INFOAVOND FAS - ARTSENKRING ZENNEVALLEI · Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Aanspreekpunt voor...
66
INFOAVOND FAS HUISARTSEN HALLE EN OMGEVING TAD preventie CGG en Neonatoloog UZ Brussel 8 maart 2017
Transcript of INFOAVOND FAS - ARTSENKRING ZENNEVALLEI · Vertrouwenscentrum Kindermishandeling Aanspreekpunt voor...
INFOAVOND FAS
HUISARTSEN HALLE EN OMGEVING
TAD preventie CGG en Neonatoloog UZ Brussel8 maart 2017
Inhoud2
Alcohol in onze maatschappij
Alcohol tijdens de zwangerschap
Preventie
FAS(D)
Hulpverlening
CGG Ahasverus3
Centrum Geestelijke Gezondheidszorg
Regio Halle-Vilvoorde
Preventie Vroeginterventie Hulpverlening
Tabak
Alcohol
Andere drugs
Doelgroep intermediairs
In een vroeger stadium Ernstige psychische
problemen
Individu
Gezin
Relationeel
Alcohol in onze maatschappij4
Standaardglas
(Volume in ml x % alcoholvolume x 0,789)/100 =
gram pure alcohol
De Richtlijn
Max. 10 standaardglazen/week
Spreid over meerdere dagen
Drink een aantal dagen niet
Best geen alcohol:
Onder de 18 jaar
Voor en tijdens zwangerschap, en
tijdens borstvoeding
Wat en waarom?
Preventieve richtlijn
Bevolking sensibiliseren
Duidelijke en onderbouwde
informatie geven
Oude richtlijn gedateerd
Nieuwe inzichten over de risico’s
Wie is het?
(1) Drinken per week het meeste
aantal glazen
(A) Mannen en vrouwen onder
de 25 jaar
(2) Drinken het vaakst veel
alcohol op korte tijd
(B) Mannen tussen 65 en 74
jaar
(3) Drinken het vaakst dagelijks
alcohol
(C) Mannen en vrouwen tussen
55 en 64 jaar
109 8
11
14
11
7
0
5
10
15
20
15-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74 75+
Gemiddeld aantal glazen per week bij wekelijks drinkers, 2013
(C) Mannen en vrouwen tussen 55 en
64 jaar
Bron: VAD
Drinken per week het meeste aantal glazen
15%
10%6%
9%12%
8%
2%
0%
5%
10%
15%
20%
Bingedrinken minstens 1 keer/week
totaal
(A) Mannen en vrouwen onder de 25
jaar
Bron: VAD
Bingedrinken:
Man: ≥ 6 standaardglazen in 2u
Vrouw: ≥ 4 standaardglazen in 2u
Drinken het vaakst alcohol op korte tijd
Drinken het vaakst dagelijks
1%10% 12%
19%
29%33%
20%
0% 1%4%
9%
21%
13%11%
0%
10%
20%
30%
40%
Dagelijks alcohol drinken tijdens laatste 12 maanden
mannen vrouwen
(B) Mannen tussen 65 en 74 jaar
Bron: VAD
Dé (probleem)gebruiker bestaat niet (Zinberg, 1984)
13
Mens Middel
Milieu
persoonlijkheid, geslacht, leeftijd,actuele gemoedstoestand,kennis en opvattingen,waarden en normen,biochemische kenmerken, sociale vaardigheden
aanbod,werking en invloed,hoeveelheid en wijze van gebruik
context van gebruik, gezin, school, bedrijf, vrienden, belangrijke derden, subcultuur, uitgaanscultuur, media, socio-economische factoren, cultuur, wetgeving
Alcohol tijdens de zwangerschap
Fleur Camfferman
Neonatoloog UZ Brussel
titel14 7-3-2017
Alcohol en zwangerschap - feiten
2 op 3 moeders gebruikt alcohol ten tijde
van conceptie, > 50% enkele glazen of meer
1 op 3 moeders blijft tijdens de
zwangerschap drinken, 1 op 10 blijft roken
3.5% van alle moeders consumeert
wekelijks, 1% dagelijks
4 op 10 moeders die borstvoeding geven
blijven alcohol gebruiken in deze periode
Meer gebruik bij hoger geschoolden
zowel voor, tijdens als na de zwangerschap
15
Hoppenbrouwers, 2011, Vaamse cohortstudie JOnG
Alcohol metabolisme normaal
Veel individuele verschillen in metabolisme
Vrouwen hogere ethanolspiegel
Genetische verschillen
Afhankelijk van snelheid van consumptie en
eventueel eten bij het drinken
Voornamelijk hepatisch (80%) door
omzetting naar acetaldehyde
Acetaldehyde is meest toxisch
titel16 7-3-2017
Volwassene
titel17 7-3-2017
titel18 7-3-2017
Foetus
Foetaal alcohol metabolisme
Ethanol en acetylaldehyde passeren de
placenta
Ethanol concentraties foetaal 50-100% van
de concentraties materneel
Ethanol en acetaldehyde blijven langer in de
circulatie van de foetus
Onrijpe enzymsystemen
Vruchtwater is “reservoir” – foetus scheidt deel
alcohol uit via urine, maar drinkt dit ook terug op
19
Teratogene effecten van alcohol
Schaden van cellulaire processen
Proliferatie
Interventie met groeifactoren
Migratie
Invloed op steuncellen, verstoring migratie axonen
- abnormale corticale folding, microcefalie
Celadhesie
Verminderde “verbindingen” in hersenen
- Mentale retardatie, afwezigheid/ hypoplasie corpus
callosum, abnormale cerebellaire ontwikkeling
Apoptose
Met name in prefrontale cortex
20
Teratogene effecten van alcohol
21
22
Er bestaat GEEN “veilige dosis”
1 SG/d vermindert reeds vruchtbaarheid
Peri-conceptionele alcohol inname hoger
risico op miskraam
Reeds vanaf 0.5-1 SG/ dag: slechtere
psychomotore ontwikkeling op 1- en 6-jaar
1-2 SG: onderbreking foetale ademhaling
1-2 SG/d: foetale sterfte, pre/dysmaturiteit
(2-)6 SG/d: risico Foetaal alcoholsyndroom
Opgepast bij “binge drinking”!
23
Tijdens zwangerschap
Kan 1 glaasje dus mogelijk wél kwaad
Reeds bij zwangerschapswens abstinentie
adviseren
Screenen van (toekomstige) moeders
Anamnese!
24
Wanneer is de anamnese “positief”?
AAP beschouwt als positief:
≥6 SG/wk gedurende ≥2 wk
≥3 SG/ wk per gelegenheid op ≥2 momenten
Documentatie van alcohol-gerelateerde sociale of
legale problemen
Documentatie van intoxicatie door bloed-, adem-
of urine-alcohol testing
Positieve testing met bekende alcohol-exposure
biomarker(s)
Verhoogd prenataal risico obv T-ACE/ AUDIT-test
titel25
Hoyme et al, Pediatrics. 2016 Aug;138(2)
Biomarkers
Mogelijkheden
Materneel of neonataal bloed
Maternele urine
Materneel haar
Placentaweefsel
Meconium
Recente Systematic Review
Placenta en meconium meest veelbelovend
(Te) hoge kosten actueel
Testen zonder toestemming niet ethisch
titel26
McQuire et al, Pediatrics. 2016 Sep;138(3)
Mogelijke manier van screenen
Drinkt u alcohol?
Neen: pos bekrachtigen
Ja: RISKANT gebruik afname AUDIT-C
AUDIT-C
Negatief: kortdurende interventie
Positief: volledige afname AUDIT
titel27
McQuire et al, Pediatrics. 2016 Sep;138(3)
AUDIT-C
titel28
Alternatief
www.negenmaandenniet.nl en vragenlijst
laten invullen – vaak eerlijker antwoord!
Bovendien gericht advies
Educatie lichte - matige drinkers
bewezen efficiënt
meer vrouwen die stoppen met drinken
belangrijke dosis-reductie
Zware drinkers nood aan professionele
begeleiding
titel29
Preventie30
100% te voorkomen
Hoppenbrouwers, 2011, Vaamse cohortstudie JOnG
31
Ook HV menen soms “af en toe kan geen kwaad”
Vaak richt men zich op lage SES, maar vaker alcohol gebruik bij:
Vrouwen uit oudere leeftijdscategorie
Hoger opgeleid, met betaald inkomen
Hoger gezinsinkomen
Belgische nationaliteit
Geen alcohol => geen FAS(D)
Campagnes32
Hoe riskant is jouw gebruik?33
https://www.druglijn.be/test-jezelf
12 zelftests voor volwassenen en 3 voor minderjarigen
Snel, eenvoudig en anoniem
Advies en tips
www.me-assist.com34
Modified Electronic Alcohol, Smoking and SubstanceInvolvement Screening Test
Screeningsinstrument voor alcohol, roken en andere psychoactieve middelen met kortdurende interventie
Voor volwassenen (+18)
Oorspronkelijke ASSIST ontwikkeld door WHO (AUDIT)
Wetenschappelijk onderbouwd
Intercultureel neutraal
Waarvoor me-ASSIST gebruiken?35
Riskant gebruik screenen van tabak, alcohol, drugs, slaap- en kalmeringsmiddelen Drugs = cannabis, cocaïne, stimulerende middelen type amfetamine, hallucinogenen, vluchtige snuifmiddelen, opiaten en andere drugs
De ernst van middelengebruik inschatten Laag – verhoogd – hoog risico
Kortdurende interventie voor middelengebruik
Doorverwijzen voor verder assessment en hulpverlening
Databank voor materiaal cliënten/familie en achtergrond voor hulpverleners EWS, brochures, wetenschappelijke dossiers, drugs ABC, factsheets
Foetaal Alcohol Syndroom
Fleur Camfferman
Neonatoloog UZ Brussel
37
Wat is FAS?
Fetal Alcohol Spectrum Disorder
Foetaal Alcohol Syndroom
Alcohol-Related Birth Defects (ARBD)
Alcohol-Related Neurodevelopmental Disease
(ARND)
Foetaal Alcohol Effecten (FAE)
Partiële FAS (pFAS)
38
Foetaal Alcohol Spectrum Disorder
Volledige FAS:
Groeiachterstand microcefalie, groeiretardatie
Cranio-faciale kenmerken
Permanente hersenschade zich uitend in
cognitieve, gedragsmatige, emotionele en
adaptieve functiestoornissen
Maternaal alcoholgebruik
39
Cranio-faciale kenmerken
40
Hoyme et al, Pediatrics. 2016 Aug;138(2)
41
Hersenafwijkingen/ gedragsproblemen (1)
Alle leeftijden
Slaapproblematiek
Vertraagde cognitieve ontwikkeling
Slechte coördinatie, hypotonie
Aandacht- en geheugenstoornissen
Prikkelbaarheid
Babyleeftijd
Overgevoeligheid voor tast, geluid, fel licht
Zwakke zuigreflex, niet goed kunnen kauwen
42
Gupta et al, Alcohol Clin Exp Res. 2016 Aug;40(8)
Hersenafwijkingen/ gedragsproblemen (2)
Vanaf kleuterleeftijd
Slecht sociaal functioneren
Hyperactiviteit, aandachtproblematiek
Slechte consolidatie van nieuwe herinneringen
Receptieve taal- en verbale verwerkingsproblemen
Weinig effect van straffen
43
Hersenafwijkingen/ gedragsproblemen (3)
Tieners/ volwassenen
Slechte schoolprestaties/ werkprestaties
Groot sociaal isolement
Onrealistische verwachtingen van ontwikkeling
naar volwassenheid/ toekomst
Minderwaardigheidscomplex, depressie
Grote kans op misbruik door loyaliteit
Criminaliteit
44
Geassocieerde problemen
Psychiatrische problemen
Schoolverlating
Aanraking met justitie/ gevangenis
Ongepast seksueel gedrag
Alcohol/ drugsproblematiek
45
Overige problemen
Cardiale afwijkingen (ASD/ VSD, TOF)
Nierafwijkingen
Skeletmisvormingen
Scoliose
Gezichts- en gehoorproblemen
Verhoogde kans op oor- en longontsteking
Huidafwijkingen
46
Differentaal diagnose
Cornelia deLange Syndroom
Velocardiofaciaal Syndroom (del 22q11)
Duplicatie 15q
Dubowitz Syndroom
Noonan Syndroom
Williams Syndroom
Foetaal hydantoïne syndroom
Foetaal valproaat syndroom
Maternele PKU
Tolueen embryopathie
Autisme-spectrum stoornissen
47
Diagnostisch algoritme
48
Hoyme et al, Pediatrics. 2016 Aug;138(2)
Behandelingen?
Symptomatisch – voorkomen “extra
problemen”
Aandacht/ slecht geheugen
Herhalen, structureren
Pictogrammen
Eventueel medicatie
Motoriek/ ruimtelijke perceptie
Veel laten spelen met blokken, puzzels, tekenen
Kort houden: veel structureren/ begrenzen
Verminderen teratogene effecten
Diverse middelen in onderzoek
49
Gupta et al, Alcohol Clin Exp Res. 2016 Aug;40(8)
Wat kan u betekenen?
Preventief werken, informatie geven
Vooral: herkenning en juiste doorverwijzing
Juiste begeleiding leidt tot begrip
Voorkomen van problemen bij eventuele
toekomstige kinderen
Multidisciplinair team noodzakelijk
Pediater, Psycholoog/ psychiater, Sociaal
verpleegkundige, …
“FAS” consultatie nog niet beschikbaar in België
Eventueel advies via www.fasstichting.nl
50
FASQ 51
The Fetal Alcohol Syndrome Questionnaire
Vragenlijst met 38 vragen
over sociale-, emotionele-
en gedragsproblemen
www.fasq.eu
Hulpverlening52
Online hulpverlening54
www.alcoholenzwangerschap.nl/negenmaanden
niet.html
Algemene HV: ambulante hulp55
MSOC Vilvoorde
Vlaanderenstraat 43
1800 Vilvoorde
T: 02-251 94 49
MaPa MSOC Vlaams-Brabant56
Ambulante begeleiding: opvoedingsondersteuning aan druggebruikende ouders
Samen met de ouders
Preventief nadenken over de optimale veiligheid voor het kind bij een dreigende crisis
Streven naar een back-up plan voor elke druggebruikende (aanstaande) ouder
Contact: [email protected] Gabriel – Veerle Bex
M. Theresiastraat 109 – 3000 Leuven
016/23 65 67
PONDO57
PONDO Perinataal ondersteuningsnetwerk (illegaal) druggebruikende ouders
De veiligheid van het ongeboren kind staat centraal
Samen met ouders zoeken naar zorg voor hun kind
Samenwerkingsverband: MaPa, UZ Leuven, CKG, K&G, Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
Contact: [email protected]
Joke Gabriel – Veerle Bex
M. Theresiastraat 109 – 3000 Leuven
016/23 65 67
De rol van het vertrouwenscentrum
Fleur Camfferman
Neonatoloog UZ Brussel
Vertrouwenscentrum Kindermishandeling
Aanspreekpunt voor alle mogelijke vormen
van geweldpleging op kinderen
Niet alleen fysiek geweld!
Verwaarlozing of emotionele mishandeling bij
alcohol abusus van ouders belangrijk
Eventueel ook voor toekomstige kinderen
Uitganspunt is niet uithuisplaatsing, maar
“wat heeft het kind nodig”
59
Hoe pakt het VK dat aan?
Inschatting maken van situatie Contact met huisarts, bijzondere jeugdzorg, etc
Contact met ouders
Benoemen en verklaren van ongerustheid
Positie van het kind centraal
Streven naar erkenning zodat ouder zijn/ haar
verantwoordelijkheid kan opnemen
Hulpverlening
Met name gericht op zoeken naar middelen om tot
een veilige samenleving te komen
Evt coördinatie tussen verschillende hulpverleners
60
Wat kan VK voor u betekenen?
Adviesorgaan
Hoe schat VK de situatie in op basis van verhaal
Tips voor bespreekbaar maken
Adviezen wat u kan doen
Is kind/ ouder reeds gekend?
Sneller ingrijpen indien zorgen vanuit meerdere
zorgverleners
Concrete melding
61
Contactgegevens VK
VK Vlaams Brabant
+32 (0)16 30 17 30
Adres:
Justus Lipsiusstraat 71
3000 Leuven
62
Wat kan je doen als zorgverlener?63
Eenduidige boodschap uitdragen
Anamnese/screening bij zwangere qua gebruik
Geef ze kansen als ouder
Zeg wat goed loopt, spreek bezorgdheden uit
Directe communicatie “hoe heb jij het gehoord?”
Leer ouders dat ze vragen mogen stellen –schaamte
Zoek samen naar oplossingen
Aanbeveling Hoge Gezondheidsraad nr. 8462
64
“Geen alcohol drinken
voor en tijdens
de zwangerschap
en lactatieperiode”
Bedankt voor uw aandacht!
Dr Fleur CamffermanNeonatoloog UZ Brussel
Preventie TAD CGG Ahasverus
Annemie Durang, Leen De Rooms, Maja Coppens
Muurveld 38, 1730 Asse
02/80 101 80
