Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het...

14

Transcript of Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het...

Page 1: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende
Page 2: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 1

Inhoud

1 DE HORMOONFACTOR .................................................................................................................... 3

2 HET HORMOONBALANSDIEET ......................................................................................................... 4

3 VOEDING.......................................................................................................................................... 5

4 TRAINING ......................................................................................................................................... 5

5 STRESS ............................................................................................................................................. 6

6 DE 9 BELANGRIJKSTE HORMONEN .................................................................................................. 7

7 WAT ER ALLEMAAL MIS KAN GAAN MET UW HORMONEN ............................................................ 8

8 HET HORMOONBALANSPROGRAMMA ONDERBOUWD ............................................................... 10

9 DIENSTEN VAN RALPH MOORMAN .............................................................................................. 11

Page 3: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 2

In het boek De Hormoonfactor heb ik beschreven hoe je jouw hormonen kunt beïnvloeden door veranderingen aan te brengen aan je voeding, training, stressmanagement en op mentaal vlak. De uitwerking van de pijler voeding staat in Het Hormoonbalansdieet. De overige pijlers worden ook

allen in boekvorm uitgewerkt. In dit e-book leest u een introductie van het hormoonbalansprogramma zodat meer duidelijkheid krijgt van de achterliggende gedachte. Wanneer u vragen heeft na het lezen van dit e-book dan kunt u het Hormoonfactor forum bezoeken en daar uw

vraag stellen. Veel leesplezier en succes met uw zoektocht naar een vitaal leven.

Page 4: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 3

1 DE HORMOONFACTOR Vraagt u zich ook af waarom zoveel mensen proberen af te vallen en waarom zo weinig daarin slagen? En dat als het wel lukt, waarom het succes dan meestal maar van korte duur is? Vindt u het ook vreemd dat er zoveel verschillende afval- en dieetstrategieën bedacht zijn, terwijl één enkele effectieve methode toch zou moeten volstaan? Is het u ook opgevallen dat de één zich helemaal vol kan eten zonder aan te komen terwijl de ander dik wordt door alleen maar naar eten te kijken? Begrijpt u ook niet waarom je gemakkelijker aankomt naar- mate je ouder wordt, zelfs als je precies hetzelfde eet en evenveel of meer beweegt dan vroeger? Vindt u het ook een raadsel dat áls u afvalt, het vet op de buik als laatste – of helemaal niet – verdwijnt? Het antwoord op al deze vragen is verrassend: wetenschappers hebben ontdekt dat de werkelijke oorzaak van overgewicht bij uw hormonen ligt. Hormonen bepalen uw eetlust, uw behoefte aan beweging en de snelheid waarmee u vet verbrandt. De moderne levensstijl brengt uw hormonen echter uit balans. Omdat uw hormonen uit balans zijn, gaat u meer eten en minder bewegen terwijl de vetverbranding trager wordt. En dán wordt u Dik. Omdat geen enkel bestaand dieet of afvalprogramma rekening houdt met deze belangrijke nieuwe wetenschappelijke inzichten, lijkt blijvend afvallen bijna onmogelijk. Waarschijnlijk heeft u via de media, op het fitnesscentrum en op verjaardagen allerlei tips gekregen over hoe je gewicht moet verliezen. Iedere keer komt dan hetzelfde verhaal naar voren: als u meer calorieën verbruikt dan u inneemt, valt u af. Dit klinkt logisch. Als u veel minder gaat eten en als een dolle gaat bewegen, is de kans inderdaad groot dat u afvalt. En daarna weer aankomt... Weinig eten en veel bewegen vereist namelijk een ijzeren discipline die maar weinigen lang kunnen volhouden. En ook als u het volhoudt, zal deze aanpak tot een hormonale verstoring leiden waardoor het alsnog misgaat. Wist u dat negentig procent van de mensen die succesvol afvallen, binnen twee jaar weer terug op hun oude gewicht is? En dat mensen die vaak een dieet volgen, op de lange termijn meer aankomen dan mensen die hun leven lang eten wat ze willen? Dat komt omdat de klassieke benadering van ‘minder eten en meer bewegen’ uw hormonen juist uit balans brengt. Het gevolg hiervan is dat u op de lange termijn alleen maar dikker en ongezonder wordt! Als u naar een permanent ideaal gewicht streeft, moet u uw hormonen in evenwicht brengen. Ik ga u leren hoe u dat kunt doen met mijn hormoonbalansprogramma. Zodra uw hormonen weer in evenwicht zijn, zullen uw overtollige kilo’s vanzelf verdwijnen. En als ze eenmaal verdwenen zijn, zullen ze ook wegblijven. Geen paniek, u hoeft geen gekke dingen te doen of enge pillen te slikken om uw hormonen onder controle te krijgen. Goede voeding, stressmanagement en uitgekiende workouts doen het werk. U hoeft ook niet af te zien en zelfs geen honger te lijden. Als uw hormonen in evenwicht zijn, valt u gemakkelijk af. Het resultaat is blijvend. Bovendien voelt u zich gezonder en energieker. Studie na studie bewijst het en ik heb het bij talloze klanten zien gebeuren.

Veel voorkomende klachten waarbij De Hormoonfactor succesvol is:

Aankomen, Afvallen, Allergieën, Burn-out / Bijnieruitputting, Candida, Cellulitis, Darm-, Lever-, Maag- en Nierklachten, Depressies, Galblaas problemen, Gastritis, Gebrek aan energie/ Vermoeidheidsklachten,

Gewrichtsklachten, Hart- en vaatziekten, Hoge en lage bloeddruk, Hoofdpijn/ migraine, Hooikoorts, Huid problemen, Kankerpreventie, Koolhydraatverslaving, Libido problemen, Mannelijke kaalheid, Menopauze en Penopauze, Menstruatie problemen, Ontstekingen, Osteoporose, PCOS, Schimmelinfecties, Slaap problemen,

Spierziekten, Stress, Tandvlees problemen, Voedingsintoleranties, Zwangerschap problemen, Hormoon specifieke klachten zoals; insuline, schildklier, testosteron, oestrogeen, progesteron, groeihormoon, dhea,

cortisol, melatonine en andere minder dominante hormonen. Auto-immuunziektes zoals Addison, Bechterew, Coeliakie, Crohn, Diabetes, Graves, Hashimoto, Reumatoïde artritis, Sarcoïdose etc.

Lees de blogs op www.dehormoonfactor.nl voor uitleg

Page 5: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 4

2 HET HORMOONBALANSDIEET

Feit 1: Overgewicht is volgens de laatste wetenschappelijke inzichten het gevolg van een verstoorde hormoonbalans.

Feit 2: Onze moderne voeding en manier van leven brengen de hormonen uit evenwicht. Feit 3: Bestaande diëten of afvalprogramma’s houden niet of onvoldoende rekening met de cruciale

hormoonfactor. Feit 4: De recepten in dit boek zorgen ervoor dat uw hormonen terug in evenwicht komen. Zijn uw

hormonen weer in balans, dan smelten de overtollige kilo’s makkelijk weg – ook daar waar u ze het liefste ziet verdwijnen.

Hormonen zijn stofjes die op verschillende plaatsen in het lichaam worden aangemaakt: in de eierstokken (vrouwen), in de testikels (mannen), in kliertjes in het brein, in de schildklier in uw hals, in twee kliertjes die op de nieren liggen en op nog veel meer plekken. Van oestrogeen tot testosteron, van schildklierhormoon tot cortisol, hormonen zijn er in honderden varianten. Ze reizen via het bloed door uw lichaam en geven daar van top tot teen opdrachten aan uw cellen. Elke levende cel wordt bestuurd door hormonen en hormoonachtige stofjes. Pas de laatste jaren zijn wetenschappers ten volle gaan beseffen dat hormonen bij alle aspecten van uw gewicht betrokken zijn. Hormonen bepalen:

uw hongergevoel uw verzadigingsgevoel uw ‘zoete’ trek of u voeding verbrandt of opslaat als energie hoeveel vocht u vasthoudt of u voeding opslaat als suiker of vet… wáár u vet opslaat op welke plekken het vet als eerste wordt verbrand als u op dieet gaat of in beweging komt.

Hormonen bepalen zelfs in grote mate of u de wilskracht en energie kunt opbrengen om aan een dieet of afvalprogramma te beginnen… Evenwichtige hormonen houden u slank Hormonen werken op een oneindig ingewikkelde manier met elkaar samen. Gaat het ergens mis met ook maar één hormoon, dan ontstaat er onmiddellijk een kettingreactie van fouten bij andere hormonen. En dan begint de ellende: u komt aan, u voelt zich sneller moe en u krijgt een onbedwingbare eet- en snoeplust. Bent u te zwaar? Of bent u mager, terwijl uw buik uitpuilt? Dan is er gegarandeerd iets mis met uw hormonen. Gezonde, onderling goed uitgebalanceerde hormonen houden u onder alle omstandigheden slank. Of uw hormonen wel of niet optimaal functioneren, wordt voornamelijk door drie zaken bepaald: voeding, lichaamsbeweging en stress. Geen wonder dus dat onze moderne leefwijze, met weinig beweging, veel stress en ongezonde voeding, funest is voor uw hormonen. Maar zodra u op deze drie punten uw leven betert, keren uw hormonen weer terug in balans. Zijn uw hormonen weer in balans, dan is het vanzelfsprekend en zelfs onvermijdelijk dat u uw ideale gewicht bereikt en behoudt. Houdt u zich aan de recepten en richtlijnen van Het hormoonbalansdieet, dan is uw voeding ideaal voor uw hormonen. Voor een optimaal resultaat dient u daarnaast kennis te nemen van mijn adviezen over stress- management en lichaamsbeweging. Eet smakelijk en val af! Koken, laat staan recepten ontwikkelen, is niet mijn specialiteit. Dankzij mijn studie levensmiddelentechnologie aan de Wageningen Universiteit heb ik veel over voeding geleerd, behalve hoe je het lekker kunt klaarmaken… Gelukkig kan iedereen op basis van de richtlijnen uit het hormoonbalansdieet zelf gezonde maaltijden bereiden. In het boek staan 56 hormoonbalansrecepten die lekker en eenvoudig klaar te maken zijn. Daarnaast hebben topkoks recepten voor bijzondere gelegenheden geleverd die perfect aan de wetten van het hormoonbalansdieet voldoen. Mathijs Vrieze, mijn leermeester op kookgebied, demonstreert hoe u eenvoudig lekkernijen op tafel tovert die goed voor uw hormonen zijn. Om u nog meer te inspireren, vertellen vijftien van mijn klanten wat zij op een bepaalde dag hebben gegeten. Zo kunt u twee weken lang elke dag van een beproefd hormoonbalans-dagmenu genieten. Wat al deze enthousiaste mensen bewijzen? Dat ideale voeding voor uw hormonen heerlijk is!

Page 6: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 5

3 VOEDING Om mijn klanten te leren hoe ze het beste kunnen eten om hun hormonen in balans te houden, neem ik ze mee ‘op survival’ naar de supermarkt. Qua eten is dat namelijk een oord vol valstrikken. Overal schreeuwen producten om de aandacht met gezondheidsclaims die – ik druk me beleefd uit – niet kloppen. Zo zie je er artikelen met het keurmerk ‘verantwoorde voeding’ terwijl ze gewoon slecht voor uw gezondheid zijn. Sommige lightproducten krijgen bijvoorbeeld een keurmerk vanwege calorieverlaging, hoewel ze juist meer suiker en koolhydraten bevatten dan het originele product. Neem de normale pindakaas en de lightversie: de lightversie bevat minder vet en calorieën maar meer dan driemaal zoveel koolhydraten! Door mijn studie levensmiddelentechnologie aan de Wageningen Universiteit heb ik van dichtbij kunnen zien hoe voedingsgrondstoffen bewerkt worden tot de eindproducten die in de supermarkt naar u lonken. Geloof me, wat er in de fabriek met voeding gedaan wordt, heeft meer met chemie dan met kookkunst te maken. Door voeding sterk te verhitten, mechanisch te bewerken en van allerlei chemische toevoegingen te voorzien, wordt het gewoon verpest. Al die kant- en klaarmaaltijden, blikken en dozen waar ‘verrijkt met vitamines’ en ‘goed voor hart- en bloedvaten’ op staat, kunt u maar beter links laten liggen. Om mijn rondleiding door de supermarkt niet al te deprimerend te maken, troon ik mijn klanten snel naar de groente- afdeling. Dat is een van de weinige plekken in de supermarkt waar nog echte, gezonde voeding te vinden is: appels (mits ze niet gezoet zijn), bloemkolen, wortels… Voeding kortom waar niets aan ‘verbeterd’ en ‘verrijkt’ is door de laboranten van de voedingsindustrie. Even verderop heb je nog zo’n zeldzame plek met ‘echte’ voeding, de slager, met stukken vlees en kip. Gelukkig zijn de chemici hier ook met hun handen vanaf gebleven. Tenminste, als je wegblijft van de vleeswaren, want die staan ook stijf van de toevoegde suiker en geur-, kleur-, en smaakstoffen. Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans:

1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende eiwit 5. Beperk de gluten- en zuivelinname 6. Geniet, maar drink bier en wijn met mate 7. Zorg voor een goede zuur-basebalans in uw lichaam 8. Eet vezelrijke voeding 9. Mijd kunstmatige toevoegingen 10. Bereid uw voedsel met eerbied 11. Voorkom candida-infectie 12. Drink voldoende water 13. Maak gebruik van plantaardige hormonen 14. Pas op voor voedselallergie en –intolerantie 15. Drink weinig koffie en thee 16. Eet zoveel als u wil

4 TRAINING Lang en zwaar sporten is slecht voor uw hormonen en uw figuur! De afgelopen jaren heb ik veel klanten gehad die allemaal met hetzelfde doel naar het fitnesscentrum gingen: zoveel mogelijk calorieën verbranden. Hoeveel mensen kijken niet vol verwachting naar het schermpje van hun cardiotoestel waarop het aantal verbruikte calorieën wordt weergegeven. Sporten met als doel calorieën verbranden is echter een nutteloze bezigheid. In de eerste plaats verbrandt u tijdens een lange, zware cardiosessie te weinig om echt af te vallen, in de tweede plaats verbrandt u niet alleen vet maar ook spieren en in de derde plaats verstoort u de hormonen die u slank moeten houden. Als ik dit tegen mijn klanten zeg, kijken ze me vol ongeloof aan. Het druist immers regelrecht in tegen alles wat ons over sporten is geleerd. Om mijn punt te verduidelijken, haal ik het fenomeen ‘ultralopen’ erbij. Dit is een extreem zware sport waarbij enorme afstanden worden hardgelopen, soms zelfs 200 kilometer. Als u dacht dat calorie verslindende ultralopers per definitie ultradun zijn, heeft u het mis. Veel ultralopers hebben een buikje! Bovendien hebben ze weinig spieren in hun romp en armen. Dat komt omdat

Page 7: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 6

deze hardlopers zeer lage testosteron- en groeihormoonspiegels in het bloed hebben, terwijl deze hormonen juist zo belangrijk voor spieropbouw en vetverbranding zijn. Daarnaast hebben ze erg veel van het stress- hormoon cortisol in hun bloed. Cortisol breekt spiermassa af en stimuleert vetaanwas – vooral in de buik. Oké, dat 200 kilometer achter elkaar hardlopen de gezondheid meer kwaad dan goed doet, is misschien niet zo verwonderlijk. Maar de hormoonverstorende effecten beginnen al als u een uurtje pittig aan sporten bent. Na ongeveer een half uur trainen beginnen de suikervoorraden in het bloed, de spieren en de lever te dalen. Het lichaam reageert dan met het aanmaken van cortisol. Cortisol zorgt er vervolgens voor dat het suikertekort wordt aangevuld door spiereiwit in suiker om te zetten. Na een uur fanatiek trainen begint bovendien de productie van testosteron en groeihormoon te dalen. Het is daarom ook niet verstandig om trainingen van een paar uur te doen, want u breekt dan meer spieren af dan u opbouwt. Kort en intensief bewegen is de beste manier om een optimale hormoonbalans te bereiken. Daarom duurt een hormoonbalans-workout nooit langer dan 60 minuten. De ideale workout voor een gemiddeld persoon bestaat uit een combinatie van 40 minuten krachttraining en 20 minuten cardiotraining. Twee keer tot drie keer per week trainen is meestal voldoende. Ik hoor u nu al tegenwerpen dat u toch vooral voldoende calorieën moet verbranden om af te vallen. Daar heeft u op zichzelf gelijk in, maar het gaat niet om die paar honderd calorieën die u tijdens een trainingssessie gebruikt. Pas als u dag in dag uit, jaar in jaar uit, elk uur van de dag extra calorieën verbrandt, heeft dat een wezenlijk effect op uw gewicht. Anders gezegd, het gaat er niet om hoeveel calorieën u tijdens de training gebruikt, maar hoeveel u ná de training gebruikt! Verder is het belangrijk dat de energie de hele dag zoveel mogelijk door vetverbranding geleverd wordt en niet door suiker- en spierverbranding. Tijdens de training probeer je dus systemen te activeren en op te bouwen die ervoor zorgen dat je de hele dag door meer vet verbrandt. Het klinkt vreemd, maar vet verbranden doe je dus niet tijdens de training, want intensieve krachtraining en korte intervaltrainingen zorgen juist voor het verbranden van koolhydraten. Toch is dit de beste manier van trainen om systemen te activeren die uw vetvoorraden op de lange termijn laten slinken! Streef tijdens het sporten naar de volgende drie doelen: 1. Activeer de juiste hormonale systemen 2. Vergroot de spiermassa 3. Verbeter de conditie

5 STRESS Veel mensen denken dat je door stress mager wordt, maar dat is niet helemaal waar. Wie veel stress heeft, maakt veel van het stresshormoon cortisol aan. Cortisol zorgt voor de afbraak van spierweefsel, terwijl spierweefsel juist zo belangrijk is voor het basaalmetabolisme ofwel de ‘24-uursverbranding’. Daarnaast verhoogt cortisol de bloedsuikerspiegel, die vervolgens met een hoge aanmaak van insuline in toom gehouden moet worden. Veel insuline betekent dat u sneller energie als vet opslaat – vooral in de buikstreek – en minder vet verbrandt. Mensen die veel stress hebben, zijn daarom geneigd vooral rondom het middel uit te dijen terwijl hun ledematen door spierverlies dunner worden. Typische stresskippen hebben magere armen, benen en billen, terwijl de buik uitpuilt. Stress is ook mede een oorzaak van insulineresistentie en suikerziekte – aandoeningen die vaak gepaard gaan met overgewicht. Bij langdurige chronische stress zorgt de permanent verhoogde cortisolproductie ervoor dat receptoren voor cortisol in de lichaamscellen ongevoeliger worden. In reactie hierop maakt u nóg meer cortisol aan, waardoor de receptoren nog ongevoeliger worden. Zo belandt u in een vicieuze cirkel, waarbij er steeds meer cortisol in uw bloed circuleert terwijl uw cellen daar steeds minder efficiënt op reageren. Cortisol wordt geproduceerd door de bijnieren, twee orgaantjes die op de nieren liggen. Als deze orgaantjes jaar in jaar uit overuren moeten draaien, raken ze uitgeput. In het ergste geval volgt er een burnout, waarbij de bijnieren ‘op’ raken en nauwelijks nog cortisol kunnen afscheiden. En hoewel een teveel aan cortisol schadelijk is, is een tekort dat ook. U hebt het stresshormoon namelijk nodig om stress te kunnen verwerken. Het stresshormoon beschermt u bovendien tegen ontstekingen – cortisol is de belangrijkste ontstekingsremmer die het lichaam zelf maakt. Als uw bijnieren door overbelasting uitgeput raken, kunt u niet meer goed tegen stress en krijgt u last van allerlei kwalen en ziektes. U kent vast wel mensen uit uw omgeving die vijftien jaar keihard konden werken, energiek en onkwetsbaar leken maar plotseling een burnout kregen en vervolgens van de ene kwaal in de andere terechtkwamen. Het kan vele stressvolle jaren duren voordat de bijnieren oververmoeid raken, maar als u eenmaal zover bent, is de weg terug moeilijk. Voorkomen is beter dan genezen! Voor veel mensen is leven onder hoogspanning zo normaal geworden dat ze

Page 8: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 7

niet in de gaten hebben dat ze gestrest zijn. Als u gestrest bent kunt u dat vaak merken aan uw ademhaling. De ademhaling is dan snel en oppervlakkig. Men zegt dan ook wel dat u een “hoge ademhaling” heeft. Deze vorm van ademen zorgt vaak voor een snelle hartslag en kan zelfs angstsymptomen oproepen en verergeren. Als u ontspannen bent, zit de ademhaling juist ‘laag’ en haalt u adem vanuit de buik. Zoals stress de ademhaling beïnvloedt, beïnvloedt ademhaling omgekeerd uw stressniveau. Mijn basis ontspan stappenplan:

1. Doe ademhalingsoefeningen 2. Roep de hulp in van een gespecialiseerde mental coach of doe een cursus time management/

mindfulness

6 DE 9 BELANGRIJKSTE HORMONEN Insuline Gemaakt in: alvleesklier. Functie:

Zorgt ervoor dat het bloedsuikergehalte niet te hoog wordt. Zorgt voor vetaanzet. Zorgt voor spieropbouw.

Schildklierhormoon Gemaakt in: schildklier. Functie:

Stimuleert de vetverbranding. Maakt energie vrij. Verbetert de doorbloeding. Versnelt de stofwisseling. Helpt bij afvoeren afvalstoffen. Verlaagt cholesterol. Versoepelt spieren en gewrichten. Zorgt voor lichaamswarmte. Stimuleert het immuunsysteem.

Testosteron Gemaakt in: testes, eierstokken en bijnieren. Functie:

Stimuleert de spieropbouw. Stimuleert de vetafbraak (en bestrijdt cellulitis!). Geeft kracht in stress-situaties. Vergroot libido (ook bij vrouwen). Verbetert energieniveau en humeur.

Oestrogeen Gemaakt in: eierstokken, bijnieren en vetweefsel Functie:

Gaat osteoporose tegen. Trekt het gezicht vlak en voorkomt rimpels. Speelt een belangrijke rol in de menstruatie. Stimuleert energie en verbetert humeur. Verhoogt seksueel verlangen bij vrouwen. Veroorzaakt borstvorming (ook bij mannen).

NB! Potentieel dikmakend.

Page 9: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 8

Progesteron Gemaakt in: eierstokken, bijnieren, testes. Functie:

Zorgt ervoor dat het lichaam minder vocht vasthoudt (borsten, buik, benen, enkels). Speelt een rol bij menstruatie en vooral bij zwangerschap. Geeft rust en ontspanning. Bevordert nachtrust. Kan in diverse andere hormonen omgezet worden.

Groeihormoon Gemaakt in: hypofyse Functie:

Geeft spieren stevigheid. Zorgt voor vetverbranding. Zorgt voor lengtegroei van het skelet in de jeugd. Zorgt voor energie en herstel.

Dhea Gemaakt in: bijnieren. Functie:

Stimuleert spieraanmaak. Ondersteunt vetverbranding (vooral in de buikstreek). Kan in verschillende hormonen worden omgezet (o.a. in testosteron). Ondersteunt immuunsysteem.

Cortisol Gemaakt in: bijnieren Functie:

Zorgt voor snelle energie bij stress. Laat de bloedsuikerspiegel stijgen. Is ontstekingsremmend. Stimuleert activiteit en daadkracht. Verzacht allergieën en vermindert koorts.

NB! Een te grote aanmaak stimuleert vetopslag in de buikstreek. Melatonine Gemaakt in: pijnappelklier. Functie:

Ondersteunt de nachtrust. Is een sterke antioxidant. Ondersteunt het immuunsysteem.

7 WAT ER ALLEMAAL MIS KAN GAAN MET UW HORMONEN Hormonen werken op een ongelooflijk complexe manier samen en in die samenwerking kan het op veel verschillende punten misgaan – met overgewicht en ziektes en andere klachten tot gevolg. Gelukkig is de oplossing van dit ingewikkelde probleem in de meeste gevallen eenvoudig: door het hormoonbalansprogramma te volgen, zorgt uw lichaam er zelf voor dat het hormonale evenwicht zich op alle fronten herstelt. Toch is het handig om te weten waar de zwakke punten in uw hormonale systeem zitten, zodat u uw lichaam daar een extra handje kunt helpen met specifieke maatregelen. Daarom volgen hier de belangrijkste ‘rampen’ die uw hormonen uit evenwicht kunnen brengen. Ramp 1: Uw cellen worden ‘doof’ voor hormonen Het woord hormoon is afgeleid van het Griekse woord ‘hormao’, wat ‘in beweging zetten’ betekent. Een hormoon kan een cel ‘in beweging zetten’ als deze cel receptoren bevat waar het hormoon op past. Een

Page 10: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 9

hormoon kunt u vergelijken met een sleutel en de receptor met een slot. Als een hormoon niet op de receptor past, zal dit hormoon de cel niet in werking zetten. Bevat de cel wel de passende receptoren, dan heeft het bijbehorende hormoon direct effect. Dankzij dit systeem van hormonen en bijpassende receptoren kan via het hormonale systeem nauwkeurig worden bepaald welke cellen en processen worden geactiveerd. Als receptoren jaar in jaar uit een overvloed aan hormonen op zich af krijgen, worden ze daar steeds ongevoeliger voor. De sleutel past als het ware steeds minder goed op het slot omdat dit is gaan slijten. Ramp 2: De hormonen remmen het basaalmetabolisme U verbrandt niet alleen calorieën als u een rondje hardloopt, maar ook als u op de bank voor de televisie hangt en ’s nachts in uw bed ligt te slapen. Heel belangrijk om te beseffen is dat het merendeel van het energieverbruik van het lichaam voor rekening komt van het ‘basaalmetabolisme’. Dit is het energieverbruik van het lichaam in rust. Deze energie wordt gebruikt voor onder andere de ademhaling, de hartslag, de spijsvertering, de afweer en de groei van huid, nagels, haar en botweefsel. Het basaalmetabolisme wordt gestuurd door uw hormonen. En omdat de hormonen bij de meeste mensen uit balans raken, raakt ook het basaalmetabolisme uit balans. Ramp 3: U krijgt minder hormonen in de actieve vorm Een groot deel van de hormonen die vanuit de klieren in het bloed terechtkomt, wordt aan transporteiwitten vastgeklonken. Deze hormonen in ‘gebonden vorm’ passen niet meer op de bijpassende receptoren en zijn onwerkzaam. Een ander deel van de hormonen blijft ongebonden in het bloed circuleren. Deze hormonen in ‘vrije’ vorm passen wel op de bijbehorende receptoren en zijn dus wel werkzaam. Het is zaak om voldoende hormonen in ‘vrije vorm’ in omloop te hebben. Maar bij veel mensen zorgt een overvloed aan transporteiwitten ervoor dat er maar weinig hormonen ‘in vrije vorm’ overblijven. Ramp 4: De hormoonproductie gaat omlaag Ook uw klieren en hormoonproducerende weefsels zijn aan slijtage onderhevig en verouderen. Het gevolg is dat ze steeds minder hormonen kunnen afscheiden. Bij de ene klier gaat de productiviteit sneller achteruit dan bij de andere. Ramp 5: De hormonen raken onderling uit balans Alle hormonen werken samen en oefenen invloed op elkaar uit in een delicaat onderling evenwicht. Testosteronstijging zorgt er bijvoorbeeld voor dat er ook meer schildklierhormoon aangemaakt wordt. Gaat uw testosteronproductie achteruit, dan komt ook uw schildklierhormoon in het gedrang. Het hormoon DHEA zorgt ervoor dat er niet te veel van het stresshormoon cortisol wordt geproduceerd. De productie van DHEA loopt echter snel terug bij het ouder worden, waardoor er in verhouding te veel cortisol wordt aangemaakt. Zo raken steeds meer hormonen onderling uit balans. Ramp 6: Uw lever werkt niet goed Hormonen worden na bewezen diensten afgebroken door uw lever. Werkt de lever niet meer goed, dan kunnen er dus te veel hormonen of hormonale afvalproducten in uw bloed blijven circuleren. Bij de meeste mensen gaat de lever achteruit, onder meer door het gebruik van alcohol, tabak en medicijnen. Ramp 7: Er wordt te veel testosteron in oestrogeen omgezet Zowel mannen als vrouwen hebben testosteron in hun bloed en voor beide geslachten is dit hormoon belangrijk voor de spieropbouw en de vetverbranding. In de vetcellen zit echter een stofje – aromatase genaamd – dat testosteron omzet in oestrogeen. Op zichzelf is dit een gunstig en noodzakelijk proces, maar als u te veel vetcellen krijgt, wordt er te veel testosteron in oestrogeen omgezet. Zo ontstaat er bij dikke mensen al snel een tekort aan testosteron en een overschot aan oestrogeen. In dat geval krijgt oestrogeen dikmakende eigenschappen. Ramp 8: U heeft een candida-infectie in de darmen Candida is een gistachtige schimmel die een natuurlijk onderdeel uitmaakt van de darmflora. Door slechte voedingsgewoontes, een ongezonde levensstijl of het gebruik van antibiotica kan deze gist gaan woekeren waardoor het evenwicht in de darmflora verstoord raakt. In dat geval voedt candida zich met progesteron. Zo kan candida ervoor zorgen dat er te weinig progesteron ten opzichte van oestrogeen overblijft.

Page 11: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 10

8 HET HORMOONBALANSPROGRAMMA ONDERBOUWD Het hormoonbalansprogramma is onderbouwd op basis van vier pijlers:

1. Wetenschappelijke onderzoeksresultaten 2. Onderbouwde aannames 3. Praktijkervaringen 4. Logica

Wetenschappelijke onderzoeksresultaten Als Ingenieur Levensmiddelentechnologie is mij altijd geleerd pas iets te zeggen als iets in wetenschappelijk onderzoek onomstotelijk bewezen is. In de praktijk heb ik echter gemerkt dat het onmogelijk is om op deze wijze te werken op het gebied van voeding, sport en fysiologie. Er zijn teveel variabelen om compleet evidence based te kunnen werken. Tevens is ook nog lang niet alles onderzocht. Bovendien wordt nu bewezen wat pioniers lang geleden al wisten en lopen we feitelijk dus achter op de nieuwste ervaringen. Wat belangrijk is om in het achterhoofd te houden is dat wetenschappelijke onderzoeken vaak gedaan worden vanuit commercieel belang. Grote onderzoeken worden dan ook vaak gefinancierd door bedrijven en zijn dus niet objectief. Als voorbeeld kunnen we kijken naar zuivelbedrijven en het Voedingscentrum (gefinancierd door ministerie van Economische zaken, Landbouw en Innovatie en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en sport): De zuivelindustrie is één van de grootste spelers op de Nederlandse markt en het belang dat dit zo blijft is voor de economie en werkgelegenheid erg groot. Het voedingscentrum heeft dus als taak om ervoor te zorgen dat zuivelproducten in een goed daglicht komen te staan. Een voedingsmiddel bestaat uit een heel scala aan elementen en stoffen. Ieder voedingsmiddel heeft goede en slechte eigenschappen. Wat er vaak gebeurt bij onderzoek is dat de positieve elementen naar voren gebracht worden. Hierdoor wordt de schijn gewekt dat het voedingsmiddel goed is, doordat de slechte eigenschappen in de schaduw gehouden worden of helemaal niet onderzocht worden. Onderzoeken waarbij de slechte eigenschappen naar voren komen worden als niet interessant of als niet wetenschappelijk bewezen afgedaan. Als consument is het dan ook heel moeilijk om nog de juiste weg te vinden in deze wirwar van onderzoeken en komt de grootste speler vaak als “beste” uit de bus. Onderbouwde aannames Als pionier maak je bij het ontwikkelen van een nieuwe visie altijd gebruik van onderbouwde aannames. Onderbouwen kan dan wel, maar wetenschappelijk bewijzen (nog) niet. Vervolgens kijk je of er ook negatieve gevolgen zijn in de benadering van de aanpak. Indien dit niet het geval is ga je het uitproberen in de praktijk. Hieronder een voorbeeld aan de hand van testosteron: In meerdere onderzoeken is wetenschappelijk bewezen dat het eten van meer verzadigd vet voor een hogere testosteronspiegel zorgt. Testosteron zorgt voor opbouw van spieren en afbraak van vet. Dit is ook een bewezen feit. Hiermee is onderbouwd dat een hoge testosteron voor een vetafbrekende en spieropbouwende status kan zorgen. Hieruit kom ik tot de onderbouwde aanname dat het verstandig is om voldoende verzadigde vetten te eten om een goede lichaamssamenstelling te bereiken (niet bewezen). Vervolgens is het belangrijk om uit te zoeken of er ook negatieve gevolgen zijn voor het, met mate, eten van verzadigd vet. Volgens de nieuwste onderzoeken, mijn eigen ervaring en mening zijn die er niet. Hierna test je het advies in de praktijk en als je hier meerdere positieve resultaten mee boekt kan dit meegenomen worden in een programma. Hieronder nog een voorbeeld aan de hand van melk: Zuivelproducten bevorderen candida-infectie en veel mensen zijn er intolerant of zelfs allergisch voor. Candida zorgt voor het verlagen van progesteron. Allergenen en/of intoleranties zijn vormen van stress en belasten de bijnier. Een onderbouwde aanname is dat het niet verstandig is om melkproducten te gebruiken voor een goede hormoonbalans. Is het dan ongezond om geen zuivel te nemen? Nee! Dat melk nodig is voor een goed en sterk bottenstelsel is achterhaald. Ook dat osteoporose komt door een calciumtekort is niet waar, maar een tekort aan vitamine D, magnesium, silicium, en hormonen is de oorzaak. Toch wordt de fabel in stand

Page 12: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 11

gehouden door de krachtige marketingkracht van de zuivelindustrie. De ervaring met mijn klanten en mijn programma heeft aangetoond dat het weglaten van zuivelproducten een uitermate positief effect heeft en dit is dan ook een vast onderdeel van mijn programma geworden. Praktijkervaringen Ik zou mezelf in de vingers snijden als ik geen gebruik maak van de ervaring die ik heb opgedaan met het begeleiden van de vele klanten tot nu toe. Ik neem hierbij als voorbeeld de reuma patiënten: Bij elk van hen heb ik gemerkt dat het weglaten van zuivelproducten voor een sterke vermindering van de klachten zorgt. Wetenschappelijk is dit echter niet aangetoond. Is het mogelijk een instantie zo ver te krijgen om dit te gaan onderzoeken? Dan moet er gezocht worden naar een (zeer vermogende) instantie die er belang bij heeft dat dit wordt aangetoond. Echter kom je waarschijnlijk uit bij een klein levensmiddelenbedrijf in de nichemarkt die dit niet alleen zal kunnen financieren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een leverancier van Hennepmelk. De macht en financiële middelen van de spelers die het tegendeel willen aantonen is echter veel groter! Denk hierbij aan de farmaceuten die de symptoom bestrijdende medicijnen leveren aan reuma patiënten en uiteraard de zuivelindustrie zelf. Ervaringen uit de praktijk zijn daarom ontzettend belangrijk en onmisbaar! Logica Dan is er tenslotte nog iets wat in deze tijd vaak vergeten wordt: LOGICA! Het is voor mij logisch dat een mens alleen als baby melk drinkt bij de moeder. Ook al lijkt het soms anders, maar wij zijn toch echt onderdeel van de natuur. In de natuur zie je nooit een volwassen dier melk drinken en zeker niet van een andere soort. Waarom drinken wij als volwassen mens dan wel melk van een ander dier, terwijl deze melk eigenlijk bedoeld is voor het jong? Tot slot wil ik antwoorden op de vraag of mijn programma honderd procent bewezen is: Nee, gelukkig niet! Ik ben een pionier en loop dus voor. Ik ben onafhankelijk en niet gefinancierd door een bedrijf of instantie.

9 DIENSTEN VAN RALPH MOORMAN Om mijn kennis en ervaring zo optimaal mogelijk met u te delen bied ik een aantal diensten aan. Zo ben ik auteur van de boeken De Hormoonfactor en Het Hormoonbalansdieet en zullen er in de loop der tijd meer boeken gaan volgen. Ook ben ik docent bij Sonnevelt opleidingen voor de opleiding tot Trainer Hormoonfactor, geef ik lezingen door heel het land en adviseer ik bedrijven met aanpassen van hun assortiment in de bedrijfkantines en bars. Verder geef ik regelmatig commentaren in diverse bladen en televisieprogramma’s. Voor persoonlijke begeleiding kunt u bij mij terecht voor een consult en hormonale anamnese zodat ik u 1 op 1 advies kan geven. Mocht u geïnteresseerd zijn in voeding dan kunt u met mij op Supermarktsurvival en geef ik u een supermarktrondleiding. Kunt u zichzelf niet motiveren om naar de sportschool te gaan? Dan kunt u mij inhuren als personal trainer! Personal Trainer http://www.ralphmoorman.nl/personal-trainer Kort en intensief bewegen is de beste manier om een optimale hormoonbalans te bereiken. Hiermee boost je juist de belangrijke vetverbrandende hormonen testosteron en groeihormoon en blijft het dikmakende hormoon cortisol laag. Een 45 a 60 minuten work-out, 2/3 kracht en 1/3 cardio, is daarom een verantwoorde manier van trainen. Ik kan uw persoonlijk begeleider zijn in uw traject om weer in balans te komen. Alvorens ik u ga begeleiden zal ik een hormonale anamnese afnemen en daaruit een optimaal trainings-en voedingsschema samenstellen om samen met u uw doel te bereiken. Ik heb vele jaren ervaring met het trainen van mensen met de meest uiteenlopende doelstellingen: Mensen met overgewicht die met strenge diëten niet blijvend afvallen, mensen die juist te snel vermageren terwijl ze aan willen komen en mensen die streven naar perfectie en hun hormonen optimaal in balans willen krijgen. Ook mensen met de meest uiteenlopende kwaaltjes, ziekten en andere gezondheidsproblemen zijn bij mij aan het juiste adres. Het trainings- en

Page 13: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 12

voedingsschema neem ik regelmatig met u door om zo een optimaal resultaat te bereiken. Ook werk ik regelmatig samen met artsen en andere specialisten om een optimaal resultaat te behalen. Boodschappencoach http://www.ralphmoorman.nl/boodschappencoach Dagelijks eten mensen nu producten waar onze jagers/ verzamelaar lichaam geen raad mee weet: Veel te veel (bewerkte) granen, suiker, melkproducten, kant- en klaar maaltijden, snoep en frisdranken vol chemische geur-, kleur- en smaakstoffen, transvetten, vlees met sporen van antibiotica/ chemische groeihormonen en groenten en fruit met resten van bestrijdingsmiddelen. Allemaal bewerkingen die niet in voeding thuis hoort. Dit alles probeer ik u duidelijk te maken tijdens een boodschappenronde of ‘Supermarkt Survival’. Door goede voeding te eten wordt afvallen makkelijker, krijgt u meer energie en komen uw hormonen weer in balans. Een extreem dieet is overbodig! U krijgt gedurende drie kwartier een uitgebreide uitleg over de producten die aanwezig zijn in een supermarkt. Ik leer u etiketten lezen waardoor u in het vervolg zelf de addertjes onder het gras kunt ontdekken. E-nummers, schuilnamen en voedingsadditieven zullen u niet meer vreemd zijn. Er wordt verteld welke producten geschikt en ongeschikt zijn om te consumeren en op welke manier en welke bereidingswijze het meest gepast is. Hormonaal advies http://www.ralphmoorman.nl/hormonaal-advies Hormonale disbalansen zijn goed te herkennen aan allerlei symptomen. Door middel van een uitgebreide anamnese waarin zeer veel symptomen aanwijzingen geven kan ik meestal een goed zicht krijgen op uw hormonale status. Deze diagnose is voor mij een stuk waardevoller dan een bloeduitslag, omdat dit veel minder zegt. Bloedwaarden worden meer in het medische circuit gebruikt als soort verantwoording naar de medische commissie. Helaas stellen de meeste reguliere artsen en protocollen symptomen ondergeschikt aan bloedwaarden. Er zijn mensen die symptomen hebben, maar waarbij de bloedwaardes toch binnen de marges zijn. Die worden vaak naar huis gestuurd met de diagnose ‘psychisch probleem’. In de praktijk blijkt echter dat vaak de symptomen verdwijnen als je deze mensen toch behandelt, ondanks de goede bloedwaarden. In deze medische gevallen werk ik vaak samen met vooruitstrevende artsen. In de meeste gevallen is echter (bio-identieke) hormonale suppletie niet nodig en kan voldoende resultaat bereikt worden met een multidisciplinaire aanpak: Voedings- en trainingsstrategieën, het beperken van stress en mental coaching vormen daarbij de basis. Tijdens een uitgebreide anamnese zal ik veel gerichte vragen stellen om zo achter uw hormonale status te komen en de oorzaken van een eventuele disbalans te achterhalen. Ik zal u adviseren en samen met u een stappenplan opstellen. De anamnese duurt gemiddeld tussen de 60 en 90 minuten en kost 150 euro excl. btw Gastspreker http://www.ralphmoorman.nl/gastspreker-hormonen-en-voeding De theorie rond de invloed van hormonen is een uniek en interessant verhaal waar ik veel over kan vertellen. Tijdens de algemene twee uur durende presentatie ga ik in op de verschillende hormonen, vertel ik u het belang van gezonde voeding én welke invloed gezonde voeding, de juiste manieren van training en stressbeperking heeft op uw hormonen. Op uw verzoek kan ik de lezing een gewenste richting geven naar één van de pijlers of één van de hormonen. Hoe kom ik van mijn overgewicht af? Waarom is het Hormoonbalansdieet eigenlijk geen dieet? Welke hormonen zijn bij mij uit balans? Hoe krijg ik meer energie? Dit zijn standaard vragen waar ik u graag antwoord op geef. Met de gegeven informatie wordt het lezen van ‘De Hormoonfactor’ een stuk interessanter. Ik kan bij colleges, seminars en conferenties optreden als gastspreker. Daarnaast neem ik plaats in panels waarin ik mijn visie kan onderbouwen. Docent opleiding Trainer Hormoonfactor http://www.ralphmoorman.nl/opleiding-trainer-hormoonfactor Na het succesvol afronden van de opleiding Trainer Hormoonfactor bent u in staat cliënten te begeleiden door middel van het hormoonbalansprogramma. U bent in staat advies te geven op het gebied van voeding, training en stressbeperking, allen in relatie tot hormonen. U kunt de meest vreemde klachten oplossen door hormonen weer in balans te brengen. De methode is veelomvattend en vraagt van u en uw cliënt een gezonde dosis discipline en motivatie. De opleiding Trainer Hormoonfactor bestaat uit 5 blokken van 2 aaneengesloten lesdagen. Les 1: Hormonen en fysiologie algemeen Les 2: Symptomen, diagnose, oorzaak en remedie hormonale disbalansen Les 3: Hormonen en voeding Les 4: Hormonen en training Les 5: Hormonen en stress Les 6: Coachen naar gedragsverandering

Page 14: Inhoud - Vital Guide...Mijn 16 voedingstips voor een hormonaal balans: 1. Eet zoals de natuur het bedoeld heeft 2. Eet weinig suiker en koolhydraten 3. Eet voldoende vet 4. Eet voldoende

www.dehormoonfactor.nl www.ralphmoorman.nl

©RalphMoorman Pagina 13

Les 7: Bijnieruitputting, lekkende darm en menopauze; 3 veelvoorkomende klachten Les 8: Protocollen voor het behandeling van gezondheidsproblemen/ Supermarktronde Les 9: De Trainer Hormoonfactor in actie Les 10: Theorie en praktijk examen Adviseur voeding voor bedrijven http://www.ralphmoorman.nl/adviseur-voeding-voor-bedrijven Snel te bereiden frituursnacks… Suikerrijke candybars… Mierzoete frisdranken… Het is slechte voeding dat je vaak tegenkomt in de bedrijfskantine, de gym of het tankstation. Ik kan uw bedrijf helpen om een gezond én betaalbaar assortiment aan te bieden! Natuurlijk zal een deel van de Nederlandse bevolking lekker willen snacken tijdens de pauze op het werk, na een trainingssessie op de gym of op weg naar huis in het tankstation. Die mogelijk moet er ook vooral blijven. Maar, er zijn steeds meer mensen bewust bezig met hun voeding. Steeds vaker komt de vraag naar echt gezonde voeding. U kunt hierop inspelen door het assortiment deels aan te passen en de koper een keus te geven tussen goed en slecht. Zorg ervoor dat iedere klant tevreden is en uw omzet zal omhoog gaan. Tijdens een adviesgesprek loop ik samen met u langs het assortiment en geef ik aan welke producten u beter kunt vervangen en waarom. Samen kunnen we kijken welke ‘slechte’ producten op dit moment weinig verkocht worden zodat deze in ieder geval vervangen kunnen worden door ‘gezonde’ producten. Met een aantal leuke ideeën om de nieuwe, gezonde producten te promoten zal u versteld staan van uw verkoopcijfers.