Investeert uw bank in Birma?

Een onderzoek naarde financiële links tussen vijf bankgroepen en bedrijven

die mensenrechten schenden.

Investeert uw bank in Birma?

Netwerk VlaanderenFebruari 2006

2www.mijngeldgoedgeweten.be

Inleiding ..........................................................................................2

Banken en dictatoriale regimes ..........................................................4

1. Inleiding ......................................................................................42. Schendingen van mensenrechten in Birma ......................................53. De oproep tot het stopzetten van investeringen in Birma ..................64. Multinationals in Birma en hun investeerders ..................................74.1. Total ........................................................................................74.2. De andere multinationals in Birma ............................................104.2.1. De energiesector ..................................................................104.2.2. De houtsector ......................................................................114.2.3. De mijnbouwsector ..............................................................11

5. Besluit ......................................................................................12

Voetnoten ......................................................................................14

INLEIDING

Birma is ongetwijfeld één van de beruchtste dictaturen ter wereld.De Birmese bevolking gaat gebukt onder een militair bewind datverantwoordelijk is voor massale dwangarbeid, arrestatie van poli-tieke tegenstanders, kindsoldaten en martelingen. Daarom roeptde internationale gemeenschap, samen met de Birmese demo-craten, op tot een economische boycot van het land. Veel bedrijven hebben al gehoor gegeven aan deze oproep.Anderen weigeren zich terug te trekken uit het land en blijven hetregime financieel en moreel ondersteunen. Ondanks de zware kritiek die ze hierover te verduren krijgen, blijven ze investeren in hetland en dragen zo volgens de Birmese democraten bij tot deonderdrukking van de Birmese bevolking. De roep om hier een haltaan toe te roepen klinkt steeds luider.

Ook de Belgische banken AXA, Dexia, Fortis, ING en KBC, die vol-gens een recent onderzoek van Netwerk Vlaanderen massaalblijken te investeren in bedrijven die actief zijn in Birma, wordengevraagd om hun verantwoordelijkheid op te nemen. NetwerkVlaanderen, een beweging rond anders omgaan met geld, voertreeds sinds 2003 de campagne "Mijn Geld. Goed Geweten?".Met deze campagne wil de organisatie de financiële wereld ophaar verantwoordelijkheid wijzen. Banken werken immers met jouwgeld. Maar dat geld investeren ze ook in controversiële bedrijven.Zo wordt met jouw geld geïnvesteerd in wapenproducenten, bedrijven betrokken bij ernstige mensenrechtenschendingen en

INH

OU

DST

AFE

L

Waar ligt de grens?3

milieuvervuilende bedrijven. En om één of andere reden willen debankgroepen dit potje liever gedekt houden voor hun klanten.

In haar nieuwste rapport "Waar ligt de grens?" brengt NetwerkVlaanderen financiële relaties aan het licht tussen vijf bankgroepenen bedrijven die betrokken zijn bij ernstige schendingen van demensenrechten. Na onderzoek blijkt dat Axa, Dexia, Fortis, ING enKBC samen voor meer dan 8 miljard US dollar (meer dan 6,6 mil-jard euro) investeren in veertien dergelijke bedrijven. Dexia, Fortis,ING en KBC zijn ook financier van grootschalige infrastructuurpro-jecten die het niet nauw nemen met de mensenrechten.

Een volledig overzicht van de investeringen vindt u opwww.mijngeldgoedgeweten.be

Hieronder volgt een samenvatting van de belangrijkste bevindingenop het vlak van de investeringen in Birma.

Deze uitgave kadert in de campagne ‘Gemeentes voor Birma’,opgestart door Actions Birmanie, Réseau Financement Alternatif enNetwerk Vlaanderen.

Actions Birmanie www.birmanie.net

Netwerk Vlaanderen http://www.netwerkvlaanderen.be

Réseau Financement Alternatif www.financite.be

Originele titel ‘Waar ligt de grens? Een onderzoek naar de finan-ciële links tussen vijf bankgroepen en bedrijven die mensenrecht-en schenden, november 2005, www.mijngeldgoedgeweten.be

Layout: Anne-Mie CarpentierMet dank aan Réseau Financement Alternatif en Actions Birmanie


Banken en dictatorialeregimes

" Toekijken hoe zakenmensen naar Birma komen met de bedoeling zichzelf te verrijken is zoals observeren hoevoorbijgangers in een boomgaard ruw de bloesems afrukken om hun kwetsbare schoonheid,

blind voor de lelijkheid van geplunderde takken, vergetend dat ze met hun daden toekomstige vruchten in gevaar brengen en een onrecht begaan tegen de rechtmatige bezitters van de bomen."

Aung San Suu KyiLetters From Burma

1. INLEIDING

Veel multinationale bedrijven opereren in landen metondemocratische regeringen of in gebieden die getei-sterd worden door gewapende conflicten.

Hoewel buitenlandse investeringen een positieveimpact kunnen hebben op de plaatselijke bevolking,dragen de activiteiten van deze bedrijven soms bij tot

een verslechtering van de situatie. Zo blijven veel dic-tatoriale regimes in het zadel dankzij de instroom vanbuitenlandse deviezen. De conflictregio's waarin multi-nationals hun activiteiten ontplooien, worden geken-merkt door een algemeen klimaat van normvervagingen mensenrechtenschendingen. Bedrijven maken hiersoms misbruik van of bestendigen deze situatie doorhun gedrag.


In dit hoofdstuk nemen we de bedrijfsactiviteiten inBirma als voorbeeld. We beschrijven demensenrechtenschendingen in dat land en besprekende oproep tot een investeringsboycot van Birma doorde democratische oppositie van NobelprijswinnaresSan Suu Kyi. En wat doen de Belgische banken?Investeren zij ons geld in bedrijven met dubieuze prak-tijken in één van de brutaalste regimes ter wereld?

Investeren in dictaturen. Wat is het probleem?

Bedrijven die actief zijn in een ondemocratisch land envia hun activiteiten:• een militaire dictatuur financieel ondersteunen; • gebruik maken van gewelddadige politiediensten of

leger om projecten te beveiligen;• het autoritaire regime legitimiteit bezorgen en zelfs

verdedigen;• gewapende conflicten en onderdrukking aan-

wakkeren,

worden ondersteund door banken die deze bedrijvenvan investeringen voorzien.

2. SCHENDINGEN VAN

MENSENRECHTEN I N BIRMA

Birma (Myanmar) is sinds 1962 een militaire dictatuur. Na de gewelddadige onderdrukking van stu-dentenprotesten in 1988, werden er door een nieuwegeneratie militairen verkiezingen georganiseerd in1990. Die werden met meer dan 80% van de stem-men gewonnen door de geweldloze oppositie, deNationale Liga voor de Democratie (NLD). San SuuKyi, Nobelprijswinnares voor de vrede in 1991, is hetboegbeeld van die democratische oppositie. Na deoverwinning van de NLD weigerde de militaire junta inBirma echter resoluut de macht over te dragen.Sindsdien worden de democraten nog harder onder-drukt. In tegenstelling tot wat sommige buitenlandsebedrijven in Birma beweren, wordt algemeenaangenomen dat de situatie in Birma uitzichtloos is.Een overgang naar de democratie op initiatief van demilitaire junta lijkt onwaarschijnlijker dan ooit.

Ondertussen wordt het land gekenmerkt door eenbloedig bewind. De Birmese overheid maakt zich aljaren schuldig aan folteringen, dwangarbeid en andereernstige mensenrechtenschendingen. De militaire lei-

◗ Burgers worden verplicht mee te werken bij deaanleg van wegen en bruggen of het onderhoud ende bevoorrading van legerkampen. Deze dwang-arbeid (ca. 800.000 slachtoffers) wordt door deInternationale Arbeidsorganisatie1 beschreven alseen misdaad tegen de menselijkheid.2

◗ Birma telt meer dan 1300 politieke gevangenenwaarvan velen met de regelmaat van de klok wor-den gemarteld.3 Onder de gevangenen bevindenzich tientallen leden van de NLD.

◗ Tussen 600.000 en 1.000.000 mensen werden -zonder financiële compensatie - verdreven van hunland.4

◗ Verkrachting is een veel gebruikt oorlogswapentegen vrouwen en kinderen van etnische minderheden.5

◗ Birma heeft één van de grootste Aziatische legersondanks het feit dat ze geen externe vijandenhebben.6 Hierdoor vloeit ongeveer 50% van hetbudget naar defensie-uitgaven en slechts een frac-

ders die elkaar sinds de machtsgreep in 1962 opvol-gen, hebben een triest palmares:


tie naar gezondheidszorg en onderwijs.7

◗ Het Birmese leger rekruteert grote aantallen kind-soldaten, in tegenspraak met de officiële uitsprakenhierover.8 De Amerikaanse mensenrechtenorgani-satie Human Rights Watch schat dat kindsoldaten35 tot 45 procent uitmaken van de nieuwerekruten in het nationale leger. De kinderen wordengekidnapt en ingelijfd, brutaal behandeld tijdenshun training, onderworpen aan dwangarbeid engedwongen deel te nemen aan gevechten.9

Een dorpeling die gedwongen werd te werken voor hetBirmese leger. Nadat hij verwond werd, slaagde hij erinte ontsnappen. Hij durfde niet naar huis terug te kerenuit angst om gestraft, gekidnapt of gedood te worden.

Photo: Earth Rights International

Omwille van die systematische en ernstigeschendingen van de mensenrechten veroordelen inter-nationale instellingen en individuele landen het mili-taire regime in toenemende mate. Dat gebeurt nietalleen in woorden, maar ook door middel van sancties.

Op dit moment hanteren de VS de strengste sancties. Sinds 2003 is er in de VS een invoerverbodop alle goederen die geproduceerd zijn in Birma. Alleactiva van de belangrijkste leden van de junta zijn

bevroren. De VS verzetten zich tegen multilateraleleningen aan het land. Sinds 1997 zijn ook investe-ringen verboden en is de niet-humanitaire bilateralehulp opgeschort.10

Ook Europa heeft diverse sancties aangenomen:terugtrekking van het preferentieel handelsstatuut(1997), visumverbod voor autoriteiten, bevriezing vanactiva, reisverbod, wapenembargo (2002), opschor-ting van niet-humanitaire hulp en ontwikkelings-programma's (2003).11 De EU verbiedt sinds 2004ook een aantal buitenlandse investeringen in Birma.Frankrijk, hierin bijgetreden door Duitsland enOostenrijk, is er echter in geslaagd een aantal sleutel-sectoren buiten dit investeringsverbod te krijgen: olie,gas en constructiehout zijn niet in de sanctiesopgenomen.12

Nochtans heeft de militaire dictatuur in Birma deformele economie quasi volledig in handen. Zo is hetonderscheid tussen overheidsbedrijven en privé bedrij-ven in Birma nauwelijks relevant. Beide wordenopgezet ten voordele van de junta, zij het direct ofindirect. Bovendien kunnen buitenlandse bedrijvenonder de huidige wetgeving geen aandelen kopen inBirmese bedrijven. Dit betekent dat, als men alsbuitenlands bedrijf activiteiten wil ontplooien in Birma,dit bijna altijd moet gebeuren in de vorm van een jointventure. Aangezien de Birmese economie volledig inhanden is van de militaire dictatuur betekent dit datmen moet samenwerken met de militaire machtheb-bers en hun beschermelingen. Sterker nog, de inkom-sten en winsten die via de samenwerking gegenereerdworden, ondersteunen de dictatuur financieel. Dezeinkomsten worden op hun beurt gebruikt om het leger- dat de belangrijkste verantwoordelijke is voor demensenrechtenschendingen - verder uit te bouwen.13

3. DE OPROEP TOT HET

STOPZETTEN VAN INVESTERINGEN

I N BIRMA

Om die reden lanceerde de enige legitieme verte-genwoordiging van het Birmese volk, de democra-tische oppositiepartij NLD een oproep tot terugtrekkingvan de investeringen uit Birma. De leidster van dezepartij, de Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi, roeptde zakenwereld en buitenlandse bedrijven op omBirma te verlaten en toeristen om het land niet tebezoeken.14 Zo moeten de inkomsten van de militaireleiders verminderen. Het regime hangt immers vooreen substantieel deel van haar inkomen af van buiten-landse investeringen en buitenlandse handel.

Dat die oproep steeds breder gedragen wordt, kon-den we in eigen land nogmaals afleiden uit een


opinieartikel dat verscheen in De Standaard van 20juni 2005. Het artikel werd ondertekend door alle ere-doctorandi van de Université Catholique de Louvain(UCL), waaronder prominente leden als Jean-LucDehaene, Jacques Delors, Leonel Jospin en Carla delPonte. De eredoctorandi scharen zich achter de eis totdesinvesteren van hun collega-eredoctor Aung SanSuu Kyi.15

4. MULTINATIONALS I N BIRMA E N

HUN INVESTEERDERS

Als gevolg van die oproep en de druk van de inter-nationale gemeenschap hebben de meeste Westersebedrijven zich al teruggetrokken uit Birma. Onderandere British American Tobacco, Heineken, TriumphInternational, Levi Strauss Inc, Aon Corporation enPremier Oil verlieten het land.

Toch blijven enkele multinationals ter plaatse. Alsvoorbeeld gaan we in op Total, maar we belichten ookenkele andere bedrijven die nog in Birma actief zijn.San Suu Kyi noemde Total de grootste ondersteunervan het militaire regime van haar land.16

4.1. Total

Total17 is het vierde grootste olie- en gasbedrijf terwereld, met activiteiten in meer dan 130 landen. Hetbedrijf is de grootste buitenlandse investeerder inBirma. Twee maanden na de onderdrukte verkiezingenvan 1990 tekende Total een contract met de militaire

machthebbers voor het uitvoeren van studies enproeven in Birma. In 1992 haalde Total uiteindelijkeen contract binnen voor de ontginning van aardgaslangs de Birmese kust. Total kreeg de exploitatie vanhet Yadana Gasveld in de Golf van Martaban, 350 kmvan de Birmese kust, in handen. De uitbating van ditgasveld gebeurt in joint venture met MOGE (eenBirmees bedrijf in handen van de Junta), een Thaisbedrijf18 en Unocal19. Het ontgonnen gas wordt nietenkel getransporteerd via een pijplijn onder de zee,maar ook langs een 63 km lange pijplijn over landvan de Birmese kust naar Thailand.

De overheid begon voorafgaand aan de constructievan de pijplijn de regio te militariseren. Dit veranderdehet leven van de boeren, plantagearbeiders en vissersin het gebied drastisch. De aanleg van de pijplijnwordt in verband gebracht met ernstige mensenrecht-enschendingen, waaronder dwangarbeid, gedwongenverhuizingen, gedwongen legerdienst, martelingen,verkrachtingen en het gebruik van burgers als levende'ontmijners'.20 Duizenden soldaten, bekend om hunextreme brutaliteit, werden gestationeerd langs het tra-ject en patrouilleerden in het gebied.21 Total stipuleerdeimmers, via een contract met haar Birmese part-nerbedrijf MOGE, dat de Birmese militairen zoudeninstaan voor de beveiliging van de pijplijn. Totalbetaalde voor deze diensten. De bataljons die langshet traject werden gestationeerd kregen dan ook debijnaam ‘Total Bataljons’. De soldaten vorderden dor-pelingen op voor de aanleg van militaire infrastructuurlangs de pijplijn. Total zag zich gedwongen een aantalvan de slachtoffers van deze dwangarbeid te vergoe-den. Dit kon echter niet verhinderen dat Total (net alsde Amerikaanse partner Unocal in de VS) in Frankrijken België juridisch wordt aangeklaagd omwille vanbetrokkenheid bij die mensenrechtenschendingen.22

Daarnaast worden de inkomsten uit de gasontgin-ning ook in verband gebracht met wapenaankopendoor het militaire regime, meer bepaald de aankoopvan Russische MIG gevechtshelikopters en vliegtuigen.Het Total project voorziet in substantiële financiëlesteun aan de junta. Schattingen wijzen in de richtingvan 400 miljoen dollar jaarlijks.24 Total is het grootstebedrijf in Frankrijk en heeft sterke impact op de Franseoverheid, waardoor Frankrijk strengere sancties tegenBirma vanuit de Europese Unie blokkeert.


" In het begin van de jaren ’90 heeftTotal de militaire Junta, die metgeweld de macht had veroverd, dehoop op aanzienlijke inkomstengeboden. Het engagement van Totalwas belangrijk om andere investeringen aan te trekken.Vandaag is de Yadana gasleidingeen paradepaardje geworden vande dictatuur. Deze investering laatdeze onder andere toe haar machtte legitimeren. (…) Wij zijn tegenbuitenlandse investeringen in het landomwille van de politieke situatie enomdat alleen de militairen en eenkleine groep zakenmensen hier winstuit slaan. Total heeft zijn verantwoordelijkheid opgenomendoor massaal te investeren in Birma,terwijl anderen beslisten om zichterug te trekken omwille van ethischeredenen. Het bedrijf zal er de gevolgen van moeten dragen. Het land zal niet altijd geregeerdworden door dictators."

Aung San Suu KyiNouvel Observateur, 18-24 mei 2000

Total bataljons

Het bataljon dat instond voor de veiligheid van de Total gaspijpleiding, kreeg volgens getuigen, net als de zevenandere 'Total-bataljons', van TotalFinaElf maandelijkse vergoedingen en voordelen in natura. Dat blijkt uit interviewsmet een journalist van De Morgen.25 Zijn verslag geeft een indicatie van enkele van de gevolgen van de activiteitenvan Total op de plaatselijke bevolking van Birma.

‘ … Commandant Zaw Lwin weigert ook maar de minste aanwijzing te geven over het bedrag van deze 'schenkingen', maar zijn soldaten zijn minder discreet. Thein is een student die in 1989 verplicht werd ingelijfd doorhet Birmese leger, de Tatmadaw, en die sinds 1991 instaat voor de beveiliging van de pijplijn van TotalFinaElf. "Elkemaand ontvangt de commandant geld maar ook voedsel, medicamenten, kleding en schoenen voor de manschappen",zegt hij.

Een deserteur van het 402de bataljon is nog preciezer: "Onze commandant, Aung Than Hoo, heeft van Total tweeauto's gekregen. Bovendien moest hij maar een radioboodschap sturen om de helikopter van de maatschappij nieuwemunitie te laten aanvoeren", zegt hij. "Ons bataljon heeft zo verschillende keren 60 mm- en 81 mm-granaten en kistenmet munitie voor onze machinegeweren ontvangen."

Deze bevoorradingen gebeurden op het hoogtepunt van de terreur die door het regeringsleger werd gezaaid inKaren-gebied. Een dorpeling die naar Thailand vluchtte uit het gebied waar de pijplijn doorheen loopt, vertelt zijnrelaas. "In november 1999 zijn commandant Kyaw Soe en enkele mannen van het 273ste bataljon, dat voor de vei-


ligheid van de mensen van Total instaat, in ons dorp toegekomen. Ze hebben alle mannen bevolen om mee te werkenaan de aanleg van een weg tussen Kanbauk en Ongpin Gwin." Niet alleen werden de mannen verplicht om zonder ver-goeding mee te werken aan de weg, elke familie in het dorp moest ook op eigen kosten de bouwmaterialen leveren.

"Een maand lang hebben wij stenen verpulverd en gewerkt aan een weg die uitsluitend gebruikt wordt door deauto's van Total", zegt de vluchteling. Weigeren stond gelijk met gevangenisstraf maar zich schikken naar de bevelenvan de militairen betekende "geen eten kunnen geven aan mijn kinderen omdat we zonder oponthoud moesten werkenvan zes uur ‘s ochtends tot vijf uur ‘s avonds." "Vluchten," besluit de man, "was het enige alternatief dat ons nogrestte."

Volgens verschillende, eensluidende bronnen zijn tientallen gehuchten die zich in de nabijheid van het traject vande pijpleiding bevonden met de grond gelijkgemaakt en zijn de bewoners weggejaagd. "Er werd hun gewoonweggezegd dat ze binnen drie dagen de regio moesten verlaten en als ze dat niet deden, zouden we terugkomen om hunhuizen in brand te steken", zegt Yé, een deserteur van het 402de bataljon.

Wanneer hij hoort dat TotalFinaElf bij hoog en bij laag blijft volhouden dat er nooit mensen verplicht zijn om hundorpen te verlaten, zegt Yé: "Daar kan ik niet mee akkoord gaan. Ik heb zelf deelgenomen aan dergelijke operaties toenik voor hen werkte in Thepye Chaung."

"Men zegt ons dat we blij moeten zijn met het Total-project omdat het goed is voor de ontwikkeling van de regio",zegt een gevluchte dorpeling. "Maar wij profiteren op geen enkele manier van de pijpleiding, het leger en Total daarentegen wel."

TotalFinaElf noemt de beschuldigingen in dit artikel 'achterhaald en ongefundeerd'. Het bedrijf stelt dat de veiligheidrond zijn project in Birma, zoals in andere landen, de verantwoordelijkheid is van de militairen. De pijpleiding looptover 60 km door dunbevolkt gebied, van verplichte verplaatsing van de bevolking is dus geen sprake, aldusTotalFinaElf, van dwangarbeid evenmin. Het bedrijf meldt ook dat het jaarlijks twee miljoen dollar besteedt aan hulpaan de bevolking.

Omwonenden van de pijpleiding van Total worden weggejaagd of verplicht tot dwangarbeid.Mensenrechtenorganisaties en verschillende westerse landen hebben de dwangarbeid in Myanmar veroordeeld.’

Arbeiders leggen de Yadana gaspijplijn door de Tenasserim regio in Birma.


De links tussen Total en de bankgroepen

De onderzochte bankinstellingen investeren26 voorvolgende bedragen in Total.27

4.2. Andere multinationals in Birma

4.2.1. Energiesector

In 1989 stelde het Birmese ministerie van energiede markt open voor internationale bedrijven, een aan-bod waarop niet alleen Total, maar ook Mitsui, NipponOil, Petronas en andere Amerikaanse en Aziatischefirma’s ingingen.

Petronas30 uit Maleisië is via dochterondernemin-gen zoals Petronas Gas en Petronas Dagangan actiefin verschillende landen met ernstige mensenrechten-problemen. Petronas Gas bezit een bedrijf dat gas enolie exploreert en produceert in Birma. Het bedrijf heefteen aandeel in de Yetagun gaspijplijn, in de buurt vande Yadana pijplijn (een project van Total en Unocal) enverschillende leverings- en exploitatieafspraken met deBirmese overheid. Petronas wordt door mensen-rechtenorganisaties ook bekritiseerd omwille van haaractiviteiten in Soedan, Tsjaad en Thailand.31

De vijf onderzochte bankgroepen investeren samenbijna 2,4 miljard US dollar in Total, goed voor 1,72%van de aandelen van dat bedrijf.

In januari 2005 gaf Total Capital S.A. op deBenelux-kapitaalmarkt zesjaarlijkse obligaties uit terwaarde van 100 miljoen Australische dollar (56miljoen euro). Deze emissie werd geleid door FortisBank.29

Het Japanse Mitsui34 heeft een uitgebouwde relatiemet de Birmese autoriteiten. Het bedrijf ontwikkeldeonder meer een industriezone, gericht op Japansebedrijven, in samenwerking met de overheid.35 Mitsuiis ook betrokken bij de Yadana gasontginning. Hetbedrijf bereikte een overeenkomst met de overheidvoor de constructie van een elektriciteitscentrale eneen productie-eenheid voor kunstmest in de Birmesehoofdstad Rangoon. Mitsui mag het project, goedvoor zo’n 700 miljoen US dollar, coördineren en een250 km lange pijplijn aanleggen tussen de Yadanagasvelden en deze bedrijven.36

De links tussen Mitsui en de bankgroepen

De onderzochte bankinstellingen investeren37 voorvolgende bedragen in Mitsui.

Tabel 2: Investeringen in Petronas33

Aantal Waarde van Percentage aandelen de aandelen in aandelen

US dollar v. Petronas

AXA 972.000 1.069.200 0,10%°DEXIA 0 0 -FORTIS 0 0 -ING 17.000 31.763 0,00%¨KBC 107.200 200.295 0,15%¨

Totaal 1.096.200 1.301.258

¨ = belang in Petronas Gas° = belang in Petronas Dagangan

Tabel 1: Investeringen in Total28


US dollar v. Total

AXA 4.966.019 1.100.671.093 0,78%DEXIA 1.165.429 258.303.089 0,18%FORTIS 896.414 198.679.203 0,14%ING 2.892.216 616.331.230 0,46%KBC 971.300 215.276.769 0,15%

Totaal 10.891.378 2.389.261.384 1,72%

De links tussen Petronas en de bankgroepen

Drie onderzochte bankinstellingen (AXA, ING enKBC) investeren32 voor volgende bedragen in Petronas.

Tabel 3: Investeringen in Mitsui38


US dollar v. Mitsui

AXA 8.601.220 77.809.202 0,54%DEXIA 274.000 2.478.775 0,02%FORTIS 969.930 8.774.593 0,06%ING 424.000 3.835.769 0,03%KBC 137.000 1.239.388 0,01%

Totaal 10.406.150 94.137.727 0,66%


Nippon Oil39, eveneens Japans, heeft ook aanzien-lijke belangen in de Birmese olie- en gassector.Nippon verwierf een aandeel van 19% in een projectmet het overheidsbedrijf MOGE, een Thaise gas-distributeur en Petronas, dat gas levert aan elektriciteitsbedrijven in Thailand.40

De links tussen Nippon Oil en de bankgroepen

Vier onderzochte bankinstellingen (AXA, Dexia, INGen KBC) investeren41 voor volgende bedragen inNippon Oil.

Tabel 4: Investeringen in Nippon Oil42

Aantal Waarde van Percentage aandelen de aandelen in aandelen v.

US dollar Nippon Oil

AXA 1.673.275 11.054.250 0,11%DEXIA 274.000 1.810.142 0,02%FORTIS 0 0 -ING 1.822.000 12.036.780 0,12%KBC 691.650 4.569.286 0,05%

Totaal 4.460.925 29.470.458 0,30%

teerd. De internationale handel daarentegen gebeurtwel door bekende internationale bedrijven.Ondanks de illegaliteit van de houtkap en de socialeen ecologische gevolgen voor de Birmese bevolking,blijven deze bedrijven betrokken bij de handel inBirmees hout. De Deense houtdistributeur DLH45 iseen wereldspeler in de handel in Birmese Teak. Hetbedrijf staat onder internationale druk om de verdelingvan dit hout stop te zetten, maar weigert verder tegaan dan een plafonnering van de import van BirmeseTeak.46 Ook in België zijn er verscheidene houtdistribu-teurs die nog steeds Birmese Teak verhandelen.

De links tussen DLH en de bankgroepen

Eén onderzochte bankinstelling (AXA) investeert47 inDLH.

4.2.2. Houtsector

Ook de houtindustrie vormt een belangrijke bron vaninkomsten voor de Birmese overheid. Vooral Chineseen Thaise bedrijven ontginnen het hout en brengen hetop de markt. Birmese Teak is wereldwijd heel erggegeerd omwille van de hoge kwaliteit. Het hout wordtonder andere verwerkt tot tuinmeubelen en in boot-dekken. De bosbouwsector in Birma is in handen vande junta en bevriende netwerken en wordt gekarak-teriseerd door corruptie, illegaliteit en massale ver-nietiging van de bossen. Bewoners van de woudenworden van hun land verdreven en gedwongen voorde militairen te werken. Honderdduizenden zijngevlucht en leven in kampen in Thailand. De ontbos-sing verloopt in een razendsnel tempo. Birma heefthet hoogste ontbossingpercentage van heel ZuidoostAzië. In 1999-2000 geeft Birma als officiële houtex-port 806.000 m3 op, terwijl ontvangende landen 1,72miljoen m3 aan import opgeven. Het verschil geeft eenindicatie van de illegale houtkap en heeft een geschat-te waarde van 200 miljoen US dollar.43 Hout uit Birmavalt onder de internationaal geaccepteerde definitievan ‘conflicthout’.44

Veel bedrijven die Birmees hout ontginnen zijn Thais ofChinees, vaak schimmig en veelal niet beursgeno-

4.2.3. Mijnbouwsector

Een andere belangrijke bron van inkomsten is demijnbouw. Birma is rijk aan grondstoffen zoals zilver,lood, zink, koper en edelstenen. Artisanale mijnwerk-ers ontginnen deze voorraden al eeuwenlang. Maarhet ontbreekt Birma aan het nodige kapitaal en deknowhow om de rijkdommen op grotere schaal te ont-ginnen. De generaals weten dat ze buitenlandse hulpnodig hebben om de onontgonnen reserves aan teboren. Daarom zetten ze vanaf het begin van de jaren‘90 partnerships op met internationale firma’s.Friedland, een Canadese avonturierzakenman gingmet de generaals in zee. Eén van zijn vele bedrijven,Ivanhoe Mines49, runt er ondertussen de Monywakopermijn. Het gaat hier over de grootste mijninves-tering in Birma, net als bij andere buitenlandseinvesteringen in een joint venture structuur met deBirmese overheid. Ivanhoe Mines heeft ongeveer 60miljoen US dollar geïnvesteerd in Birma. Terwijl dedruk op Westerse bedrijven in Birma groeide, verdiepteIvanhoe zijn engagement in de Birmese mijnbouw enging op zoek naar andere projecten. De mijnbouw in

Tabel 5: Investeringen in DLH48


US dollar v. DLH

AXA 11.400 1.049.680 0,66%DEXIA 0 0 -FORTIS 0 0 -ING 0 0 -KBC 0 0 -

Totaal 11.400 1.049.680 0,66%


Birma wordt, net als de olie- en gasindustrie, geasso-cieerd met dwangarbeid bij het aanleggen van deinfrastructuur.50 De Monywa mijn is deels gefinancierddoor het Japanse bedrijf Marubeni, dat samen metNissho Iwai Corp. 90 miljoen US dollar op tafel legdevoor de realisatie van de eerste fase van het project.51

Marubeni52 is actief in sectoren zoals olie, gas, kledijen hout. Marubeni rijfde onder meer een bestelling vanruwe olie53, en één van constructiemachines voor deBirmese overheid binnen. Omdat Birma op het tijdstipvan deze bestelling geen officieel ontwikkelingsgeldmeer mocht ontvangen van Japan, kreeg de overheidvan Marubeni een uitstel van betaling van drie jaar.54

Het bedrijf heeft een afdeling in Birma en heeft eengoede band met de Birmese overheid.55

De links tussen Marubeni en de bankgroepen

Vier onderzochte bankinstellingen (AXA, Dexia, INGen KBC) investeren56 voor volgende bedragen inMarubeni.

Tabel 6: Investeringen in Marubeni57

Aantal Waarde van Percentageaandelen de aandelen in aandelen v.

US dollar Marubeni

AXA 3.323.000 10.637.300 0,22%DEXIA 187.000 598.608 0,00%FORTIS 0 0 -ING 52.000 166.458 0,00%KBC 147.000 470.564 0,00%

Totaal 3.709.000 11.872.930 0,25%

5. BESLUIT

Tot onze verbazing vonden we de meeste hierbovenbeschreven bedrijven terug in de portefeuilles van deonderzochte Belgische banken. De Belgische bankenhebben er blijkbaar geen problemen mee om spaar-en beleggingsgeld van hun klanten door te sluizennaar bedrijven die actief zijn in Birma, hoewel er eeninternationale consensus bestaat om juist daar níetaanwezig te zijn. Dit soort investeringen dragen bij totmensenrechtenschendingen in één van de ergste dic-taturen in de wereld.

Annex: De Birmese volksvertegenwoordigers roepende Belgische banken op tot desinvestering.

Bij monde van Daw San San, een parlementslid datnet als haar collega's werd opzij geschoven door demilitaire poutchplegers, roept de National League forDemocracy de Belgische banken op om niet teinvesteren in Birma. De partij van Aung San Suu Kyi isvan mening dat Belgische banken geen enkele vormvan financiële steun mogen verlenen aan bedrijven dieweigeren zich terug te trekken uit het land.

"Naar ik begrijp hebben een aantal Belgischebanken geen investeringsbeleid in voege datinvesteringen in deze bedrijven vermijdt. Ik ben ervanovertuigd dat dit niet te wijten is aan een gebrek aanbereidheid om ethische principes te integreren in hunkrediet- en financiële beleid. Ongetwijfeld zijn zij hetmet mij eens dat het respect voor mensenrechten eenintegraal onderdeel moet uitmaken van de beslissingom al dan niet in een bedrijf te investeren. Daaromvraag ik hen een beleid te ontwikkelen dat financiëlesteun aan bedrijven die actief zijn in Birma vermijdt."stelt Daw San San

(de volledige brief van Daw San San vind je inbijlage bij het rapport “Waar ligt de grens?”)

Bovenstaande voorbeelden zijn maar een greep uitde praktijken die Netwerk Vlaanderen in haar rapport‘Waar ligt de Grens?’ onthult. Het rapport beschrijftuitvoerig de financiële links tussen de vijf onderzochtebankgroepen en bedrijven die een loopje nemen metde rechten van werknemers. Verder worden investe-ringen blootgelegd in buitenlandse infrastructuur enenergieprojecten, die in opspraak komen omwille vanmensenrechtenschendingen.

Maar ook wanneer je dit rapport volledig leest, hebje nog maar het topje van de ijsberg gezien.

Uit de bevindingen van het onderzoek kan volgendeconclusie getrokken worden: de onderzochte bankenhebben geen enkele schroom om te investeren inbedrijven die betrokken zijn bij ernstige mensenrech-tenschendingen. Dat is natuurlijk niet echt gerust-stellend. Zeker wanneer je beseft dat deze investerin-gen gebeuren met het geld van de klanten van diebanken, geld van ons allemaal dus.

Dwangarbeid, intimidatie van vakbondsleden, steunaan dictatoriale regimes, gedwongen verhuizingen, …je kan het je als bedrijf allemaal rustig permitteren. Debankgroepen zien er geen reden in om de geldkraan


naar je bedrijf dicht te draaien.

AXA, Dexia, Fortis, ING en KBC hebben dan ookgeen of nauwelijks een beleid waarin ze trachten tevermijden dat ze investeren in schendingen vanmensenrechten.

Een andere koers is gewenstNetwerk Vlaanderen wil een dergelijk gewetenloos

investeringsbeleid een halt toeroepen.Via de campagne "Mijn Geld. Goed Geweten?" wor-

den bankklanten geïnformeerd over investeringen vanhun bank die niet door de beugel kunnen. Klantenkunnen met de campagne-eisen naar hun bank stap-pen.

De campagne-eisen aan de bankgroepen zijn:

• Stop investeringen in ernstige mensenrechtenschendingenNetwerk Vlaanderen vraagt dat de bankgroepen huninvesteringen in ondernemingen die in opspraakkomen omwille van ernstige mensenrechtenschendin-gen onderzoeken en stopzetten.

• Duidelijk en controleerbaar investeringsbeleidNetwerk vraagt dat de bankgroepen een duidelijkmensenrechtenbeleid bekendmaken en implementerenen ook bekendmaken in welke ondernemingen enoverheden wordt geïnvesteerd.De klant heeft immers het recht om te weten wat ermet zijn geld gebeurt, en heeft deze informatie ooknodig om een bewuste keuze te kunnen maken. Maarook de samenleving heeft recht op deze informatie. Alwas het maar om na te gaan of de bankgroepen derealisatie van de Universele Verklaring van de Rechtenvan de Mens feitelijk ondersteunen of tegenwerken.

Maar ook de overheid heeft in deze materie een rolte spelen. Het zijn de overheden van de verschillendestaten, en dus ook de Belgische overheid, die deUniversele Verklaring van de Rechten van de Mensondertekend hebben. Zij moeten die dan ook zelfrespecteren en ervoor zorgen dat de ingezetenen vanhun land de mensenrechten respecteren.

• De overheid zou dan ook een voorbeeldrol moetenspelen. Het is toch onaanvaardbaar dat de overheidhaar middelen zou beleggen in bedrijven die demensenrechten ernstig met voeten treden. De verschil-lende overheden moeten dan ook terzake een verant-woord spaar- en beleggingsbeleid uitstippelen.

• Maar de overheid moet ook zorgen dat bankgroe-pen de mensenrechten respecteren. Daarom moet op

nationaal en internationaal niveau regelgeving wordenuitgewerkt die net zorgt voor een verplichte transpa-rantie en verantwoording van bankgroepen inzakemensenrechten.

• Verder moet de overheid de ontwikkeling van eeninternationaal wettelijk kader voor ondernemingen ophet vlak van de mensenrechten ondersteunen. Dat kandoor de toepassing van de ‘UN Norms’ (Draft UnitedNations Norms on the responsibilities of TransnationalCorporations and Other Business Enterprises withregard to Human Rights) verder uit te bouwen en tepromoten.


Exploration and Production Public Co. Ltd19 Een Amerikaans oliebedrijf overgenomen door

Chevron20 Béatrice Laroche & Anne-Christine Habbard, "La

Birmanie, Total et les droits de l’Homme: dissec-tion d’un chantier", Rapport de Situation,Fédération International de Droits de l’Homme,oktober 1996

21 "Total Denial", ERI Field Data, Burmacampaign UK,juli 1996

22 Thierry Desmarest and Herve Madeo, "April , the25th 2002, Civil action for Crimes againsthumanity and complicity in Crimes againsthumanity committed in Burma (Myanmar)",Lodged on Thursday April 25 2002 in theBrussels magistrates court against X, the compa-ny TOTALFINAELF S.A., zie www.birmanie.net

23 "Totalitarian Oil, Total Oil: fuelling the oppression inBurma", Burmacampaign UK, februari 2005, pp.25-26

24 Impe, Anne-Marie, "Silence Total", in Vivant universno. 452, March-April 2001 & EIU, "BurmaCountry Report"

25 Solomon Kane, "‘Total Bataljons’ zaaien terreur inBirma", in De Morgen, 6 april 2000

26 Zowel rechtstreeks als onrechtstreeks. Met recht-streeks bedoelen we voor eigen portefeuille. Metonrechtstreeks bedoelen we via beleggingsfondsendie zij aanbieden aan hun klanten.

27 Shareworld databank, bezocht in juni 200528 Van Total worden naast gewone aandelen ook

American Depositary Receipts (ADR’s) verhandeld(in New York). Iedere ADR vertegenwoordigt eenhalf aandeel. ADRs en gewone aandelen zijn bijelkaar opgeteld door de ADR’s terug te rekenennaar gewone aandelen.

29 "Total Capital – Bonds", in Euroweek, Issue: 886,14 januari 2005

30 www.petronas.com.my31 "Calpers Emerging Markets Company Reports",

dec 2004 & "Sudan, Oil and Human Rights",Human Rights Watch Report, november 2003


33 Shareworld databank, bezocht in juni 200534 www.mitsui.co.jp/tkabz/english35 www.aftaonline.com/aol%20archives/coun-

try/96%20below/myanmar_inv.htm36 AP-Dow Jones News 09-04-96 0354GMT 37 Zowel rechtstreeks als onrechtstreeks. Met recht-

streeks bedoelen we voor eigen portefeuille. Metonrechtstreeks bedoelen we via beleggingsfondsendie zij aanbieden aan hun klanten.

VOETNOTEN

1 De Internationale Arbeidsorganisatie of ILO is eenVN agentschap dat internationale arbeidsstandaar-den vastlegt en controleert via conventies en aan-bevelingen, met het oog op het garanderen vandegelijk werk en sociale vangnetten.

2 ILO commission of enquiry, "Forced Labour inMyanmar", juli 1998 op www.ilo.org

3 Amnesty International, "Public statement: AI’sSecond Visit to Myanmar", 22 december 2003

4 Global IDP database. Updated nov 20035 Chiang Mai, "Licence to Rape", Shan Women’s

Action Network en Shan Human RightsFoundation, mei 2002, op www.shanwomen.orgen www.ibiblio.org/obl/docs/License_to_rape.pdf

6 De Junta heeft het leger uitgebreid van 200.000in 1988 tot 400.000 vandaag. Zie Andrew Selth,"Burma’s Armed Forces: Power without Glory",Norwalk: Eastbridge, 2002, pp. 77-79

7 cijfers van UNICEF, geciteerd in Oehlers, Alfred enAlice Khin Saw Win, "the Crisis in Burma’s HealthSystem", niet gepubliceerd document(Burmacampaign UK), november 2003

8 Unicef, "Adult Wars, Child Soldiers", Unicef, 20029 Human Rights Watch, "My Gun as Tall as Me:

Child Soldiers in Burma", Human Rights Watch,oktober 2002

10 Burmese Sanctions Regulation, Interim Final Rule,Office of Foreign Assets Control, Dept of Treasury,US, Tuesday aug 16th 2005, ziehttp://www.treas.gov/offices/enforcement/ofac/legal/regs/fr05_16144.pdf

11 zie Schone Kleren Campagne, www.schonekleren.be

12 Conseil de l’Union Européenne, Position communedu Conceil, 2004/730/PESC, 25 oktober 2004,2005/149/CFSP 21 februari 2005 en2005/340/CFSP, 25 april 2005

13 "Doing Business in or with Burma", InternationalConfederation of Free Trade Unions (ICFTU), janu-ari 2005, www.icftu.org

14 Zie het profiel van San Suu Kyi op de Nobelprijswebsite: http://nobelprize.org/peace/laure-ates/1991/kyi-bio.html

15 zie Hélène Carrère d’Enccausse e.a., "Onze vrijheidmoet de hare dienen", in De Standaard, 20 juni2005

16 "La Firme française Total est devenue le principalsoutien du système militaire birman" interview metFrédéric Bobin, in Le Monde, 20 juli 1996

17 www.total.com18 PTT-EP Petroleum Authority of Thailand –


38 Shareworld databank, bezocht in juni 200539 www.eneos.co.jp/english40 www.pttep.com/en/operations/yetagun.asp41 Zowel rechtstreeks als onrechtstreeks. Met recht-

streeks bedoelen we voor eigen portefeuille. Metonrechtstreeks bedoelen we via beleggingsfondsendie zij aanbieden aan hun klanten.

42 Shareworld databank, bezocht in juni 200543 "A Conflict of Interests, the uncertain future of

Burma’s forests", A Briefing Document by GlobalWitness, oktober 2003

44 Hout dat op enig moment van de handelsketenverhandeld is door bewapende groepen zoalsrebellen, reguliere soldaten of regeringsinstanties,hetzij om conflicten te laten voortduren of om per-soonlijke winst of voordeel uit de conflictsituatieste behalen. zie www.globalwitness.org

45 www.dlh-group.com/en/index46 "Meeting with the Danish Burma Committee",

report by DLH, 20 aug 2004, www.dlh-group.com/en/index/nyheder_home/nyh-generel-lenyheder/nyh_shownews.htm?newsid=6985


48 Shareworld databank, bezocht in juni 200549 www.ivanhoe-mines.com/s/Home.asp50 Roger Moody, Grave Diggers, "A report on mining

in Birma", Nostromo Research, 200051 "Background to Ivanhoe Mines’ Investment in het

Monywa Copper Mine", Ivanhoe Mines Ltd., june2001, www.ivanhoe-mines.com/s/MonywaCopper.asp

52 www.marubeni.com53 www.ibiblio.org/pub/academic/political-

science/freeburma/ba/1996/ba1196.html54 www.ibiblio.org/freeburma/docs/misc-arti-

cles/96jan208.txt55 "Secretary-1 Lt-Gen Khin Nyunt receives Adviser

and party of Marubeni Corporation", http://mis-sion.itu.ch/MISSIONS/Myanmar/98nlm/n980206.htm#01


57 Shareworld databank, bezocht in juni 2005

Het volledige onderzoeksrapport is te downloaden opwww.mijngeldgoedgeweten.bePerswoordvoerder: Inez LouwagieGSM: 0498/68.29.40; e-mail: [email protected]

Netwerk Vlaanderen vzw promoot het anders omgaanmet geld. Geld is een instrument dat – als het goedwordt aangewend – een duurzame en eerlijke samen-leving kan bevorderen. Netwerk voert sedert enkelejaren campagne met de slogan "Mijn Geld. GoedGeweten?" en wil zo het investeringsbeleid van debanken publiek maken en inspraak afdwingen voor despaarder en belegger in de bestemming van zijn geld.Netwerk is ook een ethische wegwijzer op de markt vanethische of duurzame spaar- en beleggingsvormen enondersteunt en adviseert organisaties en bedrijven diemens- en milieuvriendelijk (willen) omgaan met geld.

Netwerk Vlaanderen vzw – Vooruitgangstraat 333b9 –1030 Brussel – België - 0032 (0)2/201.07.70 –www.netwerkvlaanderen.be

Netwerk Vlaanderen is lid van BankTrack, een interna-tionale beweging voor duurzaamheid in de financiëlesector. www.banktrack.org

Met de Campagne ‘Mijn Geld. Goed Geweten?’ wilNetwerk Vlaanderen samen met partnerorganisaties definanciële wereld op haar verantwoordelijkheid wijzen.Banken werken immers met jouw geld. Ze investerendat geld in allerhande bedrijven, ook in wapenprodu-centen of in bedrijven die de mensenrechten schenden. We willen dat banken open kaart spelen en bekendmaken welke bedrijven ze financieren. En we willen datze hun investeringen in wapenproducenten en bedrijvenbetrokken bij ernstige mensenrechtenschendingenstopzetten!

Anders omgaan met geld


Andere publicaties van Netwerk Vlaanderen in hetkader van de campagne ‘Mijn Geld. Goed Geweten?’

• Sparen en beleggen met respect voor mensen-rechten, een gids voor de consument,Luc Weyn en Anton Gerits, Netwerk Vlaanderen, februari 2006

• Where do you draw the line? Research into thefinancial links between five bank groups andcompanies that abuse human rights, InezLouwagie, Luc Weyn, Mathias Bienstman,Netwerk Vlaanderen, november 2005

• Banken ontwapenen – een overzicht van de resul-taten van de campagne ‘Mijn Geld. Goed Geweten?’, Christophe Scheire en Luc Weyn, april 2005

• Clusterbommen, landmijnen, kernwapens enwapens met verarmd uranium – een onderzoeknaar de financiële banden tussen banken en pro-ducenten van controversiële wapens, ChristopheScheire, april 2004

• Mijn Geld. Goed Geweten? – een onderzoek naarde financiële banden tussen banken en wapenpro-ducenten, Christophe Scheire, oktober 2003

Duurzaam sparen en beleggenSociaal verantwoord investeren, ethisch investeren,

solidair investeren, duurzaam sparen en beleggen …al deze termen dekken een gelijkaardige lading:investeringen die niet louter met financiële maar ookmet sociale, ethische en ecologische bezorgdhedenrekening houden.

Sparen of beleggen via een duurzaam product biedtje de kans je geld te investeren in bedrijven en projec-ten die, naast de klassieke financiële criteria, respecthebben voor mens en milieu. Het ethische gehalte vaneen duurzame formule, en de mate waarin het reke-ning houdt met de mensenrechten, varieert van pro-duct tot product. Dit wordt bepaald door de inhoud enhet beheer van het product zelf en de (externe) contro-le erop.

Bepaalde duurzame producten gaan nog een stapverder. Naast ethisch, zijn ze ook solidair. Dit wilzeggen dat je door dit soort spaar- en beleggingsfor-mules ook humanitaire en ecologische projecten kansteunen, dankzij de doorstorting van een commissie.

De ethische producten kunnen verschillende vormenaannemen (spaarrekeningen, beleggingsfondsen,verzekeringen, …). Ze bieden veelal gelijkaardigevoorwaarden als de gangbare financiële producten.

Voor meer informatie over de duurzame productenen hun ethische gehalte, www.netwerkvlaanderen.be(Vlaanderen) en www.rfa.be (Wallonië)

Sparen en beleggen met respect voor mensenrechten

een gids voor de consument In het kader van de campagne over banken enmensenrechten heeft Netwerk Vlaanderen een handigemensenrechtenfolder gemaakt. Wil je weten waar jeeen duurzame spaarrekening kan afsluiten of welkebanken duurzame beleggingsfondsen aanbieden, enof ze de mensenrechten respecteren? Dan is dezecompacte en gratis folder het ideale hulpmiddel. Hoebestellen? Via www.netwerkvlaanderen.be (je kan defolder ook downloaden), of door een mailtje te sturennaar [email protected], of door tebellen naar 02/201.07.70

Investeert uw bank in Birma?

Documents

Transcript of Investeert uw bank in Birma?