It fertutearzjenfan itFrysk...2020/04/04 · Kerst-en nieuwjaarsgroet van de Faculteit...
51
It fertutearzjen fan it Frysk Oratie Hans Van de Velde 4 maart 2020
Transcript of It fertutearzjenfan itFrysk...2020/04/04 · Kerst-en nieuwjaarsgroet van de Faculteit...
It fertutearzjen fan it Frysk
Oratie Hans Van de Velde4 maart 2020
Obe Postmait ljocht
Kerst- en nieuwjaarsgroetvan de FaculteitGeesteswetenschappenvan de Universiteit Utrecht
Sociolinguïstiek
bestudeert de relatie tussen taal en maatschappij
3 soorten:• taalsocioloog• taalpsycholoog• taalvariationist
Foeke Buitenrust Hettema1897-1922
Godard Gosses1935-1949
Pieter Gerbenzon1957-1964
Henk Miedema1966-1984
Ger de Haan1986-1990
Wiebren Jan Buma1949-1956
voorgangers
Fries48%
Fries + Nederlands12%
Nederlands29%
Nederlands + andere4%
Andere6%
Fries + andere1%
Wat heb je als kind eerst leren praten?
Klinkenberg, Jonkman & Stefan (2018:38)
Fries 61%
Tweetalig 17%
71
51 5255
13
44
38 38
1611 10 9
0
10
20
30
40
50
60
70
80
1969 1984 1995 2015
Thuistaal
FriesNederlandsregionale + andere talen
Klinkenberg, Jonkman & Stefan (2018:84)
Wetten en regelgevingen: 3 niveaus
• Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden (1992)
• Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden (1995)
• Wet gebruik Friese taal• Bestuursafspraak Friese Taal en Cultuur• Beleids- en uitvoeringsplannen
Raad van Europa
Nederland
Provincie
Wet gebruik Friese taal
BestuursafspraakFriese taal en cultuur
Domeinen Europees handvest
• onderwijs (art. 8)• justitie (art. 9)• bestuurlijke autoriteiten en openbare diensten (art. 10)• media (art. 11)• culturele activiteiten en voorzieningen (art. 12)• economisch en sociaal leven (art. 13)• grensoverschrijdende uitwisselingen (art. 14)
Doelstellingen 2030
• + 10% moedertaalsprekers Fries goed lezen en schrijven
• + 10% niet-moedertaalsprekers Fries goed verstaan en spreken
• Fryslân kennisregio met expertise Fries in meertalig perspectief
It fertutearzjen fan it Frysk
Oratie Hans Van de Velde4 maart 2020
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
1970-79 1980-89 1990-99 2000-09 2010-19
50 jaar taalwetenschappelijke aandacht voor het FriesTaalkunde in Nederland / Linguistics in the Netherlands
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1970-79 1980-89 1990-99 2000-09 2010-19
50 jaar taalwetenschappelijke aandacht voor het FriesTaalkunde in Nederland / Linguistics in the Netherlands
% artikelen in het Fries (n=798)
Leeuwarder Courant, 28/11/2019
11 miljoen voor Fries
11 miljoen voor Fries
65 cent per Nederlander
17 euro per Fries
Provincie74%
Rijk26%
Onderwijs
Gemiddelde besteding per jaar(2016-2020)
Provincie95%
Rijk5%
Taal
Extra rijksbijdrage onderwijs en taalbeleidper Fries
2017
2019
1,083 1,205 1,209
1,5761,595 1,621
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
2012-15 2016-20 2021-24
Budget wetenschap Friese taal en cultuurin miljoen €
rijkprovincie
thema’s taal
• taaldescriptie en taalevaluatie• taalvariatie en taalverandering• de meertalige samenleving
wetenschappelijke basistools
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1966-1982 1983-1999 2000-2015
% re
alisa
tie[t
]
Taalverandering dy’tinteractie leeftijd en periode
20-4142-6364-92
Heeringa & Van de Velde: Visible VowelDijkstra et al. (2018)
verbindingsofficier
sociolinguïstiek versterken
laboratoriumsociolinguïstiek
Fries heeft veel meer klanken dan Nederlands
Fries NederlandsKorte klinkers 9 5
Sjwa 1 1Lange klinkers 9 7
Dalende diftongen 5 3Centrerende diftongen 6 0
Stijgende diftongen 14 0Medeklinkers 19 20
Totaal 63 36
microfoon spraak
microfoon nasaliteit
electroglottograafmeten stembandtrilling
sensor vibratie neus
laryngograaf
[ d a ʔ a f ]dôf
[ d i t ʔ i z ə̃ n s i n t ]
meten nasaliteit: rode lijn onderaan
dit is in sint
variatieperceptie
verwerking
variatieproductie
verwerving
verandering
model varia6e en verandering
Oproep frisistiek
• Raad voor de frisistiek• FA sterker verbinden met
partners
Oproep collega’s en studenten
• help de frisistiek• kom eens (verder) kennis maken• studenten: wat kun je met Fries /
Fryslân tijdens en na studie
Oproep bestuur universiteit
• mobiel laboratorium
Oproep politiek
• opheffingterritoraliteitsprincipe voorcommunicatie met nationale overheden
• professionele taalschipper• langetermijnvisie Frysk 2050
Oproep politiek
• investeer in taal- en spraaktechnologie Fries• investeer structureel in wetenschappelijk onderwijs en
onderzoek Fries• match inzet provincie
!
+per Fries / jaar
It fertutearzjen fan it Frysk
Oratie Hans Van de Velde4 maart 2020
