DSM-V referatencyclus

Infantpsychiatrie Tamar Rozendaal, kinder- en jeugdpsychiater

19 mei 2015

Casus

Bijna 2-jarige meisje, Amelia

Verwezen door revalidatiearts

Reden: weinig initiatief

VRAAG 1

Werkt u met hele jonge kinderen?

Vraag 2

Is het zinvol om kinderpsychiatrisch

onderzoek te doen bij een 4 jarige, 3

jarige, 2 jarige, 1 jarige?

Inhoud

Geschiedenis

Belangrijk

Context

DSM-V: 8 stoornissen

1930

“Geef mij een stuk of twaalf gezonde kinderen,

goed gevormd, en een door mij zelf bepaalde

wereld om ze groot te brengen en ik garandeer u

dat ik elk ervan, wie u maar wil, kan trainen om,

welk specialist ik maar zou kiezen te worden -

dokter, advocaat, kunstenaar, winkelchef, ja zelfs

bedelaar en dief, ongeacht zijn talenten,

neigingen, tendenties, vermogens, roepingen, en

het ras van voorouders." –John B. Watson,

Behaviorism

1952 (DSM-I)

Emotional Deprivation in Infancy :: Study

by Rene A. Spitz 1952

1970 (DSM-III)

Still Face Experiment: Dr. Edward Tronick

2015 (DSM-V) 0-1 jaar baby

0-2 jaar infant

1 ½ - 4 jaar peuter

4 - 6 jaar kleuter

1980 impuls infantpsychiatrie: WAIMH

Leerboek: eigen hoofdstuk

Psychiatrische stoornis / Psychiatrische comorbiditeit /

Ontwikkelingsachterstand / Somatische problemen /

Psychiatrische problematiek ouders

Expertisenetwerk KJP

Belangrijk!

Onacceptabele vertraging in diagnostiek;

20-60 maanden (Sivberg, 2003)

Onnodige stress bij ouders (Goddard et al., 2000)

Hoe jonger, hoe beter de prognose (Allen, 2001)

Wees voorzichtig met de diagnostiek!

VRAAG 2: Filmfragment

Zou hier sprake kunnen zijn van een

psychiatrische stoornis?

1. ADHD

2. Depressieve stoornis

3. Autisme

Filmfragment

Diagnosed Autism Spinning & flapping,

flapping & more spinning

Ontwikkeling

Communicatief Sociaal Cognitief

KIND

Genetisch Gezondheid Emotioneel

Ontwikkeling en context

Communicatief Sociaal Cognitief

KIND + PRIMAIRE

VERZORGER

Genetisch Gezondheid Emotioneel

Ontwikkeling en context

Communicatief Sociaal Cognitief

KIND + PRIMAIRE

VERZORGER

Genetisch Gezondheid Emotioneel

Ontwikkeling en context

Communicatief Sociaal Cognitief

KIND + PRIMAIRE

VERZORGER

Genetisch Gezondheid Emotioneel

psychische/

lichamelijke

gezondheid

Stress: geld/woning

Ontwikkeling en context Communicatief Sociaal Cognitief

KIND + PRIMAIRE

VERZORGER

FAMILIE

Genetisch Gezondheid Emotioneel

Ontwikkeling en context

Communicatief Sociaal Cognitief

KIND + PRIMAIRE

VERZORGER

PEUTERSPEELZAAL/CRECHE/

VOORSCHOOL

Genetisch Gezondheid Emotioneel

FAMILIE

DSM-IV 2000 DSM-V 2013

Stoornis die meestal voor het

eerst op zuigenlingenleeftijd,

kinderleeftijd of in de

adolescentie voorkomt

Neurobiologische

ontwikkelingsstoornis

• Geen grote wijzigingen wat

betreft de diagnostische

criteria

• Wel voor de meeste

classificaties

ontstaansleeftijd en

ontwikkelingsspecifieke

aspecten.

• Amelia?

DC:0-3R (2005)

• Diagnostic Classification of Mental Health and Development

Disorders in Infancy and Early Childhood; Zero to Three.

• Aanvullend aan de DSM, omdat de ontwikkeling en contextuele

invloeden buiten beschouwing worden gelaten.

• Indien de DSM-classificatie de beste beschrijving geeft van het

primaire probleem, dient DSM gebruikt te worden!

• Validiteit nog niet aangetoond.

Stoornissen

1. Autismespectrumstoornis

2. Verstandelijke ontwikkelingstoornis

3. Depressieve stoornis

4. Bipolaire stoornis

5. Posttraumatische stresstoornis

6. Hechtingsstoornis

7. Aandachtdeficientiestoornis

8. Oppositionele gedragsstoornis

I. Autistismespectrumstoornis

DSM-IV DSM-V

1. Autistische stoornis

(klassiek autisme)

2. PDD-NOS (pervasieve

ontwikkelingsstoornis)

3. Syndroom van Asperger

4. Syndroom van Rett

5. Desintegratiestoornis van

de kinderleeftijd

Autisme Spectrum

Stoornis=ASS

DSM-IV DSM-V

1. Kwalitatieve beperking in

verbale en non-verbale

communicatie

2. Kwalitatieve beperking in

sociale communicatie en

sociale interactie

3. Beperkte repetitieve

gedragspatronen,

interesses of activiteiten

1. -

1. Kwalitatieve beperking in

sociale communicatie en

sociale interactie

2. Beperkte repetitieve

gedragspatronen,

interesses of activiteiten

DSM-IV DSM-V

Mate van ernst: mild versus

ernstig

Symptomen moeten

aanwezig zijn in vroege

ontwikkelingsperiode.

• Prevalentie 1:100 (Baird et al, 2006)

• Ouders rapporteren al ASS-kenmerken < 2 levensjaar (De Giacomo, Frombonne,

1998)

Kenmerken van autisme bij jonge

kinderen! Anders dan bij grote kinderen/jongeren/volwassenen!

Weinig tot geen joint attention, wederkerigheid

Weinig tot geen oogcontact

Achterblijven taal

Niet reageren op naam (bij goed gehoor)

Instrumenteel

Overgevoelig voor geluiden

Oogcontact en gedeeld plezier

Gebruik van gebaren

Early Screening of Autistic Traits

Voorbeelden

Early Signs of Autism Video Tutorial

Comorbiditeit ADHD

Epilepsie

Depressie

Angststoornis

Eetstoornis

Slaapstoornis

Syndroom: syndrome overshadowing

Verstandelijk ontwikkelingsstoornis:

10% gemiddeld tot bovengemiddeld IQ

75-80% verstandelijke beperking

20% IQ onder de 35

2. Verstandelijke ontwikkelingsstoornis DSM-IV DSM-V

Verstandelijke beperking

Tekorten in cognitieve

capaciteit

Verstandelijke

ontwikkelingsstoornis

Tekorten in cognitieve

capaciteit + adaptieve

capaciteit

Mate van ernst: licht, matig,

ernstig, zeer ernstig

3 domeinen: conceptueel,

sociaal en praktisch

3.Depressieve stoornis

DSM-IV DSM-V

Depressieve stoornis

Geen aandacht voor jonge

kind

Depressieve stoornis

ontwikkeling en beloop: het

kan op alle leeftijden ontstaan,

maar geen specifieke criteria

voor jonge kinderen

opgenomen.

Depressieve stoornis Moeilijker vast te stellen ivm ontbreken van het nog weinig

verbale!

Vaak somberheid als reactief beoordeeld, kindfactoren

minder aandacht.

Spelobservatie: minder spel, anhedonie, meer

gedragswisselingen bij negatieve emoties (A. Lous,

2014)

Suicidethema’s kan zich in spel manifesteren.

Verhoogde kans op recidieven in latere leven.

Prevalentie: 1-3% (Wichstrom, 2012)

Risicofactoren

4. Bipolaire stoornis

DSM-IV DSM-V

Bipolaire stoornis < 6 jaar bipolaire stoornis = zeer

omstreden

> 6 jaar nieuwe diagnose

Disruptieve stemmingsdisregulatiestoornis

om de bezorgdheid en ter voorkoming overdiagnosticeren tegemoet te

komen

• Persisterende prikkelbaarheid + frequente episoden van extreme

uitbarstingen.

• Pas na het 6e jaar mag worden gesteld.

5. Posttraumatische-stressstoornis

DSM-IV DSM-V

PTSS

Geen aandacht voor het jonge

kind

Onderscheid tussen

PTSS > 6 jaar

PTSS < 6 jaar

DSM-IV DSM-V

3 symptoomclusters:

1. Herbeleving

2. Vermijding/afstomping

3. Verhoogde

prikkelbaarheid

4 symptoomclusters:

1. Herbeleving

2. Vermijding

3. Persisterende negatieve

verandering in cognities en

stemming

4. Verhoogde prikkelbaarheid

Posttraumatische-stressstoornis Jonge kinderen andere kenmerken:

1. Herbeleving: herhaaldelijk opvoeren van trauma in spel

2. Subtiele vermijding: wegdraaien ogen.

Openlijke vermijding: huilen, verzetten, afstompen,

interresseverlies, sociaal terugtrekken

3. Verhoogde alertheid: slaapproblemen, moeite met

concentreren, woedeaanvallen, overmatige waakzaamheid,

overdreven schrikreacties, verhoogde prikkelbaarheid.

+ verworven ontwikkeling tijdelijk verliezen.

+ angst in donker, separatieangst.

6.Hechtingsstoornissen

DSM-IV DSM-V

Reactieve

hechtingsstoornis

Reactieve hechtingsstoornis

Internaliserende stoornis:

depressieve symptomen

teruggetrokken gedrag

Ontremd-

sociaalcontactstoornis

Externaliserende stoornis:

ontremming

externaliserend gedrag

7. Aandachtsdeficiente-hyperactiviteitsstoornis

Prevalentie 1,9-8,8%

Van voor het 7e levensjaar naar voor het 12e.

Voorbeelden bij criteria nu bij alle levensfasen, maar niet hele jonge

kind.

DSM-IV DSM-V

Meer aandacht bij beloop:

opmerking dat overmatige

motorische activiteit tot 4 jaar

moeilijk te onderscheiden van

zeer variabele normale gedrag.

Aandachtsdeficiente-

hyperactiviteitsstoornis 4 van de 18 criteria niet van toepassing bij peuters en

kleuters omdat het niet afwijkend is:

1. Achteloos fouten maken

2. Vergeetachtigheid

3. Antwoord eruit gooien

4. Vaak in de weer

1.‘taken’= knutselen of voorlezen

2. ‘hyperactiviteit’ = leiden tot gevaarlijke situaties

3. vermogen tot kalme gecontroleerde activiteit ontbreekt.

8. Oppositioneel-opstandige

gedragsstoornis

prevalentie 1,8-8,3%

2-5 jaar normaal= aandachtszwakte, overbeweeglijkheid, opstandig

gedrag en driftbuien en agressie. Nemen geleidelijk weer af,

afgewisseld met periodes met positief en cooperatief gedrag, niet

meer dan in 1 context.

DSM-IV DSM-V

ODD: onderscheid tussen

<5 jaar: hatelijk/wraakzuchtig gedrag 6 mnd op

meeste dagen;

> 5 jaar: gedrag min 6 mnd 1x per week, naast

andere symptomen en aanzienlijke beperkingen

Conclusie DSM IV-V

Geen grote wijzigingen voor 0-6 jaar

De DSM-V houdt meer rekening met het jonge kind dan de

DSM-IV, mn bij de ontwikkeling en het beloop.

MAAR de meeste stoornissen zijn nog niet goed uitgewerkt

voor het hele jonge kind.

Kennis van de clinicus is onontbeerlijk van de kenmerken

van het ziektebeeld bij het hele jonge kind om binnen de

DSM te classificeren.

Toekomst: DSM-V-R voor alle stoornissen van het jonge

kind een goede beschrijving.

Samenvatting Er is veel te zien bij het jonge kind.

Psychiatrische stoornissen bij het hele jonge kind kunnen

zeer ernstig zijn, vroeg signalering en behandeling zijn

noodzakelijk.

Onbehandelde psychiatrie op zeer jonge leeftijd lijdt tot

meer recidieven in het latere leven.

Kennis van psychiatrie op jonge leeftijd dient ook bekend te

zijn bij deskundigen die niet met jonge kinderen werken.

Kijk naar het kind in zijn ontwikkeling in de context MET zijn

primaire verzorgers.

Er komt steeds meer aandacht voor het jonge kind en dat

is maar goed ook!

DANK VOOR UW AANDACHT