InleidingIn 1961 begon de CDR, (Stichting) Centrale Discotheek Rotterdam, met het uitlenen vanlp’s. Bij de opening stonden 1200, hoofdzakelijk klassieke lp’s te wachten, om te wordengeleend. Boeken leen je in de bibliotheek, maar platen? Zouden ze wel komen, deRotterdamse muziekliefhebbers? En ze kwamen.

Eerst in de kleine ruimte in de Witte de Withstraat, later in de Doelen en op deMauritsweg en nu in het prachtige gebouw van de Rotterdamse bibliotheek op deHoogstraat. Eerst lp’s, toen cd’s en muziekdvd’s. Eerst alleen in Rotterdam, later, insamenwerking met de Openbare bibliotheken, kwam de CDR collectie voor heelNederland ter beschikking. In het begin werd de uitleenadministratie met de handgedaan, met kaartjes en stempeltjes, later met de computer.

Automatisering maakte veel mogelijk: zoals een voor iedereen thuis toegankelijkecatalogus met veel informatie en muziekadvies op www.muziekweb.nl.

In de afgelopen 50 jaar werden een aantal beslissingen genomen waarvan we later veelplezier zouden hebben. Zoals het besluit om alle cd’s die in Nederland op de marktkwamen aan te schaffen waardoor er nu een vrijwel complete collectie kan wordengeboden. Of zoals het in eigen beheer ontwikkelen van alle computerprogramma’s,waardoor veel meer mogelijk werd dan met standaard programmatuur en wij nu op eenhedendaagse digitale manier een flinke bijdrage kunnen leveren aan het muzieklevenmet MuziekWeb, met smaakprofielen, met informatie en muziek, gericht opsmaakverbreding. Lees, kijk en luister verder naar 50 jaar disco-avontuur entoekomstbeeld.

OntwikkelingDe Centrale Discotheek kende een lange aanloopfase. Het idee ontstond in 1952 in hethoofd van Rob Maas, oprichter van de CDR en directeur tot 2001. Wat zou het toch mooizijn om mensen, vooral degenen die niet veel te besteden hadden, op een snelle engoedkope manier in aanraking te laten komen met muziek. In 1961 werd het ideaalwerkelijkheid.

Rob Maas ging eerst nog werken bij platenwinkels en bij de Discotheque Nationale deBelgique in Brussel om het vak te leren, maakte plannen en begrotingen, probeerdemensen voor zijn idee te winnen en geld bij elkaar te krijgen. Er kwam eenaanbevelingscomité, met onder meer de componisten Jurriaan Andriessen en HenkBadings en de wethouder kunstzaken Dries van der Vlerk.

Begin 1961 lukte het en kreeg Rob Maas toezeggingen voor leningen van de Stichting TotBevordering Van Volkskracht, de Erasmus Stichting en het havenbedrijf Van Ommeren.Binnen een half jaar was er een bestuur onder leiding van de reder Willem Veder, eenpand in de Witte de Withstraat, werden de eerste lp’s gekocht en werd op 14 oktober deCDR geopend.

Al snel bewees de Discotheek haar bestaansrecht. Het aantal uitleningen en lenersgroeide, maar daarmee namen ook de kosten toe. In 1964 bood de GemeenteRotterdam, in de persoon van wethouder Nancy Zeelenberg, de helpende hand met eenbijdrage van 75 cent per uitlening, plus de belofte dat er ruimte zou worden gereserveerdin een in aanbouw zijnde concertzaal. In 1966 was het zover en verhuist de Discotheeknaar de nieuwe locatie: de Doelen.

Dit is de opname op grammafoonplaat die werd toegezonden aan de genodigden in 1966:

De collectie breidde zich gestaag uit. In 1968 werden pop, wereldmuziek en jazztoegevoegd.

Voor de verhuizing naar De Doelen (1966) stelde de RET een tram ter beschikking, daarwerden luidsprekers op gebonden en onder de tonen van de ‘Water music’ van Händelreed de tram voor in de Witte de Withstaat. Alle genodigden werd gevraagd omsymbolisch mee te verhuizen door een lp mee te nemen van de oude naar de nieuwelocatie in de Doelen.

Om de conditie van de platen op peil te houden, voerde de CDR een naaldcontrole in:elke nieuwe lener moest de kop van zijn platenspeler meenemen om te zien of de naaldde kostbare platen niet beschadigde.

Discobus en vele verhuizingenOm wijken en omliggende plaatsen te bedienen kwam er een enorme Discobus. Behalvenaar een aantal Rotterdamse wijken als IJsselmonde, Hoogvliet, Alexanderpolder ging deroute naar Hoek van Holland, Brielle, Rozenburg en Gouda. Tot in 1990 de collectie in dehoofdvestiging zo groot was geworden dat de leden liever daar naar toe kwamen ommeer keuze te hebben dan de relatief kleine collectie die in de bus kon wordenopgeslagen. De bus ging er uit. De RET, het Rotterdamse trambedrijf, heeft de discobusal die jaren gratis stalling met stroompunt ter beschikking gesteld. Bedankt RET!

Er werd veelvuldig verhuisd. De afdeling klassiek ging eerst naar de kelder in de Doelen,toen naar de Zoutmanstraat, het oude kantoor van de Rotterdamse Kunst Stichting,boven de winkel van Donner op de Lijnbaan. Onze medewerkster Resi had een hondje dieDisco heette en die lag daar bij voorkeur op de toonbank. Wij moesten weg omdat daarMcDonald’s kwam en gingen naar de Keerweer. Daar was een groot kantoor en eenkelder waar leerlingen van bibliotheekscholen konden worden ontvangen. Tot er in deDoelen weer meer ruimte vrijkwam en de klassieke platen weer terug werden gehaald.Het aantal m2 dat wij in de Doelen in gebruik hadden was opgelopen van 70 in 1961 tot1.000 in 1987. Toen ging de Doelen verbouwen en verhuisde alles naar de Mauritsweg.

In 1976 begonnen de eerste gesprekken over het samenvoegen van Discotheek enBibliotheek in Rotterdam. De Gemeente wilde de CDR compleet integreren in deGemeentebibliotheek. Maar de CDR vond dit geen goed idee omdat de landelijkeactiviteiten lastig onder te brengen waren binnen een gemeentelijke instelling. De eigenautomatisering en de zeer gespecialiseerde catalogus, die belangrijke bijdragen aan hetsucces vormden, konden niet op de computers van de bibliotheek worden aangesloten enomdat de kracht van de CDR vooral lag in de kleine, slagvaardige instelling met kortelijnen en een snelle besluitvorming.

In 1997 bood de gemeente de CDR gratis huisvesting aan in de prachtigegemeentebibliotheek en dus werd alles weer verplaatst. De verhuizingen werden door degroei van de collectie steeds omvangrijker en ingewikkelder. Het op volgorde inladen enweer in de bakken en stellingen plaatsten gebeurde steeds door de eigen medewerkersen vrienden. De CDR is voor verhuizing of reorganisatie nooit één dag gesloten geweest!

AutomatiseringAutomatisering heeft enorm bijgedragen aan het succes van de CDR. Het begon al in1963, toen de catalogus met behulp van ponskaarten werd gemaakt. In 1975 werd deeerste computer met lichtpen met streepjescode aangeschaft. Voor de kenners: met 16kgeheugen, waarvan 12k voor het systeem en 4k om te gebruiken. Het werkte met ctos,casette tape operating systeem. Geld om het programmeren uit te besteden was er nieten we besloten om alles zelf te gaan ontwikkelen. In een half jaar tijd werd het uitleen-en catalogussysteem plus een voorraad beheersingsprogramma gemaakt. Daarmee wasde basis gelegd voor een automatisering die steeds volledig in eigen beheer is gehouden.

De programma’s werden verkocht aan Nederlandse en Franse bibliotheken. Met deinkomsten daaruit werd een flinke bijdrage geleverd aan het voortbestaan. Dat was in dieperiode extra mooi omdat de CDR door bezuinigen bij de gemeente 10 jaar lang geensubsidie kreeg. Dat is gelukkig weer helemaal goed gekomen en de verkoop van decomputerprogramma’s werd afgestoten aan een daarin gespecialiseerd bedrijf.

Een wonderlijke wereld, de programma’s werden steeds groter met steeds meermogelijkheden en de computers werden steeds kleiner. Bij de verhuizing naar deMauritsweg werd een gat is het dak gemaakt en werd de computer met een grote kraanin de daarvoor bestemde ruimte getakeld. Een half jaar later kwam er een nieuw veelkleiner model uit dat gewoon via de trap naar zijn plek kon worden gedragen. De groteoude computer werd in stukken afgevoerd. Nu zijn alle 400.000 cd’s gedigitaliseerd en isde muziek samen met catalogi en toelichtingen op computerschermen beschikbaar.Daarvoor is maar liefst 125 terabytes nodig. Binnen de muren van het gebouw van debibliotheek kan alles helemaal beluisterd worden, daarbuiten alleen fragmenten van 30seconden.

Digitaal lenen met de naam Digileen, is een proefproject met medewerking vanauteursrechtbureaus en een aantal platenfirma’s. Hét antwoord op de digitaleontwikkelingen. Je kunt een cd downloaden, een week thuis beluisteren en dan, ploef,doet hij het niet meer. In 2004 een revolutionaire ontwikkeling, maar nu alweerverouderd. Digileen wordt omgebouwd om streaming muziek te kunnen bieden.

De opkomst van internet had grote gevolgen. In 1995 registreerde de CDR dedomeinnaam www.muziekweb.nl. Deze website is nog altijd het digitale hart van deCentrale Discotheek. Naast de catalogi zijn er nu de Muziekwebwijzers met veelinformatie over verschillende onderwerpen, het muziekadvies, de uitgebreide genre-indelingen met toelichtingen en de hoesjes van de cd’s.

Op dit moment werken op de automatiseringsafdeling drie programmeurs en eensysteembeheerder, die alle digitale ontwikkelingen op de voet volgen om zo allewensdromen van de uitleen- en informatieafdeling mogelijk te maken.

PubliciteitEr werd niet afgewacht of de leners wel zouden komen. Er is veel reclame gemaakt. Nietmet grote advertenties in dagbladen, maar op een inventieve manier.

Nu zou dat niet meer mogen en zouden we het ook niet meer willen, maar 25 jaargeleden hadden wij contact met een wildplakker die de stad volplakte met zeer groteaantallen A0 affiches met de tekst TE HUUR 125.000 grammofoonplaten. Er warenmeisjes en jongens op rolschaatsen die folders uitdeelden op de Lijnbaan en bij de eersteversie van het gratis Metropolis popfestival stond er op een strategische plek eenwerkelijk enorm bord van de Centrale Discotheek. In 1984 is de catalogus in de vormvan een krant gedrukt en in 40.000 exemplaren gratis verspreid.

De laatste jaren heeft de CDR een eigen ‘kledinglijn’, tshirtjes, en vesten met de kreet‘geen dag zonder Bach’.

MuziekwebVolgens internetgoeroes zal de cd en zelfs het downloaden op den duur steeds mindergebruikt worden en zal de muziekdistributie in de toekomst voor het grootste deel viastreaming sites zoals Spotify gaan verlopen. MuziekWeb krijgt daardoor een nieuwefunctie.

Het werd oorspronkelijk gemaakt om de catalogus op internet voor iedereen toegankelijkte maken. Daar is in de loop der jaren veel muziekinformatie aan toegevoegd. Het issteeds meer een educatieve, interactieve muziekinformatie-site geworden, gericht opsmaakverbreding. Met MuziekWeb willen wij je helpen om met meer kennis van zakengoede keuzes te maken, beter en meer naar muziek te luisteren. Het is de moeite waardom je naast de gangbare top 100 te verdiepen in de muzikale schatkamers. En dat moetnog heel makkelijk gaan ook.

Voorbeeld: Stel je klikt op muziekstijlen in MuziekWeb, je krijgt dan de keuze uit pop,jazz, klassiek of wereldmuziek. Kies je jazz dan is er een keuze mogelijk uit 6hoofdgroepen en daar binnen uit 26 onderverdelingen. Klik je vervolgens op swing, dankrijg je een beschrijving van het genre swing en een keuzelijst met 33 artiesten uit diegroep, die je op populariteit of op alfabet kan sorteren en een lijst met afbeeldingen vancd-hoesjes. Als je dan Chet Baker kiest dan komt een lijst uit met 262 cd’s, 12 dvd’s en58 lp’s. Als je tenslotte de cd ‘Chet Baker in Paris’ kiest dan verschijnt er een lijst met 36nummers, waarvan je allemaal 30 seconden kunt beluisteren. En als je ze compleet wilthoren kan dat ook in de discotheek in de bibliotheek op de Hoogstraat, waar je dan ooknog de cd kunt lenen.

Alle informatie op MuziekWeb wordt door specialisten op onze informatieafdelinggemaakt. Bij de belangrijkste cd’s, artiesten en componisten worden toelichtingengeschreven. Daar wordt ook de gratis nieuwsbrief gemaakt waar je je op kuntabonneren.Naast de toelichtingen maakt de redactie ook folders en boekjes, tijdlijnen enmuziekwebwijzers, die, zoals jij nu ook doet, digitaal zijn te lezen. Van Afrikaanse muziektot opera, alles met het doel de muzieksmaak van de luisteraar te verbreden.

SamenwerkingBibliotheken hadden in de 70tiger jaren behoefte aan titelbeschrijvingen voor hungeautomatiseerde catalogi. Die kon de CDR wel leveren. Dat was het begin van eenafdeling landelijke dienstverlening aan bibliotheken.

In het pakket kwam naast levering van aanschafinformatie en titels ook de mogelijkheidvoor bibliotheekleden om lp’s en cd’s die in de lokale collectie niet aanwezig waren, telenen uit de Rotterdamse collectie. ‘Leendirect’ werkt zeer eenvoudig: thuis aanvragen opMuziekWeb en binnen enkele dagen de cd’s ophalen bij de eigen bibliotheek. Eenwelkome bijdrage aan de muziekuitleen in Nederland.

Ook met andere, gelijk gerichte organisaties werkt de CDR samen. De Vlaamsebibliotheken gebruiken onze titelbeschrijvingen voor de Vlaamse catalogus en debranchorganisatie van de Vlaamse bibliotheken neemt deel in het Digileenproject.

Radio4 heeft een uitzendcomputer die voor het grootste deel door de CDR is gevuld metmuziek, titels en informatie. Op de site van het RPhO staan muziekvoorbeelden vanuitonze muziekdatabase van de werken die worden uitgevoerd. Radio Rijnmond maakt opzaterdag uitzendingen vanuit de CDR, wij hebben muziek, info en titels geleverd aan deEdison Stichting en er zijn plannen voor samenwerking met Beeld en Geluid in Hilversum.

ToekomstDe uitleenafdeling in de bibliotheek op de Hoogstraat in Rotterdam zal dit jaar wordenverbouwd. De nieuwste cd’s die in de bakken staan gaan naar het magazijn, waar toch alhet grootste deel van de collectie is opgeslagen. Daarvoor in de plaats zijn altouchscreens geplaatst waar je de nieuwe cd’s kunt vinden en beluisteren. Voor het lenenwordt een nieuw systeem gemaakt. Je zoekt de cd’s op in de catalogus en plaatst ze ineen denkbeeldig winkelmandje. De medewerkers halen de cd’s uit de rekken en leggendie bij de afhaalbalie voor je klaar.In de vrijgekomen ruimte komen zithoeken met computers met MuziekWeb. Je kunt eralle 400.000 cd’s beluisteren en tegelijk de muziekinformatie en adviezen bekijken.

Naast cd’s lenen of kopen, wint de legale digitale muziekdistributie b.v. met Spotify,steeds meer terrein. Daarbij zal onze onafhankelijke, deskundige informatie steedsbelangrijker worden en ook thuis zal je vast meer gebruik van MuziekWeb gaan makenom je keuze te bepalen.

Er is veel veranderd sinds 1961, maar de CDR is nog springlevend en gaat met veelenthousiasme een nieuwe, digitale, toekomst tegemoet.

Wil je meer weten, heb je vragen? Mail naar info@cdr.nl.