten kunnen hebben op het binnenmilieu. Zo leidt het isoleren van een beganegrondvloer tot minder koude voeten en levert dus meer thermisch comfort in de winter. Ook wordt door vloerisolatie condensa-tie onder vloerbedekking voorkomen, waardoor schimmels en de huisstofmijt minder kans krijgen. Maar isoleren betekent ook vaak kierdichting. En wanneer dat gebeurt zonder dat er goede ventilatievoor-zieningen aanwezig zijn, leidt dit tot een gebrekkige luchtkwaliteit. Het is dus zaak om een afgewogen mix aan maatregelen te nemen waarbij zowel de energie- als binnenmilieuprestatie zal

verbeteren en ook nog gewaardeerd wordt door de eindgebruiker. Het se-lecteren van zo’n mix begint met inzicht in de huidige situatie, mogelijke risico’s en het doorzien van de gevolgen van bepaalde maatregelen.Om hier invulling aan te kunnen geven zijn er de nodige instrumenten ontwik-keld. Hierna een greep uit het arsenaal.

Binnenmilieuprofiel WoningenGeïnitieerd door Meer met Minder is door ISSO het ‘Binnenmilieuprofiel Woningen’ ontwikkeld. Het profiel geeft inzicht in de te verwachten binnenmi-lieukwaliteit en mogelijke risico’s. Het instrument is ontwikkeld als aanvulling op het energielabel voor woningen in de bestaande bouw.In de methodiek staan, net als bij het energielabel, het gebouw en de instal-laties centraal. Op het Binnenmilieupro-fiel wordt via een stoplichtscore (groen, oranje, rood) een oordeel gegeven over acht binnenmilieuaspecten: luchtver-versing, vocht en schimmel, verbran-dingsgassen, thermisch comfort winter, oververhitting zomer, installatiegeluid, geluidisolatie en daglichttoetreding. Het Binnenmilieuprofiel is een prima instrument in de advisering. De op-drachtgever kan zelf aangeven op welke binnenmilieuaspecten hij absoluut groen wil scoren. In het maatwerkadvies kan de adviseur die wensen meenemen en vertalen in maatregelen.

KopStaart aanpakVanuit het Lente-Akkoord is voor de nieuwbouw de KopStaart aanpak geïntroduceerd. Het realiseren van een gezond binnenmilieu speelt een belangrijke rol bij de integrale aanpak volgens de KopStaart aanpak. Het uit-gangspunt is dat de opdrachtgever zich hard maakt voor de kwaliteit/prestaties van zijn eindproduct en daar met de uit-voerende partijen afspraken over maakt. Aan de kop, door de vereiste kwaliteit

IZ0612_TA_gezondegebouwen.indd 18 14-6-2012 14:35:27

Diverse instrumenten BesCHiKBAAr

Gezonde gebouwen en energie besparenop te nemen in een duidelijk pro-gramma van eisen en door afspraken te maken hoe die kwaliteit uiteindelijk wordt getoetst, door wie en wat de consequenties zijn van afwijkingen. Onderweg, door regelmatig het werk te controleren. En bij de staart, door de inzet van gecertificeerde controles, waarbij wordt getoetst of de gevraagde kwaliteit ook echt is gerealiseerd.

VentilatieprestatiekeuringEen van die belangrijke instrumenten bij de staart is de controle van het opgeleverde ventilatiesysteem via de Ventilatieprestatiekeuring (VPK). De VPK biedt (installatie)bedrijven de mogelijk-heid om de kwaliteit van gerealiseerde ventilatievoorzieningen van woningen, scholen en kinderdagverblijven onder certificatie te beoordelen. Hierbij kan het gaan om nieuwe ventilatievoorzie-ningen, maar ook om bestaande. Bij een nieuwe voorziening kan wor-den beoordeeld of er gemaakt is wat er is afgesproken. Bij een bestaande ventilatievoorziening worden de pres-taties van het systeem gemeten en kan beoordeeld worden of verbeteringen wenselijk zijn.Hanteren van de KopStaart aanpak met de VPK leidt in de praktijk tot de gewenste kwaliteit bij opleveren. En bij vervolgprojecten blijken de uitvoerende partijen het ook nog in één keer goed te kunnen doen, wat veel ergernis en faalkosten voorkomt.

Nu de vraag nog…Het beschikbaar zijn van instrumenten ten behoeve van de borging van de energie- en binnenmilieuprestatie in ge-bouwen wil nog niet zeggen dat deze breed worden toegepast. Veel partijen geven het nog onvoldoende prioriteit. Zo kan het gebeuren dat in meer dan 50 procent van recent gebouwde wo-ningen de ventilatiecapaciteit zelfs niet voldeed aan de eisen van het Bouwbe-sluit (onderzoek BBA, febr. 2011).Met vergaande energiebesparing in het verschiet is het dus zaak om binnenmi-lieu, gerelateerd aan energiebesparing, maximaal op de kaart te zetten. Onder andere door een beleidsmatige veran-kering en sturing vanuit de overheid, waarvoor door het platform Binnenmi-lieu aan de ministeries van I&E en BZK een oproep is gedaan. De hiervoor genoemde instrumenten zijn daarbij als voorbeelden genoemd.

Actieplan ventilatiesystemenTevens is onder regie van de ministeries BZK en I&E een actieplan ‘Kwaliteits-verbetering ventilatievoorziening door bouwbrede aanpak’ in voorbereiding. Dit actieplan moet ervoor zorgen dat de ventilatiesystemen in nieuwbouwwonin-gen voldoen aan de afgesproken kwali-teitseisen en een voldoende waarborg bieden voor een gezond binnenmilieu. Ook de eindgebruiker speelt hierin een belangrijke rol.Het energielabel nieuwbouw, dat vanaf

2013 actueel wordt, voorziet ook in een oplevertoets om te controleren of de in de EPC-berekening gehanteerde energiebesparende maatregelen ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Een con-trole van het ventilatiesysteem vormt onderdeel van de toets.

Energiebesparing, zelfs tot energieneu-traal, is noodzaak maar inspanningen op dat gebied moeten hand in hand gaan met het garanderen van een ge-zond binnenmilieu. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid voor uitvoerende partijen. Ook opdrachtgevers en eind-gebruikers moeten zich daarvan bewust zijn door het in hun vraag ook expliciet te benoemen. Hier liggen nog vele kansen, met name bij het contact tussen de EPA-adviseur en de klant.

Auteurs: Marco Hofman (ISSO) en Frans de Haas (Platform

Binnenmilieu)

Stichting Platform Binnenmilieu heeft als centraal doel het verbeteren van de gezondheidskundige kwaliteit binnen gebouwen, waarbij er specifieke aandacht is voor de sectoren woningen en scholen. Binnen het Platform treffen vertegen-woordigers van gebruikers van die gebouwen, gezondheidskundige organisaties en bouwgerelateerde partijen elkaar om te bespreken hoe de gezondheidskun-dige kwaliteit in gebouwen geborgd of zo nodig verbeterd kan worden. En er worden gezamenlijk initiatieven genomen om daaraan bij te dragen. Deelnemers aan het Platform zijn: Nederlandse Woonbond, VACpunt Wonen, Lente-Akkoord, Meer met Minder, ISIAQ.nl, SBR, ISSO, TVVL, VLA, Astma Fonds (binnenkort Longfonds) en GGD Nederland. Model Binnen milieuprofiel

juni/juli 2012 19

IZ0612_TA_gezondegebouwen.indd 19 14-6-2012 14:35:30

Ventilatie REINHEID VERDIENT PRIORITEIT

Vuil, vijand van ventila tiesysteemVerantwoord ventileren betekent: voldoende debiet met liefst een

laag energiegebruik. Voor een goede start dient een installatie schoon

te worden opgeleverd. Regelmatige inspectie en – indien nodig- rei-

niging zijn eveneens essentieel. Want door vervuiling verslechtert de

kwaliteit van het binnenmilieu, terwijl de energieconsumptie toe-

neemt.

Vanuit energieoogpunt is balansventi-latie met warmteterugwinning een aan-trekkelijk concept. Je benut restwarmte uit de retourlucht om verse lucht voor te verwarmen. Mensen die hun bedenkin-gen hebben bij deze ventilatieoplossing zeggen dat het toevoeren van verse lucht door kanalen riskant is vanwege mogelijke vervuiling en de kans op bac-teriegroei in de leidingen. Hebben ze daar een punt? Opmerkelijk is dat Itho Daalderop met haar ‘Quality Flow’ on-langs een systeem heeft geïntroduceerd waarbij verse lucht bewust niet door kanalen (en ook niet via raamroosters) wordt toegevoerd, maar via verkeers-ruimten, zoals een gang of trappen-huis. Dit, ‘om de bekende nadelen’ te ondervangen.

AfzuigventielenRoel Kleijer is directeur van Inatherm en tevens voorzitter van de commis-sie Milieu & Techniek van de Luka, de Nederlandse Vereniging van Luchtka-nalenfabrikanten. Filosoferend over woningventilatie zegt hij: “Een balans-

ventilatiesysteem met wtw heeft twee filters. Deze zitten in de ventilatie-unit. Door de in- en uitgaande luchtstromen juist op deze plaatst te filteren wordt voorkomen dat de warmtewisselaar vervuilt. Nog een voordeel is dat de toegevoerde lucht vrijwel meteen aan de bron wordt gefilterd. Dus daar waar de lucht de woning binnenkomt. Als het filter voldoende bemeten is op de kwa-liteit van de omgevingslucht, zou het toevoerkanaal niet mogen vervuilen.”De medaille heeft ook een keerzijde. Kleijer: “De retourlucht wordt pas aan het eind van het traject gefilterd. Dit betekent dat verontreinigingen die zich in het binnenmilieu bevinden, via de afzuigventielen ongehinderd de kanalen kunnen binnenstromen. Op den duur kan zich daar veel vuil verzamelen. Haal maar eens een rozet weg in de badka-mer van een woning waarin jarenlang niet is omgekeken naar het ventilatie-systeem.”

FiltervliesVolgens Kleijer is met name vervuiling

via afvoerkanalen een verschijnsel dat veel aandacht verdient. “Als ik denk aan bijvoorbeeld ziekenhuizen, dan heb je te maken met een omgeving waarin veel mensen bij elkaar zijn in een kwets-bare positie. Vanzelfsprekend worden aan luchtbehandelingsinstallaties hoge eisen gesteld. Een lastig punt vind ik het voorkomen dat afvoerkanalen ver-vuilen. Dat kan een behoorlijk probleem worden. Wat mij een extra risico lijkt is dat vuil op een gegeven moment zou kunnen terugvallen, een verblijfsruimte in. Ge-woon door de zwaartekracht. Eigenlijk zou je ook aan de afvoerzijde meteen aan de bron moeten filteren. Je zou daarbij kunnen denken aan een soort filtervlies bij het afzuigrooster, maar een dergelijke oplossing vereist discipline van een bewoner of beheerder. Zo’n vlies zal betrekkelijk snel dichtslibben, wat regelmatige aandacht noodzakelijk maakt. In een professionele omgeving zal dat wellicht goed gaan, maar in een woning? Veel mensen weten niet hoe ze met hun wtw-installtaie moeten om-gaan, daar ze dat niet geleerd is. Om praktische redenen zou je ervoor kiezen om het filter voor de retour dan maar in de ventilatie-eenheid te laten zitten.”

DrievingermethodeAls leverancier van componenten van luchtbehandelingsinstallaties is In-atherm is vooral actief in de utiliteit. “Waar we bij de Luka momenteel mee bezig zijn is de reinheid van luchttrans-portsystemen bij oplevering”, vertelt Kleijer. “Wij vinden dat er duidelijke normen zouden moeten komen voor de inwendige reinheid. De luchtdichtheid van een kanalensysteem is wel al goed geborgd. Dat kun je vastleggen in de bestekomschrijving. En er zijn water-dichte beproevingsmethoden.”Dat is niet het geval wat betreft de reinheid van een systeem. Roel Kleijer spreekt in dit verband van testen met

Er is nog geen keurmerk voor de reinheid van nieuwe luchtbehandelingsys-temen. Bestaande systemen kunnen hiervoor wel worden gecertificeerd. Het Nederlands Verbond Reinigingsspecialisten Luchtbehandelingsystemen (NVRL) heeft in samenwerking met TNO Bouw en Ondergrond een keurmerk voor het reinigen van luchtbehandelingsystemen ontwikkeld. Het keurmerk is gericht op het schoonhouden van luchtbehandelingsystemen, teneinde de gezondheidsri-sico’s ten gevolge van vervuiling zoveel mogelijk te beperken.Meer informatie vindt u op: www.nvrl.nl

IZ0612_TA_vuilvijand.indd 20 14-6-2012 14:37:31

juni/juli 2012 21

Vuil, vijand van ventila tiesysteemde ‘drievingermethode’, een aanpak die te vergelijken is met de vinger even langs de plint of de bovenkant van de kast halen om te zien of er goed is afgestoft. “Een aannemer is bezig stof voor zich uit te vegen, even verderop worden gipsplaten gezaagd of bouw-materialen geslepen. Tegelijk wordt een luchtkanalensysteem gebouwd. De bouw ligt deels open. Wat nodig is, zijn heldere kwaliteitscriteria, die wij de opdrachtgever en stakeholders kun-nen voorleggen en waar we ons aan conformeren. De hoeveelheid stof op je vingers is een subjectieve en nogal op-pervlakkige maatstaf. Wat de branche nodig heeft zijn duidelijke, verifieerbare parameters die je in exacte grootheden kunt uitdrukken. Dat is nu een van de speerpunten van de Luka.”

Fijn stofAirco de Vries B.V. te Wateringen legt zich onder meer toe op het reinigen van ventilatiesystemen. Manager Marco Badoux komt in de dagelijkse praktijk heel wat vuiligheid tegen, ook in woon-huisinstallaties. “De meeste woningen worden niet om de vijf jaar gedaan”, vertelt hij. “Pas bij renovaties, wanneer een woning van eigenaar wisselt of als er zich problemen voordoen, trekt men aan de bel. Vaak zitten de afvoerkana-len dan al voor meer dan 50 procent dicht. En als er eenmaal vuil zit, koekt het ook sneller aan.”Ook aan Badoux leggen we de vraag voor of toevoerkanalen van wtw-syste-men schoon blijven. “In woningen is dat een lastig punt”, zegt hij. “Het pro-bleem is dat als je fijne filters gebruikt, de ventilatiecapaciteit terugloopt en het energiegebruik stijgt. Bovendien neemt het geluidsniveau toe, want het systeem zal harder moeten werken. In de praktijk zie je dan ook vaak dat in woningen daarom vrij grove filters worden gebruikt, zoals Viledon F3 of F4. In kantoorgebouwen, ziekenhuizen

of verpleegtehuizen worden zulke filters als voorfilter toegepast, om de eerste, grove verontreinigingen tegen te hou-den. In woonhuisinstallaties vinden we in de toevoerkanalen altijd wel fijn stof.”

Hoge druk‘Echt gekke dingen’ komt Marco Ba-doux zelden tegen in woninginstallaties. Of het zouden vogelnestjes moeten zijn, die soms de uitblaas blokkeren. Dode insecten daarentegen, worden vaker aangetroffen. Het schoonmaken van ventilatiesyste-men dient grondig te gebeuren. En ook een woonhuissysteem krijgt van Airco de Vries professionele zorg. Badoux: “In een woning werken we vanaf het verste punt, het rooster, naar de ventilator toe. Vanaf het rooster blazen we alles onder hoge druk via de aftakkingen richting het hoofdkanaal. En zo verder naar boven. Om het vuil op te vangen hebben we speciale afzuigunits met een filtersysteem. Wat ook vaak gebeurt is dat stof via het afzuigsysteem gewoon naar buiten worden geblazen, waar het verwaait.”Consumenten kunnen de kwaliteit van het binnenmilieu bevorderen door hun woning goed schoon te houden en om de zoveel tijd een visuele inspectie te verrichten door even achter een ventiel te kijken. “Zijn daar duidelijke afzettin-gen te zien, dan wordt het tijd een spe-cialist te consulteren”, besluit Badoux •

Uit oogpunt van energiebesparing is het belangrijk dat een luchtbehandeling-systeem luchtdicht is. In nauwe samenwerking met de TÜV, de voortzetting van TNO Quality Services B.V., en leveranciers van appendages heeft de Neder-landse Vereniging van Luchtkanalenfabrikanten (Luka) luchtdichtheidseisen voor appendages opgesteld. Gekoppeld aan de luchtdichtheidseisen voor luchtkanalen biedt de Luka de mogelijkheid de gehele luchttransportweg te certificeren. Veel technische informatie vindt u in het Kwaliteitshandboek Luchtkanaalsyste-men, dat u gratis kunt downloaden op www.luka.nl

afzuigkanaal douche

toevoerkanaal woonhuis

vloerrooster toevoersysteem

IZ0612_TA_vuilvijand.indd 21 14-6-2012 14:37:35