Inkijkexemplaar Vogels in en rond de tuin

Zo vind je je weg In het determinatiedeel zijn de tuinvogels in vier kleurgroepen ingedeeld.

Vogels tot de grootte van een mus (9 tot 14 cm)Blz. 42–113

Tot de grootte van een merel (15 tot 25 cm)Blz. 114 –165

Groter dan een merel (vanaf 26 cm)Blz. 166 –215

Watervogels in het parkBlz. 216 –249

SnavelvormenAangepast aan de aard van hun voedsel hebben vogels allerlei verschillende snavelvormen ontwik-keld. Hier een selectie:

dunne, fijne snavel van insecteneters

haaksnavel van roofvogels, valken en uilen voor het doden en verscheuren van de prooi

brede, vlakke slobber snavel van eenden

dolkvormige snavel, bijv. van reigers of ooievaars, waarmee ze hun prooi doorboren.

wigvormige, scherp gerande snavel van de ganzen voor het grazen van gras

kegelvormige snavel van zaadeters

genieten van vogels begint in en Rond je eigen tuin!

Elke dag kun je tientallen vogels tegenkomen in het park, het bos of gewoon in je achtertuin. Met dit handige boekje leer je de 100 meest voorkomende soorten herkennen. Aan de hand van de specifieke kenmerken, maar ook de geluiden, het voedsel en het broedgedrag. Elke beschrijving wordt aangevuld met een kaartje waarop je kunt zien of ze hier alleen te gast zijn of ook broeden, en er is een handige aanduiding van de maand waarin je ze hier kunt verwachten. Inclusief tips en informatie over hoe je meer vogels in je tuin kunt krijgen; bijvoorbeeld over vogelvriendelijk tuinieren, soorten voer, nestkasten, broedgedrag, uitvliegen en vogeltrek.

▶ De 100 meest voorkomende vogelsoorten▶ Geordend naar grootte▶ Met schitterende foto’s en heldere verspreidings

kaartjes ▶ Handig formaat, ideaal om mee naar buiten te nemen!

In samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt www.tirion.nlwww.vogelbescherming.nl www.natuurpunt.be

De 100

mooiste soorten

in tuin en

park

vogelsin en Rond de tuin

vogelsin

en Ro

nd

de tu

in

TIRION NATUUR

TIR

ION

NATU

UR

TIRION NATUUR ~<(st!p#=bajcgi<

001_041-Tuinvogels-NL.indd 2 09-12-13 16:34

Voor mezen en mensen

Veel mensen dragen vogels een warm hart toe en dat is niet zo vreemd. Ik ken namelijk geen andere dieren die én kunnen vliegen, zingen én vaak ook nog ontzettend kleurrijk zijn. En dat niet alleen; veel vogels laten zich gemakkelijk en goed bekijken. Alle gelegenheid dus om met volle teugen te genieten van dat rijke vogelleven. Je hoeft er zelfs niet ver voor op reis. Vogels zitten letterlijk bij je om de hoek of nog dichterbij, in je eigen tuin. Maar daar moet je wel een beetje je best voor doen. Tuinvogels – de naam zegt het al – hebben een pesthekel aan stenen schuttingen en betegelde tuinen. Ze houden van groen. Een onderbegroeiing van lekker veel planten, struiken en als het kan hier en daar een boom. Water om te badderen, nestkasten om in te broeden en ’s winters wat extra voer om fit te blijven.

Dit boek helpt je op allerlei manieren om het de vogels in je tuin naar hun zin te maken. Dat niet alleen, het mes snijdt aan twee kanten. Je helpt roodborsten, mussen en mezen, maar tegelijkertijd doe je ook jezelf een groot plezier. Want wat is er leuker dan te kijken naar een druk kwetterende mussenbende of naar kool- en pimpelmezen, die de voertafel op en af roetsjen? Er valt heel wat te ontdekken en te genie-ten in je eigen tuin. Dit boek helpt de vogels en biedt de lezer een hoop extra vogelplezier.

Help jij de vogels in je tuin, dan doet Vogelbescherming het daar bui-ten. Vogelbescherming Nederland zet zich in voor alle wilde vogels en hun leefgebieden. Eigenlijk zou iedere vogelliefhebber lid moeten zijn. Gewoon om de vogels te helpen. www.vogelbescherming.nl

Hans PeetersHoofdredacteur VOGELS


6 • vogels in en rond de tuin

Tuinvogels, van dichtbij geziener zal nauwelijks een tuineigenaar zijn, die zich niet verheugt in het bezoek van de gevederde gasten aan zijn tuin en gefascineerd is door hun kleurrijke veren, de levendige zang en hun andere vaardig-heden. en geen wandelaar in het stadspark die zich niet bewust is van zijn gevederde bewoners en graag naar hun doen en laten komt kijken.

‘tuinvogels’ noemen we in het kort de soorten die leven in en rond onze huizen, binnen de bebouwde kom, in tuinen en stadsparken, in de recreatiegebieden rondom de steden, in dorpen en rond boerde-rijen, zelfs op industrieterreinen en op andere commerciële terrei-nen. oorspronkelijk komen ze vaak uit heel verschillende habitats, zoals het bos, de rotsachtige landschappen van de steppe of zelfs uit het hooggebergte en dus kennen ze zeer verschillende fysieke en gedragsmatige aanpassingen. gemeenschappelijk voor de ‘tuinvo-gels’ is gewoon dat ze zich door de eeuwen heen bij ons hebben aangesloten en nu hun habitat met ons delen.

‘Papa, kijk! Die mooie vogel eet het voer dat we in het vogelhuisje hebben gelegd – vogels kijken is veel leuker dan tv-kijken.’


VOGELS KIJKEN EN HERKENNEN

doordat ze in onze directe omgeving leven, midden in de steden en dorpen, geven de tuinvogels ons een grote kans om ze zonder veel inspanning te bekijken. Als je een beetje beter kijkt, zul je snel een grote verscheidenheid aan vogelsoorten kunnen onderscheiden. Als je wat langer naar de tuinvogels kijkt, zul je hun gedrag leren inter-preteren en zodoende een fascinerend inzicht in hun privéleven krij-gen. en dat alles is mogelijk vanuit de woonkamer, door alleen maar naar buiten te kijken.

Hulpmiddelen voor het kijken naar vogelsMiddelen om te lokken: een breed scala van verschillende voeder-plekken in de winter lokt allerlei vogels naar de tuin, evenals ver-schillende soorten nestkasten in het voorjaar, om maar te zwijgen over vogelvriendelijke heggen en bessenstruiken.

Verrekijker: om ook te zien wat er niet direct voor het raam gebeurt, bijvoorbeeld balts, nestelen of het grootbrengen van de jongen, is een verrekijker essentieel. dat hoeft helemaal geen dure te zijn. Be-ter kunt u er een paar klaar leggen op de vensterbanken, zodat u er altijd een snel bij de hand hebt als u een interessante vogel in de tuin ziet. let bij het kopen van een kijker op de getallen. ‘8 x 30’ be-tekent bijvoorbeeld dat de kijker acht keer vergroot en dat de front-lens een diameter heeft van 30 mm, wat overeenkomt met een nor-male lichtsterkte. een verrekijker met een grotere lichtsterkte, met

vogels KiJKen en HerKennen • 7

Groenlingen eten lekker van een mezenbol.


8 • vogels in en rond de tuin

een frontlens van 40 mm of meer, is vooral van belang in de scheme-ring. Wat betreft de vergroting is een factor 8 of 10 afdoende voor de gebruikelijke afstanden in een tuin.

Veldgids: een boek als dit, waarin de meest voorkomende en belang-rijkste vogels in tuinen en parken staan, is voor beginnende voge-laars een grote hulp. voor gevorderde vogelaars zijn er veldgidsen waarin alle vogels in hun verschillende kleden, zoals mannetjes, vrouwtjes en jonge vogels in de vlucht of in kenmerkende houdingen, zijn afgebeeld.

CD met vogelgeluiden: vooral ’s zomers, wanneer het gebladerte van bomen en struiken dicht is, zal het vaak gebeuren dat je een vogel wel hoort, maar niet ziet. dan helpen veldgidsen met nog zo veel af-beeldingen niet. Wel een cd met vogelzang of een overeenkomstige app voor je smartphone. Maar je zult de roep en de zang vaak moe-ten afluisteren om ze in het veld te kunnen herkennen. Maar na ver-loop van tijd zul je de gevederde vrienden aan hun stem alleen kun-nen herkennen.

Bij naam genoemd

Heet hij nu putter of distelvink? Beide zijn waar. Sommige vogels dragen niet een, maar twee namen. Regionaal zijn er bovendien een heleboel andere volksnamen in gebruik, zoals lakvogel voor de pestvogel of grote hofzanger voor de zwartkop. Om misver-standen te voorkomen heeft elke vogel in de zoölogie naast zijn Nederlandse naam ook een wetenschappelijke naam. Deze be-staat meestal uit twee woorden, is altijd uniek en ook internatio-naal geldig. en werd al in de 18e eeuw ontwikkeld door de Zweedse wetenschapper Carl Linnaeus. Het eerste deel van de naam is de geslachtsnaam. Het verwijst naar de verwantschaps-groep van de vogel. Zo staat Carduelis voor een subgroep van de vinken. Het tweede woord is de echte soortnaam. In ons voor-beeld staat Carduelis carduelis voor de putter. In sommige geval-len geeft een derde naam de ondersoort van de vogel aan.


een Kleed vAn veren • 9

EEN KLEED VAN VEREN

Wat onderscheidt vogels van alle andere dieren in de wereld? Wat is hun meest karakteristieke kenmerk? Juist. vogels dragen veren. Afgezien van snavel en poten is het hele lichaam ermee omhuld. Het verenkleed houdt de vogel warm, beschermt hem tegen de zon en regen en levert ook de voor de soort kenmerkende vorm en kleu-ren. en niet in de laatste plaats stellen de veren de vogel in staat te vliegen.

De wonderbaarlijke vogelveerniet alle veren zijn hetzelfde. een laag dicht tegen het lichaam bestaat uit zachte, warme donsveren, de bovenste laag bestaat uit gladde, meestal gekleurde contourveren die de vogel zijn silhouet geeft. en – het allerbelangrijkste – bestaat het draagvlak van de vleugel voor het grootste deel uit stevige slagpennen die de vogel in de vlucht ook voortstuwen.

Metalig blauw glinstert de spiegel van het mannetje wilde eend. Het is het onmiskenbare kenmerk van deze eendensoort.


54 •

Kleine karekietAcrocephalus scirpaceus

De kleine karekiet is geen tuinvogel in de ware zin van het woord. Zijn wereld bestaat meer uit de rietkragen van vijvers en meren, ook van parkvijvers. Maar als hij van en naar het zuiden trekt, verblijft hij vaak wat langer in parken en tuinen ver van water. Vooral in de lente is zijn gevarieerde zang vaak vanuit struiken in de tuin te horen. De zanger ‘oefent’ hier dan al wat voor zijn latere prestaties in zijn terri-torium.

Voorkomen In de oeverzone van wateren, waar hij door riet en struikgewas hipt; langeafstandstrekker, overwintert in Afrika ten zui-den van de Sahara.

kenmerken Kleiner dan een mus, slank, met een langwerpige kop; van boven lichtbruin, van onderen crèmekleurig.

geluid Roep is een schor ‘wèd’ of een kort, hard ‘tsjarrr’; zang langzaam en tamelijk rustig zingen, afgewisseld met melodieuze en krassende klanken.

Voedsel Insecten en hun larven, spinnen, kleine weekdieren.

legsel Nest is een van gras en riet geweven kom, die is opgehan-gen tussen drie of vier rietstengels, meestal boven het water; 3-5 witachtige eieren met forse, groene en grijze vlekken op het stom-pe uiteinde; vrouwtje en mannetje wisselen elkaar tijdens het broe-den af en brengen de jongen gezamenlijk groot; 1-2 broedsels per jaar.

gelijkende soort De ‘grote broer’ van de kleine karekiet is de grote karekiet (Acrocephalus arundinaceus). Terwijl de eerste zijn nest meestal bouwt aan de landzijde van een rietstrook, geeft de laatste de voorkeur aan de waterzijde.

Verspreiding

��

042_113-Tuinvogels-NL-GM.indd 54 09-12-13 16:37

rieTzangers • 55

Opmerkelijk

Zowel de kleine karekiet als de grote karekiet klau-teren behendig langs de verticale rietstengels langs het water.

De sierlijke, slechts 10-15 gram wegende kleine ka-rekiet heeft uitgesproken klautervoeten met een re-latief lange achterteen met krachtige nagel. Daarmee kan hij veilig langs stengels klimmen zonder ondersteuning van zijn staart.

obserVatietijd/broedseizoen J F M A M J J A S O N D


142 •

Draaihals (§)Jynx torquilla

Meestal hoor je hem vaker dan dat je hem ziet: de draaihals leeft een vrij onopvallend leven – dat geldt niet voor de luide en typische roep waarmee mannetjes en vrouwtjes hun territorium claimen. Hoewel hij noch op boomstammen rond klautert, noch roffelt, is hij een van de spechten. Net als zijn familieleden brengt hij zijn jongen groot in een nesthol. Dit bezet hij zelfs als het al in gebruik genomen was door een andere vogel – en vaak met brute kracht. Eieren of jonge vogels van de eigenaars worden snel naar buiten gekieperd om vervolgens de eigen eieren in het nest te leggen.

Voorkomen In open bossen, boomgaarden, parken, begraaf-plaatsen en grote tuinen met volgroeide bomen en zonnige, droge plaatsen die worden bewoond door mieren; overwintert in tropisch Afrika.

kenmerken Iets groter dan een mus, slank, met lange staart en een krachtige snavel; verenkleed met bruin en beige patroon; gezicht met een lange, donkere oogstreep.

Geluid Tijdens het broedseizoen een doordringend luide serie ‘gjè-gjè-gjè’-roepen die in toonhoogte stijgen, vaak uitgevoerd in een duet door het mannetje en het vrouwtje.

Voedsel Voornamelijk kleine weg- en weidemieren en hun larven en poppen, af en toe andere kleine insecten zoals bladluizen, kleine rupsen en kevers die op de grond worden gezocht en met de lange kleverige tong worden gepakt.

leGsel Nest in de boomholtes of nestkasten, zonder of met zeer weinig zelf aangevoerd nestmateriaal; 6-10 (in uitzonderlijke geval-len zelfs meer dan 20) witte eieren, die afwisselend worden uitge-broed door het vrouwtje en het mannetje; ook het grootbrengen van de jongen door beide ouders; 1 -2 broedsels per jaar.


VerspreidinG

Wendehals


Opmerkelijk

Als de weinig schuwe vo-gel zich bedreigd voelt, richt hij zich op, spreidt zijn kopen staartveren wijd uit en draait met zijn kop en lichaam schokkerig heen en weer. Hij dankt zijn naam aan dit opval-lende gedrag.

speCHten • 143


EksterPica pica

De ekster heeft geen bijzonder goede reputatie. De Germanen zagen hem als de boodschapper van de doodsgodin Hel, in de middeleeuwen werd hij beschouwd als de heksenvogel en zelfs vandaag de dag gelo-ven velen dat de ‘stelende ekster’ glimmende sieraden en zilveren thee-lepels zou stelen. Niettemin is toch allang aangetoond dat al het ‘foto-grafische bewijs’ van nesten met verzamelde buit vervalsingen zijn. Alleen de beschuldiging van nestroverij kan niet weerlegd worden: ek-sters vullen hun dieet ’s zomers graag aan met de eieren en nestjongen van kleinere zangvogels, wat hen door veel vogelliefhebbers kwalijk genomen wordt. Als je nu weet dat eksters hun partner levenslang trouw blijven, maakt dat ze misschien weer wat sympathieker.

Voorkomen In open landschappen met bomen, vooral in cultuurlandschap-pen, maar ook in dorpen en steden, daar in tuinen, be-graafplaatsen en stadspar-ken, zelfs in groenstroken middenin de grote steden.

kenmerken Vrijwel even groot als een duif, slanke vo-gel met staart die even lang is als het lichaam; con-trastrijk zwart-wit getekend verenkleed, vleugels en staart met een sterke metaal-glans.

De blauwe en groene glans op de vleugels en de staart is (di-rect) na de herfstrui het meest uitgesproken.

186 •


Geluid Talrijke, luid kekkerende roepen, maar ook een kort en hoog ‘gig’ en een nasaal ‘gèèèh’; zang bestaat uit gebabbel, getjilp en nasale tonen, zacht en onopvallend.

Voedsel Uitgesproken alleseter: in de eerste plaats grote insecten en hun larven, wormen, slakken en spinnen, ook eieren en nestjon-gen van zangvogels, en muizen, in de herfst en winter vruchten en bessen, en het hele jaar aas en afval.

leGsel Groot, overdekt takkennest in bomen of hoge struiken, binnenkant aangestreken met klei, daarna zacht gevoerd met mos, haren en veren; 4-7 bleek turkoois-blauwe eieren met dich-te, donkere vlekken, worden uitsluitend uitgebroed door het vrouwtje; de jongen worden door beide ouders gevoerd; 1 broed-sel per jaar.

Opmerkelijk

Deze zwart-witte vogel met zijn lange staartve-ren is onmiskenbaar. Op de grond hipt een ekster of hij wandelt met een typische waggelende gang en zijn staart iets opgeheven.

VerspreidinG

��


krAAien • 187

Mooi en onmiskenbaar, maar niet erg elegant: de golvende fladdervlucht van een ekster toont wat onhandig.


250 • RegisteR

Aalscholver 246–247Accipiter gentilis 200–201Accipiter nisus 198–199Acrocephalus scirpaceus 54–55Aegithalos caudatus 72–73Aix galericulata 234–235Alauda arvensis 130–131Alopochen aegyptiacus 238–239Anas platyrhynchos 9, 11, 15, 228–229Anser anser 242–243Anser indicus 240–241Appelvink 126–127Apus apus 138–139Ardea cinerea 248–249Asio otus 208–209Athene noctua 206–207Aythya fuligula 230–231

Barmsijs 22, 104–105Blauwborst 98-99Blauwe kiekendief 196-197Blauwe reiger 248–249Boerenzwaluw 68–69Bombycilla garrulus 24, 128–129Bonte vliegenvanger 19, 96–97Boomklever 18, 19, 29, 84–85Boomkruiper 66–67Bosuil 18, 204–205Braamsluiper 58–59Branta canadensis 236–237Buizerd 202–203Buteo buteo 202–203

Canadese gans 236–237Carduelis cannabina 106–107Carduelis carduelis 29, 108–109Carduelis chloris 6, 14, 15, 31, 33,

118–119Carduelis flammea 22, 104–105Carduelis spinus 102–103Certhia brachydactyla 66–67Ciconia ciconia 214–215Circus cyaneus 196-197Coccothraustes coccothraustes 126–127Columba livia forma domestica 29,

176–177Columba oenas 178–179Columba palumbus 180–181Corvus corone 192–193

Corvus frugilegus 190–191Corvus monedula 188–189Cuculus canorus 182–183Cygnus olor 244–245

Delichon urbica 24, 70–71Dendrocopos major 19, 29, 144–145Dodaars 226-227Draaihals 142–143Dryobates minor 29, 146–147Dryocopus martius 29, 170–171

Ekster 186–187Emberiza citrinella 10, 116–117Emberiza schoeniclus 136-137Erithacus rubecula 14, 19, 20, 29, 35,

88–89Europese kanarie 100–101

Falco tinnunculus 194–195Fazant 212–213Ficedula hypoleuca 19, 96–97Fitis 25, 52–53Fringilla coelebs 14, 22, 31, 33, 120–121Fringilla montifringilla 24, 122–123Fulica atra 222–223

Gaai 184–185Gallinula chloropus 224–225Garrulus glandarius 184–185Geelgors 10, 116–117Gekraagde roodstaart 14, 25, 92–93Gele kwikstaart 132-133Gierzwaluw 138–139Glanskop 19, 31, 74–75Goudhaan 48–49Goudvink 22, 31, 124–125Grasmus 64–65Grauwe klauwier 140–141Grauwe vliegenvanger 18, 19, 94–95Groene specht 29, 168–169Groenling 6, 14, 15, 31, 33, 118–119Grote bonte specht 19, 29, 144–145Grote lijster 158–159

Halsbandparkiet 148–149Havik 200–201Heggenmus 19, 29, 86–87Hippolais icterina 56–57


256 • colofon

Dit boek is gepubliceerd doorTirion UitgeversPostbus 132883507 LG Utrechtwww.tirion.nl

Omslagontwerp: Aperta, www.aperta.nlVertaling en zetwerk Nederlandse editie: Ger Meesters Boekpro-ducties

ISBN 978 90 5210 926 8NUR 435

Voor het eerst gepubliceerd in Duitsland in 2013 door Gräfe und Unzer Verlag GmbH, MünchenOorspronkelijke titel: Gartenvögel

© 2013 Gräfe und Unzer Verlag GmbH, München© 2014 voor de Nederlandse taal: Tirion Uitgevers, Utrecht

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.


Zo vind je je weg In het determinatiedeel zijn de tuinvogels in vier kleurgroepen ingedeeld.

Vogels tot de grootte van een mus (9 tot 14 cm)Blz. 42–113

Tot de grootte van een merel (15 tot 25 cm)Blz. 114 –165

Groter dan een merel (vanaf 26 cm)Blz. 166 –215

Watervogels in het parkBlz. 216 –249

SnavelvormenAangepast aan de aard van hun voedsel hebben vogels allerlei verschillende snavelvormen ontwik-keld. Hier een selectie:

dunne, fijne snavel van insecteneters

haaksnavel van roofvogels, valken en uilen voor het doden en verscheuren van de prooi

brede, vlakke slobber snavel van eenden

dolkvormige snavel, bijv. van reigers of ooievaars, waarmee ze hun prooi doorboren.

wigvormige, scherp gerande snavel van de ganzen voor het grazen van gras

kegelvormige snavel van zaadeters

genieten van vogels begint in en Rond je eigen tuin!

Elke dag kun je tientallen vogels tegenkomen in het park, het bos of gewoon in je achtertuin. Met dit handige boekje leer je de 100 meest voorkomende soorten herkennen. Aan de hand van de specifieke kenmerken, maar ook de geluiden, het voedsel en het broedgedrag. Elke beschrijving wordt aangevuld met een kaartje waarop je kunt zien of ze hier alleen te gast zijn of ook broeden, en er is een handige aanduiding van de maand waarin je ze hier kunt verwachten. Inclusief tips en informatie over hoe je meer vogels in je tuin kunt krijgen; bijvoorbeeld over vogelvriendelijk tuinieren, soorten voer, nestkasten, broedgedrag, uitvliegen en vogeltrek.

▶ De 100 meest voorkomende vogelsoorten▶ Geordend naar grootte▶ Met schitterende foto’s en heldere verspreidings

kaartjes ▶ Handig formaat, ideaal om mee naar buiten te nemen!

In samenwerking met Vogelbescherming Nederland en Natuurpunt www.tirion.nlwww.vogelbescherming.nl www.natuurpunt.be

De 100

mooiste soorten

in tuin en

park

vogelsin en Rond de tuin

vogelsin

en Ro

nd

de tu

in

TIRION NATUUR

TIR

ION

NATU

UR

TIRION NATUUR ~<(st!p#=bajcgi<

Inkijkexemplaar Vogels in en rond de tuin

Documents

Transcript of Inkijkexemplaar Vogels in en rond de tuin