INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de...

30
1 INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit zichzelf, en soms door toedoen van mensen en tradities. Er is een onuitputtelijke 'stone lore' in de wereld. Hier nog weer 25 verhalen over bijzondere stenen en hun functies. Nijmegen 2013

Transcript of INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de...

Page 1: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

1

INLEIDING een stapel stenen

Stenen doen rare dingen. Uit zichzelf, en soms door toedoen van mensen en tradities.

Er is een onuitputtelijke 'stone lore' in de wereld. Hier nog weer 25 verhalen over bijzondere stenen en hun functies.

Nijmegen 2013

Page 2: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

2

INHOUD 1. De groeiende stenen van Contesti 2. Tranen van de maan 3. Teaching Stones 4. Mani stones 5. Zingende stenen 6. Helende stenen 7. Gonzaga's beschilderde stenen 8. Hairy 9. Scholar's Rocks 10. De stenen van Lafcadio 11. Een steen voor regen 12. Ringing Rocks 13. Donderstenen 14. Rai Stones 15. Bezielde stenen 16. Knikkers van reuzen 17. Wandelende stenen 18. Opgesloten 19. Precair evenwicht 20. Het regent stenen 21. Verstening 22. Holey Stones 23. Vallende sterren 24. Rotsgeesten 25. De ziel van stenen

Page 3: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

3

1. DE GROEIENDE STENEN VAN COSTESTI Stenen leven. Dat is het geloof van veel culturen. Ze leven alleen zo langzaam dat we er weinig van merken, maar dat zegt op zich niets. Ons leven is verhoudingsgewijs zo voorbij, en geologische processen strekken zich uit over miljoenen jaren. In Roemenië groeien sommige stenen. Die heten 'trovants' en ze liggen in een plaatsje dat Costesti heet. De Trovants zijn zandsteen concreties:

aan elkaar geklit tot een soort cement. Men neemt aan dat ze door een aardbevingen van 6 miljoen jaar geleden zijn gevormd. Maar wat ze zo bijzonder maakt is dat ze meetbaar groeien als ze in contact komen met water. Na een hevige regenbui krijgen de Trovants er hier en daar een 'blaar' van een millimetertje of 8 bij, waardoor de stenen de vreemdste vormen kunnen aannemen, als wildgegroeide aardappels of kabouters met extreme obesitas. Sommige stenen zijn meer dan 10 meter groot geworden. Er wordt beweerd dat er ook sprake is van nieuwe 'kleintjes' , en dan wordt al gauw gedacht dat de stenen leven, omdat ze zich 'voortplanten'. Hoe groot of klein ze ook zijn, hun eigenschappen en vorm zijn vergelijkbaar, maar dat is natuurlijk met alle stenen van eenzelfde soort het geval. Het is onmogelijk om via internet goeie geologische informatie over de stenen te krijgen, dus veel betrouwbaars is er niet over te melden, behalve misschien in het Roemeens, maar tja...

Zo vind ik twijfelachtige informatie over de 'jaarringen' van de stenen, en dat sommigen geworteld lijken, terwijl anderen zich verplaatsen op eigen kracht.... Hoewel de eigenschappen van de stenen al lang bekend zijn, heeft de lokale bevolking ze toch veel gebruikt als bouwmateriaal en voor grafstenen. Dus, logisch doorgedacht, zouden er in Roemenie hele vreemd gevormde grafstenen moeten zijn die alsmaar dikker worden.

In 2006 is er in Costesti een museum geopend voor de meest opvallende stenen, het 'Museul Trovantilor' . Binnen en buiten het museum liggen de stenen in alle formaten. Het museum en de stenen staat op de World Heritage list van de UNESCO Of de stenen binnen de muren van het museum regelmatig gebadderd worden om ze te laten groeien weet ik niet.

Page 4: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

4

2. TRANEN VAN DE MAAN

Mooie titel, niet van mij maar van de schrijver van een artikel over tektieten dat ik op internet tegenkwam. Tranen van de Maan, ontleend aan de Sanskriet naam voor tektieten: Agni Mani, ook wel vertaald met 'vuur parels'. 2.000 jaar geleden werd er in de annalen van de Chinese Tang dynastie melding gemaakt van tektieten als 'Inktsteen van de Dondergod' en in India luisterden ze naar een lange naam die 'de heilige edelsteen van Krishna' betekent. Genoeg inspiratie voor legendes, lijkt het. Het vinden van een tektiet brengt geluk volgens de Aborigins van centraal Australië, en ze worden voor healing gebruikt. Anderen denken dat ze juist ziekten

veroorzaken en zullen ze voor geen goud oprapen. Een kleine speurtocht op internet onthult dat tektieten worden aangeprezen als een middel om telepathie te bevorderen en chakra's te openen. Wie er altijd een bij zich draagt kan verzekerd zijn van het bijzondere effect. Nog effectiever is Moldaviet, een groenige en vaak heel mooie variant, die het hebben van lucide dromen zou bevorderen en iemands spirituele evolutie merkbaar zou bespoedigen. Nou ja. Maar wat is een tektiet eigenlijk? Het woord komt uit het Grieks en betekent 'gesmolten'. En dat is precies wat het is: gesmolten steen, maar dan niet van vulkanische oorsprong, maar afkomstig van een meteoor die met de aarde in botsing is gekomen. Denkt men. Want, niet ongebruikelijk in de wetenschap, deskundigen bestrijden elkaars theorieën. Een aantal deskundigen is er van overtuigd dat tektieten van de Maan komen; materiaal dat buiten de aantrekkingskracht van de Maan is geraakt door een van de veelvuldige meteoorinslagen. Voor beide theorieën zijn aanwijzingen, maar ook veel wat er tegen pleit. Moldaviet wordt eigenlijk maar in één gebied gevonden, in Beieren en Tsjechoslowakije. De eerste moldaviet werd ontdekt in de Moldau, vandaar de naam.

De datering van het Moldaviet dat in de wijde omtrek wordt gevonden komt overeen met een reusachtige meteoorinslag die in de 'Nördlinger Ries' zo'n 15 miljoen jaar geleden heeft plaatsgevonden. Materiaal spatte alle kanten op. Moldaviet is een gewilde steen die behalve de er aan toegeschreven magische kwaliteiten ook erg mooi van kleur is en heel geschikt voor sieraden, ornamenten en gereedschappen. Anders dan andere gesteenten hebben tektieten en moldavieten geen kristalstructuur maar is het een vorm van glas, net als obsidiaan ◄, dat wèl van vulkanische oorsprong is. Tektieten moeten niet verward worden

met meteorieten, die vooral uit ijzer bestaan. Een meteoriet is dat wat er overblijft wanneer een meteoor de dampkring binnendringt, gedeeltelijk verbrand, maar toch materiaal genoeg overhoudt om in te slaan. Brokstukken van zo'n hemelreiziger vinden we dan verspreid over een kleiner of groter oppervlak. Die brokstukken kunnen uiteraard enorm verschillen van formaat. De grootste meteorietsteen die ooit is gevonden is de Willamette meteoriet ► die in 1902 in Oregon werd gevonden en 15 ton weegt; puur ijzer.

Tektieten zijn geen meteorieten. Het zijn producten van de inslag van een meteoriet, gesmolten gesteente dat door de impact en de hitte gevormd wordt en waarvan het smeltings- en stollingsproces zo verloopt dat er glasachtige stenen in grillige vormen ontstaan. Veel tektieten worden in de zee geboren, want de kans dat meteorieten in zee terecht komen is groter dan op het land. Maar zulke tektieten zullen meestal niet meer boven water komen.

Die tektieten zijn in hun natuurlijk element, want tranen van de Maan zijn het gelukkigst in het water.

Page 5: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

5

3. TEACHING STONES Geheime overleveringen en inwijdingen zijn deel van alle culturen op aarde. Alleen van de één weten we meer dan van de ander. Toen ik het boek 'Teaching Stones' vond ontdekte ik

een wereld waar ik voordien nooit van had gehoord. De 'Lost Tribe' is een groep Aboriginals uit het Murchinson gebied in West Australië. Waarschijnlijk kwamen de oorspronkelijke bewoners van Australië 60.000 jaar geleden uit Zuid Oost Azië, toen de zeespiegel van dat deel van de Indische Oceaan (Coral Sea) nog zo laag was dat men de oversteek kon maken. Hoewel de meesten Aboriginals langzaam maar zeker hun eigen cultuur kwijt raken aan het moderne leven, heeft deze stam zich weten te handhaven met z'n eigen gebruiken en overleveringen. De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven taal. Ze tekenden in het zand, krasten hun visuele boodschappen op de rotsen in de woestijn, of op platte stenen. Dat deden ze met gereedschap gemaakt van botten van de emu, die verhard werden in het vuur en gladgemaakt met haaienhuid. De 'Teaching Stones', stenen met een voorstelling, vertellen een verhaal. Ze zijn een focus voor leringen en legenden, en geven door aan de jongere generaties wat de ouderen geleerd hebben. Sommige stenen zijn dan ook al heel oud. De voorstellingen hebben te maken met voorouders, met medicinale praktijken, met de dieren en met het land waarmee het leven van de bewoners zo verweven is.

Het begrip 'Droomtijd' waarover we tegenwoordig zo vaak horen, is voor ons gecompliceerd. Volgens de overlevering begon het Dromen in de oertijd, toen de aarde nog jong was, bevolkt werd door de voorouders en geschapen werd door hun daden en mythische gebruiken. De Droomtijd is eeuwig: er is een begin maar geen eind. De voorouders leven voort als beschermgeesten en zijn deel van de rotsen, de bomen, de dieren en de mensen. Het land van de bezielende voorouders is daarom het eigen land, maar daarbuiten is alles vreemd en soms vijandig. De overleveringen kunnen van stam tot stam verschillend zijn. Op deze ▲ steen is de Aardmoeder afgebeeld. Niet alleen de aarde is vrouwelijk, ook de zon en de maan, de vegetatie, vuur, dieren en het water , en zelfs de sterren zijn vrouwelijk. De kosmos wordt gezien als een reusachtige baarmoeder. De regenboogslang ► wordt geassocieerd met water. De legenden zeggen dat de paden waarlangs de regenboogslang zich in de Droomtijd bewoog nu rivieren, meren en

waterputten zijn geworden. De regenboog aan de hemel is de slang die van waterplaats naar waterplaats reist. De op deze steen ◄ afgebeelde figuren zijn de geesten die zorg dragen voor belangrijke stenen en houten objecten. De ronde markering aan de rechter kant geeft de plek aan waar die objecten zijn verborgen. Voor ons onbegrijpelijk, maar voor insiders helemaal duidelijk. Hoewel de stenen er eenvoudig uitzien, is iedere lijn van belang, en zit er veel meer in dan zo oppervlakkig het geval lijkt te zijn. De vis ▼ is de spirit van alle vissen die zo belangrijk zijn voor de stam. Deze vissengeest wordt geacht te verschijnen op de met

spiralen gemarkeerde plekken als het regenseizoen aanbreekt. De vis is onbereikbaar voor de stam, behalve voor de stamhoofden die in de geestenwereld kunnen reizen. De Aboriginals geloven dat ieder mens drie of vier geesten in zich heeft: de ziel, Yowee, de Dowee of droom spirit, de Mullowil of schaduw spirit en soms een Yunbeai, een geest van een dier. Van de drie eerste geesten gaat er een naar de geestenwereld, waar hij leeft met de

voorouders en de hemel-spirits. Een ander gaat naar het centrum van 'Dreaming' en wacht daar de wedergeboorte af. De derde wordt een geest die in het dagelijks leven veel narigheid kan veroorzaken.

Deze steen ◄ is een begrafenissteen. Hij moet gelezen worden als een kaart: de figuren wijzen met hun korte arm naar de plaats van het graf, en met hun lange arm naar de richting waarin de Yowie, de ziel, is vertrokken. De rechtopstaande steen ► is ook een kaart, maar met de plaatsen waar de honingmier zich bevindt. De Aboriginals cultiveren een mierensoort waarvan de werkers honing verzamelen en die opslaan in mieren die als container dienen en die zo enorm opzwellen dat ze geplukt en leeggezogen kunnen

worden als rijpe druiven. Vaak worden de mieren ook in z'n geheel gegeten.

Page 6: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

6

4. MANI STONES

'Mani stones' zijn stenen van alle soorten en maten waarop de beroemde Sanskrit mantra Om Mani Padme Hum is gegraveerd. De herkomst van de mantra staat niet vast, maar hij wordt geassocieerd met de Bodhisattwa Avalokiteshvara, of in het Tibetaans 'Chenrezig'. Wanneer de mantra voor het eerst zo'n belangrijke rol kreeg is ook niet meer precies na te gaan, maar de vroegste beschrijving dateert uit de 10de eeuw. Tegen de tijd dat het Mongoolse rijk opkwam, in de 13de eeuw, was het gebruik van de mantra al algemeen, en Europese reizigers schreven erover. Men hoeft in Tibet niet lang te zoeken naar de mani stones, want stapels van de stenen liggen overal: bij

kloosters, op kruispunten, bij dorpen en op de bergen. Soms worden de hopen manistenen met de horens van Yaks bekroond. De mantra stenen worden soms afgewisseld met stenen waar goden en sutra-teksten op gegraveerd zijn. De stenen hebben dezelfde achtergrond als gebedsvlaggen en molens: het gebed stijgt in veelvoud op. De tekens hebben traditioneel een vaste kleur: wit, groen, geel, blauw, rood en zwart. Maar soms worden ze zonder kleur gegraveerd, zoals op de foto hierboven. Manistones kunnen heel oud zijn. De hopen zijn voor de wijdverspreide bevolking een plek om te bidden. De stenen worden gegraveerd door boeren en herders, alleen in de winter. De grootste hoop is in Qinghai Yushu, ▲ die bestaat uit miljoenen stenen waarvan vele historisch heel waardevol zijn, omdat ze veel meer bevatten dan mantra's, zoals kalenders, Boeddha kunst en wettelijke voorschriften..

Page 7: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

7

5. ZINGENDE STENEN Er zijn hier en daar op de wereld natuurlijke stenen die geluid maken. Daar heb ik ergens anders al eens over geschreven. Zulke stenen kun je met een hamer aantikken en dan komt er een mooi geluid uit. Iedere steen heeft zijn eigen vibratie, en geen enkele is gelijk een andere. Maar niet al die stenen klinken. Hoe dat komt kun je nooit onderzoeken zonder ze kapot te maken, en dan is de klank ook weg. Maar hiernaast is een foto van een theater voorstelling waarbij o.a. stenen worden gebruikt die aan snaren hangen. 100 stenen van heel verschillende herkomst. Stenen en snaren worden bespeeld, en dat geeft een heel bijzonder geluid. Op een geluidsfragment is te horen hoe het klinkt.

http://www.oddmusic.com/clips/singstones.mp3 http://www.klangsteine.com/de/index.htm Prof Klaus Fessman, musicoloog en pianist liep al een paar jaar met het idee om van stenen instrumenten te maken. Hij experimenteerde met vormen en verschillende stenen, en ontwierp tenslotte iets dat hij met een natte vinger aan het klinken kon krijgen. Maar tevreden was hij niet, want tot nu toe had hij nooit de ideale stenen gevonden. Tot hij een bezoek bracht aan Auroville, de door Sri Aurobinda gestichte stad in India, waar hij kennis maakte met de Oostenrijker Aurelio, die hem op het spoor bracht van een soort steen die ideaal was voor instrumentaal gebruik. Op de site hierboven (Duits) zijn verschillende composities te horen.

Stenen als instrument worden universeel gebruikt. Stenen bellen, fluiten, gongs, en lithofoons -xylofoons maar dan van steen, worden in de meeste culturen gebruikt. Keramische fluitjes zijn nog altijd geliefd. In Luxemburg wordt jaarlijks een vogeltjesmarkt gehouden waar kunstenaars hun mooiste en origineelste keramische fluitjes verkopen - in de vorm van een vogel. Zelfs keramische violen zijn klankvolle instrumenten. ◄hier een Chinees instrument met stenen platen die precies de goede tonen voortbrengen. Hier ► stenen palen waartegen geslagen wordt in Ethiopië bij

een klooster, gebruikt als gong voor het eten.

Op West Sumatra, in

Nagari Talang Anau heeft

men de talempong batu, stenen waarop muziek wordt gemaakt bij bepaalde ceremonieën. Volgens de legende kan men de stenen horen telkens als er een ramp staat te gebeuren: dan fluisteren ze tegen elkaar. Aan de stenen worden spirituele krachten toegeschreven. Op internet zijn massa's voorbeelden te vinden van instrumentaal gebruik van stenen.

Page 8: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

8

6. HELENDE STENEN

Engeland, Schotland en Ierland staan vol steencirkels, sommigen prominent aanwezig, zoals Stonehenge, anderen ver buiten de toeristische routes, verborgen in het landschap. Sommige zijn groot en imposant, andere kleiner en onopvallender. "We weten niet precies wanneer de stenen zijn opgericht", schrijft Don Robins in 'Circles of Silence' , "en we weten evenmin waarom. Altijd blijven we zitten met een hinderlijk gevoel dat er, ondanks al het onderzoek, een aspect aan de stenen zit dat ons ontgaat, en waardoor we nooit de puzzelstukken op z'n plaats schijnen te kunnen krijgen." Een paar dingen weten we wel: veel steencirkels zijn gebouwd op krachtplaatsen, en dat heeft weer te maken met

ondergrondse bronnen, want water is een element dat de werking van zulke krachtplaatsen versterkt. Sommige cirkels lijken astronomische observatoria te zijn, zo gebouwd dat men de stand van zon en maan kon meten. Ook zijn er aanwijzingen dat cirkels dromen kunnen versterken. Het graniet van de stenen bevat veel kwarts, en dat resoneert geluid en andere trillingen. Het is dan ook heel waarschijnlijk dat de psychische energie die de stenen genereren gebruikt werd voor zowel divinatie als healing. Archeologisch bewijs voor zulke veronderstellingen is er niet, maar er zijn genoeg oude overleveringen en legenden die die gedachte ondersteunen. Vanaf 1970 is er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar die 'droomkwaliteit' van steencirkels. Project 'Dragon Dreams' bouwde voort op de 'tempelslaap' - het slapen en dromen in tempels en heiligdommen zoals dat al duizenden jaren geleden in Mesopotamië, Egypte, Griekenland en China plaatsvond. Vrijwilligers werden te slapen gelegd in steencirkels, waarbij hun REM (Rapid Eye Movements) slaap - de droomslaap - werd geanalyseerd met elektronische apparatuur. Direct bij het wakker worden vertelde de dromer zijn droom die op een voice recorder werd vastgelegd. Hoewel het moeilijk bleek om conclusies te trekken uit de vele gegevens, waren er mensen die gedetailleerd droomden van wat zich ooit daar ter plekke had afgespeeld. Hebben krachtplaatsen een geheugen? Het lijkt erop.

Tom Lethbridge (1901-1971) was een begaafd pendelaar. In 1964 was hij aan het wichelen bij 'the Merry Maidens', een steencirkel in Cornwall. Hij merkte dat als hij de pendel in een hand hield en de andere op een van de stenen liet rusten, er een tintelende sensatie door zijn hand ging, alsof hij een milde elektrische schok kreeg. De pendel schoot uit en draaide bijna horizontaal met de grond. Intussen leek het alsof de stenen zelf in beweging kwamen. Lethbridge's vrouw had een visioen alsof ze rond de stenen danste, en ze bedacht dat dat waarschijnlijk de oorspronkelijke manier was geweest om de stenen 'op te laden'.

Vroegere gemeenschappen hebben de steencirkels misschien gebruikt voor genezing, een langer leven en om vruchtbaarheid te garanderen. Een 12de eeuwse bard, Layamon, schreef in een van zijn balladen over Stonehenge : "The stenen zijn geweldig en ze hebben een magische kracht. Zieken komen er genezing halen en ze wassen de steen en baden in het water hun ziekten weg." Een geestelijke uit de 18de eeuw, Reverend J.Brome, schreef er dit over: "Als de stenen worden gewreven of afgeschraapt, en water wordt op de schraapsels gegooid, dan zeggen velen dat dat oude en nieuwe wonden geneest." Misschien bevatten de schraapsels van steen en aangroeisels van mossen een natuurlijk antibioticum? In de Middeleeuwen deden de kerkelijke autoriteiten hun best om de steencirkels te vernietigen. Rituele aanvallen werden om de zoveel tijd met bijlen door plaatselijke boeren uitgevoerd, als een 'vernietiging van de duivel' . In de 18de eeuw was er een boer met de bijnaam 'stonekiller' die bij de cirkel van Avebury wekelijkse ceremonies hield die beschreven werden als een barbaars afslachten met hamers en bijlen en vuur, waarbij de deelnemers leken op een "groep duivels die bezig waren de ziel van een zondaar te roosteren." Avebury, en de meeste andere steencirkels, staan er nog steeds.... .

Page 9: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

9

7.

ANDRE MUNIZ GONZAGA'S

beschilderde stenen

De Braziliaanse artist Andre Muniz Gonzaga is een

straat artist die bekendheid heeft gekregen door zijn

schilderingen op onregelmatige oppervlakken,

waaronder rotsen. Zijn gezichten schildert hij net

naar het uitkomt, in de stad en publieke plaatsen.

Gonzales maakt ook gewone schilderijen , maar hij

heeft het meest naam gekregen door zijn originele

portretten op ruwe en poreuze stenen

achtergronden, waardoor de gezichten een heel

eigen karakter krijgen. De vormen en kleuren van

zijn gezichten worden bepaald door de achtergrond die al aanwezig is. Hij maakt zijn stadsversieringen in arme

wijken.

Page 10: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

10

8. HAIRY

In China gebeuren vreemde dingen. Misschien hebben we het wel ergens gelezen: in 2007 is er een steen gevonden. Nou is dat op zich niet ongewoon, natuurlijk. Maar deze steen moet hebben gedroomd dat hij een dier was. Of misschien wel een mens. De 30 cm lange, gladde muisgrijze steen heeft 15 cm lange haren, en ze schijnen, onder de juiste condities, te groeien. Het haar is grover dan menselijke haren en tussen steen en haar zit een dun laagje 'huid' . Hij werd gevonden ergens op een strand in China en bevindt zich na een oponthoud

in Chengdu nu in een vitrine in een gebouw in Beijing. De waarde van de steen is ruim een miljoen dollar. Hairy is niet enig in z'n soort; er zijn nog twee andere exemplaren, beide in een museum in Taiwan. Of die haren misschien een andere kleur hebben is onbekend. Natuurlijk lijkt het een grap, maar de grens tussen levende en dode materie is niet te trekken. Wie weet kwamen harige stenen vroeger wel vaker voor. In principe niet gekker dan vleesetende planten of de vele vormen van leven die kenmerken hebben van zowel planten als dieren. Wonderlijk genoeg ben ik enige tijd geleden een harige zandkorrel tegengekomen. Die had ik gefotografeerd, maar ik kan de foto niet meer terugvinden. Zelfs het land waar het zand vandaan kwam is me ontschoten. Ook de zandkorrel zelf is onvindbaar, wat geen wonder mag heten. Helaas.

9. SCHOLAR'S ROCKS We kennen allemaal de Bonsai, het Japanse kunstmatig klein gehouden boompje dat tegenwoordig ook al voor een paar tientjes in tuincentra te koop is. De natuur in huis, liefst een beetje exotisch. Maar het kan ook anders. De Chinezen zijn van oudsher liefhebbers van bizar gevormde natuurlijke stenen. Uit die liefde ontstonden in de Ming Dynastie (14 tot 17de eeuw A.D.) de z.g. ' Scholar's Rocks' : stenen die in een gestileerde tuin werden geplaatst, of een kleiner formaat dat net als de Japanse Bonzai op een plateau werden gezet, speciaal voor dat doel gemaakt van een mooie houtsoort. Zulke stenen, 'Gongshi' in het Chinees, werden gekozen om hun structuur, vorm en kleur, en waren een voorwerp van schoonheid en spiritualiteit. Men zag ze als een stuk bezielde natuur, vandaar dat ze ook wel ' Spirit Stones' genoemd worden.

Vaak werden ze gebruikt als focus voor meditatie, en hun ouderdom en verweerde uiterlijk inspireerde dichters, schilders en filosofen. Veel Gongshi hebben een grillige vorm en weer en wind hebben hen voorzien van holtes en gaten die een bepaald ritme geven aan hun visuele schoonheid. Al die eigenschappen symboliseren verschillende lagen in de contemplatie van de natuur in en buiten de mens. Tegenwoordig zijn ze vooral nog een kostbaar verzamelobject. Op internet is er veel over te vinden.

Page 11: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

11

10. DE STENEN VAN LAFCADIO

Lafcadio Hearn is een van mijn favoriete schrijvers. De meeste mensen zullen nooit van hem gehoord hebben, maar dat ligt vooral aan het feit dat hij al jaren dood is. Om precies te zijn, al ruim een eeuw. Hearn werd geboren in 1850, als zoon van een Ierse vader en een Griekse moeder. In de loop van zijn journalistieke carrière kwam hij in 1891 voor een opdracht in het keizerlijk Japan terecht, en dat land kroop in zijn botten. Hearn maakte zich de taal eigen en de cultuur, wat voor een Westerling niet meegevallen zal zijn. In de jaren die hem nog restten tot zijn overlijden in 1904 doceerde hij aan de universiteit van Tokyo, en schreef hij een serie prachtige boeken over het leven in Japan, de geesten, de legenden en alles wat zijn gevoelige natuur trof. De meeste van zijn boeken zijn herdrukt maar ook op Project Gutenberg te vinden en gratis te downloaden : www.gutenberg.org .

Hearn was een taal- en sfeerkunstenaar. Ik ga hem nu vertaald citeren, want zelf kan ik het niet beter vertellen. "Om de schoonheid van de Japanse tuin te bevatten is het nodig om te begrijpen - of althans te proberen te begrijpen - wat de schoonheid van stenen voor de Japanner betekent. Niet de stenen die door mensen uit groeven worden gewonnen, maar stenen die alleen door de natuur hun vorm gekregen hebben. Tot je met je hele wezen kunt voelen dat stenen karakter hebben, klank en gevoelswaarde, zal de artistieke betekenis van de Japanse tuin niet aan je geopenbaard worden. In de vreemdeling echter, ook al is hij gevoelig voor esthetiek, zal dat gevoel door studie moeten worden gecultiveerd. De Japanner is het aangeboren; de ziel van het ras begrijpt de Natuur oneindig veel beter dan wij dat doen, tenminste wat betreft de zichtbare vormen. Het werkelijke gevoel voor de schoonheid van stenen kan alleen bereikt worden door bekendheid met het Japanse gebruik en de keuze ervan. Je kunt niet over straat lopen zonder met de esthetiek van stenen geconfronteerd te worden. Als je tempels nadert die langs de weg staan, of heilige bomen, parken of begraafplaatsen, overal zul je grote, onregelmatige platte onbewerkte stenen vinden - vaak uit rivierbeddingen, gepolijst door het water en met karakters beschreven. Die stenen staan daar als offergaven, als herinneringsmonumenten, als grafstenen en ze zijn veel kostbaarder dan de stenen die met de beeltenissen van goden zijn versierd. Bij bijna elke grote hoeve, elke schrijn zul je grote onregelmatige brokken graniet of een andere harde steensoort

aantreffen, geërodeerd door de regens en omgevormd tot waterbekkens door een ronde holte te maken in de top. Dat is de gewone manier om stenen te gebruiken, ook in de armste dorpen, en als je enig natuurlijk artistiek temperament hebt, dan kan het niet anders of je ontdekt vroeg of laat hoeveel mooier deze stenen zijn dan de vormen die een steenhouwer maakt. Het is zelfs mogelijk dat je zo gewend raakt aan de inscripties op stenen, vooral als je veel door het land hebt gereisd, dat je er onwillekeurig bij elke steen naar

gaat zoeken, ook als die inscripties er onmogelijk kunnen zijn, alsof de karakters deel uitmaken, als een natuurwet, van een rotsformatie. Op den duur zullen stenen een zekere persoonlijkheid voor je aannemen, een individualiteit die een stemming suggereert, een gevoel, zoals dat bij de Japanners het geval is. Japan is een land van suggestieve vormen in steen, zoals bij vulkanische landschappen en zulke vormen hebben zich in de verbeelding van het ras gevestigd in een tijd lang vóór de datum van die archaïsche tekst die ons vertelt over demonen in Izumo "die rotsen maakten, en de wortels van bomen, en het schuim op de groene wateren." In elke provincie zijn stenen waarvan men zegt dat ze heilig zijn of onheilig, of miraculeuze krachten bezitten, of rijkdom kunnen schenken, en er zijn stenen waarvan men volhoudt dat ze zich hebben gebogen voor de monnik Daita toen hij hen de woorden van de Boeddha predikte...".

Page 12: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

12

11. EEN STEEN VOOR REGEN

We zouden allemaal wel eens de macht willen hebben over het weer: droog als het blijft gieten en nat als de hitte het gras verdroogt. Sommige mensen beweren dat ze wolken kunnen maken, ook in onze Westerse cultuur. Dat doen ze dan blijkbaar nooit als ik het zou willen. Maar het is niet zo gek als het lijkt, en ook de wetenschap heeft zich al vaak beziggehouden met technieken als 'cloud seeding'. Blijkbaar is dat toch niet altijd effectief. In tropische culturen kan de droogte dramatische vormen aannemen. En natuurlijk zijn er dan sjamanen die proberen die wolken aan de hemel te

roepen. De praktijk van het regenmaken is oeroud, en niet iets om je schouders over op te halen.

Mohammed Ibn Zakariya al Razi, een Perzische arts en alchemist, schrijft in de 9de eeuw AD in zijn boek Kitab al Khawas over het gebruik van stenen in het regenmaken. Ik citeer: "Er is een vallei tussen Khurlukh en Bajnak in Turkestan. Als herders met hun vee daardoorheen trekken worden de hoeven van de geiten in wol gewikkeld zodat ze de stenen niet verbrijzelen, want dan zouden de wolken samenpakken en een hevige stortbui zou het gevolg zijn. Mensen kunnen met deze stenen regen brengen wanneer ze maar willen. Dan gaan ze naar een rivier met een steen uit deze vallei, en ze bewegen die steen in het rond, zodat er regen komt. De stenen zijn roodachtig zwart." Recenter is het regenmaken van de Madi en Lugbara stammen uit Oost Afrika die een gebied bewonen in Uganda, Soedan en het oosten van

Kongo. Deze regenstenen zijn in de 20er jaren in het bezit gekomen van het echtpaar Seligman dat in dat gebied antropologisch veldwerk deed. "Deze stenen werden door de Lugbara gebruikt voor het maken van regen in een z.g. 'Stroomritueel': een aantal regenstenen werd bewaard in een verzegelde kalabas, en als er behoefte aan regen was, werd de kalabas opengebroken in een stroom en daar een nacht gelaten.. De Shaman hield de stenen bij zijn oor en riep de regen. Na afloop van het

ritueel werden de stenen dan opnieuw in een nieuwe kalabas verzegeld." Bij de Madi van Uganda was regenmaken een belangrijk ritueel en in hun stamgebied waren ooit 45 centra voor regenmakers Het ritueel gebeurde met regenstenen zoals op de foto's. ▲ De konische stenen zijn mannelijk, de ronde vrouwelijk. Regenstenen werden 'ontdekt', want volgens de Madi kwamen ze uit de lucht vallen tijdens regen en onweer. Regenstenen werden in kleipotten bewaard waar ze niet bekeken mochten worden door iemand anders dan het stamhoofd of de regenmaker, op straffe van impotentie. De ceremonie van het regen maken ging aldus: De stenen werden ingesmeerd met vet of olie. Offers werden gebracht aan de god Rabanga en aan de spirits van vorige stamhoofden. Een ritueel offermaal werd naar de rituele hut gebracht waar de stenen werden bewaard, en gegeten door de regenmaker en de twee belangrijkste vrouwen van het stamhoofd die het maal ook bereid hadden. Zij waren de enigen die bij het ritueel aanwezig mochten zijn. De regenstenen werden dan in een kleipot geplaatst waar een laagje water inzat, niet teveel en niet te weinig. De regenmaker en de vrouwen kwamen de hut niet uit en aten verder niets gedurende die dag. De regen zou dan moeten vallen. Gebeurde dat niet, dan werd het ritueel nog eens versterkt door een schaap te offeren en te eten. Kwam er teveel regen, dan legde de regenmaker een stok, ingesmeerd met rode oker op het dak van de hut waar de regenstenen werden bewaard.. Tegenwoordig gebeurt het regenmaken nog steeds, maar op een iets meer toeristische wijze....▲

Page 13: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

13

12. RINGING ROCKS In Pennsylvania is een natuurwonder dat we hier ook wel zouden willen hebben. Het heet 'Ringing Rocks Park', en het ligt in Bucks County, voor 't geval u het wilt bezoeken. Midden in een rijkbegroeid natuurgebied ligt een veld met grote stenen, op en over elkaar. Die stenen maken, voor een deel althans, muziek. Mensen die erheen gaan nemen hamers mee om de stenen aan het zingen te krijgen. Op YouTube kun je horen hoe dat klinkt. De stenen zijn van alle kanten onderzocht en betheoretiseerd. Hoe ze daar komen, op dat stuk grond in het bos en nergens anders, waarom ze niet zijn begroeid, waarom de ene hoorbaar klinkt en de andere niet is min of meer een raadsel. Wat wel zeker is: de stenen bevatten veel ijzer. Dat zou de

verklaring zijn voor hun stem, die bij elke steen anders is. Stenen zijn in de regel zwijgzaam, maar dit veld met door reuzen gestrooide kiezels heeft het traditionele zwijgen verbroken. Toch is ook het verband tussen ijzerhoudend en klank vol onzekerheden, want bij uitstek ijzerhoudende stenen - meteorieten - zijn niet muzikaal begaafd. Daarentegen maken die wel een hoop vreemde geluiden onder het vallen, maar dat heb ik ook maar van horen zeggen. De laag stenen van de Ringing Rocks is ongeveer 3 meter dik, en men denkt dat ze op de bedrock liggen. Zulke kanjers verplaats je niet even om eronder te kijken; sommigen wegen een halve ton. Theorieën genoeg. Men heeft gedacht dat het die plek was die de gewichtige brokken steen aan het klinken kreeg. Maar stenen die verplaatst werden binnen of buiten het veld bleven zingen. In 1965 heeft een groep wetenschappers de stenen onderhanden genomen, ongeveer zoals vroeger katten werden ontleed op zoek naar de bron van hun spinvermogen. De conclusie was dat ook de niet-zingende brokken geluid geven, maar voor het menselijk oor te laag om te vernemen. Maar wat nou precies de stenen aan het zingen brengt, bleef - en blijft - een raadsel.

Pennsylvania is niet de enige staat van Amerika die zo'n veld heeft. Ook Montana heeft klinkende boulders, en in Western Australia is een 15 km lange bergketen waar de stenen klinken als klokken en die daarom 'Bell Rock Range' heet. Mexico heeft een 'Hill of the Bells', maar daar bevinden zich maar enkele stenen die geluid maken. Rond 1785 wandelde Peter Crosthwaite, een excentrieke uitvinder, in Skiddaw in North Cumbria , Engeland. Misschien had hij toevallig een hamer bij zich, want toen hij sloeg op een van de vele rotsblokken gaf

dat een inspirerend geluid. Maanden was hij bezig geschikte stenen te vinden voor een instrument dat hij in gedachten had: een lithofoon.▲nu nog te bewonderen in het Keswick museum in Cumbria. Er zijn mensen die zich hebben laten inspireren door de lithofoon van Peter Crosthwaite en er muziek voor hebben geschreven. Steenmuziek.

Page 14: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

14

13. DONDERSTENEN

Een woord dat bij ons onmiddellijk kleine jongetjes tevoorschijn roept die zich onbetamelijk gedragen. Een woord voor kinderen, niet voor stenen. Toch zijn 'Thunderstones' wel degelijk een item, natuurlijk driftig ontkend door de deskundigen, maar een fenomeen dat wereldwijd al eeuwenlang is waargenomen en beschreven, en dan moet er toch een kern van waarheid in zitten, zou je zeggen. Wat betreft meteoren, daarover is tot eind 18de eeuw gebekvecht onder geleerden, want stenen konden niet uit de lucht vallen omdat ze te zwaar waren voor de wolken en er boven de wolken geen magazijn voor stenen was. Toch vielen ze, en nu is er vanzelfsprekend niemand meer die twijfelt aan het bestaan van meteoren.

Hun val gaat meestal gepaard met een lichtstreep langs de hemel, en we zeggen dat dat we een vallende ster hebben gezien en dat we een wens mogen doen. (een meteoor wordt pas een meteoriet als hij op de aarde neerkomt) Meteorieten hebben niets te maken met het weer, ze kunnen op elk moment vallen en dat doen ze ook. Dagelijks vallen er, gezien en ongezien, velen in de dampkring van onze planeet, maar de meesten verbranden voor ze neerkomen, en als er iets overblijft dan is dat, op een zeldzame uitzondering na, een kleine onopvallende steen die opgaat in zijn omgeving. Meteorieten zijn gewilde verzamelobjecten. Hun samenstelling is divers. Vaak hebben ze een hoog ijzergehalte. Er zijn meteorietenregens in Augustus (Perseïden)en in November (Leoniden, ◄ hier de regen van 1833), en december (Geminiden) als de baan van de aarde door een gebied gaat waar veel kosmisch gruis rondzwerft dat in de regel in de dampkring verbrandt. Meteorietenregens zijn niet meer zo spectaculair als ze waren, vooral omdat er in vroeger eeuwen een religieuze en rampzalige betekenis aan werd gehecht. Maar ...donderstenen zijn geen meteorieten. Donderstenen hebben wel met het weer te maken.

In een boek uit 1870 van Frederick Zurcher over atmosferische fenomenen lees ik: "In 1803, op 26 april, viel er een regen van stenen op het stadje Laigle, in Normandië." Het officiële rapport van het Instituut dat het geval onderzocht luidt als volgt:

Page 15: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

15

" Om 1 uur 's middags , bij heldere hemel, werd er een vuurbal gezien uit de richting van Alençon en Caen, bewegend door de hemel van zuidoost naar noordwest. Kort daarop werden er in Laigle minuten lang explosies gehoord die kwamen uit een kleine, bewegingloze zwarte wolk. Het geluid leek op hevig geweervuur, gemengd met tromgeroffel. Bij iedere explosie maakte zich damp uit de wolk los. Er werd geen licht gezien. Op dat moment vielen er meer dan 2000 stenen waarvan de grootste 17 pond woog, op een elliptisch oppervlak, dat zich over ongeveer 11 kilometer uitstrekte, van het zuidwesten naar het noordoosten. Deze stenen rookten, ze waren gloeiend heet zonder in brand te staan, en men ondervond dat ze makkelijker te breken waren na enkele dagen dan op een veel later tijdstip." "Een grote hoeveelheid stenen viel in Barbotan, bij Roquefort." Zurcher geeft hierbij geen jaartal. "Een van die stenen drong een hut binnen en doodde een schaapherder en een jonge stier. In Cutro in Calabria was een regen van stenen en ook bij de Baltische zee, net nadat er een meteoor was gesignaleerd." En deze: "In Agen, Frankrijk, verscheen in 1814 aan een verder heldere september hemel een witte ronde wolk die enige tijd bewegingloos aan de hemel hing en toen begon rond te draaien voor hij zich snel naar het zuiden begaf. Getuigen hoorden oorverdovende geluiden uit de wolk komen, die explodeerde in een slagregen van stenen. De wolk loste daarna langzaam op." Niet altijd zijn donderstenen die uit de wolken naar beneden komen zo talrijk. "Om vier uur 's middags, op 13 september 1768 werd er boven het stadje Luce, twintig kilometer van Chartres, een donkere wolk waargenomen waaruit ontploffingen werden gehoord, die gevolgd werden door fluiten en suizen toen er een zwarte steen naar beneden viel die zich in de grond boorde. Hij woog ruim zeven pond en was zo gloeiend heet dat niemand hem kon aanraken." Of neem (bron William Corliss) de dondersteen die rond 1885 in Casterton, Engeland terechtkwam en in het bezit was van een respectabele wetenschapper uit die dagen: "hij viel tijdens een hevige thunderstorm, doodde een schaap en begroef zichzelf 2 m. onder de grond. Toen hij werd opgegraven was hij nog steeds heet. Hij woog meer dan 12 pond, en zag eruit als een vulkanisch projectiel van gehard donkerrood kwartsiet. Een ander verslag komt uit Symon's Monthly Meteorological Magazine van 1883, waar een J. Rand Capron het volgende schrijft: "Het is vreemd wat de bliksem voor toeren uithaalt. Ik kreeg een bal, grotendeels van ijzer, rond, 14 ons wegend, die na een storm was gevonden waar de bliksem was ingeslagen, onder een hoop stro waarin een gat zat met verbrande randen. Onder dat gat werd de bal gevonden, 25cm diep. De bal van gietijzer bleek er een te zijn van 'considerable antiquity' , en de conclusie was dat die bal daar al heel lang in de grond lag, en de bliksem erdoor was aangetrokken, waardoor hij ontdekt werd." Hier was dus waarschijnlijk geen sprake van een vallend projectiel. Hier een geval van recentere datum. Op 14 maart 1920 komt het prestigieuze blad Nature met het volgende verhaal van een G.E. Bullen.: "Gedurende een zware thunderstorm op maandag 4 maart, tussen 14.30 en 16.15u , werd er een 'aeroliet' (uit de lucht afkomstig projectiel) gezien die viel bij Conleny Heath, bij St. Albans. Degene die hem mij voor onderzoek bracht zei dat hij een meter voor zijn voeten was gevallen, en dat de val vergezeld ging van een ongewoon hevige donderslag. De steen weegt bijna 6 pond en is 16 cm lang en iets minder breed, en is onregelmatig van vorm. Het oppervlak van de steen heeft diepe gaten en er lijken ijzerdelen in te zitten."

De heer Bullen bracht de steen voor onderzoek naar het British Museum, en daar werd vastgesteld dat de steen geen meteoriet was. Maar wat was ie dan? De vraag wat donderstenen eigenlijk zijn is haast niet te beantwoorden. De wetenschap houdt het voor een fabeltje, dus onderzoek is er nooit naar gedaan. Elke cultuur heeft stenen die 'thunderstones' worden genoemd, maar op verschillende gronden. Bovendien zijn ze zo verschillend van aard en samenstelling dat donderstenen heel moeilijk van folklore naar serieus onderzoek bewogen kunnen worden. Hier ◄ enkele amuletten van vuursteen 'thunderstones' uit Italië, die bescherming zouden geven tegen de bliksem.

Page 16: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

16

Prehistorisch gereedschap is een van de vele soorten 'thunderstones' die gevonden worden als er bliksem inslaat. Andere folkloristische donderstenen zijn zwarte stenen, ijzerhoudende stenen (meteorieten?), obsidiaan (zwart glasachtig vulkanisch gesteente van aardse oorsprong), ronde stenen, en fossielen. In een tijd toen men nog geen idee had van de geschiedenis van de aarde werden sommige fossielen geacht uit de hemel te zijn gevallen, zoals bijvoorbeeld fossiele zeeëgels ► (deze 'dondersteen' komt uit Drente) of opvallende botdelen. Waarom men een hemelse oorsprong vermoedde is vaak niet meer na te gaan. Waarom er in sommige culturen bijlen van groene jade of ander piëzo-elektrisch gesteente bij bomen die door de bliksem zijn getroffen worden gevonden is evenmin méér dan folklore. Een verklaring voor het vinden van bepaalde stenen of gereedschappen van ijzerhoudende steen is dat ze de bliksem hebben aangetrokken. Dan wordt dus oorzaak met gevolg verward. Een andere mogelijkheid is dat een lichtflits van een meteoriet soms werd aangezien voor de bliksem. Kortom, we weten niet of er werkelijk een kern van waarheid zit in het smijten met stenen tijdens een thunderstorm, en van wetenschappers hoeven we geen bemoeienis te verwachten. Desalniettemin: er vallen ook enorme brokken ijs uit de lucht tijdens donder en bliksem, en de variëteit aan materialen, vruchten en dieren die niet in de lucht thuishoren, maar desondanks met noodweer uit de hemel vallen is groot; een eindeloze en welgedocumenteerde lijst van wereldwijde gebeurtenissen. Dus dat in gedachten houdend, zijn donderstenen nog zo gek niet. Tot slot nog even terug naar de val van een heleboel stenen tegelijk, want op de een of andere manier zijn die gevallen het meest geloofwaardig, ook omdat ze uit de aard der zaak door veel mensen tegelijk zijn ervaren. Corliss reproduceert een brief van een Mr Plant in de Birmingham Daily Post van 30 mei 1869:

"De Thunderstorm van vanmorgen was opmerkelijk vanwege de enorme hoeveelheid regen die er viel en ook voor de lange duur van de storm; en evenzeer voor de vreemde stortbui van meteoorstenen, een exceptioneel fenomeen gedurende de zondvloed van regen. Van 9 tot 10 P.M. vielen de meteoorstenen in enorme hoeveelheden op verschillende delen van de stad. De maat van deze stenen varieerde van kiezels tot stenen van enkele centimeters. Ze hadden iets weg van gebroken graniet. Een soortgelijk fenomeen deed zich tien jaar geleden in Birmingham voor op 12 juni

1858 , gedurende een hevige thunderstorm, viel er een grote hoeveelheid meteoorstenen die sprekend leken op wat er vanmorgen naar beneden kwam."

Dit alles valt niet te verwarren met de 'stenenregens' die vele malen goed gedocumenteerd zijn op diverse continenten. Zij hebben een paranormale oorzaak, en getuigen verklaren dat ze soms materialiseren enkele meters boven de grond, de zwaartekracht lijken te tarten, warm zijn in de hand en zelden of nooit iemand verwonden. Zulke stenen gaan door muren en daken heen, hoewel het gewone stenen zijn die uit de omgeving afkomstig zijn. Zulke stenenregens zijn ook in Nederland voorgekomen, en hierbij spelen atmosferische omstandigheden geen rol. Historicus Coen Ackers schreef in 2004 'Het regent steenen' over dit fenomeen in Nederlandsch Indië en hun importantie aan de wieg van het Nederlandse spiritisme. Zoveel stenen op een hoop, en heel weinig antwoorden.

Page 17: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

17

14. RAI STONES

YAP. Hebt u daar ooit van gehoord? Het is een eiland staatje van vier eilanden dat deel uitmaakt van Micronesië, in de Pacific, ten oosten van de Filippijnen en ten noorden van Nieuw Guinea. Door zijn afgelegen ligging hebben de bewoners van Yap veel van hun oorspronkelijke cultuur kunnen behouden, en dat is mooi. Want Yap heeft iets heel bijzonders. Yap heeft Rai Stones. Rai Stenen zijn ronde platte stenen met een gat erin. Hun formaat loopt enorm uiteen, de grootste is 3.5 m in doorsnee en 50 cm dik. Die weegt 4 ton. Die bevindt zich op het eiland Rumung. De kleinste Rai stenen zijn niet

groter dan een cm of 8. De stenen zijn niet inheems, maar werden door de Yaps gewonnen op de Palau eilanden, 375 km verderop, en naar Yap gebracht in kano's en op vlotten. Gezien hun gewicht zal dat wel eens misgegaan zijn. Voor de inwoners van Yap was - en is - een Rai steen een kostbaar bezit, dat gebruikt wordt als een soort betaalmiddel. Niet het handigste om in je portemonnee te hebben, maar daar zijn ze ook niet voor bedoeld. De grote Rai stenen worden niet verplaatst. Er is een lijst van successievelijke eigenaren, die overgaat naar de meest recente bezitter. Een zware Rai steen die uit een kano viel bij het transporteren en natuurlijk op de zeebodem ligt, is net zo goed nog een Rai steen die meedoet in de handel, al zal ie nooit worden opgevist. Het belangrijkste is dat er geen misvattingen bestaan over het eigenaarschap van een bepaalde steen. Hoe ver die weg is, en of ie kan worden aangeraakt maakt dan niet meer uit. De waarde van de stenen is niet alleen bepaald door hun grootte en het vakmanschap waarmee ze zijn gemaakt, maar ook door hun geschiedenis. Als er iemand is doodgegaan bij het transport, of een beroemde zeeman regelde

het vervoer, dan neemt de waarde toe, zoiets als de handtekening van een beroemd persoon een boek of een kunstvoorwerp in waarde kan doen stijgen. Wanneer deze traditie is begonnen is niet helemaal duidelijk, maar er is bewijs voor een begin rond 500 AD, maar een toeristensite van Yap spreekt van 125 AD voor de eerste winning van het glinsterende calciet, dat op Yap nergens voorhanden is. De echte mijnbouw vond plaats rond 1000 AD tot 1400 AD, in verschillende mijnen op de Palau eilanden. Ter plekke kregen de stenen, dan nog wit of oranjeachtig, hun ronde vorm en werd het gat erin gemaakt. Dat gebeurde met hard koraalsteen, en als schuurpapier werd puimsteen

gebruikt. Toen in 1871 een Amerikaan, David O'Keefe schipbreuk leed op het eiland en het gebruik van ijzeren gereedschap introduceerde, werden de zo gemaakte Rai stenen ineens minder waard. Het bloed zweet en tranen van oudere stenen deed hun waarde stijgen. In 1929 telden de Japanners de stenen, en toen waren het er nog meer dan 13.000. In natuurlijke rampen en omdat ze in WWII als ankers werden gebruikt, zijn er heel veel kapot of verdwenen. Nu nog worden de Rai stenen gebruikt als bruidsschat, betaling van een huis, een begrafenis of een festiviteit.

Page 18: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

18

15. BEZIELDE STENEN ? Neem nou 'Racetrack Playa', een merkwaardige plek in Death Valley, Californië. Racetrack Playa is een droog en volkomen vlak gebied, ingesloten door bergen. De regen die er een enkele keer valt wordt snel opgenomen in de kurkdroge bodem. Op de vlakte liggen grote (rond 500 kilo) en kleine brokken steen, misschien al miljoenen jaren. En hoewel stenen op een vlakke ondergrond doorgaans niet uit zichzelf aan de wandel gaan, is dat met de stenen van Racetrack Playa wel het geval: ze verplaatsen zich. De sporen getuigen van hun bewegelijkheid. Alleen: niemand heeft die beweging ooit kunnen waarnemen, niet met het oog en niet met apparatuur. Mysterieus? Misschien, en misschien ook niet. Zie verhaal nr 17 in deze verzameling. Sommige stenen bewegen niet alleen, ze keren terug naar de plek waar ze vandaan komen. Zoals Mr. T in 1976 berichtte in de Daily Mirror ◄. Een ovale gladde steen in de tuin van zijn schoonzus bewoog zich iedere nacht ongeveer een decimeter.

Als de steen werd verwijderd en buiten de tuin werd geplaatst, keerde hij terug naar waar hij vandaan kwam. Fabeltje? Best mogelijk, maar wel grappig! Iets dergelijks is aan de hand met een steen die 'Rock-Mother' wordt genoemd, in Fernagh, County Kerry, Ierland ► Van de stenen in de holtes (links) wordt gedacht dat ze daar groeien, en dat ze, als ze weggehaald worden, terugkeren naar hun 'baarsteen'. (Niet proberen; het

brengt ongeluk.) In Cornwall is een gekliefde

steen ◄ waarvan de twee helften steeds verder uit elkaar schijnen te groeien. Een lokale legende zegt dat de wereld vergaat als er een ezel tussendoor kan lopen. Hou hem dus in de gaten, zodat u op tijd maatregelen kunt treffen..

Legenden over stenen zijn vooral in Engeland dik gezaaid. Geen wonder, in een land met zoveel prehistorische steencirkels waar meer

theorieën dan zekerheden over bestaan. Neem nou de Rollright Stones, die 2000 of 2500 jaar v. Chr. werden opgericht op een heuvel op de grens van Warwickshire en Oxfordshire. ► Behalve het verhaal dat de

stenen regelmatig de locale pub bezoeken, is er de legende dat de Lord van Rollright de ◄ 'King's Stone' voor z'n eigen eigen doeleinden wilde gebruiken, maar de megaliet met geen tien paarden van z'n plek kreeg. Toen het toch uiteindelijk was gelukt, begonnen de onaange- naamheden. De man wist niet hoe gauw hij de steen terug moest plaatsen. Ditmaal lukte dat zonder probleem: een enkel paard sleepte het rotsblok de heuvel op. In 1652 werd de Wergin Stone, in Sutton, 240 meter verplaatst, en niemand wist hoe. Negen span ossen waren nodig om het avontuurlijke brok steen terug te brengen. Gedurende een stormachtige nacht in 1799 gebeurde net zoiets met de Stone of Petti, in Inverness, die acht ton weegt. Die werd ongezien 260 meter getransporteerd in de richting van de zee. De verplaatsing was door helderzienden voorspeld. Wat beweegt een rotsblok? Sterker nog, wat beweegt een rotsblok om de zee op te zoeken? Change of Scenery?

Laten we nooit denken dat rotsen en keien en stenen gewoon maar zijn wat ze lijken, want dan gaan we aan een aantal mysteries voorbij. We zouden het kunnen hebben over groeiende stenen en muzikale stenen en stenen die om hun as draaien en vallende stenen, maar dat zou ons nu te zwaar belasten. Eén steen wil ik nog noemen: de 'Heaven Stone' ► op het eiland Skye, bij de ruïne van Trumpan Church, niet ver van Ardmore.. Daar zit een gat in. Wanneer je geblinddoekt naar de steen werd geleid, en je zag kans je vinger met gesloten ogen in dat gat te leggen, dan wist je zeker dat je naar de hemel ging. Zo niet....dan ging je naar beneden.

Page 19: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

19

16. KNIKKERS VAN REUZEN

De natuur heeft wel wat met bollen. Sommige mineralen hebben een bolvorm, tektieten hebben soms een bolvorm, vulkanische en andere zanden hebben soms bolvormige korrels. Maar dat is meestal op kleine schaal. Heel anders is het met bolvormige 'concreties' die in verhouding kolossaal zijn. Zulke bollen zijn een bron van speculatie geweest, over buitenaardse herkomst, over de eieren van dinosauriërs, of over speeltuig van een ras van reuzen....maar dat blijkt het allemaal niet te zijn. Toch weten we lang niet alles over deze tamelijk opvallende dingen die

slordig in het landschap of in de zee liggen. Zoals deze bal in Rusland, een meter doorsnee, gevonden met nog een paar anderen in de buurt van Volgograd. ▲ Of deze knikkerplaats in Valle de Luna, Argentinië. ► Of ziet u soms

liever die in California, ▼ of misschien die in Jiangxi in China, of de Red desert in Wyoming, of die van Antarctica, of van Zuid Afrika, of van Fuerteventura, of van Olsany in Tsjechië, of van Alice Springs in Australië, of van Jameson Land in Groenland, of van Saint André in Frankrijk, of...of... U begrijpt het al. Ze zijn overal. Ik telde 27 landen met bollen, en vele

daarvan hebben ze op verschillende locaties. Ballen zijn, blijkbaar, algemeen. Als je 'stone sphere's' opzoekt op Internet kom je eerst op een heleboel sites over de stenen ballen van Costa Rica. Ook interessant, maar minder in dit verband, omdat ze, wanneer? door mensen zijn gemaakt. De vele vaak enorme ballen die een natuurlijke oorsprong

hebben zijn moeilijker te vinden en daar is ook minder informatie over. Gelukkig geldt dat niet voor de 'Moeraki Boulders' van New Zealand. ► De boulders van Moeraki, aan de oostkust van South Island, zijn 60 miljoen jaar oud. Ze liggen als enorme eieren half begraven in het strandzand, en sommigen zitten nog in de rotsen, alsof ze nog geboren

moeten worden. Hun vorming gaat langzaam, vergelijkbaar met de parels van een oester of een oöliet zandkorrel: lagen sediment hebben zich om een kern gevormd: een stuk hout, een steen, een schelp. Kalksteen mineralen in de zee droegen bij aan de vorming van de ballen, die soms 3 meter in doorsnee kunnen zijn. De oorspronkelijke zeebodem is omhoog gekomen, en daarom liggen er nu bollen op het droge die ooit, na honderden of duizenden jaren, vrij zullen komen. Erosie heeft al veel bollen op het strand doen belanden. Sommigen hebben een netwerk van 'aderen' waardoor ze op netmeloenen of op schildpadschilden zijn gaan lijken. Sommigen lijken helemaal gaaf en rond, anderen zijn wat afgeplat. De buitenkant is voor 20% calciet, en dat maakt ze behoorlijk hard. Als ze kapot gaan wordt de

min of meer holle en zachtere binnenkant makkelijk blootgesteld aan erosie. Hoeveel bollen er liggen in Moeraki, en waarom speciaal daar, is een open vraag.

Page 20: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

20

17. WANDELENDE STENEN Vorig jaar stuurde een Amerikaanse vriendin een stuk steen op dat ze op mijn verzoek meenam van een bezoek aan California's Death Valley National Park; een onopvallend brokje maar van een heel bijzondere plaats. Ik heb het goed bewaard, in de hoop dat het een magisch steentje is..... Misschien hebt u er ooit wel eens iets van gezien of over gelezen. ◄ Op die vlakte, waterpas en ingesloten door bergketens, bevinden zich op de gebakken aarde een aantal rotsblokken van diverse afmetingen, die door de jaren heen hun sporen op de bodem hebben achtergelaten. Het gebied heet 'Racetrack Playa' , en hoewel de rotsen het kalmer aandoen dan een paard op de racebaan, zijn er toch die zich meer dan 350 m per jaar verplaatsen. Niet gek voor een steen. Sommige van die stenen wegen een paar honderd kilo, maar het gewicht maakt ze niet minder mobiel. De sporen lopen niet parallel, maar zijn heel verschillend. Sommige stenen schijnen zich in bochten te bewegen terwijl andere in alle richtingen baantjes trekken over de woestijnvlakte, waar de temperatuur overdag minstens 50º C. bedraagt. Ook maken sommige stenen diepe groeven en bewegen andere zich blijkbaar oppervlakkiger voort. 's Nachts koelt het flink af, en sommigen

denken dat er dan ijs komt te liggen rondom de stenen en ze dan met ijs en al aan het glijden gaan. Maar de bewijzen daarvoor zijn heel tegenstrijdig: als er werkelijk sprake was van ijs zouden sporen van ijs ook in de gebakken klei terug te vinden moeten zijn en dat is niet het geval. Anderen denken dat grondwater de uitgedroogde modder in glibber doet verkeren en de stenen toestaat weggeblazen te worden. Ook voor een harde wind geen kleinigheid, over een waterpas vlakte. Er valt jaarlijks maar heel weinig regen, maar in dat geval komt er van de bergen veel naar beneden, en verandert de vlakte voor korte tijd in modder. Het zou kunnen zijn dat de wind dan de stenen in beweging brengt. Maar over zulke afstanden? Droogt de modder weer op, dan is de typische gebarsten modder oppervlakte niet de makkelijkste om over te navigeren....

Racetrack Playa bevindt zich ongeveer 100 m onder zeeniveau, en het is daarmee de laagste plaats van de VS. Van deze merkwaardige en unieke plek wordt al heel lang studie gemaakt, maar wetenschappers kunnen het er niet over eens worden wat nu precies de beweging erin houdt. Niemand heeft de stenen ooit zien bewegen. Sommigen hebben geopperd dat dieren de schuldigen zijn, maar wie heeft ooit een dier een rotsblok zien voortduwen? Bovendien zouden er dan sporen gevonden moeten worden. Hetzelfde geldt voor mensen. In de zomer van 2010 heeft NASA een team studenten en hun ► mentors naar de vlakte

gestuurd om daar tests te doen en metingen te verrichten. Zij hebben gezocht naar eventuele veranderingen in het magnetisch veld, straling of andere subtiele invloeden die mogelijk verantwoordelijk zijn voor de beweging van de stenen. Waar de gewone oorzaken het laten afweten richt men zich op de ongewone. Foto's werden gemaakt en GPS coördinaten vergeleken. Hopelijk kunnen er genoeg data worden verzameld om uiteindelijk de beweging te kunnen betrappen, al is het maar op de computer. Een van de wetenschappers die al sinds 2006 Racetrack Playa bestudeert heeft een studie gepubliceerd waarin hij de vlakte vergelijkt met een vlakte op Titan, de grootste maan van Saturnus. Maar of dat de oplossing dichterbij brengt?

Page 21: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

21

18. OPGESLOTEN... In de tijd toen er nog niet zo goed onderscheid gemaakt kon worden tussen 'dood' en 'levend' gebeurde het vaker dan we willen weten dat mensen levend werden begraven. Een eng idee. Hetzelfde gebeurt met dieren, en soms is dat een kwestie van 'wrong time wrong place' . Sommige dieren zijn volhouders, ook in benarde omstandigheden. Stel je voor: je bent mijnwerker en je vindt een geode, diep onder de grond. Een normale gebeurtenis. Even kijken wat erin zit, want vaak zitten geodes vol met kristallen. Maar deze keer vind je iets waar je niet op hebt gerekend: een pad, en hij leeft nog. Het vroegste verslag van een ingesloten pad is van 1761. In het

'Annual Register' van die datum bericht Ambroise Paré, de arts van Henry III de vondst van een enorme pad in een grote harde steen, 'zonder enige opening waar hij doorheen gekomen kan zijn'. "De werkman die hem vond zei dat het niet de eerste keer was dat zoiets voorkwam" , zegt Paré. In 1835 stond John Bruton in de buurt van een geladen wagon waar een brok zandsteen vanaf viel. De steen brak open en in het midden was een holletje, met een levende pad. Bruton pakte de pad op die gewond was door de smak en stelde hem tentoon in zijn kantoor. De pad leefde nog 10 dagen. In 1865 meldde de Hartlepool Free Press dat arbeiders die 4 meter onder de grond een brok zandsteen bewerkten een levende pad aantroffen in 'een holte die niet groter was dan de pad zelf' . De pad wordt uitgebreid beschreven, ook dat hij toen hij gevonden werd de kleur had van de steen maar gaandeweg zijn eigen bruine kleur terugkreeg. De pad schijnt nog een tijd geleefd te hebben. Omstreeks dezelfde tijd berichtte de Scientific American over een dergelijke vondst in een zilvermijn door een mijnwerker Moses Gaines, die constateerde dat de ogen van de pad veel groter waren dan die van een normale openlucht pad. Had het dier geprobeerd in het donker te zien? In een later artikel kwam de Scientific American terug op padden en stenen, en maakte melding over 'veel goedgedocumenteerde verhalen van vondsten van levende padden in stenen' te beschikken. Zulke gevallen beperken zich niet tot bepaalde soorten gesteente. In 1910 ontdekte een inwoner van Leicestershire een halfvolgroeide levende pad in een stuk steenkool De gemummificeerde pad in de vuursteengeode hierboven is te zien in het Booth museum in Brighton▲ . Hij werd door arbeiders in 1899 gevonden in een groeve in Lewes, East Sussex.

Padden, maar ook kikkers en zelfs een schildpad zijn niet alleen gevonden in gesteenten maar ook in afgesloten holtes in bomen, muren en betonnen vloeren. In 1976 brak een werkploeg in Fort Worth in Texas een vloer open die een jaar eerder was gestort. Een levende groene schildpad zat opgesloten in een holte zo groot als zijn lichaam. Het beton was om het dier heen gegoten. Een paar dagen na zijn bevrijding stierf de schildpad. Dat is het normale patroon; als de dieren al niet dood zijn, dan overlijden ze meestal korte tijd later aan ademhalingsproblemen. In 1876 vond een timmerman 68 kleine padjes in een holte van de boom die hij aan het zagen was. De dieren waren helemaal gezond en hopten hun luchtdichte verblijf

uit alsof er niets aan de hand was. Rondom hun holte was massief hout, en er was geen enkele indicatie hoe of wanneer ze er waren gekomen en hoe ze zich in leven hadden gehouden. De padjes konden het niet vertellen. Een Victoriaanse geoloog, William Buckland, nam proeven met padden die hij in verschillende steensoorten opsloot en in zijn tuin begroef, zo dat ze nog wat lucht hadden. Dat bleek voor de meesten fataal. Toen hij ze na een jaar opgroef, bleken sommige die waren opgesloten in kalksteen nog in leven, maar de meerderheid was dood. De theorie is dat de dieren de steen of boom binnenwippen en opgesloten raken als ze groeien. Hun metabolisme gaat omlaag, en ze gaan in een eindeloze winterslaap, zonder lucht en zonder voedsel. In sommige gevallen misschien wel eeuwen. Mogelijk. Zeker weten we het niet. De 'groene' kikker hierboven werd in 1995 levend gevonden in een geode in Brazilië. Hoe lang zal hij er gezeten hebben?

Page 22: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

22

19. PRECAIR EVENWICHT

Het is bijna niet te snappen hoe deze ◄ rots op z'n plek blijft. Hij ziet eruit of hij maar een vinger of een windvlaagje nodig heeft om om te vallen. Toch staat hij er al eeuwen, in Brimham Rocks, een natuurgebied vol merkwaardige rotsformaties in North Yorkshire, Engeland. Maar deze rots is niet de enige evenwichtskunstenaar; er zijn er veel meer op de wereld. Deze ► bijvoorbeeld staat in Chillagoe, Australië, en de anderen hieronder in resp. New Mexico en Arizona.

In Amerika hebben zulke rotsen een naam en een afkorting: PBS - Precariously Balancing Rocks. Een teken dat er in geologieland veel van bekend zijn, in alle maten en soorten. Sommige PBSsen wegen tonnen. Hoe ontstaan zulke onmogelijke constructies, vraag je je af. Een granieten PBS ontstaat in twee etappes. De eerste stap is als er water met eroderende stoffen een rots infiltreert door binnen te dringen in de scheuren en tussen

de rotsblokken. Op den duur wordt er dan steeds meer weggesleten omdat erosie vrij spel heeft. Uiteindelijk blijft er dan nog maar een klein steunpunt over voor de hoogste rots, tot ook die van z'n voetstuk valt.

In seismologisch actieve regio's zijn zulke rotsen een fantastische graadmeter, en ze worden dan ook scherp in het oog gehouden door seismologen, maar ook door geologen, die aan zulke rotsen kunnen zien dat er sinds hun ontstaan in elk geval geen aardbevingen van betekenis zijn geweest. Komt een PBS in beweging, dan wordt het tijd voor evacuatie.

Tegenwoordig zijn er ook mensen die het balanceren van stenen tot kunst verheffen. Zo iemand is Bill Dan, een evenwichtskunstenaar uit San Francisco. Hij heeft fantastische sculpturen gemaakt van alle soorten stenen, grote en kleintjes, en het schijnt hem steeds weer te lukken om onwaarschijnlijke

stukken steen, soms in combinatie met hout op te stapelen zonder dat het naar beneden komt. Je zou verwachten dat hij lijm gebruikt, maar dat is niet het geval. Hoe duurzaam zijn kunst is vermeldt het verhaal niet, maar kijkend naar de natuurlijke varianten van stapelkunst kon dat nog wel eens meevallen...

De site van Bill Dan is http://www.rock-on-rock-on.com/index.html Behalve veel foto's van zijn eigen werk zijn er ook een aantal van volwassenen en kinderen die hij onderricht in het stapelen van stenen. Een geweldige activiteit in een buurt waar veel verschillende stenen liggen. Weer eens wat anders dan bouwen met lego!

Page 23: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

23

20. HET REGENT STENEN Historicus Coen Ackers schreef in 2007 een boek 'Het regent steenen' . Dat boek beschrijft de 19de eeuwse geschiedenis van het spiritisme in Nederland, een geschiedenis die verband heeft met de ervaringen van regenten in het toenmalig Nederlands Indië. Die nuchtere Hollanders werden keer op keer geplaagd door stenenregens, een poltergeistachtig verschijnsel dat op het 'Goena Goena' Java van die dagen nogal eens voorkwam, tot absolute verbijstering van de Hollanders, die natuurlijk in de eerste plaats vandalisme vermoedden. Maar dat bleek al snel niet zo te zijn. Wat het wel was, en is, weten we niet. Wel dat het meestal, net als andere poltergeistverschijnselen, een link heeft met iemand, een puber vaak, die het middelpunt is van de activiteit.

30 stenenregens beschrijft Ackers, tussen 1825 en 1903. Hoe dan ook, stenen die uit de hemel komen vallen behoren in de parapsychologie tot de best gedocumenteerde fenomenen. Met meteorieten hebben ze niets te maken, dat even voor de duidelijkheid. Zulke stenenregens hebben geen voorkeur voor een bepaalde soort steen. Het zou leuk zijn als het kostbare stenen betrof, maar het zijn bakstenen, kiezels, brokken graniet, steenkolen en alles waar de 'geesten' maar de hand op kunnen leggen. Het gedrag van de stenen is minder willekeurig: ze verwonden (bijna) nooit iemand, ze zijn heet als ze worden opgeraapt (net als 'Thunderstones! zie verhaal 13), ze beschrijven een baan die lang niet altijd vertikaal is, ze vallen buiten én binnen, er schijnt intelligentie achter hun baan te zitten, en ze vallen vaak langzaam. Nou u weer. Het fenomeen beperkt zich niet tot de een of andere cultuur; het komt overal voor. Zeldzaam, maar toch. Berichten over stenenregens zijn van alle tijden. In het jaar 530 schreef de arts van koning Theoderik van de Astrogothen over een 'duivelse teistering': stenenregens vielen uit de lucht op zijn dak. In 1698 vond een geval van stenenregen plaats in New Hampshire. Men schreef er een pamflet over: "Lithobolia, or the Stone Throwing Devil". Want in die tijd werd de duvel en z'n ouwe moer ingezet om paranormale gebeurtenissen te verklaren. Een zo'n geval uit het boek van Ackers, over de getroffen familie Tesseire op Java, uit 1834: "In dat jaar viel een stenenregen op de tafel terwijl ze zaten te eten, en hetzelfde herhaalde zich twee weken lang in alle vertrekken van het huis. Toen dhr.Tesseire eens in een door buffels getrokken wagen zat, werd hij met harde kluiten aarde bekogeld. Er was niemand in de buurt en de stenen vielen loodrecht naar beneden zonder ooit iemand te verwonden of zelfs te raken. De bewoners tekenden een streep of kruis op enkele van de stenen en gooiden ze in de nabijgelegen rivier, maar "binnen een minuut werden de stenen teruggegooid, allemaal nat maar voorzien van dezelfde tekens." In november 1921 klaagde J.W.Charge, de eigenaar van een warenhuis, over stenen die een onzichtbaar persoon dagelijks tegen zijn bedrijf gooide. De politie ging uit van een grap, tot in maart 1922 het warenhuis geteisterd werd door een voortdurende regen van stenen, variërend in grootte van kiezels tot voetballen. Ook rondom het bedrijf begon het te regenen. Voorbijgangers werden getroffen en sommigen zagen flinke brokken steen voor hun voeten inslaan. Maar niet alles gebeurde met geweld. Een vrouw die het meegemaakt had berichtte die onovertroffen verzamelaar van het merkwaardige, Charles Hoy Fort (1874-1932), dat "er een steen zacht landend voor haar voeten viel vanuit een onzichtbaar punt in de lucht "

In 1983 vond er een geval van stenengooien plaats in een flat in een buitenwijk van Tucson, Arizona. Het fenomeen duurde 4 maanden en werd grondig onderzocht door zowel de politie als door Scott D. Rogo (1950-1990), een van de meest ervaren parapsychologen die er zijn geweest. Afrika. 23 december 1982. Een stenenregen die zich uit het niets scheen te materialiseren, begon de Kenyaan Peter Kavoi en zijn familie te terroriseren. Zes maanden later vielen de stenen nog steeds. Ons leven is een nachtmerrie geworden, schrijft Kavoi. "De stenen begonnen te vallen toen we aan het eten waren. De volgende dag begon het opnieuw. De stenen vliegen in het rond en veranderen steeds van richting. Soms zie ik stenen materialiseren in de lucht. Ze vallen overal vandaan, soms heel zacht, maar soms ook met een klap waardoor ze in stukken breken. Af en toe komen ze het huis binnen. Bidden helpt niet." En die stenen maar lachen.....

Page 24: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

24

21. VERSTENING

Wie kent er niet het mooie verhaal van de vrouw van Lot, die toch, tegen de waarschuwing van de engel in, omkeek naar de verwoesting van Sodom en Gomorrah, en van schrik in een zoutpilaar ◄ veranderde.(Gen 19:18-26) De pilaar die haar naam draagt is niet van rotszout, het zg Haliet waaruit de hele omgeving bestaat. Het is niet ongewoon dat levende dingen in steen veranderen, hoewel dat vaak een proces van miljoenen jaren is en niet iets wat in de natuur in een ogenblik kan gebeuren. Arizona zowel als California hetbben een Petrified Trees Nationaal Park waar men het schitterende versteende hout kan bewonderen, zo hard als steen maar de structuur van het oorspronkelijke hout is bewaard gebleven. Versteend

hout ontstaat wanneer bomen onder de aarde komen te liggen en er geen zuurstof meer bijkan. Het cellulose van de houtstructuur zuigt zich vol met de minerale componenten in de aarde, die kristallen vormen en het hout van binnen uit verstenen. Tegenwoordig kan men dat proces in enkele uren imiteren. Hout wordt in een oplossing gedoopt en dan gekookt. Dat is een ingewikkeld proces waarbij diverse chemische processen gemoeid zijn en verhitting tot meer dan 1000° Het hout verandert dan in een silica product: keramiek. Soms gaat verstening wel snel. De bewoners van Pompeï werden in 79 AD onder de as bedolven en hun lichamen, omgeven door een laag verhard lava en puimsteen, konden in de oorspronkelijke houdingen bewaard

worden dankzij een procedé waarbij de omhullende laag werd volgegoten met gips, en de lava werd weggehakt. Archeoloog Guiseppe Fiorelli ontwikkelde het procedé vanaf 1863. Zo kon de oorspronkelijke vorm van langvergane mensen, dieren en voorwerpen gereconstrueerd worden, en kunnen wij nu natuurgetrouwe beelden zien van wat er bijna 2000 jaar geleden gebeurde.. Alles in de natuur kan verstenen. Dat zien we aan fossielen. Meestal zijn het alleen de harde delen, botten, schelpen, koralen. De weke delen vergaan lang voor de processen in de natuur ze kunnen vereeuwigen. Ook zand versteent als het zich ophoopt en mineralen de korrels aan elkaar kitten. Zo ontstaat zandsteen, waaruit

zich de prachtigste en meest bizarre landschappen vormen van rotsen, die op hun beurt weer verweren en zand worden... Even terug naar Lots vrouw. Haar verhaal is misschien het meest bekende maar zeker niet de enige legende over mensen die in steen veranderden. Of wezens die dat kunnen bereiken door hun ogen op iemand te richten. Medusa bijvoorbeeld, die met haar hoofd vol slangen zo'n gruwelijke aanblik bood dat de toeschouwer versteende. Of de Basilisk, zo echt in het leven geroepen door

J.K. Rowling: Harry Potters draak, die hij natuurlijk verslaat. De Griekse Niobe, trotse moeder van 7 zonen en 7 dochters over wier verdiensten ze haar mond niet kan houden, moet eerst toezien hoe haar kinderen worden afgeschoten, de meisjes door Artemis en de jongens door Apollo. Geen halve maatregelen bij de Griekse goden. Vervolgens wordt Amphion, de vader, doorgeschoten door Apollo, omdat hij wraak zweert. Neem het hem eens kwalijk. Niobe vlucht naar Mount Sipylus, in Turkije. Daar verandert ze in een rots waaruit water komt: haar tranen. De rots staat daarom bekend als 'Weeping Rock' . De poreuze steen laat regenwater makkelijk door.

Page 25: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

25

Hier lopen dus twee tradities door elkaar heen, de een Grieks mythologisch verhaal, de ander een latere Grieks/turkse duiding geïnspireerd door een merkwaardige rots. Ook Engeland kent verhalen over versteningen die duidelijk hun oorsprong vonden in het landschap en haar gesteenten. Zoals de legende van de drie stenen op Moelfre Hill, Carnarvonshire ►, maar die intussen naar beneden zijn gerold. Ze waren ieder ongeveer 1.20m, vertelt Wirt Sikes in zijn boek 'British Goblins' uit 1880, en een was rood als bloed, de ander wit en een derde zacht blauw. De traditie wil dat drie vrouwen op zondagmorgen in plaats van naar de kerk naar de heuvel gingen om hun graan te wannen. Enkele buurvrouwen, bezorgd voor hun ziel, kwamen de heuvel op om hen te waarschuwen, maar de vrouwen lachten om het vierde gebod, en met het oog op mogelijke winst gingen ze door met de arbeid. O wee. Want op datzelfde moment veranderden ze in stenen, iedere steen in de kleur van de jurk die de vrouw aanhad toen ze nog van vlees en bloed was. De Heer straft fel en onmiddellijk.

Net goed, zal men in het dorp gedacht hebben. Toch een beetje over-reacting van Godswege. Zoals ook in het geval van de vreemdgevormde menhir bij Llandyfrydog, Anglesey. Met een beetje fantasie kan men daar een gebochelde man in zien, en hij wordt plaatselijk aangeduid als Carreg y Lleidr ◄, ofwel de Roversteen. De legende is dat een man die de kerkbijbel had gestolen en die op zijn schouder wegdroeg, door de Wrake Gods werd getroffen en in steen veranderde, tot op de Laatste Dag het trompetgeschal hem zal wekken. De Heer treedt niet alleen rigoreus op in gevalletjes van oneerbiedig gedrag. Hij laat zich ook gelden tegenover andere creaturen. St Keyna, de dochter van Prins Brychan van Breconshire, 5de eeuw gaf haar maagdelijkheid aan de Heer en zocht een

afgelegen plaats om zich helemaal te kunnen wijden aan meditatie. Ze maakte een flinke wandeling tot voorbij de rivier de Severn tot ze in een bos kwam dat haar wel beviel. De landeigenaar vroeg ze om toestemming, die hij wel wilde geven, maar, zei hij, het wemelt hier van de slangen, dus weet wat je doet. Mens noch dier waagde zich in die regio. Maar Keyna zou geen St. Keyna geworden zijn als ze voor ieder gat was gevangen. En dus deed ze een beroep op de Heer, om de slangen te verdrijven. Beetje oneerlijk, want de slangen waren eerst, maar goed. Okee. En de Heer versteende alle slangen. Het leuke is dat we die 'slangen' terug kunnen vinden. De hele legende is geboren uit de fossielen van ammonieten waar die streek om bekend staat. Alleen in de tijd van Keyna had men nog geen idee van het bestaan van fossielen of de geschiedenis van de aarde, en zo werden die opgerolde prehistorische schelpdieren de slangen die maar weer eens duidelijk maakten hoe machtig God is. De steen hierboven memoreert aan dit verhaal. In alles zit een moraal, zelfs in stenen en ammonieten.

Aan deze ◄fossiele ammoniet is een slangenkop toegevoegd, om de gelijkenis te accentueren.

Page 26: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

26

22. HOLEY STONES

Op mijn kamer ligt een 'holey stone' , een grote, van vuursteen. Ooit meegebracht uit Engeland, gevonden ergens en meegenomen omdat je stenen met een gat erin nou eenmaal niet zo vaak ziet. Pas later kwam ik erachter dat mijn 'holey stone' een soort 'holy stone' is; een steen met een magische betekenis. Holey Stones, of Hag stones, of Fairy stones, of Odin stones, komen natuurlijk over de hele wereld voor, want het gat ontstaat door erosie, en de meesten zijn te vinden in water of daar in de buurt. Hoewel ook in andere culturen stenen met een gat betekenis hebben, en die gaten er soms opzettelijk ingeboord werden, gaat het hier alleen om de Keltische Holey Stone, met een natuurlijk gat.

Het grootste gat is in het bezit van 'Mên-an-Tol' in Cornwall. Het wordt aangenomen dat het gat natuurlijk is ontstaan, maar door de eeuwen zal het zijn uitgesleten. Want volgens de overlevering was het heilzaam naakte kinderen drie maal door het gat te halen in oostelijke richting.. Daarmee zouden ze gespaard blijven voor of genezen van levensbedreigende kwalen. Volwassen zochten verlichting van reuma, rugpijn en koortsaanvallen. Daarvoor moesten ze negen maal door het gat kruipen, in oostelijke richting. Men-an-Tol, dat niets anders betekent dan steen-met-een-gat, had ook profetische eigenschappen. Als twee koperen spelden gekruist op de steen werden gelegd en de steen een vraag werd voorgelegd, dan kwamen de spelden in beweging. Nee, niet door de wind. Door de goden. Als u er bent kunt u het proberen.

De Britse eilanden hebben diverse megalieten met gaten, o.a op de Orkney eilanden. Al die stenen hebben van oudsher een naam, in verband met genezingen, huwelijksbeloften en andere mooie dingen. En dan zijn er de meer handzame stenen met een gat erin. Die zijn bezig aan een come-back, en geliefd bij moderne paganisten. Op eBay brengen ze veel geld op. Het geloof dat zulke stenen beschermende eigenschappen hebben dateert al van vóór de Keltische beschaving. Het feit dat volgens de overlevering stromend water ongevoelig is

voor magie, draagt bij tot het geloof dat holey stones, waarvan het gat door water is ontstaan, bescherming bieden tegen heksen, vloeken, nachtmerries en andere onaangenaamheden.

De stenen worden vaak om de nek gedragen, maar ook opgehangen boven de wieg van de baby, aan de boeg van een boot, of in de ingang van de koeienstal. Tegenwoordig is het niet ongewoon een gatensteen bungelend in een auto aan te treffen. Dat alles is al genoeg reden zuinig te zijn op je holey stone, maar nog mooier is dat je door het gat een blik wordt gegund in het Elfenrijk. Probeer het maar.... Het gat is een poort naar een andere wereld, en maakt de kijker helderziend. Het bekendste voorbeeld van helderziendheid met behulp van een holed stone is de Schot Kenneth Mackenzie, de 'Brahan Seer' ◄ die profeteerde aan de hand van wat hij door het gat gewaar werd. Hij leefde in de 17de eeuw (zegt de legende) en vond de steen op een morgen naast zijn bed. En vanaf dat moment... Het liep niet goed met hem af, want mensen zijn machtiger dan stenen. Desondanks: vind je een steen met een gat, vergeet niet er doorheen te kijken....

Page 27: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

27

23. VALLENDE STERREN

Ons zonnestelsel telt een hoop zwerfstenen, meteoren of soms 'vallende sterren' genoemd. Voor wie niet precies weet wat het zijn: brokken steen afkomstig voor het grootste deel van het gebied tussen de planeet Jupiter en Mars, waar ooit vermoedelijk een planeet uit elkaar is gespat, héél verschrikkelijk lang geleden. Die brokstukken van die planeet heten Planetoïden (planeet-achtigen) of Asteroïden (ster-achtigen), en zij blijven net als de planeten in een vaste baan om de zon. Sommigen zijn heel groot, en hebben namen gekregen. In de loop van miljoenen jaren hebben verschillende planeten zwerfstenen aangetrokken, waaronder de aarde. Zulke stenen beschrijven een baan waarbij ze soms in de buurt van de aarde komen en dat kan gevaar opleveren. Sommigen zijn misschien wel afkomstig van buiten ons zonnestelsel of hebben deel uitgemaakt van een komeet. Onze Maan is pokdalig door de inslagen van zulke brokstukken. Veel van die stenen komen op hun ruimtereis in de buurt van onze aarde terecht. Als ze dicht genoeg in de buurt komen vallen ze in de dampkring. De kleinere verbranden. Dat is niet meer dan ruimtegruis. Als dat gebeurt zien we een z.g. meteoor, een vallende ster, een flits van licht. Ieder jaar beleven we in augustus de Perseïden- en in November de Leoniden-regen: op een heldere nacht zijn er dan veel meer vallende sterren dan gewoonlijk, omdat de aarde enkele dagen lang door een gebied gaat waar er veel door de ruimte zweven. Dat zijn vooral brokken ijs en steen van kometenstaarten die in onze dampkring verdampen en verbranden. Valt zo'n in onze dampkring terechtgekomen meteoor uit elkaar en vallen er brokjes op de aarde die niet zijn opgebrand, dan spreken we van meteorieten: brokken steen met meestal een groot ijzergehalte, maar hun samenstelling kan variëren. Er vallen veel meteorieten op de grond, maar meestal zijn ze zo klein dat ze niet opvallen, en de meeste vallen natuurlijk in zee. Een enkele keer zijn ze groter - zoals de Willamette meteoriet in Oregon, ►, de grootste ooit in de US gevonden - maar dat is (gelukkig) zeldzaam. Hele grote meteoren vormen een reëel gevaar voor onze planeet, en in het verleden zijn er ook een paar gevallen, met grote consequenties voor het leven op aarde. Gelukkig komen de meeste gevaarlijke meteoren niet zo dichtbij dat ze op de aarde terechtkomen, maar astronomen kijken goed uit naar zulke ruimtezwervers. Meteorieten zijn bij mineralenverzamelaars erg in trek. Het is dan ook een heel bijzonder gevoel zo'n brok ruimtesteen in je handen te houden en te weten dat het uit de diepten van ons zonnestelsel komt, wie weet hoe oud.....

Page 28: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

28

Hieronder een paar bijzondere avonturen met meteorieten..... Ieder jaar vallen er honderden meteorieten op de aarde, waarvan er maar enkelen worden 'geborgen', want zelfs al iemand er een ziet vallen, is het vaak nog heel lastig om hem terug te vinden in het landschap. Tenzij hij natuurlijk op je tafel belandt. Op 8 november 1982 viel er een meteoriet door het dak van een familie in Wethersfield, Connecticut. Dat was bijzonder, omdat er 11 jaar eerder in diezelfde stad ook al een gevallen was, ook door het dak van een huis en door de respectievelijke plafonds. In beide gevallen bleef iedereen ongedeerd. Wie die avond in de goede richting keek, zag

iets adembenemends: een bal vuur die door de lucht vloog, groenachtig met een lange gele staart, en tenslotte met een knal in stukken brak. De Donahues waar de meteoriet terecht was gekomen verleenden alle medewerking aan onderzoek, en wetenschappers stonden in de rij om proeven te doen, want een flinke meteoriet is een zeldzaamheid en korte tijd na de inslag is er het meest aan te ontdekken. Later kwam de steen in een museum terecht. Maar waarom het universum twee keer dezelfde stad uitzocht voor zo'n zeldzame gebeurtenis, dat is een raadsel gebleven. Vooral omdat er in de laatste 135 jaar voor zover we weten maar 11 gebouwen in de hele wereld door meteorieten zijn geraakt. De kans is dus niet zo heel groot. Je moet het net treffen.

Want als je het de gans vraagt die in 1987 met een meteoriet in botsing kwam, dan zou die zeker (als hij het overleefd had) geen goed woord over hebben gehad voor het natuurverschijnsel. Zomin als het paard dat in Ohio in 1860 door een vallende ster werd gedood, of de hond die gevloerd werd in 1911, in Egypte. Ook mensen worden getroffen, een doodenkele keer. En dat is op z'n minst schrikken. Enkelen hebben het niet overleefd, of raakten ledematen kwijt. In 1976 kwamen er een heleboel stenen naar beneden in China, waarvan de grootste meer dan 500 kilo woog en een krater sloeg van 6 meter diep.

Soms worden meteorieten gevonden lang nadat ze zijn gevallen. Hiernaast een postzegel van de Hoba meteoriet, gevallen in Namibia, 60 ton zwaar. Tot op heden is dat de grootste die helemaal heel is gebleven. Daarmee is niet gezegd dat er niet nog ergens hele grote meteorieten op ontdekking liggen te wachten....

De grootste krater gemaakt door een meteoor inslag is die van Arizona. Maar daar zijn nooit grote stenen gevonden, omdat de hemelsteen in fragmenten uit elkaar is gevallen bij de impact. De Arizona krater is bijna een mijl in doorsnee, en bijna 200 m. diep. De inslag gebeurde 50.000 jaar geleden door een meteoor van 40m. doorsnee. Dat lijkt niet zoveel, maar het geeft een ongelofelijke dreun. De snelheid van zo'n projectiel is 10x de snelheid van een geweerskogel. Gelukkig was Arizona in die tijd nog onbewoond.....

Page 29: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

29

24. ROTSGEESTEN

We kennen allemaal de gezichten van een aantal Amerikaanse Presidenten in de rotsen van Mt. Rushmore. Mooier en mysterieuzer zijn de Moai ► van Paaseiland, die enigmatische en zware koppen waar niemand het fijne van weet, maar die niet ophouden te intrigeren. Maar soms zijn er mensen die meer anoniem een gooi doen naar vereeuwiging, en een geschikte steen uitzoeken om er een gezicht van te maken. ◄ Deze rotsgeest werd in 1910 gevonden op het strand van Coney Island

Niet door mensen gemaakte rotsgeesten zijn misschien het meest intrigerend. Onlangs vond ik een boek: Faces in the Rocks, van een echtpaar dat jaren bezig is geweest in de bergen van Denver te zoeken naar gezichten, en die te fotograferen. Het is ongelofelijk zoveel gezichten er in een beperkt gebied te vinden zijn, als je goed kijkt, Het boek biedt behalve heel veel prachtige foto's ook zorgvuldig uitgekozen teksten bij iedere 'rotsgeest'. Maar voor allen geldt de uitspraak van de Franse schrijver Marcel Proust:

"De ontdekkingsreis zit niet in het zoeken van nieuwe landschappen, maar in kijken met nieuwe ogen." Vincent van Gogh zei: "Als je werkelijk van de natuur houdt dan zul je overal schoonheid vinden." Het wonderlijke is dat zulke foto's je geen idee geven van hun formaat. Het blijken enorme gezichten te zijn, maar ook hele kleine, vlak bij de grond, waar

je volkomen aan voorbij zou gaan als je een wandelaar was. Sommige gezichten brokkelden af of raken beschadigd, en een kleine verandering en een rotsgezicht is niets anders meer dan een stuk steen. Randy Brown, de fotograaf, zegt: "Het was op een van mijn wandelingen dat ik het eerste gezicht ontdekte. Ik luisterde naar de stilte van de bergen, en ik zag hem - aan de andere kant van het pad, recht voor me. Hij staarde naar me door de takken van een bosje langs het pad. Nooit had ik zo duidelijk een gezicht in de rotsen gezien. Het was een wonderlijk moment. De volgende dag ging ik terug met mijn camera. Het was behoorlijk moeilijk om de gezichten te vinden. Ze verborgen zich. Soms kon je ze alleen zien als de zon genoeg schaduwen wierp. De volgende dag, op een ander uur, waren ze onzichtbaar. Een ander moment, een andere hoek, en weg was het gezicht. Soms was het puur geluk."

Van rotsgeesten verwacht je niet anders.

Page 30: INLEIDING een stapel stenen Stenen doen rare dingen. Uit ... pagina's/Steen... · Het museum en de stenen staat op de World ... De Aboriginals van Australië hebben geen geschreven

30

25. DE ZIEL VAN STENEN Yua is een term die de Yupiit Inuit van Alaska gebruiken voor de spirit die alle dingen bezielt, levend en niet-levend. Een steen heeft evenveel Yua als een kariboe, een spar of een mens, en heeft daardoor recht op evenveel compassie. Als een Yupiit een steen tegenkomt gedeeltelijk verborgen is in de sneeuw, dan pakt hij hem op en legt zijn andere kant boven, zodat die frisse lucht en zon krijgt. Zo zegent hij de yua van de steen. Stenen leven. Het is een mooie gedachte om dat aan te nemen. Ze leven alleen een stuk langzamer dan wij. Stenen kunnen warm zijn, prachtig van vorm, glad en aangenaam om in je hand te houden, en ze hebben een bijzondere aantrekkelijkheid. Wie heeft er nooit de neiging gehad om een steen op te rapen die tot ons scheen te spreken door zijn kleur of vorm? Een groot deel van onze zichtbare aardbol is van steen: rotsen, heuvels, zand en diepe lagen gesteenten onder onze voeten. Die gesteenten hebben allemaal een ontstaansgeschiedenis: sommigen zijn geboren door vulkaanuitbarstingen, anderen door enorme pressie van hogerliggende lagen, of door het aan elkaar kitten van losse gesteenten of zand door de invloeden van de elementen. Sommige gesteenten - mineralen - zijn gegroeid over miljoenen jaren in alle maten, kleuren en vormen, en andere zijn ontstaan uit biologische componenten: schelpen, zeediertjes, of zelfs hout. Er zijn gesteenten die een prachtig geluid voortbrengen als je er op slaat, z.g. Ringing Rocks, en er bestaan CD's waarop men die rotsmuziek kan beluisteren. Stenen hebben behalve een geologische kant ook een symbolische. Ze staan voor geschiedenis, ouderdom, onvergankelijkheid, eeuwigheid. Stenen doen ons denken aan wat blijft, aan de feitelijke en geestelijke grond onder onze voeten. Daarom is er in Zen-boeddhistisch Japan de stenen tuin ontwikkeld en die elk Zen-klooster bezit : een zandvlakte die in een bepaald patroon wordt geharkt, en op strategische punten wordt voorzien van enkele stenen. Een toonbeeld en geestelijk voorbeeld van harmonie en rust, en dat is precies waar een monnik naar streeft. Ook het harken zelf is een meditatieve bezigheid. Bij de Joden is het een oud gebruik om steentjes op iemands graf te leggen, i.p.v. bloemen. Bloemen zijn vergankelijk, stenen niet. Althans niet binnen ons tijdframe. Want ook stenen zullen ooit uit elkaar vallen of worden meegevoerd met een rivier die er, na lange tijd, zand van zal maken. Ook levende dingen kunnen in steen veranderen. Fossielen van planten en dieren zijn ingesloten in de stenen waar we op lopen en waar we onze huizen van bouwen. Het hout van bomen van miljoenen jaren terug kan langzaam in steen veranderen als de atmosferische omstandigheden meewerken. De restanten van sommige oerbossen in Amerika zijn versteend en nu een toeristische trekpleister. En toen las ik een stuk van een zwarte Amerikaan met Indiaans bloed die een droom had. Hij droomde dat hij een steen was. Dit is wat hij schreef: "Stenen spreken tot mij, en ze zijn mijn leermeesters. Ze hebben geen menselijke emoties, ze kunnen de waarheid niet veranderen, ze hebben geen fysieke taal, maar ze weten, puur en simpel. In de droom was ik een extreem oud stuk hout dat sinds het grijze verleden op de grond van het oerwoud lag. Ik had geen herinneringen aan mijn bestaan als boom, maar ik wist dat er een geest in me woonde. Ik voelde hoe ik van binnenuit verhardde in steen, en ik was me bewust van alles wat er in en om mij heen gebeurde. Dat ik deel uitmaakte van zowel het planten als het stenenrijk vervulde me met trots. De tijd ging voorbij. Mensen kwamen soms voorbij. Ze hadden huiden om, en ik voelde de aanwezigheid van de dieren van wie die huiden waren geweest. De aarde sprak tot me in alle verschijnselen en ik was me van alles bewust. Nooit vroeg ik me af wat m'n doel was. Ik was. Ik onderging. Ik ervoer. Toen kwam er een tijd dat het bos lichter werd en minder intens vibrerend. De zon scheen op me en ik werd warm. Voor het eerst in m'n bestaan voelde ik dat er iets niet goed was. Ik zond boodschappen uit naar andere levensvormen, maar alleen mensen konden me naar een andere plek brengen, en die hoorden me niet. Toen kwam er een kraai die me meenam naar zijn nest. Ik voelde me geliefd en ik spiegelde voor de kraaien het zonlicht. Langzaam begonnen we elkaar te begrijpen. Ik zong het lied van Moeder Aarde en de kraaien vertelden over verre plaatsen. En zou werd mijn wereld groter en begon ik te denken over hoe het op andere plaatsen zou zijn....Met die gedachten werd ik wakker, en sindsdien draag ik die droom bij me en de diepe waarheden die erin verborgen liggen." Er zijn massa's legenden waarin stenen een rol spelen, precies vanwege de tegenstelling tussen ons korte leven en het lange bestaan van gesteenten. De volgende keer dat u een steen vindt en meeneemt, bedenk dan hoe lang die misschien al bestaat, hoeveel hij heeft meegemaakt in zijn gang van aardverschuiving, berg, rotsblok, steen - en koester hem. Zie hem als een symbool van eeuwig leven.