Interventies in de opsporing

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 1

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 2

Interventies in de opsporing

Impulsen in kwaliteit en effectiviteit van het opsporingsproces

Drs. R.M. KouwenhovenDrs. R.J. More MBADrs. P. van Beers MBA

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 3

In opdracht van:Programma Politie & Wetenschap

Foto omslag:Remco Suiker

Ontwerp:Vantilt Producties & Martien Frijns

ISBN: 978 90 3524 699 7NUR: 800, 624

Realisatie: Reed Business, Amsterdam

2013 Politie & Wetenschap, Apeldoorn; Twynstra Gudde, adviesgroep veiligheid,Amersfoort

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een

geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij

elektronisch, mechanisch, door fotokopien, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopien uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet

1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985,

Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen

te voldoen aan de Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).

Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere

compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.

No part of this publication may be reproduced in any form, by print, photo print or other means

without written permission from the authors.

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 4

Inhoud

1 Inleiding 7

1.1 Achtergrond 7

1.2 Onderwerp van onderzoek 9

1.3 Doel van het onderzoek 11

1.4 Centrale vraagstelling en uitwerking onderzoeksvragen 11

1.5 Opzet van het onderzoek 12

1.6 Methoden van onderzoek 16

1.7 Leeswijzer 17

2 Verbeteren van het opnemen van de aangifte 19

2.1 Inleiding 19

2.2 Een kenschets van de processtap opnemen aangifte 19

2.3 Van factor opnemen aangifte naar interventies 24

2.4 Beschrijving van de organisatie 35

2.5 Doorwerking van de interventies 37

2.6 Conclusies 46

3 Verbeteren van het screenen en prioriteren 49

3.1 Inleiding 49

3.2 De processtap screenen en prioriteren uit eerder onderzoek 49

3.3 Van factor verbeteren van screenen en prioriteren naar interventie 51

3.4 Stand van zaken 2010 (voorafgaand aan de interventie) 58

3.5 Stand van zaken 2011 (gedurende de interventie) 64

3.6 Realisatie en doorwerking van de interventie (vijf bouwstenen) 70

3.7 Conclusies 88

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 5

4 Vergroten van de opsporingscapaciteit 93

4.1 Inleiding 93

4.2 Van factor vergroten van de opsporingscapaciteit naar interventie 93

4.3 Realisatie van de extra opsporingscapaciteit 95

4.4 Stand van zaken 2011 (gedurende interventie) 96

4.5 Doorwerking van de interventie 105

4.6 Conclusies 119

5 Beschouwing van de uitkomsten 123

5.1 Inleiding 123

5.2 Het krachtenveld van de context 123

5.3 Over de bijdrage, betekenis en gedaante van kwaliteit 124

5.4 Sturingsinformatie 126

5.5 Effectiviteit moeilijk te benvloeden 127

5.6 Professionele zoektocht als opbrengst 131

5.7 (Gedrags)verandering door (aanhoudende) aandacht 132

5.8 Insteek bij toekomstige organisatieveranderingen: organiseren 133

van operationele leercycli

Literatuur 135

Bijlagen 137

1 Begeleidingscommissie 137

2 Betrokken personen/genterviewden 138

3 Kwantitatieve dataverzameling 140

4 Screeningsmodule ZoZ 148

5 Afkortingen 149

Politiekunde 57 | Interventies in de opsporing

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 6

1

7

Inleiding

1.1 Achtergrond

Vorming Nationale Politie: blijvende interesse voor het opsporingsproces

De afgelopen jaren heeft opsporing nadrukkelijk in de belangstelling gestaan. Bijde vorming van de Nationale Politie gaat veel aandacht uit naar de (her)inrich-ting van de primaire operationele processen, waarvan opsporing er n is. Eenbelangrijk thema waarop bij de inrichting van de Nationale Politie wordt inge-gaan, is de slagkracht in de opsporing (zie Inrichtingsplan Nationale Politie, 2012: 66-67). In het Inrichtingsplan wordt aangegeven dat op elk niveau binnen de orga-nisatie een onderdeel opsporing is ingericht. Robuuste rechercheteams vormensamen met de basisteams het fundament van de nieuwe politieorganisatie. Ookwordt in het plan genoemd welke opsporingszaken door de basisteams wordenopgepakt (namelijk opsporen en afhandelen van veelvoorkomende criminali-teit), dat een seniormedewerker Opsporing per basisteam wordt aangesteld omde zaken over de medewerkers te verdelen, en dat een operationeel specialist isbelast met de procescordinatie binnen ZSM. Bij de inrichting zijn de kwartier-makers op zoek gegaan naar slimme manieren om het opsporingsproces te organiseren, zonder alles vooraf tot in detail vast te leggen.

De aandacht voor het opsporingsproces is begrijpelijk in het licht van de uitkomsten van enkele onderzoeken in de afgelopen jaren. Onder andere uitonderzoek van de Inspectie Openbare Orde en Veiligheid (2009) en de Algeme-ne Rekenkamer (2012) komt een beeld naar voren dat de effectiviteit van deopsporing sterk voor verbetering vatbaar is. Dit beeld wordt bevestigd doorenkele prominente politiechefs (huidige chefs van regionale eenheden), die in 2010 al waarschuwden voor een derde crisis in de opsporing (Aalbersberg,2010; Heijsman, 2010). De kern van deze sluimerende crisis is het feit dat depolitie van alle delicten waarvan zij kennisneemt, er (te) weinig oplost. Ditkomt onder meer tot uitdrukking in de oplossingspercentages.

De regionale eenheden van de Nationale Politie staan voor de uitdaging, bin-nen de gestelde kaders van het Inrichtingsplan, invulling te geven aan de organisa-

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 7

tie van het opsporingsproces. Zoals gezegd, biedt het Inrichtingsplan op hetniveau van de eenheden voldoende ruimte hieraan eigen invulling te geven.

Onderzoek naar het districtelijk opsporingsproces

In 2010 hebben wij binnen de reeks Politie & Wetenschap een onderzoek gepu-bliceerd dat nadrukkelijk ingaat op de opsporing van veelvoorkomende aangif-tecriminaliteit in het district en in het bijzonder de wijze waarop het opspo-ringsproces op dat territoriaal niveau feitelijk verloopt (Kouwenhoven, More& Van Beers, 2010). Het onderzoek was primair beschrijvend van aard en gafinzicht in de black box van het opsporingsproces, om de processen die zichdaarin afspelen zichtbaar te maken. In het onderzoek naar het districtelijkopsporingsproces is het proces opgedeeld in zes hoofdstappen (zie figuur 1.1).

Naast het beschrijven van het districtelijk opsporingsproces is in het onderzoekstilgestaan bij factoren die een mogelijk positief effect hebben op de kwaliteiten output van het opsporingsproces. In een andere publicatie (Kouwenhovene.a., 2012) constateerden we dat zekerheid over de beste organiseerwijze eninrichting niet zomaar voorhanden is. Wel zijn er onderbouwde indicaties overwat beter en minder goed kan werken. Er is dan ook geen ultiem knoppenmo-del voorhanden waarbij je eenvoudig aan een knop kunt draaien, zodat dekwaliteit en/of output van het opsporingsproces verbetert. De samenhang eninvloed van factoren laten zich eerder beschrijven als een organisch systeem.

Per processtap (zie de zes hoofdstappen van figuur 1.1) hebben we in hetonderzoek van 2010 enkele hypothesen opgesteld. Deze hypothesen richtenzich op een verwachte positieve invloed op de kwaliteit en output van hetopsporingsproces. In totaal zijn er zeventien hypothesen geformuleerd, diebetrekking hebben op vier dimensies:

Politiekunde 57 | Interventies in de opsporing

8

Figuur 1.1: Zes hoofdstappen van het opsporingsproces

6. Terugkoppelen uitkomst aan aangever

1. Opnemen aangifte

2. Screenen en prioriteren

OM-proces3. Toewijzen capaciteit en

bepalen onderzoekshandelingen

4. Uitvoeren opsporingsonderzoek

5. Afronden opsporingsonderzoek

bw.politiekunde57_LR_deel 30.5 13-12-13 12:57 Pagina 8

1 mensen: onder meer vergroten van deskundigheid van medewerkers en toe-passen van ondersteunend personeel voor bepaalde activiteiten;

2 sturing: onder meer sturing op kwaliteit van aangiften en sturing op door-looptijd en ingezette capaciteit;

3 proces: onder meer kritischer screenen aan de voorkant en goede afstem-ming tussen politie en OM bij toewijzen capaciteit en uitvoeren opsporings-onderzoek;

4 middelen: betere ICT-applicaties.

Het betreffende onderzoek richtte zich evenwel niet op het nader onderzoekenvan de geformuleerde hypothesen. Bij het programma Politie & Wetenschap en de drie politiedistricten die de objecten van onderzoek waren in de eerderestudie, wekte een aantal veelbelovende hypothesen echter deze behoefte. Deze behoefte heeft geleid tot het inrichten en uitvoeren van het voorliggendeonderzoek. De drie districten uit het eerdere onderzoek zijn in deze studieopnieuw de onderzoeksobjecten.

1.2 Onderwerp van onderzoek

Veelbelovende hypothesen verdienen nadere uitwerking

Samen met de begeleidingscommissie vanuit Politie & Wetenschap1 is, op basisvan enkele criteria, een selectie gema