2

3

Inhoudsopgave

Inleiding 4

M. C. Escher, Convex and Concave: 6Beschrijving 6Analytische schetsen 8Expressieve schets 12

Gebroeders Wachowski, The Matrix: 14Beschrijving en verdieping 14Analytische schetsen 17Expressieve Schets 22

Santiago Calatrava, l’Hemispeheric: 24Beschrijving 24Analytische schetsen 26Expressieve Schets 30

Nawoord 33

4

Sinds ik in 2003 met de opleiding bouwkunde begonnen ben, heb ik weliswaar meer geleerd over architectuur, maar mijn interesse voor kunst is nooit erg groot geweest. Als nuchtere techniekstudent was kunst voor mij een weinig interessant onderwerp om me in te verdiepen. Mijn interesse lag niet bij interpretaties van de werkelijkheid of droombeelden, maar meer bij het exact vastleggen van de werkelijkheid in de tekeningen die ik vroeger maakte. Tot mijn zestiende heb ik veel getekend en geaquarelleerd. Al vroeg leerde ik perspectivisch tekenen, waardoor ik mijn tekeningen waarheidsgetrouwer kon maken. Het gebruik van perspectivische verdwijnpunten nodigde niet uit tot het experimenteren met meer onwerkelijke zaken, maar was juist een drive om tekeningen een zekere realiteit mee te geven.

Na mijn zestiende werd mijn passie voor tekenen omgezet in een passie die een nog grotere benadering van de realiteit betekende: fotografi e. In 2003, net voor ik met de opleiding bouwkunde begon, kocht ik mijn eerste spiegelrefl excamera. Al snel bleek dat fotografi e voor mij meer betekende dan het schieten van plaatjes. Ik kon en kan nog steeds uren uittrekken voor het maken van één foto. Ik richt mij voornamelijk op het vastleggen van landschappen en architectuur. Het fascinerende aan fotografi e vind ik dat de keuze voor compositie, standpunt en belichting de cruciale zaken zijn die een foto succesvol moeten maken. Het onderwerp en de lichtval zijn er namelijk al en compositie standpunt en belichting zijn de enige zaken waarmee de fotograaf het beeld dat hij wil vastleggen kan beïnvloeden. Dit in tegenstelling tot andere vormen van beeldende kunst, waarbij de kunstenaar met het kunstwerk zelf alle vrijheid heeft om het beeld over te brengen wat hij voor ogen heeft.

Toch zijn er kunstwerken die mij fascineren. Voor dit boekwerk heb ik er drie uitgezocht. Het zijn beide werken die mij na het aanschouwen ertoe hebben gedwongen om er beter naar te kijken. Het werk Convex and Concave van M.C. Escher fascineert mij omdat een eerste aanblik niet voldoende is om het perspectief in de tekening te doorgronden. Zelfs na een uur aandachtig te hebben gekeken naar het werk kwam ik elementen tegen die perspectivisch anders in elkaar zaten dan ik dacht. Naast het werk van Escher behandel ik ook een fi lm die veel indruk op me heeft gemaakt. Science Fiction is een fi lmgenre waar ik eigenlijk helemaal niet van houd, maar The Matrix heeft mij toch weten te raken en aan het denken gezet over hoe ik tegen de wereld aan kijk. Want stel dat het waar is… Als laatste kunstwerk behandel ik een gebouw van Santiago Calatrava. Zijn bouwwerken zijn voor mij een duidelijk voorbeeld van integratie van kunst, techniek en architectuur. l’Hemispheric is een abstract beeldend kunstwerk, gebouw en constructie ineen en daarom voor mij een passend kunstwerk binnen de context van dit vak.

Dit boekwerk behandelt de drie hierboven beschreven kunstwerken met behulp van handschetsen. Van ieder kunstwerk heb ik vier analytische schetsen en één expressieve schets gemaakt. Daarnaast is iedere schets voorzien van een korte beschrijving en ben ik bij The Matrix dieper ingegaan op de aspecten ruimte en symboliek in een aanvullende tekst. Het kiezen van slechts drie kunstwerken voor deze opdracht gaf mij de mogelijkheid om dieper op deze kunstwerken in te gaan en deze werken zowel op een analytische als expressieve manier te beschrijven. Het heeft mij geleerd om op verschillende manieren naar één werk te kijken en de achtergrond ervan te doorgronden.

Inleiding

5

Impressie van mijn persoonlijke fotoalbum:1: “Here lives God”, Vestedatoren, Eindhoven2: “Who’s afraid of red, yellow and blue”3: “Chimney parade”, La Pedrera, Barcelona4: “Origin of symmetry”, Snouck van Loosenpark, EnkhuizenMeer foto’s zijn te bezichtigen op http://www.seanvos.nl.

1 2

3 4

6

Defi nities:

Magisch realisme:Het magisch realisme is een zijstroming van het surrealisme. Binnen deze stroming proberen kunstenaars een nieuwe, eigen werkelijkheid te creëren. Een realistische weergave van de werkelijkheid gaat bij het magische realisme gepaard met een onmogelijke toevoeging. Deze toevoeging geeft magisch realistische kunst een vervreemdend en soms dreigend karakter. Spanning, ongrijpbaarheid en de dreiging dat er iets gaat gebeuren zijn eveneens kenmerken van het magisch realisme.1,3

Perspectief:1. Doorzichtkunde; de kunst om voorwerpen zo op een plat vlak af te beelden, dat zij op het oog dezelfde indruk maken als de voorwerpen zelf, uit een gegeven standpunt gezien. 2. Wijze waarop zichtbare voorwerpen zich vanuit een bepaald punt aan het oog vertonen.

Beschrijving:Deze prent is één van de voorstellingen van onmogelijke ruimten die Escher gemaakt heeft. De prent toont een stelsel van trappen, vloeren, pafonds en bruggen, dat door het verdraaien van het perspectief tot een onmogelijke compositie wordt getransformeerd. De aanschouwer lijkt bij de eerste aanblik het geheel te begrijpen, maar bij een nauwkeurigere blik blijkt door een perspectivische verdraaiing de voorstelling onmogelijk te zijn. Escher zet de aanschouwer op het verkeerde been door twee perspectivische standpunten in één tekening te verwerken. In het linkerdeel van de tekening wordt een hoog standpunt gebruikt, waardoor de kijker van bovenaf op het tafereel kijkt. In de rechterhelft is getekend vanaf een laag standpunt,

waardoor het tafereel van onder bekeken wordt. In het midden gaan de twee taferelen vloeiend in elkaar over. Vloeren veranderen in plafonds en binnenwanden worden buitenwanden. Om het geheel te begrijpen is een fl inke dosis ruimtelijk inzicht nodig. Pas wanneer één van de helften wordt afgedekt is de ruimte getekend in de andere helft te begrijpen. Dit werk van M.C. Escher kan geplaatst worden in het magische realisme, welke een zijstroming vormt van het surrealisme. De tekening is gedetailleerd en realistisch getekend, maar toch onmogelijk door de perspectivische verdraaiïng in het midden. Deze verdraaiing zorgt voor een zekere vervreemding, welke kenmerkend is voor de stroming. Van dreiging, eveneens kenmerkend voor magisch realistische werken, is echter weinig sprake. In plaats van dreiging kenmerkt het werk zich eerder door spanning en ongrijpbaarheid.

Literatuur:1. Kunstbus kunst en kunstenaars, http://www.kunstbus.nl/verklaringen/magisch-realisme.nl, maart 2007.

2. Jos Smeets e.a., Zienderogen kunst, Bovenbouw HAVO-VWO, Malmberg, ‘s-Hertogenbosch, 1999.

3. Prof. dr. G Geerts en dr. Heestermans, Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, elfde herziene druk, Van Dale Lexicografi e, Utrecht/Antwerpen, 1984.

2. M.C. Escher, Grafi ek en tekeningen, Taschen/Librero, Keulen, 2001.

5. M.C. Escher Stichting, M.C. Escher, de offi ciele website, http://www.mcescher.com, maart 2007.

Maurits Cornelis Escher: Convex and Concave, Nederland, 1955

7

Het werk “Convex and Concave” van Maurits Cornelis Escher.Bron: http://www.mcescher.com.

8

Analytische schets 1: Convex en concaaf van elkaar gescheiden.

Wanneer de basisvoorstelling uit de tekening wordt gedestilleerd, wordt duidelijk hoe de tekening perspectivisch is opgebouwd. De linkerhelft van de tekening is convex (bol) getekend, terwijl de rechterhelft concaaf (hol) is getekend. Door slechts de linker- of rechterhelft van de tekening te bekijken, wordt de tekening weer “kloppend”.

9

Analytische schets 2: Convex en concaaf bij elkaar gebracht.

In deze schets zijn alle delen weergegeven die convex en concaaf tegelijk kunnen zijn. Het menselijk oog kiest altijd één van de interpretaties als uitgangspunt. Omschakelen van convex naar concaaf en andersom vergt enige inspanning. De donker gekleurde delen kunnen in deze schets de functies van vloer en plafond vervullen.

10

Analytische schets 3: Convex en concaaf aanzichten.

De linkerschets toont een aanzicht van de convexe zijde van de tekening. De brug aan de linkerkant is de brug waar de vrouw overheen loopt. Het donker gekleurde deel van de vorige schets fungeert als vloer. De rechterschets toont een aanzicht van het concave deel van de tekening. De vloer is veranderd in plafond en het donkere vlak linksboven is een doorsnede van de linkerbrug.

11

Analytische schets 4: Hulpmiddelen.

Deze schets toont de hulpmiddelen die Escher gebruikt om het perspectief in de tekening te kunnen lezen. Aan de linkerzijde staan uitsluitend fi guren die van bovenaf getekend zijn, terwijl aan de rechterzijde de fi guren van onderaf getekend zijn. Een uitzondering vormt de hagedis in het midden onderaan de tekening. Deze is twee keer hetzelfde afgebeeld: de ene keer staand en de andere keer hangend.

12

Deze schets toont de essentie van het kunstwerk in mijn beleving. Het belangrijkste element in dit werk van Escher vind ik de verwarring die optreedt wanneer je de voorstelling bekijkt. In de eerste aanblik van veraf zie je alleen vlekken in verschillende grijstinten. Vervolgens proberen de hersenen er razendsnel een perspectivische voorstelling van te maken. Één van de gebruikte de hersenen er razendsnel een perspectivische voorstelling van te maken. Één van de gebruikte de hersenen er razendsnel een perspectivische

perspectieven (convex of concaaf) heeft de voorkeur en wordt als eerste gezien. Bij de eerste poging lijkt de vorming van een kloppende voorstelling te lukken, maar al snel wordt duidelijk dat er iets niet klopt. Pas daarna wordt duidelijk dat er een dubbel perspectief in de tekening verwerkt is.

Met deze schets probeer ik het proces van het lezen van de tekening in beeld te brengen met behulp van één van de meest eenvoudige geometrische fi guren: de kubus. In de eerste fase (links op

de tekening) zijn alleen gekleurde vlakken met dezelfde vorm zichtbaar. Meer naar rechts vloeien deze vlakken samen tot kubussen. Deze kunnen zowel “hol” als “bol” worden opgevat, maar over het algemeen zal de “bolle” interpretatie als eerste waargenomen worden, omdat deze het vaakst voorkomt. Uiteindelijk wordt helemaal rechts duidelijk wat Escher met zijn prent wilde bereiken. Door middel van het samenvoegen van kubussen en het toevoegen van twee attributen uit de tekening van Escher ontstaat ook hier een dubbele perspectivische werking.

Wie alleen de linkerzijde van de schets bekijkt, ziet een verzameling losse vlakken en wie alleen de rechterzijde bekijkt, ziet dezelfde vlakken, maar deze vormen ineens een voorstelling met veel meer inhoud.

Expressieve schets van “Convex and Concave”

Expressieve schets 1: “Convex and Concave”.

De schets toont voor mij de essentie van “Convex and Concave”: De optredende verwarring bij het lezen van de tekening. Met behulp van een kubus is aangegeven op welke manier de tekening wordt gelezen en hoe de verwarring ontstaat door het dubbele perspectief.

13

14

Gebroeders Wachowski, The Matrix, USA, 1999

Defi nities:

Ruimte:1. Plaats om zich uit te breiden, zich te bevinden of te bewegen. 2. Afstand, plaats of plek tussen twee of meer zaken. ... 4. Door drie dimensies bepaalde plaats. 5. Het wereld- hemel- of luchtruim. 6. Plaats waar men zich vrij kan bewegen. 7. De onbegrensde uitgebreidheid waarin zich de lichamen bevinden of een begrensd deel daarvan.

Symboliek:1. Toepassing, gebruik van een symbool of symbolen. 2. Kennis of leer der symbolen. 3. Wetenschap die zich met symbolen bezighoudt.

Symbool:Verdichting van een aantal of een samenstel van begrippen in een enkele voorstelling; in alg. zin een werkelijkheid die samenvalt met een andere en deze zichtbaar voorstelt.

Beschrijving:The Matrix is een fi lm die de kijker laat nadenken over het bestaan van het leven zoals wij het vandaag de dag kennen. De fi lm vertelt een modern episch verhaal over een wereld die na de uitvinding van kunstmatige intelligentie beheerst wordt door machines. De macht der mensen is tenietgedaan door hun eigen uitvinding en mensen fungeren alleen nog als stroomvoorziening voor de wereld der machines. Om de mensen tevreden te houden, zijn zij ingeplugd in een computersimulatie van de werkelijkheid zoals deze was voor de opkomst van de machines. Ieder mens zit in zijn eigen cel ingeplugd in dit programma, the Matrix geheten. Door the Matrix blijft ieder mens in zijn droomwereld gevangen gehouden, waardoor de mensheid niet in opstand zal komen tegen de machines.

De fi lm beschrijft het verhaal van Thomas Andeson, een softwareontwikkelaar voor een groot Amerikaans bedrijf. In zijn vrije tijd is Thomas computerhacker met de bijnaam Neo. Hij wordt benaderd door een groep hackers, waarvan de leider zich Morpheus noemt. De bende van Morpheus is ‘bevrijd’ uit the Matrix en proberen de mensheid te

15

redden van het regime der machines. Neo wordt bij hen gevoegd en zal uiteindelijk de wereld redden. Uiteindelijk wordt de fi lm vervolgd in het tweede deel: The Matrix Reloaded. Het slot van de fi lm valt in deel drie, The Matrix Revolutions.

Wat is ruimte?De fi lm stelt met het beschrijven van the Matrix het begrip ruimte ter discussie. Ruimte lijkt in het dagelijks leven iets ongrijpbaars, iets vanzelfsprekends. Ruimte is er en ruimte zal er altijd zijn. Maar de kijker van de fi lm wordt erop gewezen dat ruimte iets bijzonders is. In de fi lm is ruimte voor de mensen slechts virtual reality: een door software en wiskundige regels beschreven ruimte, welke de hersens vertelt hoe de wereld om ons heen eruit ziet. De uitspraak van Immanuel Kant: “ruimte is wat de geest ervan maakt”, is letterlijk van toepassing op de gedachte achter the Matrix. In de scène waarin Neo kennis maakt met wat the Matrix is, wordt deze zienswijze voor de kijker duidelijk: Neo en Morpheus staan in een volledig diffuus witte ruimte met slechts een bankstel en een televisietoestel. Morpheus legt uit dat realiteit voor de mensheid slechts een interpretatie van de hersens van elektrische signalen afkomstig van onze zintuigen. Wanneer deze elektrische signalen niet afkomstig zijn uit onze zintuigen, maar uit een kunstmatige bron, is realiteit niet langer realiteit maar juist een droom of misleiding. Als kijker kun je je op dat moment afvragen of de werkelijkheid zoals wij hem beleven wel de werkelijkheid is. Leven we echt zoals we denken dat we leven? Of dromen we allemaal? Waarom zou de hele theorie van de fi lm niet waar kunnen zijn? Deze zienswijze plaatst de fi lm in een surrealistisch en associalistisch perspectief. Surrealistisch omdat de fi lm een droomwereld beschrijft, welke in het surrealisme centraal staat

en associalistisch omdat in de fi lm de zintuiglijke en wetenschappelijke menselijke waarneming ter discussie worden gesteld. Het associalisme, afkomstig van associatie stelt de wetenschappelijke waarnemening ook ter discussie. Volgens de associalistische zienswijze kunnen we slechts verbanden leggen tussen verschijnselen en op basis daarvan voorspellingen doen. Wetenschappelijk bewijs van deze verschijnselen is volgens het associalisme onmogelijk.

SymboliekNaast ruimte speelt ook symboliek een belangrijke rol in de fi lm. De fi lm bevat talloze verwijzingen naar verschillende verhalen en mythen. Een letterlijke verwijzing is die naar het sprookje Alice in Wonderland. Wanneer Neo wordt uitgenodigd om kennis te maken wat de Matrix is krijgt hij de opdracht: ‘Follow the white rabbit’. Vervolgens laat Morpheus tijdens zijn kennismaking met Neo vallen dat hij zich waarschijnlijk wel als Alice zal voelen en dat hij snel kennis zal maken met Wonderland. Minder oppervlakkig is de verwijzing naar de god van de dromen uit de Griekse mythologie: Morpheus. Deze god was in staat om als mens in menselijke dromen te verschijnen. Hetzelfde overkomt Neo, wanneer Morpheus hem uit zijn droom haalt wanneer hij nog in the Matrix leeft. Een tweede verwijzing naar de wereld van het oude Griekenland vinden we in de fi lm op het moment dat Neo kennis heeft gemaakt met wat the Matrix is. Wanneer hem duidelijk is geworden dat hij jarenlang in een droomwereld heeft geleefd, wordt hij misselijk, houdt zijn handen voor zijn ogen en moet overgeven. Plato beschrijft dat de mens die voor het eerst tot werkelijk bewustzijn komt, uit zijn grot naar buiten komt. Wanneer hij het daglicht aanschouwt, zal het hem pijn doen aan de ogen en doen overgeven.

16

De naam van het schip waarmee Morpheus en zijn team door de machinewereld dwalen is afgeleid van één van de koningen van Babylon: Nebuchadnezzar. In de Bijbel staat de droom van deze koning centraal, welke volgens de profeet Daniël symbool stond voor het opkomen en vergaan van de verschillende wereldmachten. Dit thema vinden we ook terug in the Matrix: het rijk der mensen is verwoest en de machines nemen het van hen over. Ook Zion, in de fi lm de laatste stad die nog door mensen wordt beheerst, verwijst naar een thema in de Bijbel. Zionisme is een vrijheidsbeweging die een eigen staat voor de Joden nastreeft in het gebied waar vroeger de koninkrijken Israël en Judea lagen. In de fi lm zien we dat Zion de laatste plek op aarde is waar de mensen nog vrij zijn en in het vervolg van deel 1 (The Matrix Reloaded) staat centraal hoe de bevolking van Zion probeert vanuit de stad het rijk der machines omver te werpen.

Special effectsThe Matrix staat ook bekend als de fi lm die de bullit-time fi lmtechniek bekend heeft gemaakt. Bij deze techniek wordt een scène gefi lmd met tientallen camera’s vanaf verschillende kanten. Door deze techniek wordt het mogelijk om bepaalde momenten in slow motion te laten zien terwijl de kijker om het onderwerp heen draait.

Literatuur:1. Prof. dr. G Geerts en dr. Heestermans, Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, elfde herziene druk, Van Dale Lexicografi e, Utrecht/Antwerpen, 1984.

2. Marcus Lodwick, De Kunstgids, Librero, Kerkdriel, 2006, blz. 133 en 139.

3. Wikimedia, Wikipedia - de vrije encyclopedie, http://nl.wikipedia.org en http://en.wikipedia.org, maart 2007, zoekwoorden: “The matrix, “Nebuchadnezzar”, “Morpheus”, “Zion” en “Bullet-time”.

17

Analytische schets 1: Droom of werkelijkheid?

In de fi lm staan twee werelden centraal. Vanuit het perspectief van de ene wereld lijkt de andere een droom. De tekening laat twee scènes uit de fi lm zien uit deze twee werelden. Links is Neo net “ontwaakt” uit zijn droom en maakt hij ingeplugd en wel kennis met de machinewereld. Rechts maakt hij als “bevrijd” persoon opnieuw kennis met de wereld zoals wij die kennen. Maar welke wereld is echt?

Droom?? Werkelijkheid??

Werkelijkheid?? Droom??

18

Analytische schets 2: Impressie van de machinewereld.

In de fi lm hebben de machinewereld en mensenwereld een eigen sfeer en vormgeving. De eerste wordt gekenmerkt door duisternis, organische en ronde vormen, tentakels en metaalachtige materialen. De machine’s hebben overeenkomsten met de menselijke of dierlijke anatomie en lijken gegroeid te zijn. De schets toont een “Sentinel”, een machine die speurt naar gevaren voor de machinewereld.

19

Analytische schets 3: Impressie van de mensenwereld.

Deze schets laat de sfeer en architectuur van de mensenwereld in de fi lm zien. Kenmerkend is dat alle scènes in de mensenwereld zich afspelen in een grootstedelijke omgeving, met de Amerikaanse metropool als uitgangspunt. De mensenwereld kenmerkt zich door moderne en klassieke hoogbouw, dicht op elkaar. Andere plekken op de wereld zoals wij hem kennen komen in de fi lm niet voor.

20

Analytische schets 4: Bullet-time cameratechniek.

De special effect uit de fi lm zijn opgenomen met de bullet-time cameratechniek. Meerdere camera’s zijn in een cirkel rond het onderwerp opgesteld en fi lmen een scène vanuit meerdere hoeken. Uiteindelijk kan daarmee een actie worden bevroren, terwijl de kijker om het onderwerp heen draait. Deze techniek is voornamelijk bij de actiescènes in de fi lm toegepast.

Camera’s

21

22

Op deze schets kijkt Thomas Anderson in een spiegel. Wat hij ziet is niet zijn exacte spiegelbeeld, maar een verwrongen beeld van de werkelijkheid. Zijn gezicht is herkenbaar, maar vervormd, verdeeld en verschoven. De wetten der optica, welke normaal voor een exact spiegelbeeld zouden zorgen, gelden niet langer en lijken te zijn aangetast op het moment dat het spiegelbeeld gecreëerd werd.

Het beeld refereert naar het thema van de kloof tussen droom en werkelijkheid. In dromen lijkt soms alles te kunnen, terwijl de realiteit van de werkelijkheid beperkt wordt door de wetten der natuur. In de fi lm wordt Neo geconfronteerd met

het feit dat de wetten der natuur een onderdeel zijn van het simulatieprogramma “The Matrix”. Deze natuurwetten zijn dus een onderdeel van de menselijke droomwereld en bestaan in de wereld der machines dus niet. Om deze reden is het in de fi lm mogelijk om onmogelijke sprongen over gebouwen te maken, de zwaartekracht te doen verdwijnen en sneller dan het licht te kunnen bewegen. Een punt van kritiek vormt het feit dat de basiswetten der natuurkunde in de fi lm ook in de machinewereld lijken te gelden. In het ruimteschip Nebuchadnezzar heerst gewoon zwaartekracht en gelden ook de wetten der optica.

Expressieve schets van “The Matrix”

Expressieve schets 2: “The Matrix”.

Thomas Anderson kijkt in een spiegel. Hij verwacht zijn spiegelbeeld te zien, maar wat hij werkelijk ziet is een vervormd, verdeeld en verschoven beeld van zichzelf. De wetten der optica lijken te zijn verwrongen op het moment dat het spiegelbeeld werd gecreëerd. Het beeld verwijst naar het thema in de fi lm van de kloof tussen droom en werkelijkheid.

23

24

Santiago Calatrava, l’Hemispheric, Valencia, 1998

Defi nities:

Expressionisme:Het expressionisme heeft overeenkomsten met het modernisme en het brutalisme en deelt veel aspecten hiermee. Allen gaan uit van pure geometrische vormen, maar waar modernisme soberheid uitstraalt, probeert het expressionisme een emotionele beleving te creëren door sculpturale vormen toe te passen.

High-tech expressionisme of high-tech modernisme:Deze architectuurstroming laat constructieve elementen nadrukkelijk in het gebouwontwerp aanwezig zijn, zowel aan binnen- als aan buitenzijde. De gebouwconstructie is een integraal deel van het ontwerp. De detaillering heeft veel overeenkomsten met de internationale stijl, maar grotere elementen domineren.

Beschrijving:Met het planetarium Hemispheric in Valencia zet Santiago Calatrava een typische combinatie van een gebouw, een beeldend kunstwerk en een constructie neer. L’Hemispheric vormt een onderdeel van het stedebouwkundig project City of Arts and Sciences in Valencia, gebouwd op een uitgedroogde rivierbedding. City of Arts and Sciences bestaat uit onder andere een kunstmuseum, een planetarium en een zee-aquarium welke door hun vorm en

materialisatie een duidelijk ensemble vormen. L’Hemispheric is het middelste bouwwerk van dit ensemle en is gevormd als een oog. Het gebouw is ellipsvormig in plattegrond en doorsnede en bestaat uit een schaalconstructie van staal en beton met daaronder een gladde witte bol welke de pupil van het oog vormt. De schaalconstructie vormt het ooglid. Refl ectie van het gebouw in het water vormt het onderste deel van het oog. Het onderste deel van de schaalconstructie kan geopend worden als een ooglid, om natuurlijke ventilatie te bevorderen.

l’Hemispheric kan gezien worden als een combinatie van expressionisme en high-tech modernistische architectuur. Dit vanwege de combinatie van een sculpturale oogvorm en een expressieve constructie met een grote overspanning. De gebouwvorm is op te vatten als sculpturaal en daarmee expressionistisch, terwijl de uitwerking en materialisatie ervan meer als high-tech kan worden gezien.

Literatuur:1. Sarah Cunliffe en Jean Loussier, Architectural styles - Spotter’s Guide, Saraband, Glasgow, 2006.

2. Alexander Tzonis, Santiago Calatrava - The complete works, Rizzoli, New-York, 2004

25

l’Hemispheric met geopend “ooglid”.Bron: http://www.fl ickr.com/photos/c0c/135894100/

26

Analytische schets 1: Het gebouw als kunstobject.

l’Hemispheric kan worden gezien als een kunstobject, constructie en gebouw ineen. Deze schets toont het gebouw als kunstwerk, waarin een duidelijke verwijzing naar het menselijk oog te zien is. De boogvorm van de constructie vormt het bovenste ooglid en de bol in het midden is de pupil. De ruimte ertussen kan gezien worden als het oogwit. De refl ectie van het gebouw in het water maakt de vorm van het oog af.

27

Analytische schets 2: Het gebouw als constructie.

Deze schets toont het gebouw als constructie. Het dak is als overspannende staalconstructie bevestigd tussen vier betonnen boogelementen, welke de spatkrachten opnemen en afvoeren. De schaal is opgebouwd uit staal, beplating en glas. De bol met daarin de bioscoopzaal is als massieve betonconstructie uitgevoerd, en bestaat uit meerdere lagen.

28

Analytische schets 3: Het gebouw als gebouw.

Deze doorsnede laat duidelijk zien dat l’Hemispheric ook een gebouw is. Verschillende ruimten hebben ieder hun eigen functie. De kleinste bolvormige ruimte is de bioscoopzaal met IMAX-projectie. Daaromheen bevindt zich een verbindingsgang. Onder de zaal zijn facilitaire ruimten, een restaurant en tentoonstellingsruimten gesitueerd.

29

Analytische schets 4: Het ooglid.

l’Hemispheric is voorzien van een ingenieus systeem van natuurlijke ventilatie. In de koepelconstructie van het gebouw is een hydraulisch beweegbaar element opgenomen, dat als een ooglid open en dicht kan. Door het ooglid te openen kan frisse lucht onbelemmerd het gebouw binnendringen en wordt het gebouw visueel een stuk transparanter.

30

Expressieve schets van “l’Hemispheric”

Bij deze expressieve schets worden de verschijningsvorm en de functie van het gebouw in één tekening gevat. De tekening toont een oog, drijvend in het water, kijkend naar de sterrenhemel. De uitstraling van l’Hemispheric komt in mijn beleving bijna letterlijk overeen met een drijvend oog. De combinatie van de vorm van de schaalconstructie en de bolvorm erin zorgt hiervoor. Als planetarium staat in l’Hemispheric de wereld van sterren en planeten centraal. Met

behulp van een IMAX-theater wordt het publiek een blik gegund in de wereld van sterren en planeten. De combinatie van de uitstraling en de functie van het gebouw heeft uiteindelijk geleid tot de hiernaast afgebeelde schets, die tevens een knipoog is naar de form follows function gedachte in de architectuur. De oogvorm van het gebouw volgt in dit geval de functie van kijken naar de hemel.

Expressieve schets 3: “l’Hemispheric”.

Een drijvend oog op het water, kijkend naar de sterrenhemel. Dat zou de essentie van l’Hemispheric kunnen zijn. De ellipsvormige schaalconstructie met daarin de massieve bolvorm laten het gebouw op een oog lijken. Deze vorm ondersteund de functie van een planetarium, waar de bezoekers een blik op de wereld van sterren en planeten wordt gegund.

31

32

33

Zoals ik al in de inleiding heb aangegeven, is mijn interesse voor kunst nooit erg groot geweest. Met het maken van deze opdracht werd ik gedwongen om eens beter naar een aantal kunstwerken te kijken. De keuze voor de kunstwerken die ik bij deze opdracht behandeld heb, is een hele bewuste geweest. Ik ben voor mezelf nagaan welke schilderijen, beelden, muziekstukken, fi lms en gebouwen op mij de meeste indruk hebben gemaakt. Mijn passie voor fotografi e en de werking van het perspectief heeft uiteindelijk geleid tot de keuze van “Convex and Concave” als eerste kunstwerk. Het gezichtsbedrog dat met fotografi e haast onmogelijk te bereiken is, weet Escher hier treffend met een tekening te vangen. Tijdens het college kwam de term associalisme aan de orde, gevolgd door de uitspraak van Immanuel Kant “Ruimte is wat de geest ervan maakt”. Daardoor kwam ik op het idee om “The Matrix” als tweede kunstwerk te analyseren. Het thema van de fi lm sluit precies aan op deze gedachte. Als laatste te analyseren kunstwerk was ik op zoek naar een

gebouw dat tevens als kunstobject kon worden opgevat. Veel gebouwen voldoen hieraan, maar bij l’Hemispheric vond ik de relatie kunstobject, constructie en gebouw zeer duidelijk geïntegreerd en dat boeide mij.

Naast meer inzicht in het analyseren van kunstwerken heeft de opdracht ook bijgedragen aan mijn schetsniveau. Om mijn schetsniveau te verbeteren en eenheid binnen het werkstuk te houden heb ik de schetsen allemaal met potlood uitgevoerd en geen gebruik gemaakt van kleur. Door het maken van deze opdracht ben ik ook bij andere vakken meer gebruik gaan maken van schetsen ter verheldering van het ontwerpproces.

Ik hoop dat dit werkstuk meer duidelijkheid geeft over hoe ik tegen beeldende kunst en architectuur aankijk en dat het met veel plezier gelezen wordt. Voor tips en suggesties ter verbetering sta ik altijd open!

Sean Vos

Nawoord