Professioneel handelen: inzetten op transformeren of

integreren?

Anika Depraetere & Jana Verstraete

DieGem – BegeleidingscommissieWoensdag 1 april 2015, Antwerpen

integreren versus transformeren

context (beleid, praktijkondersteuning, …)

professioneel handelen

leren

gemeenschap

plaatsdiversiteit solidariteit

interpersoonlijke praktijken

integreren

transformeren

Integratie of transformatie?

Projecten, acties, … die nieuwe vormen van solidariteit in diversiteit ondersteunen: • integreren van mensen van diverse afkomst in bestaande systemen? • veranderen van die systemen om solidariteit gestalte te laten krijgen?

Professioneel handelen: • Wie stelt deze nood aan transformatie vast?• Wat doe je ermee als professional?• Wat doe je ermee als organisatie?

In de verschillende domeinen• Onderwijs

Mater Dei: ‘de klassieke aanpak werkt niet meer’Superdiversiteit dwingt de school om denken en handelen aan te passen

• Vrije tijdBint: ‘we moeten onszelf telkens opnieuw uitvinden’Nieuw project dat diverse groep toeleidt en/of tradities in vraag stelt?

• WerkenTower Automotive: “En je leert nieuwe zaken opnemen die je anders niet opneemt, omdat je omgeving

is veranderd.” Interview hoofd ACV Metaal (METEA), GentSuperdiversiteit dwingt HRM en vakbonden om intern de rangen te mixen in syndicale delegaties.

• Wonen …

De bestaande woonorde …

Belgische woningmarkt is marktgericht: • Beschermen en promoten van eigendom • ‘Gesubsidieerd liberalisme’• Wonen is individuele verantwoordelijkheid• We wonen individueel

… en het verkrijgen van een plaats

• Via aankoop eigen woning? MAAR niet haalbaar voor mensen in financieel kwetsbare situatie

• Via de private huurmarkt?MAAR tekort aan betaalbaar én kwaliteitsvol wonen concurrentie

• Via de sociale huurmarkt? MAAR wachtlijsten en toewijzingsregels

Bestaande orde sluit uit. Etniciteit en inkomen spelen een rol om een plaats te verwerven.

Leeggoed (Brussel)

• Tijdelijke bezetting van woningen van de Elsense Haard met ondersteuning van Samenlevingsopbouw Brussel, Bij Ons/Chez nous, Jes en Pigment

• Strijd voor het recht op wonen

• Woonoplossing en principiële participatie bewoners

• Expliciete keuze voor diversiteit

• Woonproject voor kwetsbare burgers₋ Initiatief van drie welzijnsorganisaties

₋ Drie groepswoningen in Sint-Niklaas

₋ Bewoners: mix van Belgen en vluchtelingen

• 2 doelstellingen: woonoplossing én solidair samen wonen

• Met professionele ondersteuning

Solidair Wonen (Sint-Niklaas)

Het verstoren van de orde

“We zochten woningen op de privémarkt, we bleven binnen de normen van de samenleving. Ik zag geen resultaten en ik had niet het gevoel dat we met de essentie bezig waren. ‘Moeten wij ons bezig houden met mensen in een bepaald kader te steken waar ik het niet meer mee eens ben’? Wat we deden was zo een beetje actievoeren en zeggen hoe het moet zijn maar als je zegt ‘er moeten meer sociale woningen zijn’, zegt iedereen ‘ja dat is waar’ en dan blijf je dat zeggen maar het is stom om dingen te zeggen die iedereen toch al weet.”

(Leeggoed, opbouwwerker Samenlevingsopbouw Brussel)

“Actoren in de welzijnssector geven meestal signalen aan de overheid van ‘dit gaat niet goed’ en ‘dat gaat niet goed’ en ‘daar moet ge iets aan doen’. Maar de overheid, of de private markt, reageert ook niet. Dus hebben wij vanuit een aantal welzijnsactoren die echt heel erg geconfronteerd werden met woningnood van hun cliënten of hun doelgroep, de koppen bij mekaar gestoken en gezegd ‘dan gaan we zelf iets beginnen’.”

(Solidair Wonen, Initiatiefnemer)

Opstart: doen we dit?

Leeggoed: “Moeten we als organisaties die ijveren voor het recht op wonen, nu ook gaan investeren in tijdelijke of minderwaardige oplossingen voor de wooncrisis? Bestaat niet het risico dat er een soort tweederangshuisvesting zal ontstaan, afgekeurd volgens de wooncode, maar goed genoeg voor arme mensen?”

Professioneel handelen in opstart: Een tussenstap creëren tussen wat de norm is en wat de ‘realiteit van de straat is’.

“Van het hele project waren het uiteindelijk de mensen zelf die me het meest motiveerden. Je voelt dat je bezig bent met wat je bezig moet zijn. Niet omdat ze dankbaar zijn, maar omwille van het feit dat je er zo dicht bij bent. Dingen zoals kraken komen bij andere over als raar, crimineel, illegaal… maar zijn wel menselijk. Ik denk dat het beter werkt als je zegt ‘ik zie het kwaad niet in de daden die ik doe’ in plaats van ‘wat gaat de maatschappij van mij denken?’ ” (opbouwwerker Samenlevingsopbouw Brussel)

Opstart: doen we dit?

Solidair Wonen

“We hebben met ons project al voor 14 woningen gezorgd. In plaats van creatief mee te zoeken hoe kunnen we dat oplossen, neen autisme: dat zijn de regels en dit en dat …” (Initiatiefnemer)

Ontwikkeling: hoe doen we dit en met welke gevolgen?

Solidair Wonen

Samenwonende Alleenstaande

Eengezinswoning Meergezinswoning

“Toch moet het initiatief nog altijd heel wat administratieve hindernissen overwinnen. De wet klasseert de woning namelijk als een meergezinswoning, met bijzonder strenge voorschriften inzake brandveiligheid, nooduitgangen en minimale oppervlakte per leefruimte. Daarmee hollen de wetten inzake ruimtelijke ordening achter de feiten – en vooral – achter de noden aan.” (VLOS krant, 2011)

“En ze willen vermijden dat woningen, en eigenlijk wouden wij dat ook vermijden, dat eengezinswoningen worden opgedeeld in meergezinswoningen en dan maken ze die procedure heel zwaar. Voor een van onze woningen hebben we dat toch gedaan. En daar hebben we een stedenbouwkundige vergunning voor. Maar dan plakt dat op dat huis. Dus als dat nadien verkocht wordt, dan kan er evengoed een huisjesmelker inkomen, die verhuurt al die dingen apart en euh...” (initiatiefnemer)

Professioneel handelen in ontwikkeling Solidair Wonen

• Laveren op de regelgeving

“En dan heeft de stad gezegd, dat is een truckje uit de wooncode, ‘ja het is dan goed als de hoofdhuurder een instelling is zoals beschut wonen of een CAW. En dan beschouwen we het als een gemeenschapsvoorziening en dan moet ge geen stedenbouwkundige vergunning aanvragen’.” (woonbegeleider)

• Onderhandelen op individuele basis RVA, OCMW, mutualiteiten

• Opkomen voor de noodzaak en eigenheid van solidair wonen

“Op de uitdrukkelijke vraag van het welzijnswerk om in de stedenbouwkundige verordening het begrip ‘solidair wonen’ in te schrijven, wil het stadsbestuur niet ingaan.”

Ontwikkeling: hoe doen we dit en met welke gevolgen? Leeggoed

• Onderhandelen met eigenaars?

• Streven naar institutionalisering tijdelijke bezettingen?MAAR nieuwe normen, nieuwe uitsluiting

Professioneel handelen in ontwikkeling Leeggoed

• Toenadering zoeken tot…

• … maar zich tegelijk blijven afzetten tegen

“Si tu parles ni au politique, ni au média, tu vas toujours parler à la police. Il faut être pragmatique pour mettre en place des projets comme ça. J’utilise un langage politique, c’est ‘win-win’, je déteste ce mot mais je leur ai dit: ‘écoute, vous aurez moins de problème de nous donner ses bâtiments plutôt de les laisser vides’.” (bewoner)

“Met een goed omkaderde bezetting sla je twee vliegen in een klap: er komt betaalbare woonruimte bij en de leegstand wordt terug een levende plek. Solidair, tijdelijk, ‘precair’ wonen zijn in die zin een oplossing geworden voor een probleem waarvoor de politiek al jaren geen adequaat antwoord wist te verzinnen.” (BBRoW)

“Als je een concept zet op solidair wonen en zegt ‘organisaties hebben daar een bepalende rol in’, dan sluit je spontane groepen uit om zo’n woonvorm aan te gaan. We hebben al de discussie gehad van ‘worden we niet misbruikt door de overheid door als buffer te dienen en staan we daar kritisch genoeg tegenover’?. Het is een constant aandachtspunt om te benadrukken we, gezien de wooncrisis, wilden kraken even legitiem vinden.” (directeur Samenlevingsopbouw Brussel)

Conclusie

• Professionals willen wel verstoren en doorbreken, MAAR moeten heel vaak toch binnen de bestaande orde manoeuvreren.

• Projecten creëren een eigen orde.

Discussie

• Zijn er in jullie werk solidaire praktijken die botsen op het spanningsveld integreren of transformeren? Hoe gaan jullie daar mee om?

• Wie stelt de bestaande orde in vraag? Wie zijn de verstorende of doorbrekende actoren? Zijn dat de professionals, zijn dat de deelnemers? Als dat deelnemers zijn, hoe ga je daar als professional mee om?