InstallateursZaken november 2012

19
10e jaargang nummer 11 november 2012 Special: Slim installeren > Duurzaam niet altijd duur > Tools waar je blij van wordt > Augmented Reality > Innovatie en samenwerking STIBAT

description

InstallateursZaken november 2012

Transcript of InstallateursZaken november 2012

Page 1: InstallateursZaken november 2012

10e jaargang

nummer 11

november 2012

Special: Slim installeren > Duurzaam niet altijd

duur > Tools waar je blij van wordt > Augmented

Reality > Innovatie en samenwerking

NEFIT TRENDLINE DE NIEUWE TREND IN COMPACTE KWALITEITSKETELS

Ontdek de voordelen Compacte High Speed warmtewisselaar: verrassend veel vermogen

Low Energy pomp met A+ label: bespaart tot wel € 800,- aan energie

Handige service-indicator: bespaart u tijd

Kijk voor andere voordelen op nefit.nl/professioneel. Of vraag uw groothandel.

N e f i t h o u d t

N e d e r l a n d w a r m

47200463 adv TrendLine A4.indd 1 22-10-12 12:39

STIBAT

IZ1112_omslag_buiten.indd 3 26-10-2012 11:21:53

Page 2: InstallateursZaken november 2012

IZ1112_xxx_03.indd 3 25-10-2012 22:52:33

Page 3: InstallateursZaken november 2012

We inspire at www.duco.eu

De totaaloplossing voor een gezonden comfortabel binnenklimaat

[email protected] - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

Eenvoudig te installeren Vraaggestuurd

Natuurlijk Ventilatiesysteem ‘VNV’. Ideaal voor

renovatieprojecten. Ventileert op basis van

CO2 en RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

Communiceert draadloos via Z-wave protocol.

Keuze uit compleet gamma ZR roosters.

Duco Comfort System‘Plug & Play’ met Vraaggestuurde Ventilatie

ewinst

0,24C

De DucoBox wordt gestuurd op basis van

CO2 metingen in de leefruimte. Dit maakt het

eenvoudig, efficiënt en budgetvriendelijk.

Voor de toevoer is een uitgebreid gamma

zelfregelende roosters beschikbaar.

Duco CO2 SystemEenvoudige ‘natuurlijke’ventilatie

ewinst

0,24C

ewinst

0,07C

ComfortsystemCsystem

ewinst

0,06

80glasaftrek

is prachtig

Tronicsystem

C

ewinst

0,28C

Classicsystem

FIXBrandwerend

79min.

Vraaggestuurd Natuurlijk Ventilatiesysteem

‘VNV’. Stuurt de luchttoevoer en -afvoer

volledig automatisch op basis van °C, CO2

en RH (vochtmeting). Meting aan de bron.

Communiceert draadloos via Z-wave protocol.

Keuze uit compleet gamma elektronische

toevoerroosters.

DucoTronic SystemDe ultieme vorm van ‘Natuurlijke’ Ventilatie

HO

ME

OF

OXY

GEN

DUCO at HOME

20111220_Installateurszaken.indd 21 12/10/12 16:07IZ1112_duco_04.indd 4 24-10-2012 8:45:13

Page 4: InstallateursZaken november 2012

“Mensen gaan nadenken over de ideale toekomst”BIM en Augmented Reality

Makkelijker (de)monteren, sneller werkenSlimme tools

Renoveren met Warm BouwenDuurzame tempel

‘Low cost’ warmtedak voor garagebedrijfDuurzaam niet altijd duur

Alle kennis over zonne-energie in één naslagwerkVan ontwerp tot onderhoud

En verderVan de redactieIn de pijplijn, incl. AGENDA en IZAP Column PubliventGebruiker wil ouderwetse comfortbelevingNieuwe klokthermostaat moet klant ‘verleiden’Af fabriek

Slim spoelenLegionellaveiligheid

En verderColumn Kiwa Druppels

IZ ZAKELIJK“Geen innovatie zonder samenwerking”Integraal werken

Installatiebranche vooral prijsvechtersmarktImpuls duurzame-energiesystemen

Van champagne- naar prestatiecontracten45-plus

En verderColumn OTIB Column Uw Duurzame WoningColumn Frank Thoonen“Ontwerp van binnenuit naar buiten toe” Klantwensen en installateurs Stekelige vragen

14

16

18

22

26

79

13283451

IZ SANITAIR

IZ TECHNIEK

24

3132

36

40

42

213945464856

Slimme installateurs laten de batterijen die ze zelf

gebruiken of (verplicht) innemen bij hun klanten

gratis ophalen door de chauffeurs van Stibat. Dit is

niet alleen makkelijk maar bovendien milieuvriende-

lijk en veilig. Wanneer u zich aanmeldt als Stibat-in-

zamelpunt, ontvangt u van Stibat een instructiekaart

voor verantwoorde inzameling en een transportvat

dat voldoet aan de strenge eisen voor veilige opslag

en transport. Transportvaten worden op aanvraag

opgehaald. Wilt u meer informatie of wilt u zich

aanmelden als inzamelpunt? Ga naar:

www.stibat.nl/installateur

10e jaargang

nummer 11

november 2012

Special: Slim installeren > Duurzaam niet altijd

duur > Tools waar je blij van wordt > Augmented

Reality > Innovatie en samenwerking

NEFIT TRENDLINE DE NIEUWE TREND IN COMPACTE KWALITEITSKETELS

Ontdek de voordelen Compacte High Speed warmtewisselaar: verrassend veel vermogen

Low Energy pomp met A+ label: bespaart tot wel € 800,- aan energie

Handige service-indicator: bespaart u tijd

Kijk voor andere voordelen op nefit.nl/professioneel. Of vraag uw groothandel.

N e f i t h o u d t

N e d e r l a n d w a r m

47200463 adv TrendLine A4.indd 1 22-10-12 12:39

STIBAT

november 2012 5

COLOFONInstallateursZaken (ISSN:1872_6607)Maandelijks verschijnend praktijkblad voor de W-installateur met oog voor techniek én (commerciële) bedrijfsvoeringOplage: 8.000 exemplarenAandachtsgebieden: gas, water, verwarming, luchtbehan-deling, koeling, sanitair, dakbedekking, energie en milieuEen uitgave van: Merlijn Plus BV, Postbus 275, 2740 AG Waddinxveen T: (0182) 63 17 17, F: (0182) 61 78 15 E: [email protected] I: www.merlijnplus.nlRedactie: Frank Stouthart (hoofdredacteur), Ruthger te Marvelde, Wietse Buma E: [email protected] medewerking: Ton Meijer (cartoon), Publivent, Elly Verburg (OTIB), Uneto-VNI, Kiwa, Joost van Hoof (HU), ISSO, Frank Thoonen en Uw Duurzame WoningAdvertentie-exploitatie: Ruud Struijk T: 0182 63 17 17 E: [email protected]: Frank StouthartSecretariaat: [email protected]: Benelux € 19,50. Buitenland € 58,50. Losse nummers € 5,-. Prijzen per jaar en incl. BTW. Abonnementen lopen automatisch door tenzij 2 maanden voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk bij de uitgever wordt opgezegdE: [email protected]: Yolanda van der NeutBasis vormgeving: DUO-ontwerp, UtrechtDruk: Ten Brink, Meppel

© Merlijn Plus BV, 2012 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder schrifte-lijke toestemming van de uitgever. Publicaties geschieden uitsluitend onder verantwoording van de auteurs. Alle daarin vervatte informatie is zorgvuldig gecontroleerd. De auteurs en uitgever aanvaarden echter geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen van eventuele onjuistheden.

IZ1112_inhoud.indd 5 25-10-2012 11:01:40

Page 5: InstallateursZaken november 2012

VAILLANT 5x 210x297+5 BESTE.indd 1 11-10-12 11:40IZ1112_vaillant_06.indd 6 24-10-2012 8:46:58

Page 6: InstallateursZaken november 2012

november 2012 7

van de redactie

Als u vandaag voor 16.00 uur belt, hebt u hem morgen in huis: onze uitgebreide cata logus. Een over zichtelijk boekwerk van 36 pagina's waarin u een compleet leverings programma van koperen en bronzen pro duk ten en half-fabrikaten aantreft. Vooral ook in grote maten! Wij kunnen meestal uit voorraad leveren.

www.gizom.nl

U I T O N Z EK O P E R / B R O N S

C A T A L O G U SAan de leiding in aluminium, koper en brons.Tel. (0598) 61 57 38. Fax (0598) 61 23 52.

Deze IZ staat in het teken van slim installeren. Nu is slim installeren een begrip waar je alle kanten mee uit kunt. Want wat wordt daar nu precies mee bedoeld? Het meest elementair is het gebruik van ‘slimme tools’. Kort samengevat zijn dat handige oplossingen die het installatiewerk makkelijker maken. We hebben voor u wat recente voorbeelden op een rij gezet.Niet alleen slimme oplos-singen van vandaag ver-dienen onze aandacht, we werpen ook een blik in de toekomst. Over een jaar of tien – niemand weet dat nog precies – zult u wellicht volop gebruik maken van ‘augmented reality’-techniek. Met bijvoorbeeld een AR-bril kijk je als het ware dwars door installaties heen, terwijl je tegelijk extra informatie kunt oproepen over wat je ziet. De AR-bril verkeert nog in de laboratoriumfase, maar met een andere AR-techniek, Building Information Mode-ling (BIM) wordt hier en daar al gewerkt. Het mooie van

BIM, zo zegt een AR-softwareontwikkelaar die we ernaar vroegen, is dat deze ontwerptool mensen van verschillen-de disciplines bij elkaar brengt. Ze móéten nu wel samenwerken! En dat is nu precies de kern van slim instal-leren: samenwerken. Een directeur van een installatiebedrijf uit Voorthuizen vertelt hoe hij daar in de praktijk vorm aan geeft. Hij werkt met een kleine, vaste bezetting en biedt daaromheen werk aan 15 tot 25 man. Zelf switcht hij tussen bin-nen en buiten. Samenwerken vergt lef, inzicht en energie. In Berkel-Enschot is een van de duurzaamste kantoorpanden van Nederland gereali-seerd. Het bouwteam opereerde als een geoliede machine. “Creativiteit is van belang om met elkaar tot an-dere oplossingen te komen, andere vragen te stellen en

verrassende ontmoetingen te creëren”, zegt een instal-lateur uit het team. “Zowel de opdrachtnemer als de opdrachtgever heeft hier het meeste baat bij. En als instal-

latiebedrijf kom je zo op een andere manier in het bouwproces te staan. Integraal werken is de toe-komst. Nooit zit alle kennis bij één partij.” •

SLIMslik

Is dat nog wat,zo’n AR-bril?

Augmented RealityDEMO

IZ1112_vanderedactie.indd 7 12-10-2012 15:15:43

Page 7: InstallateursZaken november 2012

Meer informatie: ✆0900-0231 (€ 0.01 p.m.) of kom langs in een van onze vestigingen.

225 medewerkers staan dagelijks voor u klaar

Daarom kiest u voor Warmteservice Groot assortiment: verwarming, sanitair, dakbedekking en alle installatiematerialen

Altijd in de buurt: 53 vestigingen in heel Nederland

Professioneel advies: 225 deskundige medewerkers staan dagelijks voor u klaar

Scherpe prijzen: Alle A-merken tegen VASTE LAGE prijzen

Snelle levering: Uit voorraad, anders meestal de volgende werkdag leverbaar

Ruime openingstijden: Dagelijks van 07.00 - 18.00 uur en ook zaterdags geopend

Telefonisch advies tot 22.00 uur: bel op werkdagen 0900 - 0231 (€ 0.01 p.m.)

Online bestellen: 150.000 artikelen op warmteservice.nl

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Danfoss stapelt de voordelen op.Meer comfort en minder kosten voor uw klanten,meer winst en meer gemak voor u.Danfoss biedt u 2 aantrekkelijke voordeelpakketten van het living by Danfoss programma:

Bij aankoop van een Danfoss Link™ CCcentrale regelaar en een Danfoss Link™ BRketelcontact krijgt u nu 2 living connect®radiatorthermostaten gratis.

Bij aankoop van 5 living eco® radiator-thermostaten krijgt u nu 1 living eco®radiatorthermostaat gratis.

Actieperiode: 1 september tot en met 31 december 2012.

Neem contact op met uw groothandel | Kijk op www.klimaatregeling.danfoss.nl | Adviseer living by Danfoss

IZ1112_08.indd 8 24-10-2012 8:52:51

Page 8: InstallateursZaken november 2012

oktober 2012 9

Eerst even IZappen...

PROJECT

VISIE

AGENDA13 novemberCursus ‘Bouwbesluit 2012, berekeningen’ Cursusruimte Bouwforum, Utrechtwww.bouwforum.nl

21 novemberGebruikerstraining Thermo-grafieDe SPIL, Bleskensgraafwww.have-digitap.nl

21 novemberTVVL-Techniekdag 2012 Hotel De Cantharel, Apel-doornwww.tvvl.nl

23 novemberDe Zonnige Kant van (Ener-gie-) Efficiëntie Antropia, Driebergenwww.tvvl.nl

PRODUCT

TOEKOMST

“Mensen gaan nadenken over de ideale toekomst”

Slimme tools ‘Slimme tools’ maken het leven van professionals die in de installatiebran-che werkzaam zijn, mak-kelijker. De ingenieuze op-lossingen kunnen variëren van een vernuftige tang waarmee je onwrikbaar ogende bouten verras-send eenvoudig loskrijgt, tot luchtverdeelslangen die bij wijze van spreken met één hand zijn te mon-teren. Op deze pagina’s vindt u een kleine selectie van recent geïntroduceer-

november 2012 9

Flits ! iN DE pijplijN www.installatienet.nllees meer op

‘Low cost’ warmtedak voor garagebedrijfEind 2011 heeft garage-bedrijf Okken een nieuwe vestiging geopend aan de Oelenboom 8a in Gieten. Naast een werkplaats en een showroom beschikt het bedrijf over een eigen tankstation, een moderne roll-over wasstraat en drie self-wash-boxen. Autobedrijf Okken onderscheidt zich niet alleen door de faciliteiten die het biedt, maar ook door het toepassen van duurzame-energietechniek. Zo is het pand voorzien van een warmtedak dat onder meer het water van de wasstraat en -boxen voorverwarmt. En dat tegen zeer bescheiden kosten. P 22

“Ontwerp van binnenuit naar buiten toe”Slim installeren is niet alleen een kwestie van handige techniek. Installateur Theo de Groot, oprichter en di-recteur van Installatie Prefab Centrum (IPC) in Voorthuizen, is daar stellig in. “We zullen anders moeten leren den-ken”, zegt hij. “Zodra je met een project begint moet je al een duidelijke visie hebben.” P 46

ISSO KennispartnersSinds april 2012 biedt ISSO bedrijven de mogelijkheid aan om kennispartner te worden. Als kennispartner kan een bedrijf zich profile-ren met de kwaliteit die zij samen met ISSO nastreeft. Softwareleverancier Vabi en Dekra Certification zijn een van de eerste Kennispart-ners. “Meer dan ooit hebben bedrijven elkaar nodig”, zegt Eric Evers, accountmanager bij Dekra: “Door samenwer-king en uitwisseling van ken-nis komen we vooruit. Niet voor niets is samenwerking in de keten een hot issue. Als kennispartner dragen we bij aan de ISSO-publicaties met kennis op ons vakgebied. Dekra is marktleider in het

toetsen en certificeren van managementsystemen en het testen, inspecteren en certificeren van technische producten en systemen. Zo bezoeken we per jaar ruim 2.000 relaties die zich willen laten certificeren. Dat levert veel informatie op over de sterktes en zwaktes in de branche. Van die kennis kan de keten straks profiteren via de uitgaven en bijeenkom-sten van ISSO. Voorheen kon je begunstiger worden van ISSO. Dat is goed voor je naamsbekendheid, maar uit een relatie valt meer te ha-len. Dekra was al als begun-stiger aan ISSO verbonden. Het concept Kennispartner is veel meer Smart; het staat beter in de steigers.” •

Digitale lesstof voor ROC’sKenteq en Leerwijzer.info ondertekenden een samen-werkingsovereenkomst. Beide organisaties kunnen voortaan ROC’s die een opleiding Installatietechniek geven, voorzien van een compleet digitaal lesstofaan-bod op alle niveaus. Techniekstad - het instrument voor digitale distributie van lesmateriaal van Kenteq voor de technische vakgebieden Metaal, Elektro- en Instal-latietechniek, is leverancier van content, zoals filmpjes, simulatie, praktijkopdrachten en toetsen. Leerwijzer.info biedt een vooruitstrevende leermethode aan waarbij leren in beroepssituaties van essentieel belang is. Ze maken daarbij gebruik van theoretische kennis vanuit het bedrijfsleven en hun eigen content •

de producten en systemen die wat extra’s bieden. P 16

Er wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van digi-tale ontwerp- en beheer-technieken als Building Information Modeling (BIM) en Augmented Rea-lity (AR). BIM staat nog in de kinderschoenen, maar kijkt toch al uit naar een maatje groter. AR droomt van zijn eerste stapjes in het veld. Wat kan de branche ver-wachten van deze tools? We vroegen het aan Step-han Poelsma, strategisch communicatie directeur van DPI Animation House, dat gespecialiseerd is in 3D visualisatie en commu-nicatie. P 14

IZ1112_IZAP_agenda_idp.indd 9 24-10-2012 9:00:47

Page 9: InstallateursZaken november 2012

XXX XXX XXXXXX www.installatienet.nllees meer op

Flits ! in de pijplijn

Goud voor installatieteam op EuroSkills 2012Tijdens de Europese Beroepenkampioenschap-pen EuroSkills 2012 heeft het Nederlandse installa-tieteam afgelopen week-einde de gouden medaille gewonnen voor beste teamprestatie. In het Bel-gische Spa-Francorchamps streden vier Nederlandse vaktalenten uit de techni-sche installatiebranche om de titel ‘Beste Vakman/Vakvrouw van Europa’. Naast de teamprestatie won Jeroen Hoogstraten (categorie Sanitaire en verwarmingstechniek) een zilveren medaille voor zijn individuele opdracht. Klaas Brakke (categorie Elektro-

techniek gebouwen) en Hans Verhoeven (categorie Koude- en luchtbehandelingstech-niek) ontvingen beiden voor hun individuele opdrachten een bronzen medaille. Jasper Brok mag zich in zijn cate-gorie Metalen dakdekken de nummer zes van Europa noemen.Jeroen Hoogstraten uit Groesbeek, Klaas Brakke uit Staphorst en Hans Verhoeven uit Vlijmen werkten tijdens de kampioenschappen ge-zamenlijk aan de aanleg van diverse installaties in onder andere een badkamer en een technische ruimte. De opdrachten moesten binnen achttien uur, verdeeld over

drie dagen worden gemaakt. Een pittige klus, waarbij niet alleen kennis en inzicht nodig is, maar ook routine en com-municatieve vaardigheden van groot belang zijn voor de nodige samenwerking. Zij bleken een succesvol team te zijn: hun inspanningen werden beloond met een gouden plak.Tijdens EuroSkills 2012 gin-gen meer dan 450 jongeren uit verschillende landen met elkaar de strijd aan in meer dan veertig vakgebieden voor de titel van Beste Vak-man/Vakvrouw van Europa. De wedstrijden vonden plaats op het beroemde Spa-Francorchamps Formule

1 circuit. In een teamcom-petitieverband werkten de kandidaten uit de techni-sche installatiebranche aan wedstrijdopdrachten die de dagelijkse praktijk benade-ren. Een deskundige jury beoordeelde de inspannin-gen op vakmanschap, inzicht, discipline, kennis en samen-werking.Het Opleidings- en ontwikke-lingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) is partner van EuroSkills. De beroepenkampioenschap-pen bieden een platform om vakmanschap bij werknemers in de branche te stimuleren •

Voor spoelwerkzaamheden kan op de draaibare aansluiti ng van de SpiroTrap MB3 een speciale spoeladapter worden aangesloten.

SPIROTRAP® MB3Vuilafscheider met magneet

NIEUW

WWW.SPIROTECH.NL

De combinati e van kracht en fl exibiliteit• Afneembare magneet met unieke magneetveldversterkende technologie

• Zelfs de kleinste magneti sche en niet-magneti sche deeltjes worden

verwijderd (vanaf 5 µm)

• Geschikt voor inbouw in horizontale, verti cale en zelfs diagonale leidingen

• Minimale, gelijkblijvende drukval

• 20 jaar garanti e

IZ1112_idplang_10.indd 10 26-10-2012 9:12:16

Page 10: InstallateursZaken november 2012

november 2012 11

XXX XXX XXXXXX www.installatienet.nllees meer op

Agentschap NL heeft de Installatie Perfomance Scan (IPS) vernieuwd. De nieuwe versie van de IPS bevat volgens de orga-nisatie meer en betere functionaliteiten die voor installateurs, adviseurs en gebouwbeheerders voordelen opleveren. Zo zijn een gebouwpaspoort en een kosten-batentool toegevoegd. Bovendien voldoet de scan aan de aankomende eisen van de EPBD-airco inspectie. Met deze verbeteringen is de IPS 2.1 een integraal en gebruiksvriendelijk hulpmiddel voor het onderhoud en beheer van klimaatinstallaties gewor-den. Een overzicht van de wijzi-gingen:-Toevoeging gebouwpas-poort: Voor de installaties in een gebouw gelden

diverse keurings- en in-spectieverplichtingen. Met het gebouwpaspoort kan worden bijgehouden wan-neer bepaalde inspecties aan de installatie gedaan zijn en wanneer deze verlopen. -Wanneer een IPS wordt uitgevoerd voor een gebouw waarvoor al eerder een IPS is uitgevoerd, kan de oude IPS worden ingelezen, zodat al-leen de gewijzigde gegevens hoeven te worden aange-past. -De koeling- en verwarmings-installaties en luchtbehande-ling zijn volledig gesplitst. -De inspectie voor koeling voldoet aan de eisen die ge-steld worden aan de EPBD-airco inspectie, die medio 2013 in werking treedt. -Toepassing van cascadeop-stellingen van meer dan 6 ketels zijn mogelijk gemaakt.-Toevoeging van een lei-draad gebouwbeheerders,

waarin aandachtspunten en relevante wettelijke verplich-tingen benoemd worden. -Toevoeging van een kosten-batentool toegevoegd, waar-mee de gebouwbeheerder precies weet wat de maatre-gelen uit de scan kosten én wat ze opleveren in euro’s’.

Zeventig procent van de klimaatinstallaties in gebou-wen werkt niet goed of is niet goed afgesteld. Met de Installatie Performance Scan (IPS) kunnen installateurs en adviseurs klimaatinstallaties

Hulpmiddel voor onderhoud en beheer klimaatinstallaties vernieuwd

www.installatienet.nllees meer op

scannen op energie-effi-ciëntie. Het resultaat is een overzicht van eenvoudige aanpassingen aan instal-laties die zorgen voor een lager energiegebruik, minder storingen en een beter binnenklimaat. De scan levert al gauw een besparing op van 10 tot 15 procent, aldus Agentschap NL.De IPS 2.1 kunt u gratis downloaden op www.installatieperfor-mancescan.nl •

Recyclingorganisatie Wecycle voert campagne om aandacht te vragen voor de inzameling van afgedankte professionele energiezuinige verlichting. Drie inzamelpartners die het goede voorbeeld geven winnen een Wecycle Gouden Bakkie Award. Koreman Verlichting is een van de winnaars. Koreman Verlichting verzorgt advies en installatie van professionele verlich-tingsoplossingen. Het bedrijf heeft veel armatu-ren ingezameld in 2012. Ook zet Koreman in op voorlichting van eigen medewerkers over de verantwoorde afvoer van energiezuinige verlichting. In totaal is 80% van de afgedankte tl-buizen en armaturen afkomstig van installa-teurs en servicebedrijven. Naar schatting de helft daarvan wordt ingezameld. •

Inzameling energiezuinige verlichting beloond

Sterkste klant Tijdens de Installatie Vak-beurs in Hardenberg heeft Warmteservice een groot aantal bezoekers mogen ontvangen. Het WS Henrad radiator liften was een groot succes. De bezoeker die het langst de Henrad radiator met gestrekte armen voor zich kon houden zou winnen. Na vele verbeterde tijden werd het record uiteindelijk op 2.12 minuten gezet door Gert Dorant van installatie-bedrijf Differente. Gert is al jarenlang een vaste klant van Warmteservice Emmen, en sinds ‘Hardenberg’ dus ook de sterkste!

Directeur Nico Koreman van Koreman Verlich-

ting uit Ilpendam (l) ontvangt de Gouden Bakkie

Award van Jan Vlak, directeur van Wecycle.

IZ1112_idplang_11.indd 11 26-10-2012 9:13:45

Page 11: InstallateursZaken november 2012

XXX XXX XXXXXX www.installatienet.nllees meer op

Flits ! in de pijplijn

Branchevereniging Uneto-VNI vreest dat installatiebedrijven bij een strenge winter in financiële problemen komen als de huidige vorstverletrege-ling verdwijnt. De Tweede Kamer behandelde eind oktober een wetsvoorstel voor een nieuwe regeling waarin werkgevers per win-ter een ‘eigen risico’ van vier weken lopen, als hun personeel door vorst niet kan werken. Pas daarna krijgen de medewerkers een WW-uitkering. SP kamerlid Karabulut vreesde dat hierdoor vooral in de bouwsector het aantal be-drijfssluitingen toeneemt. Maar staatssecretaris De Krom vindt dat ook in andere sectoren risico’s bestaan die invloed op de bedrijfsvoering kunnen hebben. Volgens Heerma (CDA) kunnen deelsecto-ren in een cao besluiten om het risico gezamenlijk te dragen. De Krom beves-tigde dat dit mogelijk is. De Kamer stemde op 30 oktober over het wetsvoor-stel en ingediende moties.De huidige vorstverlet-regeling, opgebracht door werkgevers in hun eigen sector, zorgt ervoor dat werknemers bij een strenge vorstperiode wor-den doorbetaald. “Deze regeling voldoet uitste-kend en is heel sociaal”, aldus voorzitter Marcel Engels van Uneto-VNI. De nieuwe regeling is volgens Engels de doodsteek voor veel installatiebedrijven. “Twintig dagen vorstverlet

kosten een ondernemer met 10 werknemers straks 30.000 à 40.000 euro waar geen inkomsten tegenover staan. Dat is onacceptabel in een tijd dat het water veel bedrij-ven al aan de lippen staat.” In het wetsvoorstel worden de Regeling onwerkbaar weer en de Werktijdver-korting-regeling in de WW samengevoegd tot één Calamiteitenregeling. Feite-lijk wordt hiermee volgens Uneto-VNI de vorstverlet-regeling afgeschaft. Tot nu toe kunnen werknemers bij vorst een beroep doen op een vorstverletregeling. Zij krijgen dan een tijdelijke WW-uitkering. De regeling

wordt door de bedrijfstak zelf opgebracht en door de werkgevers betaald. Het geeft bedrijven die te maken hebben met vorstverlet wat extra lucht. Uneto-VNI wil dat de voor-gestelde regeling zo snel mogelijk van tafel gaat of wordt aangepast. Engels: “Het wetsvoorstel gaat ervan uit dat de eerste twee weken van vorst tot het ondernemersrisico behoren. Na die twee weken krijgt de werkgever nog een ‘eigen-risico’ van twee weken. Met andere woorden: pas na een aaneengesloten periode van vier weken vorst kan UWV eventueel tot uitbetaling

Uneto-VNI vreest gevolgen van nieuwe vorstverletregeling

www.installatienet.nllees meer op

overgaan. Het onderne-mersrisico gaat echter al in bij het intreden van onwerkbaar weer. Optel-len van calamiteit (twee weken) en eigen risico is dus belachelijk.”Uneto-VNI wil dat de regeling zo snel mogelijk van tafel gaat of wordt aangepast. Engels: “Als de regeling toch wordt aange-past, pleit Uneto-VNI voor maximaal 2 weken eigen risico.” Behalve Uneto-VNI scharen ook Metaalunie, vakbonden, Vebidak (dak-dekkers) en de vereniging van betonmortelbedrijven zich achter de kritiek op het wetsvoorstel •

november 201212

IZ1112_idplang_12.indd 12 25-10-2012 22:43:07

Page 12: InstallateursZaken november 2012

COLUMN

november 2012 13

GegarandeerdZoals de regelmatige lezer van deze column weet besteden we op deze plaats meestal aandacht aan het onderwerp ventileren in de betekenis van luchtverversing. Het ont-breekt mij echter even aan inspiratie aangaande luchtver-versing en ik wil graag iets anders ventileren. Volgt u mij nog? Mooi zo.Ik wil het met u hebben over garantie. En niet zomaar een garantie maar een prestatiegarantie. Wij worden in onze adviespraktijk inmiddels dagelijks ge-confronteerd met de vraag of we kunnen voorspellen wat het energiegebruik van een woning zal zijn. Ontwikkelaars en corporaties willen hun klanten nu eenmaal vooraf kun-nen vertellen en garanderen wat de totale woonlasten gaan worden. Dus qua energie niet een energielabel of EPC, maar gewoon het verbruik in euro’s. Dat blijkt toch nog wat lastiger dan u wellicht denkt, zeker als u zich realiseert dat er nauwelijks relatie is tussen de EPC of E-label en de ener-gierekening en er daarnaast een enorme spreiding is die wordt veroorzaakt door verschillen in gebruik. Het goede nieuws is dat wij het verbruik toch uit kunnen rekenen. We kunnen het energiegebruik zelfs gegarandeerd voorspellen op individueel niveau. De voorspelling komt natuurlijk al-leen maar uit als iedereen de prestatie levert die is afge-sproken. We hebben het dan over de werkelijke prestatie in de praktijk. En dat is iets anders dan een prestatie onder laboratoriumomstandigheden of een EPC-verlaging. Wij dagen u uit als leverancier of als installateur om prestaties in de praktijk te garanderen. Bedrijven die dat kunnen zijn naar mijn vaste overtuiging de succesbedrijven van morgen. Inmiddels hebben zich de eerste leveranciers gemeld die dit aandurven. Wie volgt? Schroomt u niet uw prestatiegarantie aan ons te ventileren!

André Meester

Cauberg-Huygen

Raadgevende Ingenieurs BV

VLOERVERWARMING

K L I M A A T S Y S T E E M

Gemak en behaaglijkheid met het

Uniwarm Klimaat vloerverwarming

ssysteem

Voordelen:• Minimale opbouwhoogte (circa 20mm)• Licht gewicht systeem in vergelijking met standaard vloerverwarming• vloerverwarming mogelijk op houten (verdiepings)vloeren• tijdwinst bij montage: afwerking kan direct plaatsvinden (droogsysteem)• verwarmingslichaam, koelsysteem en afbouwplaat in één• behaaglijkheid door 100% stralingswarmte• gezond binnenklimaat door minimale luchtverplaatsing

www.uniwarm.nl

Nijverheidsweg 3 | 7251 JV VORDENTel: +31 (0) 575-555777 | Fax: +31 (0) 575-551128

E-mail: [email protected]

IZ1112_column_publivent.indd 13 24-10-2012 12:55:00

Page 13: InstallateursZaken november 2012

november 201214

Toekomst BIM EN AUGMENTED REALITY

“Mensen gaan nadenken over de ideale toekomst”Er wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van digitale ontwerp- en

beheertechnieken als Building Information Modeling (BIM) en Aug-

mented Reality (AR). BIM staat nog in de kinderschoenen, maar kijkt

toch al uit naar een maatje groter. AR droomt van zijn eerste stap-

jes in het veld. Wat kan de branche verwachten van deze tools? We

vroegen het aan Stephan Poelsma, strategisch communicatie directeur

van DPI Animation House, dat gespecialiseerd is in 3D visualisatie en

communicatie.

DPI doet veel opdrachten voor de bouw- en installatiesector. Een project van het bureau dat ons nog helder voor de geest staat is een demonstratie van Augmented Reality tijdens de vakbeurs Elektrotechniek, vorig jaar november in Utrecht. In de stand van Uneto-VNI waren een HR-ketel en een zonneboiler opgesteld. Als je een tablet op de ketel of boiler richtte verscheen er actuele informatie op je scherm, waarmee je als het ware in het toestel kon kijken zon-der de mantel eraf te halen. En op You Tube is een filmpje te zien waarop een monteur een kantoorpand binnengaat, zijn AR-bril opzet en aan de slag gaat. Het zal nog wel een paar jaar duren, maar zulke augmented (‘toegevoegde’) reality-toepassingen worden vroeg of laat échte realiteit.

Koning van de ketenWat al wel in de praktijk wordt toege-

past is Building Information Modeling (ook wel Building Information Manage-ment genoemd). “BIM is een metho-diek om optimaal met elkaar samen te werken in de keten”, legt Stephan Poelsma uit. “Als je gaat kijken waar we op dit moment staan met deze techno-logie, hoe het denken in BIM vordert, dan is dat nog niet zo makkelijk aan te geven. Het punt is dat er een concur-rentiestrijd woedt onder de software ontwikkelaars. Wie gaat het basismodel leveren? Er zijn verschillende partijen die claimen de beste te zijn op het ge-bied van BIM-technologie. Degene die als winnaar uit de bus komt wordt de koning van de keten, om het zo maar eens te zeggen. Het goede van wat er nu gebeurt – juist omdat zoveel mensen bezig zijn met BIM en de strijd nog lang niet gestreden is – is dat je steeds meer ziet dat partijen binnen het bouw- en installatieproces bij elkaar komen.

Zoals de architect, de systeemarchitect, bijvoorbeeld de installateur, de system-integrator of adviseur en de binnen-huisarchitect: ze ontmoeten elkaar in de ontwerpfase. Het BIM-principe zorgt ervoor dat partijen naar boven schuiven in de keten, informatie gaan delen en al in een vroeg stadium bij het ontwerp betrokken worden. Het gevolg is een optimaal ontwerp waar iedereen in de keten aan heeft bijgedragen en daar-mee zorgt voor het eerste rendement: minder bouwfouten. Dat is echt een ontwikkeling van de laatste tijd.”

Centraal plan“Het mooie van BIM is dat het een concept is waarbij mensen gaan naden-ken over de ideale toekomst. Zover is het nog lang niet, maar om die ideale toekomst te benaderen en uiteindelijk ook vorm te geven, gaan ze wel op een andere manier met elkaar communi-ceren. Dat is een enorm winstpunt van BIM. En dat gaat zich in de komende ja-ren alleen nog maar verder ontwikkelen. Zeker ook wat betreft het onderhoud aan systemen, want dat is het meest elementair. Geen ‘kieper het maar over de schutting’ mentaliteit meer. De focus ligt nu op een optimale Total Cost of Ownership. En daarbij komen de kosten van onderhoud, energiebeheer en aller-lei andere zaken om de hoek kijken.” Building Information Modeling en Augmented Reality vullen elkaar aan. Poelsma: “BIM is een model waaruit je heel veel informatie kunt halen en waar-aan je informatie kan toevoegen, zodat je in gezamenlijkheid een centraal plan kan formuleren. En AR is een manier om die inhoud lokaal te ontsluiten. Het is een distributiesysteem waarmee je de informatie naar de locatie brengt, op een bepaalde tijd en ter plekke aanvul-len met locatie gebonden informatie.”

AccuraatIn de ontwerpfase kun je met AR alvast naar het BIM-ontwerp kijken als er nog

“In de toepassingen van technologie zie je een verandering van technology driven naar content driven”, zegt Stephan Poelsma van 3D visualisatie- en communicatiebureau DPI. “Als je kijkt naar hoe de ontwikkelingen waren in de afgelopen 20 jaar, dan is het voornamelijk een technology push geweest, een nieuwe pc, een nieuwe tablet, een nieuwe mobiele telefoon. De focus was gericht op de harde techniek. Je ziet nu dat het accent komt te liggen op maken en het managen van content. Het gaat om de inhoud. Wie beheert de informatie en wat betekent dat voor zijn positie in de keten?’

IZ1112_TA_mensengaannadenken.indd 14 12-10-2012 15:36:44

Page 14: InstallateursZaken november 2012

november 2012 15

“Mensen gaan nadenken over de ideale toekomst”

niets staat op locatie. In de bouwfase kun je met AR informatie ontsluiten, bijvoorbeeld over materialen en constructies. Maar je kunt met AR ook informatie oproepen en toevoegen aan hetgeen je ziet. Met behulp van AR kan een monteur niet alleen een snelle scan maken van een installatie zonder de be-huizing van het toestel te verwijderen, hij kan ook inzoomen op een bepaald

gebied, foutcodes analyseren, product- en andere informatie raadplegen en desgewenst hulp-op-afstand inroepen van een meer ervaren collega. Poelsma: “Het feit dat je niet alleen kunt kijken, maar dat wat je ziet ook met nieuwe informatie kunt aanvullen en verrijken, is misschien wel het meest belangrijke van deze techniek. Want door het ter plekke kunnen beschikken over accu-

rate informatie die locatiegebonden is, krijg je een veel beter overzicht. Je kunt zien waar de risico’s zitten. Ik vergelijk het wel eens met onderhoud aan de auto. Als je de auto bekijkt met de extra ogen van AR, zie je bijvoorbeeld dat bepaalde onderdelen, gelet op leeftijd of kilometrage, toe zijn aan vervanging. Vertaald naar het onderhoud van instal-laties: zo kun je op een veel handiger manier afwegingen maken, en krijg je meer grip op de kosten.”

SoftwareplatformDe demo op de Elektrobeurs was heel leuk om mee te maken, maar uiteraard in scene gezet. Wanneer zal de eerste monteur met AR-bril zijn opwachting maken op locatie? “Dat zal nog wel even duren”, vermoedt Poelsma, “vijf, tien of vijftien jaar? We weten het niet. Maar misschien al in 2013 komt er een AR-bril van Google op de markt, de ‘Google Glasses’. Je kunt door die bril naar de omgeving kijken en intussen informatie van je smartphone checken. Of het prettig werkt, weet ik niet. Je houdt in ieder geval wel je handen vrij. Nadeel: de informatie wordt in 2D weergegeven. Consumenten vinden dat misschien niet erg, maar voor bouwers en installateurs is dat onhandig, die willen diepte zien. Om informatie aan een ruimtelijk object te kunnen hangen, heb je 3D nodig. Dat kan nu nog niet. De TU Delft heeft een softwareplatform ontwikkeld voor 3D AR-toepassingen, maar de hardware moet nog gemaakt worden. Samen met de TU Delft gaan we binnenkort alle producenten van AR- brillen uitdagen om brillen te produ-ceren waarmee je diepte kunt zien. De software gaan we in een open licentie ter beschikking stellen. We hopen op die manier de ontwikkeling van 3D AR- brillen te versnellen. Overigens: of AR nu in een smartphone, bril of tablet zit maakt eigenlijk niet eens zoveel uit. Het belangrijkste is dat het toegevoegde waarde heeft. “ •

Demo met Augmented Reality op de vakbeurs Elektrotechniek 2011

Nu al bijna collector’s items: de eerste AR-brillen van de TU Delft

IZ1112_TA_mensengaannadenken.indd 15 12-10-2012 15:36:54

Page 15: InstallateursZaken november 2012

november 201216

Product Slimme toolS

Makkelijker (de)monte ren, sneller werken‘Slimme tools’ maken het leven van professionals die in de installatie-

branche werkzaam zijn, makkelijker. De ingenieuze oplossingen kun-

nen variëren van een vernuftige tang waarmee je onwrikbaar ogende

bouten verrassend eenvoudig loskrijgt, tot luchtverdeelslangen die bij

wijze van spreken met één hand zijn te monteren. Op deze pagina’s

vindt u een kleine selectie van recent geïntroduceerde producten en

systemen die wat extra’s bieden.

‘Tijd is geld’ is een verschijnsel waar de branche in toenemende mate mee geconfronteerd wordt. Je moet snel een efficiënt kunnen werken. Wat is dan ‘slim’? Slim is, behalve natuurlijk goed plannen, het toepassen van (systeem)oplossingen die makkelijk te monteren en demonteren zijn. En het gebruik van handig gereedschap. Niet alleen om eerder klaar te zijn, maar ook om com-fortabel te kunnen werken. Kruipruim-tes, keukenkastjes en krappe zolders zijn per definitie installatievijandige ar-beidsomgevingen. Hoe eerder er weer uit of weg, hoe beter. Boven je macht werken is al net zo weinig uitnodigend. Oplossingen zijn gevraagd, vooral als er ‘meters gemaakt moeten worden’, zoals in projecten.

Gripsleutel Gedore presenteerde medio dit jaar een compleet nieuwe gripsleutel die perfect op een zeskantbout of –moer past en overal gemakkelijk in te zetten is. De constructie van de gripsleutel is vergelijkbaar met die van een klassieke griptang, compleet met praktische instelschroef en hefboom-ontspanner. En net als bij de gewone griptang wordt de bek na opening rond de kop van de bout of moer geplaatst en vervolgens door simpelweg vastklikken gesloten. Dankzij de kniehefboom kun je met een betrekkelijk geringe inspanning

veel kracht zetten en wordt ongewenst openen van de tang verhinderd, ook onder zware belasting. Tal van versleten bouten en moeren – die anders heel moeizaam losgedraaid kunnen worden – zijn zo goed te hanteren, ook op lastig toegankelijke plaatsen. Van dit bijzondere gereedschap worden nu dertien typen op de markt gebracht, met sleutelwijdtes van 10 mm tot 22 mm.

Steek-ringratelsleutel

Eveneens opmerkelijk is de steek-ringratelsleutel ‘Joker’ van Wera. Het bijzondere van deze combinatie is het ontwerp van de steeksleutel. Op de steeksleutel is een uitwisselbaar, gehard metalen plaatje gemonteerd dat een dubbele functie heeft. Je kunt er een bout of moer in vastklemmen en zo in de juiste positie brengen. Handig voor lastig bereikbare plekken. Daarnaast fungeert het plaatje als eindaanslag en verhindert zo het naar onderen afglijden en losschieten van de sleutel. Draai je de steeksleutel om – waarna het getan-de plaatje aan de onderkant zit – dan kun je vastzittende (roestige) bouten en moeren letterlijk in de tang nemen.De dubbele zeskantgeometrie in het ontwerp van de bek zorgt voor een be-trouwbare grip en maakt een draaihoek mogelijk van slechts 30o. En ook omdat de bek recht in het verlengde ligt van de greep hoef je de sleutel al draaiende niet om te keren.De Wera Joker is verkrijgbaar in de maten 10, 13, 17 en 19 mm.

Universele buisklemDiverse buizen voor bijvoorbeeld elek-tra, waterleiding en verwarming worden in de bouw weggewerkt in muren.

IZ1112_TA_makkelijkerdemonteren.indd 16 24-10-2012 13:00:36

Page 16: InstallateursZaken november 2012

november 2012 17

Slimme toolS

Makkelijker (de)monte ren, sneller werkenVoordat de stukadoor komt om de buizen definitief in de muur te fixeren moet de installateur ervoor zorgen dat ze in de sleuf blijven zitten. Dat gebeurt vaak met geïmproviseerde middelen, zoals spijkers, pluggen, stukjes schuim, karton of andere afvalstukjes. Een tame-lijk onhandige en tijdrovende bezig-heid om steeds weer iets te zoeken en op maat te maken om de buis mee te fixeren.Sinds kort is er een slimme oplos-sing: TubiClic®. Deze gepatenteerde universele buisklem is met één simpele handbeweging op de buis vast te klem-men. Daarna is met dezelfde eenvoud de buis inclusief de TubiClic® achterin de gefreesde sleuf te drukken. De bui-zen blijven door het sterke verenstaal maximaal achterin de sleuf zitten. Hier-door kan de stukadoor de sleuf volledig en goed gevuld afwerken. Doordat de buisklem van RVS is, blijven er ook geen kleursporen door vocht achter. De buisklem is geschikt voor buizen van ø16 – ø24 mm, in sleuven van 18 – 35 mm breedte.

Magnetische vuilafscheiderOp de VSK presenteerde Spirotech de

vuilafscheider Spi-roTrap MB3. De

SpiroTrap MB3 is een door-

ontwik-keling van de SpiroTrap MB2 en verwijdert zowel magnetische als niet-magnetische vuildeeltjes

uit cv-systemen.Het meest opvallend aan

jongste SpiroTrap is de afneembare magneet aan

de buitenzijde van de vuilaf-scheider. Tegelijk is ook het universeel instelbare inbouwelement aangepast en de opvangcapaciteit verruimd. Na het tijdelijk verwijderen van de mag-

neetmanchet wordt bij het openen van de spuikraan het verzamelde vuil door de installatiedruk snel en krachtig naar buiten geperst. Deze handeling – kraan openen en dichtdoen – neemt slechts enkele seconden in beslag.Net als zijn voorganger heeft de Spiro-Trap MB3 een universele aansluiting. Door het draaibare aansluitstuk kan de monteur op eenvoudige wijze zelf bepalen of hij hem horizontaal, verticaal of zelfs diagonaal in het leidingwerk monteert. Dit biedt snelheid van werken en veel inbouwgemak. Het product is verkrijgbaar in twee verschillende aan-sluitmaten, 22 mm en 28 mm.

Ophangsysteem voor luchtver-deelslangen

Eveneens op de VSK introduceerde KE Fibertec Benelux BV een slim ophang-systeem voor luchtverdeelslangen, het External Arch Systeem. Het systeem be-staat uit halfronde beugels die beves-tigd worden aan lichtgewicht aluminium rails. De montage is simpel en kan gewoon op de vloer gebeuren. U legt twee rails neer, klikt ze aan weerszijden van de beugel veilig vast en het frame staat. Meerdere secties kunnen op de vloer aan elkaar gekoppeld worden. Bevestigen aan het plafond kan met een bout, schroefoog of draadeind, waarbij het een groot voordeel is dat je per beugel maar één ophangpunt naar plafond of dak hebt. Naast de makkelijke en tijdbesparende montage wijst de leverancier nog op de volgende pluspunten: een grotere stabiliteit – vooral de grotere systemen profiteren hiervan - en het fraaie uiter-

lijk. De luchtslang zal onderin niet slap gaan hangen als er geen druk op het systeem staat. Het systeem is eenvou-dig te demonteren voor onderhoud aan de slang. De slang is sneller uit de rail te halen, daar deze stabiel blijft hangen en niet gaat buigen.Het External Arch Systeem is verkrijg-baar in diameters van circa 400 tot circa 1200 mm.

Vuilwaterpompen en fecaliënver-malersDit voorjaar lanceerde Sanibroyeur SaniAccess®, een serie ‘easy access’ vuilwaterpompen en fecaliënvermalers voor klein zakelijk en privégebruik. Zoals de naam van de serie aangeeft, zijn de apparaten snel en eenvoudig toegan-kelijk voor service en onderhoud. De bovenzijde heeft daartoe twee afneem-bare deksels. En de schroeven, zo zegt de leverancier, zijn nu nog praktischer gepositioneerd, zodat de pompen ook in ruimtes waar het lastig manoeuvreren is – en dat zal vaak het geval zijn – mak-kelijk te (de)monteren zijn.Een ander aspect is geluid. Sanibroyeur claimt dat de SaniAccess® range weer stiller is geworden. Wat is gebleven is het compacte formaat, waardoor bijvoorbeeld een fecaliënvermaler die achter het toilet staat nauwelijks opvalt. De afvoercapaciteit van SaniAccess® is maximaal 5 m verticaal en 50 m horizon-taal. De serie bestaat uit de modellen SaniAccess® 1, 2 en 3 en SaniAccess® Pump •

IZ1112_TA_makkelijkerdemonteren.indd 17 24-10-2012 13:00:43

Page 17: InstallateursZaken november 2012

november 201218

Project Duurzame tempel

Renoveren met Warm BouwenEr was een tijd dat jongeren hier tot diep in de nacht op de dansvloer

stonden; drinkend, flirtend en in extase. Maar dat is alweer jaren

geleden. Wie nu langs ‘De Tempel’ aan de Prins Hendrikstraat in Den

Haag loopt, ziet een monumentaal pand met prachtige details. Na

jarenlange leegstand was er een fikse opknapbeurt nodig om ‘De Tem-

pel’ in de oude glorie te herstellen. Het eindresultaat is een streling

voor het oog. En dat is mede te danken aan de nieuwe bouwmethode

met het slimme installatieconcept, die is toegepast.

De ‘Tempel’ stamt uit 1915. In eerste instantie huisde er een bank in het pand. Later woonden er dementerende dames en nog later volgde de roem-ruchte periode als ‘Bhagwan-disco’. Bhagwan of Osho was een spiritueel leider die grote populariteit genoot in de jaren ’70 en ’80. In zijn leer was zowel aandacht voor aardse als gees-telijke behoeften. Omdat aanhangers van een spirituele beweging een disco openden, werd het pand ‘De Tempel’ gedoopt.

Verhuurbaar makenNadat de disco in 2005 haar deuren sloot, stond de betonnen kolos en-kele jaren leeg. “Dichtgetimmerd, en compleet uitgewoond”, vertelt Martijn de Gier. Hij is werkzaam als architect bij KBnG en bestuurslid van de Stichting WarmBouwen. De Gier werd ingescha-keld om het pand weer ‘verhuurbaar te maken’. “Als je nu een pand wilt verhuren, moet je de beste zijn. Je moet opvallen, want er is zo’n overschot aan kantoorruimte.” Gelukkig had ‘De Tempel’ al haar voorkomen mee. “Het is een monumentaal pand met prachtige details en grote ramen met veel dag-lichttoetreding. Bovendien ligt ‘De Tem-pel’ op een prima locatie aan de Prins Hendrikstraat.” Die voordelen wilde de

architect graag behouden, temeer daar de nieuwe huurder, de Archeologische Dienst, een pand wilde dat paste bij haar statuur. Daarnaast moest het pand na de renovatie minimaal in aanmerking komen voor Energielabel C

HoofdaannemerRoodenburg installatiebedrijf werd de hoofdaannemer. Dat is opvallend, want gewoonlijk vervullen aannemers die rol. “Maar in dit project zou installatie-techniek de grootste kostenpost gaan vormen, vandaar dus.” De installateur was overigens alleen hoofdaannemer voor de delen van het gebouw waar bouwkunde en installatietechniek elkaar zouden ontmoeten. “De rest is via ne-venaanneming weggezet.”

WarmBouwenWat was er dan zo bijzonder aan de installatietechniek, zal de nieuwsgierige lezer zich nu afvragen. Dat had alles te maken met de toegepaste bouwme-thode: WarmBouwen. “Deze bouwme-thode beoogt via een samenspel van bouwkundige en installatietechnische oplossingen het energiegebruik te re-duceren, zonder dat dit ten koste gaat van het binnenklimaat. En zonder dat dit ten koste gaat van architectonische, bouwfysische, monumentale en histori-

sche kwaliteiten.”

TheorieBij de renovatie van ‘De Tempel’ is deze bouwmethode voor het eerst toege-past. WarmBouwen streeft naar een balans in de energiehuishouding. Het jaargemiddelde van de omgevingstem-peratuur dient daarbij als basis. De juis-te balans ontstaat wanneer een gebouw in staat is om het overschot aan warmte van de zomer op te vangen en op te slaan. Als deze warmte in de winter aan de massa (wanden, vloeren, plafonds) van het gebouw wordt teruggegeven, is er een constante en comfortabele binnentemperatuur mogelijk. Hierdoor is een besparing van meer dan 50% mogelijk op het energiegebruik voor verwarming en koeling. PraktijkTot zover de theorie; de vraag is hoe hier in de praktijk handen en voeten aan wordt gegeven. WarmBouwen maakt gebruik van de gratis warmte die een aquifer levert. Dit water wordt in het stookseizoen door een netwerk van wa-terleidingen rondgepompt. De binnen-kant van het pand is namelijk voorzien van wand- en vloerverwarming. In het geval van ‘De Tempel’ middels Ferma-cell-platen met voorgefreesde gleuven, waarin de leidingen liggen. Als gevolg hiervan is het standaard altijd 17˚-19˚C in het gebouw. “De aquifer levert water met een temperatuur van 12˚C. De interne warmtelast van mensen en apparaten zorgt voor de resterende warmte. Mocht het nodig zijn, dan kan een warmtepomp met een beperkte hoeveelheid energie de temperatuur opkrikken. In de zomer wordt het water uit de aquifer ingezet voor de koeling van het pand.”

IsolatieDe Fermacell-platen liggen op een laag isolatiemateriaal van eps. Deze is

IZ1112_TA_renoveren.indd 18 24-10-2012 13:02:31

Page 18: InstallateursZaken november 2012

november 2012 19

Renoveren met Warm Bouwenslechts 3 cm dik. Opvallend, want hoe beperk je dan het warmteverlies? “Uit onderzoek blijkt dat de eerste paar cen-timeters isolatiemateriaal het meeste effect sorteren. Daarna wordt het rendement steeds kleiner”, vertelt De Gier. “Waarom zou je dan dikke lagen isolatiemateriaal gebruiken? Met deze opbouw houden we de temperatuur in de gevel op een relatief hoog niveau. Zo blijven we boven het dauwpunt en vermijden we condensatievorming. Het gebruik van dampremmende of damp-dichte folies is dus onnodig.”

DetailsZo levert WarmBouwen materiaal- en energiebesparing op, zonder dat dit ten koste gaat van het comfort. In het geval van de Tempel bracht de bouwmethode nog meer voordelen met zich mee. “We hoefden bijzondere details, die kou-delekken konden opleveren, niet in te pakken met een dikke laag isolatiema-teriaal. De stalen kozijnen bijvoorbeeld. Ook het enkel glas hoefde niet te worden vervangen door dubbel glas.” Dat is wel zo prettig, omdat anders het uiterlijk van een gebouw drastisch verandert en de monumentale waarde achteruit holt. “Onder de kozijnen zijn overigens aansluitpunten aangebracht voor convectoren, mochten mensen last krijgen van koudeval. Dit is echter nog niet het geval geweest.”

NaregelingHet gebouw is opgeknipt in twee delen (Oost en West). Zo kan het gebouw deels gekoeld en deels verwarmd wor-den. Iedere ruimte heeft een individuele naregeling, voor de levering van extra warmte en koude. Een bekend nadeel van vloer- en wandverwarming is de traagheid. Goede communicatie met de gebruikers, met daarin aandacht voor het tijdig hoger of lager zetten van de verwarming kan dit euvel verhelpen.

VentilatieHet pand maakt gebruik van natuur-lijke en mechanische ventilatie voor de luchtverversing. De bovenlichten zijn weer gangbaar gemaakt en zorgen voor natuurlijke toevoer van verse lucht. De afzuiging verloopt mechanisch via roosters in het atrium. Dankzij een WTW-unit kan de warmte deels worden hergebruikt. Deze unit ondersteunt ook de Luchtbehandelingskast die op het dak staat. “De LBK zorgt voor een con-stantie toevoer van verse lucht. Deze aanvullende maatregel was noodzakelijk om aan de Arbo-eisen te voldoen.”

VerlichtingDe Tempel heeft grote ramen. Dat is gunstig. Allereerst omdat de zon-newarmte ongehinderd de ruimte kan betreden in de winter. Daarnaast dringt het daglicht tot diep in het pand door, wat voordelig uitpakte bij het opstellen van het verlichtingsplan. “De Tempel heeft centrale HF-verlichting en werkplekverlichting. LED was nog geen optie, omdat de investeringskosten te hoog waren”, vertelt De Gier.

SedumdakZo zorgt een heel scala aan duurzame maatregelen voor energiebesparing en

een comfortabel binnenklimaat. Ook het dak levert een bijdrage. “Het se-dumdak heeft een isolerende werking, fungeert als waterbuffer en verlengt de levensduur van het dakleer”, vertelt De Gier. “Daarnaast is er ook voor een sedumdak gekozen, vanwege het ‘Google-earth’ effect; bij de volgende update ziet ‘De Tempel’ er groen uit.” Zo wordt er verwezen naar de duurzame technologie die is toegepast in het gebouw.

AlternatievenHoewel het lijkt alsof De Gier met een kant-en-klaar concept heeft gewerkt, blijken er ook andere alternatieven te zijn overwogen. PV-panelen bijvoor-beeld en zonneboilers. “Maar de meer-waarde zou minimaal zijn. Bovendien zouden PV-panelen afbreuk doen aan de monumentale gevels.” Daarnaast had De Gier aanvankelijk een gesloten bron in gedachten. De bijzondere boor-techniek zou echter hoge kosten met zich meebrengen. “Nu ligt er een open bron. Dat is jammer vanwege de over-capaciteit, maar wie weet kan dat in de toekomst wel een voordeel zijn. Vanuit de buurt blijkt er namelijk al de nodige interesse te zijn om ook op de WKO-installatie te worden aangesloten.” •

Het exterieur van ‘De Tempel’ na de renovatie. De foto is genomen in september 2011.

IZ1112_TA_renoveren.indd 19 24-10-2012 13:02:34

Page 19: InstallateursZaken november 2012

Vandaag voor 14:00 uur besteld, morgen in huis!*

Schilt Luchttechniek en TROX®

een betrouwbare combinatie waar u op kunt bouwen• Meer dan 25 jaar TROX® voorraadhouder• Omvangrijk voorraadprogramma en logistiek maatwerk• Innovatieve en technisch hoogwaardige producten• Unieke retournamegarantie voor de standaard TROX®-componenten*

L U C H T T E C H N I E K

Energieweg 29 • Postbus 3 • 4230 BA MeerkerkTelefoon (0183) 35 25 44 • Fax (0183) 35 23 [email protected] • www.schilt-meerkerk.nl* Informeer naar de voorwaarden

KLIMAATTECHNIEKOP MAAT

TROX® UITVOORRAAD

12254 Schilt Adv Trox 2012.indd 1 31-05-12 15:36IZ1112_20.indd 20 24-10-2012 13:04:19