Samenspel formele en informele zorgVernieuwde zorgrelatie, 12 oktober 2015

Larix BouwmanL.bouwman@vilans.nl

Veel veranderingen in de zorg.

Maar wat betekent dat nu voor het samenspel tussen clienten, proffesionals, cliënten en het netwerk (van de cliënt)?

Bezien vanuit: Systeemwereld• Vanuit behoefte van

organisatie• Instrumentele visie• Onzekerheid en angst voor

veiligheid en aansprakelijkheid

• (Beter) weten door eigen kennis en kunde

• Mantelzorg verplichten en vrijwilligers gaten laten opvullen

• Bijdrage op basis van hoge eisen en regels

Leefwereld• Vanuit behoeften van cliënten

en omgeving• Intrinsieke motivatie• Onzekerheid en angst voor

overbelasting en klem• (Beter) weten vanuit eigen

kennis en ervaring• Betrokkenheid bij welzijn en

welbevinden van kwetsbare burgers

• Bijdrage vanuit diverse talenten

programma

• Algemene inleiding/trends• Samenspel? Wat denkt u ervan?• Opbrengst interviews

zorgmedewerkers• Programma - In voor mantelzorg• Hoe?

programma

• Algemene inleiding/trends• Samenspel? Wat denkt u ervan? • Opbrengst interviews

zorgmedewerkers• Programma - In voor mantelzorg• Hoe?

De realiteit van de dag:Deze week in de krant: ‘Zangeres (46) stopt met optreden om voor haar zieke man te zorgen’. Céline Dion wordt mantelzorger! “Ik wil elk grammetje van mijn kracht en energie in herstel van mijn echtgenoot steken”. Haar man is opnieuw getroffen door keelkanker. Wat heerlijk als je zomaar kunt zeggen: “Schat, maak je geen zorgen, ik zal er 24/7 voor je zijn”. Geen zorgen hoe dat dan moet met werk, of je het financieel wel redt etcetera. Hij boft maar met zo’n liefdevolle vrouw. Maar er zijn veel meer van zulke vrouwen. Gisteren spak ik er nog één, alleen zij had wél financiële zorgen….. - Uit een blog van Cora Postemawww.sprekendemantelzorgers.nl/mantelzorg-alleen-mogelijk-voor-de-happy-few/#sthash.iY8OJ3Lr.dpuf

Brede ontwikkelingen?

De zorg veranderd - als kernelement - mee met de maatschappij. Voorbeeld:

Ca 1950: grote woningnood, ouderen moesten plaatsmaken voor jonge gezinnen. In tien jaar tijd werden 50.000 plaatsen in bejaardentehuizen uit de grond gestampt. "Je hebt het verdiend. Laat ons maar werken."

Ca 1960: kwaliteitswetgeving tot stand, waarin minimumeisen werden vastgelegd waar een instelling aan moest voldoen. Fusies waren het gevolg, want veel kleine instellingen lukte dat niet.‘ Ouderenzorg werd ook kostbaarder.

Etc.

Systeem en leefwereld. Van instituut naar voorziening naar wonen in de samenleving

Wat komen we nu o.a. tegen: • De zorg = van ons allemaal (Dat betekent

Rolverschuivingen)• Eigen regie en keuzevrijheid • Meer technologische mogelijkheden• De verzorgingstaat bouwt af (draagkracht)• Meer aanspraak zelfredzaamheid client• Meer verwachtingen informele zorg

Grote thema’s. Kijken we voor de antwoorden naar boven?

De burger van de toekomst is de motor van de vernieuwing!

Tijden veranderen en de zorgvragers ook. De zorgmedewerker krijgt een andere rol: zelfredzaamheid en kwaliteit van leven staan voorop en dat is bij uitstek het terrein van de cliënt.

Cliënten worden zelfbewuster en zelfstandiger, Technologie geeft meer mogelijkheden om zelfredzaam te blijven. Maar niet iedereen is hetzelfde.

Dat is niet uniek voor zorg

Wonen? Werk? Mobiliteit? Consumptie?

Er is een kanttekening (voorbeeld ouderen)

De wetgeving:

• Wat is bijvoorbeeld het beeld van Wmo/ZVW/WLZ?

•

Zorg NU kent ook al knelpunten die vragen om verbetering

• ‘Zorgelijk’ karakter van aanbod ondermijnd kracht burgers en zorgt voor grote intramurale populatie

• Bureaucratie en systeemhinder/systeemwereld vervangen gezond verstand, verhogen administratieve druk en beperken tijd voor de cliënt!

Meer verwachtingen informele zorgMeer verwachtingen informele zorg

Het samenspel tussen clienten, professionals, cliënten en het netwerk (van de cliënt)?

programma

• Algemene inleiding/trends• Samenspel? Wat denkt u ervan?• Programma - In voor mantelzorg• Opbrengst interviews

zorgmedewerkers• Hoe?

SOFA

Samenspelscan!Samenspelscan: invullen en in tweetallen bespreken.

Plenair nabespreken.

Scenario’sI. Formele zorg als basis:• Formele zorg is

verantwoordelijk en werkt volgens heldere regels in belang van veilig-heid en kwaliteit

• Mantelzorgers vullen aan

• Inzet van (meer) vrijwilligers

II. Eigen regie en zelfredzaamheid als basis:• Cliënt en diens

naaste(n) zijn verantwoordelijk

• Zorg vult aan en biedt kwalitatief goede en veilige zorg

• Bijdrage van vrijwilligers zelf regelen

III. Samenspel als basis:• Uitvoering van

zorg en ondersteuning op basis van gezamen-lijke verantwoorde-lijkheid

• Over en weer delen van kennis en ervaringen over goede en veilige zorg

• Bijdrage netwerk stimuleren

• Bijdrage van vrijwil-ligers faciliteren

programma

• Algemene inleiding/trends• Samenspel? Wat denkt u ervan?• Opbrengst interviews

zorgmedewerkers• Programma - In voor mantelzorg• Hoe?

Veranderen is niet eenvoudig

De zorgmedewerker voelt zich spilin 5 essentiële relatie-momenten

De relatie met jezelfHet afstemmen van professionele identiteit, talenten en motivatie van de zorgmedewerker op vernieuwend zorgen, cliënt en organisatie.

De relatie cliëntZorgmedewerkers ‘enablen’ de cliënt door (pro-)actief en professioneel vormgeven aan het gespreksproces;

De relatie met familie en mantel Het zorgen voor een afgestemde rol, taak en werkverdeling tussen verwanten en professionals.

De relatie met het netwerkEffectief, ondernemend en efficiënt inschakelen van het netwerk van andere disciplines en aanbieders om cliënt zo goed mogelijk te helpen.

De relatie met het team en de organisatieDe zorgmedewerker is onderdeel van het teamcollectief en bereikt daarmee vernieuwende zorgdoelen. Voor de cliënt en cliëntgroepen, met oog voor organisatiebelang

Zorgmedewerkers noemen grofweg 6 inhoudelijke thema’s – die natuurlijk allemaal samenhangen.

• Kwaliteit van bestaan Dilemma tussen maatwerk van persoonsgerichte zorg versus standaardisering. Standaardisering helpt in het kader van doelmatig werken en inzet van lagere nivo’s, maar raakt meteen het op-maat streven van de persoonsgerichte zorg. Focus op gezondheid en gedrag en een vraaggerichte aanpak!

• Zelforganisatie van medewerker én cliëntDilemma tussen zelforganisatie als uitgangspunt nemen en professionele inschatting van risico’s, gezond of verantwoord (eenzaamheid) Van zorgen voor naar zorgen dat.

• Werken in een netwerkDilemma’s betreffen het opnieuw uitvinden van ketenzorg en domeingrenzen: wie doet wat, wie leidt, wie volgt? Hoe het informeel netwerk betrekken en aanspreken én hen overtuigen? Hoe generalistisch of specialistisch moet je zijn?

• Nieuwe technologieDilemma’s betreffen ontbrekende kennis van ICT-toepassingen versus hoger functioneren dat wordt verondersteld. Ook; afstandelijker zorg door technologie, versus persoonsgerichte uitgangspunt.

• DoelmatigheidPersoonsgerichte zorg, hoge kwaliteit en maatwerk staan hier soms op gespannen voet met kostenbeheersing. Krijgt iedereen nog zorg bv als de afstand te groot wordt?

• Nieuwe functiesEen belangrijk dilemma is de verhouding hoger en lager gekwalificeerden. Het werk lijkt toename van hoger gekwalificeerd personeel te vragen, en het overgrote deel in de langdurende zorg is lager gekwalificeerd.  

 

Voor de zorgmedewerker draait vernieuwend zorgenom 6 inhoudelijke thema’s

Vragen over grenzen

• Mantelzorger mag naaste douchen• Familie mag naaste injecteren• Vrijwilliger mag cliënt met slikproblemen helpen

met eten geven

Eens of oneens

Dillema’s zorgmedewerkers?

Samenspel!• Zorg is nu óók van de burger

• Individuele verantwoordelijkheid is troef– Voor cliënt én voor zorgmedewerker

• Het draait om de relatie tussen de burger/cliënt en de zorgmedewerker

Zorgmedewerker :• Maakt een ‘dubbele’ transitie door (toe-eigenen én

uitleggen)– Moet zich toe-eigenen op niveau hoofd-hart-handen– leren en ontwikkelen!

programma

• Algemene inleiding/trends• Samenspel? Wat denkt u ervan?• Opbrengst interviews

zorgmedewerkers• Programma - In voor mantelzorg• Hoe?

In voor mantelzorg!

• Programma voor 80 organisaties (2.500 professionals) die betere ondersteuning en samenwerking wensen voor mantelzorg.

• Maatwerk projecten met focus op implementatie

• Kennis ophalen, delen, verspreiden

Dat betekent:• Positie van mantelzorgers versterken• Het terugdringen van overbodige regels voor

mantelzorg• Het goed informeren van mantelzorgers• Preventie ten aanzien van overbelasting• Nieuwe instrumenten en technologie inzetten

voor mantelzorg• Gelijkwaardige samenwerking tussen formele en

informele zorg • Een toekomstbestendige visie op informele zorg

– samen ontwikkelen!

Samenspel en participatie

Wat is de toegevoegde waarde van samenspel vanuit perspectief van formele zorg en vanuit

informele zorg?!

In alle facettenWettelijk / juridisch• Visie • Kaders • Samenwerking

organiseren

Organisatorisch / functioneel• Afstemmen• Faciliteren• Verankeren in

werkprocessen

Relationeel• Waarden delen• Bijpassende gedrag • Gedoe en emoties

op tafel

Persoonlijk• Houding• Reflecteren• Eigenaarschap

Wat doen organisaties?

• Grenzen stellen

• Problematiseren

• Samen verkennen

• Faciliteren

Nieuwe tranche in 2016• Wegens succes verlengd.• Meer informatie in uw map.

programma

• Algemene inleiding/trends• Samenspel? Wat denkt u ervan? • Opbrengst interviews

zorgmedewerkers• Programma - In voor mantelzorg• Hoe?

Clientenraad?Waar moet je als clientenraad op letten? • Zoek regelmatig het contact met familie en clienten

hierover. • Zet samenspelscan of familietevredendheidsonderzoek in • Zet mooie voorbeelden van samenspel in de etalage

(pareltjes in de organisatie)• Let bij het beleid er op dat inzet van familie niet

instrumenteel wordt ingezet, maar als onderdeel van kwaliteit van bestaan

• Niet inzet verplichten maar familie uitnodigen, betrekken (COUP)

• Maatwerk van belang: iedere situatie is anders

Wat neemt u mee?Zo kan het ook …

Bedankt voor uw aandacht!

Bedankt voor Uw aandacht.

l.bouwman@vilans.nl