Inleiding in de psychomotorische therapie · De cursus geeft een goed eerste beeld wat...
Transcript of Inleiding in de psychomotorische therapie · De cursus geeft een goed eerste beeld wat...
15-6-2015
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens
HANZE
HOGESCHOOL
GRONINGEN
INLEIDING IN DE PSYCHOMOTORISCHE
THERAPIE
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 1
Voorwoord Naar aanleiding van de cursus Psychomotorische therapie als invulling van mijn vrije keuze ruimte,
heb ik dit verslag geschreven. De cursus geeft een goed eerste beeld wat psychomotorische therapie
daadwerkelijk inhoud en is naar mijn mening erg leerzaam voor SGM studenten. Met name voor
studenten die de begeleidende en gezondheid kant op gaan, die ook veel met mensen zullen gaan
samen werken. Zo heb ik er veel aan gehad tijdens mijn stage waar ik ook veel samen werk met
mensen en door de cursus nu beter vragen kon stellen bijvoorbeeld met betrekking tot hun
gevoelens en ze op die manier daar beter over kon laten nadenken. Daarom raad ik deze cursus dan
ook aan bij mijn mede studenten.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 2
Inhoudsopgave Voorwoord .............................................................................................................................................. 1
Inleiding ................................................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1 Beschrijving vakgebied .................................................................................................... 4
Wat is PMT .......................................................................................................................................... 4
Werkveldscan ...................................................................................................................................... 4
Competentieprofiel ............................................................................................................................. 6
Psychomotorische therapie en Sport Gezondheid en Management(SGM) ........................................ 9
Hoofdstuk 2 PMT lessen ..................................................................................................................... 10
Les 1 Prestatiedruk ..................................................................................................................... 10
Lesvoorbereiding ........................................................................................................................... 10
Feedback groepsgenoten .............................................................................................................. 12
Zelfreflectie op gegeven sessie ..................................................................................................... 13
Les 2 Vertrouwen ....................................................................................................................... 14
Lesvoorbereiding ........................................................................................................................... 14
Feedback groepsgenoten .............................................................................................................. 16
Zelfreflectie op gegeven sessie ..................................................................................................... 17
Hoofdstuk 3 Reflectie ......................................................................................................................... 18
Nawoord ................................................................................................................................................ 22
Bibliografie ............................................................................................................................................ 23
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 3
Inleiding Tijdens de cursus ‘Inleiding in de psychomotorische therapie’ maak je kennis met de basisprincipes
en het diverse aanbod binnen de psychomotorische therapie. Zo wordt er tijdens de cursus inzicht
gegeven in de denkwijze en strategieën en hoe bewegen in te zetten als middel. Daarnaast staat het
zelf ervaren en doen centraal tijdens de cursus. Door zelf te ervaren en te doen in combinatie met de
bij behorende therapie wordt dan de benodigde kennis en ervaring verworven.
In dit verslag zullen drie onderdelen aan bod komen die betrekking hebben op de cursus. Als eerst zal
er een beschrijving van het vakgebied vermeldt worden. Ten tweede komen de gegeven PMT sessies
aan bod. Het derde en laatste deel van dit verslag gaat over het reflecteren van de verschillende PMT
lessen en een totaal reflectie.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 4
Hoofdstuk 1 Beschrijving vakgebied
Wat is PMT PMT staat voor psychomotorische therapie. Dit is een therapie vorm die gericht is op
lichaamservaringen en beweging. Het doel van deze therapie is het tot stand brengen van, of
bijdragen aan een gedragsverandering waardoor de psychische klacht van de cliënt vermindert of
verdwijnt. Wanneer het verminderen of laten verdwijnen van de psychische klacht niet haalbaar is
dan leert psychomotorische therapie de cliënt om te gaan met de situatie. Vooral het ‘ervaren’ is een
groot middel dat wordt ingezet bij cliënten.
‘Door middel van beweging en lichaamservaring wordt het gedrag van de cliënt onderzocht, en
worden er nieuwe ervaringen op het gebied van voelen en denken opgedaan door te
experimenteren met ander gedrag. Als bewegingsoefeningen worden in psychomotorische therapie
situaties uit de sport en het bewegingsonderwijs toegepast. Voorbeelden hiervan zijn zwemmen,
balspelen of bewegen op muziek. Voor de oefening in lichaamservaring worden verschillende
methoden toegepast, zoals ademhalingsoefeningen, ontspanningsoefeningen, en technieken uit
bijvoorbeeld de sensory awareness en de bio-energetica. De psychomotorische therapeut duidt
daarbij de signalen die het lichaam van de cliënt afgeeft. Bewegingspatronen, lichaamstaal,
ademhaling of lichaamshouding kunnen bijvoorbeeld wijzen op spanningen. Ook wordt er in
psychomotorische therapie gelet op hoe de cliënt omgaat met de opdrachten, met zichzelf en met
anderen.’
(Therapiehulp, 2011)
Werkveldscan Psychomotorische therapie wordt in groepsverband toegepast, maar bestaat ook als individuele
therapie. De therapie is zowel geschikt voor kinderen als voor volwassenen en ouderen. PMT
(psychomotore therapie) wordt veel toegepast binnen instituten, bijvoorbeeld bij revalidatie,
geriatrie (ouderenzorg), verslavingszorg en in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking.
Ook wordt psychomotorische therapie toegepast binnen psychiatrische klinieken. Daarnaast zijn er
vrijgevestigde, individueel werkende psychomotorisch therapeuten met een eigen praktijk.
Om een beter beeld te krijgen van het werkveld staan hieronder drie verschillende organisaties waar
gebruik gemaakt wordt van PMT:
Psychiatrie van het UMCG (UCP)
Psychomotorische therapie (PMT) is een behandelmethode voor mensen met psychische klachten en
problemen. Klachten zoals somberheid, angsten, prikkelbaarheid, onzekerheid tegenover anderen,
spanningen, eetproblemen of burn-out hebben ook een lichamelijke kant. Daarom richt een
psychomotorisch therapeut zich met name op wat uw lichaam aangeeft: lichamelijke spanningen,
lichaamstaal, lichaamshouding, uw manier van bewegen, ademhaling en lichaamsbeleving. PMT
wordt gegeven aan individuele of groepen patiënten. Maar soms ook aan echtparen en gezinnen.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 5
Het doel zoals het UMCG het omschrijft is als volgt:
‘Het doel van PMT is het verminderen of wegnemen van uw klachten. Dit bereikt u door
probleemsituaties anders te benaderen en/of door acceptatie van beperkingen. Soms wordt er
aandacht besteed aan gebeurtenissen uit uw verleden of op actuele situaties en de daaraan
verbonden gedragspatronen of conflicten’
Behandeling
In eerste instantie vindt er een intakegesprek met een psychomotorisch therapeut plaats. Tijdens de
intake onderzoekt de therapeut de aard en oorzaak van de klachten. In combinatie met de hulpvraag
van de cliënt wordt er een behandelplan opgesteld. Dit plan kan in overleg met de cliënt gedurende
de behandeling veranderen.
De psychomotorische therapeut maakt gebruik van bewegingsvormen en lichaamsgerichte
technieken. Al doende leert de cliënt lichaamssignalen, gevoelens en gedragspatronen te herkennen
en te begrijpen, maar ook de klachten en problemen anders te benaderen.
De therapie richt zich op de behandeling van de klachten en problemen. De therapie kan bestaan uit
de volgende punten:
Running therapie voor mensen met depressieve klachten,
Actief of passief leren omgaan met spanning door spel en ontspanningsoefeningen,
Leren omgaan met agressie en impulsen
Leren omgaan met impulsgevoeligheid bij ADHD,
Leren herkennen en beter hanteren van stress,
Beter leren angsten te hanteren,
Omgaan met grenzen en lichaamssignalen,
Leren hanteren van eigen krachtige kanten in de omgang met anderen,
Uitzoeken wat er nu eigenlijk steeds mis gaat.
De manier van werken varieert van individueel werken binnen een groep tot een groepstherapie,
waarbij juist de omgang met de situatie of de omgang met anderen een grote rol speelt.
(UMCG, 2015)
Gehandicaptenzorg
Gedrag- en psychische stoornissen vormen vaak een ernstige belemmering voor de integratie van
mensen in de maatschappij, hierdoor worden ze vaak opgenomen. Er is onderzocht dat mensen met
een verstandelijke beperking 3 tot 5 keer zo vaak te maken hebben met psychische stoornissen.
(Gravenstein, 2012)
De redenen dat een psychomotorische therapeut goed kan werken met deze doelgroep zijn onder
andere dat er gewerkt wordt vanuit concrete hier en nu situaties, verbaliteit een onderschikte rol is
(communicatie is niet perse noodzakelijk) en dat verstandelijk beperkten voornamelijk leren door
ervaren en ondervinden.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 6
Onderwerpen waar veel mee gewerkt wordt in deze branche zijn:
o negatief zelfbeeld;
o (auto)agressief gedrag;
o teruggetrokken, apathisch of depressief gedrag;
o chaotisch gedrag;
o psychosomatische klachten;
o non-assertief gedrag;
o dwangmatig gedrag;
o labiel gedrag;
o angstig, ontwijkend gedrag.
Revalidatie
In de revalidatie is PMT bedoeld voor patiënten bij wie een opgelopen lichamelijke aandoening niet
of moeizaam kan worden erkend. PMT richt zich binnen deze groep dan weer op die patiënten die
een therapeutische relatie nodig hebben voor steun, confrontatie en structurering (PMT Info).
Binnen revalidatie blijkt het dat angst een grote rol speelt. Patiënten ervaren vaan angst voor het
bewegen, de angst om tijdens inspanning de grenzen op te zoeken.
Competentieprofiel De beschrijving van een beroepscompetentie profiel: ‘’ Een beroepsprofiel beschrijft een beroep in al
zijn facetten. Het is een essentieel onderdeel van het kwaliteitsbeleid van een beroepsvereniging en
dient ondermeer om de positie van het beroep en de uitoefening daarvan te bevorderen en te
bewaken. Een beroepsprofiel heeft een descriptieve en een prescriptieve functie en dient
gevalideerd en gelegitimeerd te worden. (Federatie van Vaktherapeutische beroepen, NVPMT, 2008)
Om een goed beeld te krijgen van de competenties waar een PMT-er aan moet voldoen is gebruik
gemaakt van enkele vacatures om zo duidelijk te krijgen wat werkgevers precies verwachten.
Daarnaast is er in de lessen ook voldoende verteld waardoor duidelijk geworden is welke
competenties belangrijk zijn als PMT-er.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 7
Afbeelding 1 Vacature
('s Heeren Loo, 2015)
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 8
Afbeelding 2 Vacature
(Lievegoed, 2015)
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 9
Psychomotorische therapie en Sport Gezondheid en Management(SGM) Er zijn veel oefeningen die ingezet kunnen worden om mensen bewuster te maken. Zo kan een SGM-
er mensen / cliënten door een simpele oefening (G-krachten) zorgen ervoor dat mensen voor zichzelf
duidelijk hebben waarom ze niet graag sporten en welke gedachten dat kunnen onderdrukken zodat
mensen wel lekker in beweging komen. Er zijn ook oefeningen om mensen over een persoonlijke
drempel laten komen om hen later een lichamelijke drempel te laten overstijgen.
Overeenkomsten tussen PMT en SGM: Bewegen! Hoewel er van twee verschillende invalshoeken
naar het bewegen/ sporten gekeken wordt staat het in beide vakgebieden centraal. Ook is het
beleven een belangrijk onderdeel die bij beide vakgebieden terug komt. Bij PMT gaat het om het
beleven van een andere ervaring die teruggekoppeld kan worden naar het dagelijks leven, het hoeft
kunnen zowel positieve als negatieve belevingen zijn. Bij Sport en Gezondheid (mijn uitstroomprofiel)
gaat het om de echte beleving die sporten met zich mee brengt. Het is de bedoeling dat iedereen
met een positieve beleving kan sporten/ bewegen. Toch kan bewegen en sporten binnen beide
werkvelden als middel gebruikt worden. Zo wordt het binnen SGM gebruikt om de maatschappij te
verbeteren (sociale cohesie), de leefstijl te veranderen en om gezonder te worden, etc. En bij PMT
om een psychisch probleem op te lossen.
Er zijn ook veel verschillen tussen Psychomotorische therapie en de opleiding Sport, Gezondheid en
Management. Het grootste verschil is dat psychomotorische therapie een therapie vorm is. Het
voornaamste doel is om een psychisch probleem op te lossen of om de cliënt leren hier meer om te
gaan. Dit doet een SGM-er niet. Verder kijkt de SGM-er over het algemeen naar een grotere context
en is een PMT-er alert op alle kleine handelingen en houdingen.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 10
Hoofdstuk 2 PMT lessen Tijdens de cursus stonden tijdens de 7 lessen bij les 3 en 7 het lesgeven centraal. De bedoeling was
om tijdens deze momenten in groepjes van ± 5 personen elkaar een PMT sessie te geven. Tijdens
deze sessies heb ik bij sessie 1 gekozen voor het thema prestatiedruk en bij sessie 2 stond
vertrouwen centraal.
Hieronder zullen de sessies weergegeven worden met aanvullend de feedback en eigen reflectie op
de gegeven sessies.
Les 1 Prestatiedruk
Lesvoorbereiding
Doelgroep Studenten. Leeftijd 18 - 32
Doelstelling De cliënten laten nadenken hoe ze met prestatiedruk omgaan en dit terugkoppelen naar het dagelijks leven.
Attitude therapeut Voornamelijk observeren en inspringen met een gesprek waar nodig. Wel sterk overbrengen wat de bedoeling is en wat je van je cliënten verwacht.
Gevoel
- Wat was je gevoel op het moment dat het werd uitgelegd / toen je oefende etc. ?
- Welke situaties hebben zich eerder voorgedaan die ditzelfde gevoel naar boven haalde ?
- Kun je een situatie beschrijven waarin je totaal het tegenovergestelde voelde ?
- Welk gevoel zou je (in zo’n) situatie na willen streven en hoe denk je dat te gaan doen ?
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
1
Gooien met een bal op en pylon.
Ze mogen per persoon drie keer oefenen met gooien
Hierna gaan we kijken wie er in zo min mogelijk beurten zes keer de pylon kan raken.
Ze moeten van te voren gokken hoe vaak ze er over zullen doen.
Vragen
Hoe vind je het dat er een competitie van
gemaakt wordt?
Hoe gaat het?
Heb je er vertrouwen in?
Denk je dat je de snelste bent?
Heb je het gevoel dat je moet presteren?
(Hoe ga je daar mee om?)
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
1
Aanwijzingen:
Differentiatiemogelijkheid:
Tijd:
Tijd:
Totaal materiaal en hulpmiddelen:
Pylon
Bal(gelijke soort)
8
min
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 11
Denken
- Wat dacht je tijdens de oefening?
- Wat deed deze gedachte met jou?
- Geef een beschrijving wat er op dat moment allemaal in jou hoofd omging (vragen, opties etc.)
- Hoe hebben deze gedachten jou in beweging gezet?
- Heb je deze gedachten wel eens in het normale leven? Hoe ga je hier dan mee om?
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
2
De bal gooien in het klimrek.
De therapeut kiest een rij in het rek uit waarin gegooid moet worden door de cliënten. Deze rij kan verschillen
Hier geldt dat je zo veel mogelijk vakjes moet raken (elk vakje mag je een keer proberen).
Het is de bedoeling dat ze achter een lijn beginnen
Degenen die niet bezig zijn
kunnen even met een bal
overgooien.
Vragen
Wie wil er beginnen?
Heb je jezelf een doel gesteld?
Wat doe je als je dat doel niet haalt?
Heb je een bepaalde techniek?
Verwachtingen naar die persoon uitspreken
Tijd:
Totaal materiaal en hulpmiddelen:
Klimrek
Bal 7
min
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 12
Feedback groepsgenoten
OR
GA
NIS
EREN
Organisatie leidt tot optimaal bewegingsgedrag en sluit aan bij het doel
De begin instructie is duidelijk, volledig, kort en bondig (vaardigheid van instructie geven)
Er is sprake van efficiënt en effectief gebruik van ruimte en materiaal
Veiligheid: de begeleider creëert en bewaakt de (fysieke en emotionele) veiligheid
Top: Duidelijke manier van lesgeven met veel herhaling Tip: /
BEG
ELEI
DEN
Contact: maakt contact met de doelgroep door (non-)verbale communicatie
Presenteren: kan zichzelf in taal en houding stimulerend en enthousiast presenteren
Motiveren en stimuleren: zoeken naar mogelijkheden om het gedrag te veranderen en het aanmoedigen van het uitvoeren van het gewenste gedrag
Feedback: begeleiden van de gedragsverandering door middel van positieve bekrachtiging
Tip: Tussendoor meer PMT gerichte vragen stellen Top: Motiveren + stimuleren uitdagen Houd rekening met verschil van niveau
Overige
opmerkingen
Met de doelgroep:
Nabespreken van de gegeven interventie
Delen van ervaringen
Controleren of het doel is behaald
Bevragen op veranderpunten
Prima les!
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 13
Zelfreflectie op gegeven sessie
De eerste PMT sessie waarbij moest worden lesgegeven, tijdens de derde week, was het gekozen
thema prestatiedruk. De keuze hiervoor komt vanuit de herkenning van mijzelf. Zelf ben ik altijd erg
prestatiegericht. Ik heb ook jaren gevoetbald en vroeg daar altijd het maximale van mij zelf en wilde
constant presteren. Iets wat ook wel wat voorkomt bij ons op de studie, alle sportievelingen hebben
een drang naar presteren, met name in sport. Door hier jaren mee te maken te hebben gehad heb ik
mij hier goed in kunnen ontwikkelen en kan ik onder druk best goed presteren. Nu was ik benieuwd
hoe dit door anderen ervaren wordt en vandaar mijn keuze voor dit thema.
Bij de eerste oefening koos ik er voor om de groepsgenoten met een bal een pylon om te gooien
vanaf een bepaalde afstand. Eerst mochten ze daar driemaal oefenen om vervolgens een schatting te
maken in hoeveel beurten ze de pylon 6 maal zouden raken. Dit deden ze dan in tweetallen tegen
elkaar. Ik had een groep van 4 personen waardoor dit goed afgewisseld kon worden. Door deze
competitievorm er aan toe te voegen wordt de druk om te presteren vergroot omdat ze nu niet
alleen tegen zichzelf spelen, door hun schatting te behalen, maar ook om hun tegenstander te
verslaan. Wat hier opviel is dat wanneer een doel niet behaald werd of als de tegenstander eerder
klaar was dat er ook vormen van agressie naar boven kwamen. Doordat ze verloren hadden of dat
het slecht ging werd er wel eens wat gescholden of werd er harder gegooid. Dit werd tijdens het
vragen ook wel erkend dat ze door de prestatiedruk fouten gingen maken en daardoor frustratie
opwekten.
Maar zoals in de feedback ook vermeld staat, werd er aangegeven dat ik meer PMT gerichte vragen
mocht stellen. Ik vond dat ook nog best lastig om dat goed te plannen. Het lesgeven lukt mij ook wel
aangezien ik dit al vaak genoeg heb moeten doen met de studie. Voor een groep staan is geen enkel
probleem en dat ging nu ook goed. Maar zoals ik nu deed was het vragen na dat groep één klaar was
met gooien, wat naar mijn idee een goed moment was. Alleen ik speculeerde vooral, door in plaats te
vragen van: ‘’Ik zag dat je ineens harder begon te gooien, was daar een reden voor?’’ of ‘’Je begon
ineens wat te schelden, hoe kwam dat?’’ stelde ik vooral vragen als: ‘’je begon harder te gooien,
kwam dat doordat je je doel niet haalde of dat je zag dat je ging verliezen?’’. Daarin merkte ik dus
dat het nog vroeg in de cursus periode was en dat ik de ervaring met de theorie van PMT nog niet
machtig was.
Voor de tweede oefening was mijn manier van vragen ook eigenlijk hetzelfde. Maar om de oefening
nog toe te lichten, hierbij moesten de personen ballen door een aantal willekeurig bepaalde vakken
gooien. Om en om moesten zij een poging wagen en dan zorgen dat je er het meest zou raakgooien.
Om toch de personen goed te kunnen beoordelen ging ik schuin voor de werpers staan zodat ik hun
gelaatsuitdrukking goed kon bezichtigen. Hier kreeg ik ook nog het compliment voor dat duidelijk te
zien was wie de therapeut was, als was dit meer een stukje intuïtie want ik deed het gewoon zonder
dat ik daar ook bewust bij stil had gestaan.
De manier waarop ik voor de groep stond werd ook als prettig ervaren door de mede studenten.
Duidelijkheid, rust en het rekening houden met verschillende niveaus werd nog extra aangegeven.
Dat was ook iets waar ik niet bang voor was en wist dat dat wel goed ging komen. Maar waar het
omdraait, de PMT toepassen tijdens de lessen heeft nog ruimte voor verbetering en is iets waar ik mij
op ga focussen bij de laatste les waar de tweede lesgeef sessie gepland staat.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 14
Les 2 Vertrouwen
Lesvoorbereiding
Doelgroep Studenten. Leeftijd 18 - 32
Doelstelling De cliënten laten ervaren in hoeverre zie iemand vertrouwen.
Attitude therapeut Voornamelijk observeren en inspringen met een gesprek waar nodig. Wel sterk overbrengen wat de bedoeling is en wat je van je cliënten verwacht.
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
1
P2 leidt P1. P1 heeft een blinddoek voor zodat deze op gevoel af moet gaan. P1 ondergaat de oefening. Deze wordt telkens uitgebreid.
Vragen
- Wat vonden jullie van de
oefening?
- Wie nam de leiding en
waarom?
- Hoe is het om blindelings
iemand te volgen?
Tijd:
Totaal materiaal en hulpmiddelen:
5
min
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
2
P1 is geblinddoekt. Loopt rondjes terwijl hij/zij de hand van P2 vast heeft.
Door het veld liggen allemaal attributen die omzeild moeten worden.
P2 wel praten en
leiden met hand.
Daarna zonder
praten.
Daarna zonder
lichamelijk contact.
Vragen
- Hoe ervaarde je de blinddoek? - Wat vond je van de attributen? - Wat vond je prettiger, met
praten/ zonder fysiek contact of andersom?
- Wat heb je zelf gehaald uit deze oefening?
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
1
Aanwijzingen:
Tijd:
Totaal materiaal en hulpmiddelen:
Bank Blokjes Touw Bal
5
min
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 15
Les-
deel
Bewegingsvormen
Wat ga ik doen?
Organisatie
Hoe regel ik het?
Begeleiding en differentiatie
Wat wil ik zien en wat ga ik zeggen?
3
P1 staat geblinddoekt op een bank (en loopt hier overheen)
Terwijl p1 telkens een bal op gooit
Vragen
- Wat was voor jou een angst
tijdens deze oefening?
- Waarom vertrouw je je mede
persoon wel/niet?
Tijd: Totaal materiaal en hulpmiddelen:
Bank
Bal 5
min
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 16
Feedback groepsgenoten
OR
GA
NIS
EREN
Organisatie leidt tot optimaal bewegingsgedrag en sluit aan bij het doel
De begin instructie is duidelijk, volledig, kort en bondig (vaardigheid van instructie geven)
Er is sprake van efficiënt en effectief gebruik van ruimte en materiaal
Veiligheid: de begeleider creëert en bewaakt de (fysieke en emotionele) veiligheid
Duidelijke instructie
BEG
ELEI
DEN
Contact: maakt contact met de doelgroep door (non-)verbale communicatie
Presenteren: kan zichzelf in taal en houding stimulerend en enthousiast presenteren
Motiveren en stimuleren: zoeken naar mogelijkheden om het gedrag te veranderen en het aanmoedigen van het uitvoeren van het gewenste gedrag
Feedback: begeleiden van de gedragsverandering door middel van positieve bekrachtiging
Goede vragen tussendoor
Duidelijk verschil qua gevoel tussen de oefeningen
Overige
opmerkingen
Met de doelgroep:
Nabespreken van de gegeven interventie
Delen van ervaringen
Controleren of het doel is behaald
Bevragen op veranderpunten
Oefeningen passen bij de doelgroep
Leuke oefeningen
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 17
Zelfreflectie op gegeven sessie
De tweede sessie lesgeven stond in het teken van vertrouwen. Tijdens het tweede jaar van de studie
kwam er ook eens een les voorbij waarbij je ook blind op iemand moest vertrouwen, die hele les was
niet mogelijk om hier te kunnen geven omdat de zaal er überhaupt al niet geschikt voor was maar
toch bracht dit mij op het idee om hier wat mee te gaan doen.
De sessie bestond uit een drietal oefeningen. Tussen de eerste en tweede zat een opbouwende fase
van simpel naar steeds lastiger. De eerste oefening was dat er in tweetallen gewerkt werd. Een van
het duo had een blinddoek om en werd begeleid door de ander. In eerste instantie kreeg de
geblinddoekte persoon een hand op zijn schouder en mocht er gecommuniceerd worden, vervolgens
enkel een hand op de schouder en daarna geen hand meer en enkel woorden van de tweede
persoon die hem zo door de ruimte moest sturen. Tijdens de tweede oefening werd de ruimte een
soort mijnenveld. Door de ruimte lagen allemaal voorwerpen die niet aangeraakt mochten worden
om zo nog meer te moeten vertrouwen op je partner. Tot slot was er nog een oefening waarbij een
persoon geblinddoekt op een bank moest staan en telkens een bal moest opgooien en weer vangen.
Hierbij stonden twee personen om de gooiende persoon heen zodat deze opgevangen kon worden
als de balans verloren werd. De groep vond dat ik de oefeningen goed had uitgezocht voor de
betreffende doelgroep en het thema.
Ik was deze les in gegaan met de feedback die ik had ontvangen bij de eerste les. Hier werd vermeld
dat ik me meer bezig moest houden met het meer PMT gericht vragen stellen. Dit heb ik dan ook
steeds tussendoor gedaan bij de oefeningen. Telkens als er iemand weer klaar was heb ik de
betreffende personen vragen gesteld. In tegenstelling tot de eerste les waren de vragen nu erg open
en speculeerde ik niet meer naar de bepaalde vertoningen en liet ik de persoon zelf nadenken en
daarop een toelichting geven.
Wat vooral werd aangeven door de studenten was dat ze duidelijke verschillen merkten in de
niveaus. Waar ze vonden dat de eerste vorm met maximale begeleiding, en met name de hand, werd
als erg vertrouwelijk ervaren. Op het moment dat de arm weg viel werd de situatie ineens wat
anders. Ze merkten dat ze een stuk veiligheid kwijt waren en nu volledig los waren en niet meer
gestuurd konden worden. Dat is het gevoel dat het sterkst naar voren kwam, het verschil tussen de
fysieke sturing en de enkel verbale sturing. Die ervaringen/gevoelens waren mooi om te horen en ze
daar ook over te laten nadenken.
Als ik ook kijk naar mijn eerste les en mijn tweede les en daarbij de feedback van beide momenten
naast elkaar leg denk ik dat ik wel een mooie ontwikkeling heb doorgemaakt. Dit komt ook met name
doordat ik door de lessen erna toch wat meer informatie heb gekregen waardoor ik net wat beter
wist hoe ik meer het PMT gedeelte te kunnen toepassen tijdens de beweeginterventies.
Want zoals in de feedback terug te lezen is, is de manier van lesgeven nog steeds duidelijk maar is er
wel een verbetering met betrekking tot mijn manier van vragen stellen en de manier waarop ik dat
op dat moment heb gedaan.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 18
Hoofdstuk 3 Reflectie
Reflectie les 1 Kennismaken
Tijdens de eerste les stond het kennismaken met PMT, wat is dat nou precies, en elkaar centraal. De
manier waarop we kennismaakten met elkaar was een manier die mij onbekend was maar had wel
iets speciaals, namelijk kennismaken aan de hand van je schoen. Waar het normaal altijd wat
‘’akward’’ kan zijn om je voor een grote nieuwe groep voor te stellen, brak dit juist een beetje die
spanning. Dit kwam doordat iedereen erom moest lachen waardoor niemand nog echt bezig was met
het voorstellen. Vervolgens gingen we verder met het ervaren en doen, iets wat direct duidelijk werd
voor mij bij de cursus. Heel veel zelf doen en ervaren. De eerste oefening had niet veel nut voor mij
omdat ik deze uitvoerde met iemand die ik al langer ken, Jasmijn. Niet heel slim gezien het doel van
de oefening maar tijdens een eerste les met onbekenden kies je dan vaak toch eerst iemand die je
dan weer kent. Is dan net iets makkelijker. De vierde vorm daar en tegen was dan juist wel nuttig.
Het lopen naar de muur met je ogen dicht. De eerste keer was het voor mij gewoon gaan en mijn
gevoel laten spreken, hierdoor schopte ik ook tegen de muur aan omdat ik te weinig had nagedacht.
Een van de principes die centraal stond bij deze vorm (handelen – denken – voelen). Daarnaast
waren er ook dan anderen die voor de controle kozen en bijvoorbeeld de afstand gingen inschatten
en hoeveel stappen dat dan ongeveer waren en waar anderen dan juist heel voorzichtig waren en
met kleine passen op die manier de controle probeerden te bewaren. Het was mooi om te zien hoe
kleine oefeningen iemand zo aan het denken kan zetten.
Reflectie les 2 Zelfbeeld en observeren
Bij de tweede bijeenkomst was het thema ‘’jij en jouw lichaam(zelfbeeld) en observeren. De oefening
met lichaamsdelen voelen, kreeg ik niet het idee van lichaamsbesef. Ik ervaarde eerder de
ontspanning, een soort massage gevoel gaf het waardoor ik eerder ontspande. Daarnaast moesten
we ook de middel van jezelf meten aan de hand van een touw waarbij je eerst een inschatting moest
maken. Ik had verwacht dat ik veel te groot zou inschatten, vind het altijd wel lastig om die
inschatting te maken. Maar uiteindelijk viel dat wel mee. Bij deze oefening kon ik wel inzien dat dit
een hele confronterende test kan zijn voor iemand met bijvoorbeeld een eetstoornis. Ik denk dat als
je bij deze oefening veel te groot inschat dat je behoorlijk van jezelf kan schrikken als je dan het
echte resultaat ziet. De laatste oefening was dat je je lichaam moest omtrekken aan de hand van wat
spullen. Het was de bedoeling dat je dan moest aangeven wat je wel en niet mooi vond aan je
lichaam. Ik merkte dat hier het nuchtere van mijzelf sterk naar boven kwam. Ik ben erg van de
gedachte op zo’n moment van ‘’je bent zoals je bent’’ en accepteer mijzelf daar dan ook in. Maar
daarmee zeg ik niet dat deze oefening voor niemand werkt. Tot slot werd er nog een werkvorm
gedaan met gebruik van de LECS observatie lijst. Zo gingen we hier onder andere in drietallen een
van het drietal observeren. Deze persoon moest proberen 10 keer de pion te raken en zich daarbij
een doel stellen. Wat hier duidelijk naar voren kwam bij de werper was de frustratie als het doel niet
behaald dreigde te worden. Dat blijft interessant om te zien dat als ergens doelen aan gehangen
worden, bij sommigen die prestatie drang direct naar voren komt.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 19
Reflectie les 3 Lesgeven
Tijdens deze les stond de eerste keer zelf lesgeven centraal. In groepjes van ongeveer 5 personen
moest ieder zijn voorbereidde les aan elkaar geven. Deze les is uitgewerkt in het tweede deel van het
verslag, daar is ook al gereflecteerd naar deze sessie.
Reflectie les 4 Angst
Bij deze les was ik afwezig. Als vervangende opdracht moest ik twee artikelen zoeken die gerelateerd
zijn aan mijn stage.
Het eerste artikel dat ik gevonden heb is de volgende:
http://www.methodevandixhoorn.com/bibliotheek/aanverwant-related/42-hartrevalidatie-door-
psychomotore-therapeut/file
Het tweede artikel dat ik gevonden heb is de volgende:
http://www.roessingh.nl/downloads/CERT_40558_Roessingh_folder_MS-REVALIDATIE.pdf
Beide artikelen hebben te maken met de revalidatie. De relatie met mijn stage en de revalidatie komt
doordat ik stage loop bij het UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord. Waar het eerste
artikel gaat over de Hartrevalidatie, gaat het tweede artikel over MS-revalidatie. Dit zijn twee
ziektebeelden waar ik beide mee te maken heb op mijn stage. Om die reden heb ik deze twee
artikelen ook gekozen omdat ik met beide doelgroepen ook al wel heb gewerkt. Waar het bij de
Hartrevalidatie dan wel ondersteunend is geweest bij een fysiotherapeut en MS al wel persoonlijk,
vond ik deze artikelen wel erg interessant. Het leert je toch op een andere manier kijken naar een
patiënt en daar je manier van vragen toch anders te stellen. Vooral het eerste artikel staat ook dicht
bij mijn stage plek aangezien ze daar spreken over het programma van het UMCG, een betere
relevantie kon haast niet.
Reflectie les 5 Weerbaarheid
De vijfde les, over weerbaarheid, werd gehandeld vanuit de twee artikelen/links uit de mail. De
eerste was die over weerbaarheidstraining. Hierin werden enkele interventies benoemd waarop dit
te trainen is. Tijdens de les werd vanuit daar ook de link gelegd naar het andere artikel. Zo spraken ze
in de eerste over het trekken en duwen als vorm van een weerbaarheidstraining. Dit kwam duidelijk
naar voren in het artikel over ‘’Rots en Water’’. Het was bij deze oefening de bedoeling dat je in
tweetallen tegenover elkaar moest staan en vervolgens de handen tegen die van je partner te
houden om deze vervolgens uit balans proberen te krijgen. Waar de een dan juist meer op kracht
probeerde de strijd te winnen(rots) probeerde de ander juist in sierlijkheid en door mee te gaan in de
bewegingen(water) zo de ander zichzelf uit balans te laten duwen vanwege de geleverde kracht die
dan nergens heen kon. Zelf merkte ik dat voor mij het afwachten oftewel de water tactiek niet
helemaal mijn ding is. Ik wil graag de dingen snel geklaard hebben en houd niet van afwachten. Dit
was voor mij tijdens deze les wel het meest aansprekende punt waarin ik bij mijzelf heel erg duidelijk
kon merken welke vorm wel en juist niet bij mijn karakter paste. Ik weet van mijzelf goed hoe ik in
elkaar zit maar tijdens zo’n oefening is het soms ook mooi om te zien hoe erg duidelijk zoiets kan
worden. Dat vind ik telkens toch weer erg bijzonder dat er zoveel duidelijk kan worden met simpele
kleine oefeningen.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 20
Reflectie les 6 Agressieregulatie
Voorafgaand aan deze les was ik benieuwd hoe mij dit zal ervaren. Ik heb periodes gekend dat ik een
enorm kort lontje had, met name in de periode vlak na het overleiden van mijn vader in 2008. In de
loop der jaren is dat al wel enorm verbeterd en weet ik ook dat dit aan die gebeurtenis heeft gelegen
maar toch. Je weet dat de grens enigszins opgezocht kan worden tijdens de sessie.
Tijdens de oefeningen vond ik het allemaal wel meevallen met de agressie die het bij mij opwekte. Ik
merkte toch vooral dat het wat gespeeld is. Wel merkte ik bij het onderdeel van de bal gooien en
daar de agressie uitlokken, dat het ook averechts zou kunnen werken. Mijn mede groepsgenoot was
de therapeut en ik de cliënt. Doordat ik niet geïrriteerd werd, hoe irritant de ballen ook gegooid
werden, begon mijn groepsgenoot steeds gefrustreerder te gooien om maar een reactie uit te
lokken. Dit was naar mijn mening een mooi voorbeeld dat je als therapeut heel sterk in je schoenen
moet staan en je niet laten beïnvloeden door je cliënten. Daarnaast vond ik ook dat bij werkvorm 5,
het stoeien, ook mooie reacties naar voren kunnen komen. Wanneer je beide elkaars schouders
moet vastpakken merk je dat dit heel onhandig is. Hierdoor probeerde ik het iets anders wat direct
tot een reactie leidde van mijn groepsgenoot. Dit liet ook zien dat bij kleine simpele oefeningen soms
heel makkelijk al reacties kunnen ontstaan van agressie, de verbeten gezichten, direct reageren als
het in hun ogen niet eerlijk is. Maar het moment dat mij het best is bijgebleven is de sessie van de bal
gooien tussen Patrick en een student waarbij ook de agressie werd uitgelokt. Ondanks dat hij het
verbaal niet toonde was aan zijn gezichtsuitdrukking duidelijk te zien dat hij geïrriteerd was. Dit
kwam doordat Patrick de grenzen heel erg opzocht. Hij had de situatie goed onder controle, iets wat
ik niet zomaar zou durven inschatten en uitproberen bij een cliënt.
Reflectie les 7 Lesgeven
Tijdens de laatste les stond voor de tweede keer het lesgeven op het programma. Net zoals bij les 3,
de eerste sessie lesgeven, is deze vorm ook uitgewerkt in het tweede deel van dit verslag en is de
reflectie daar ook terug te vinden.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 21
Totale reflectie cursus PMT
Tijdens de eerste les had ik aangegeven dat ik meer wilde leren over gedragsverandering. Dit ook
mede door mijn huidige stage bij het Beatrixoord waar ik veel met mensen samen werk die ook hun
gedrag moeten veranderen. Gezien de duur van de cursus merkte ik wel dat het toch te kort was om
voldoende diepgang te kunnen vinden en zou het niet verkeerd zijn als de cursus langer zou duren.
Dit neemt niet weg dat ik wel veel geleerd heb tijdens de cursusperiode. Waar ik vanuit de studie
(SGM) het geven van lessen prima beheers heb ik wel veel geleerd over hoe je mensen goed kunt
ondervragen. Waar ik eerst gesloten vragen stelde en soms de gevoelens al zowat aangaf laat ik nu
veel meer de ander het woord doen en stel ik de vragen bijvoorbeeld veel opener. Maar dit niet
alleen. Je leert ook op een andere manier naar jezelf te kijken. Zoals ook al wel een paar keer
benoemd in de reflecties van de lessen, is het gemak ook erg bijzonder. Door hele simpele
oefeningen kun je al snel een bepaald gedrag constateren. Door deze oefeningen ook zelf uit te
voeren leer je van jezelf het gedrag ook anders te zien, je ervaart het nu beter i.p.v. dat je het al wist
bijvoorbeeld werd dit nu extra bevestigd. Dat vond ik ook erg mooi aan de cursus. Door zelf te
ervaren weet je wat het kan doen. Alleen heb ik wel wat meer de theorie gemist. We hebben erg
veel literatuur ontvangen maar had dan graag gezien dat de cursus dan iets langer duurde om zo de
theorie ook iets dieper te kunnen bespreken. Maar verder merk ik, als ik kijk naar mijn stage, er al
wel wat aan gehad. Mijn benadering met een klant bijvoorbeeld, het stellen van vragen. Ik denk ook
dat het wel van de stage afhankelijk is in hoeverre het direct merkbaar kan zijn, maar ik merk dat
deze cursus voor mij best snel van meerwaarde is geweest bij mijn stage.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 22
Nawoord Ik heb veel geleerd van de cursus PMT zoals ook al wel beschreven staat in het verslag. Daarnaast wil
ik Patrick Benedictus ook bedanken voor de leuke en leerzame ervaring van de bijeenkomsten. De
verkregen informatie die door Patrick werd verstrekt heeft goed meegeholpen aan mijn leerproces.
Vrije Profileringsruimte HIS | 2015 | Mark Engelkens 23
Bibliografie AMC psychiatrie. (sd). psychomotorische therapie. Opgeroepen op 4 11, 2014, van AMSpsychiatrie:
http://www.amcpsychiatrie-
depressie.nl/behandeling_depressie_behandelvormen_depressie_psychomotorische_therap
ie.htm
Federatie van Vaktherapeutische beroepen, NVPMT. (2008). Profiel van de vaktherapeutische
beroepen. Utrecht: FVB.
Gravenstein, T. F. (2012). Algemeen beeld van de psychomotorische therapie. Opgeroepen op 4 11,
2014, van Ambulante praktijk voor psychomotorische therapie en advisering:
http://www.tfgvoorpmtencoaching.nl/pages/75259/_Wat_is_psychomotorische_therapie_.h
tml
Lievegoed. (2015, mei 26). Psychomotorisch therapeut. Opgeroepen op juni 14, 2015, van
Vacaturebase: http://www.vacaturebase.nl/846714/vacatures/Psychotherapeut-GZ-
psycholoog.htm?utm_source=jooble&utm_medium=cpc&utm_campaign=jooble
PMT Info. (sd). PMT info. Opgeroepen op 11 4, 2014, van Psychomotorische therapie:
http://www.pmtinfosite.nl/index.php
's Heeren Loo. (2015, mei 27). Psychomotorisch therapeut. Opgeroepen op juni 14, 2015, van
Vacaturezorg Nederland: http://vacatureszorggelderland.nl/vacatures-eerstelijnszorg-
thuiszorg-gezondheidszorg/psychomotorisch-
therapeut?utm_source=jooble&utm_medium=cpc&utm_campaign=jooble
Therapiehulp. (2011). PMT: psychische motorische therapie. Opgeroepen op 4 11, 2014, van Therapie
hulp:
http://www.therapiehulp.nl/therapie/psychotherapie/lichaamsgerichte/psychomotorische-
therapie
Therapiehulp. (2011). Psychomotorische therapie. Opgeroepen op juni 7, 2015, van Therapiehulp:
http://www.therapiehulp.nl/therapie/psychotherapie/lichaamsgerichte/psychomotorische-
therapie
UMCG. (2015). Psychomotorische therapie. Opgeroepen op juni 7, 2015, van UMCG:
http://www.umcg.nl/NL/Zorg/Volwassenen/zob2/psychosen/behandelingen/Psychomotoris
cheTherapie/Paginas/default.aspx