IN MEMORIAM ARIEN KIEVIT

door K. TIMMERMAN

MEN kan de persoon van wijlen Arien Kievit, die op 1 maartvan dit kroniekjaar overleed, niet losmaken van de tijd,waarin en van de omstandigheden, waaronder hij voor

Rotterdam, voor ons land en ook voor bepaalde internationaleontwikkelingen een figuur van onmiskenbare betekenis is geweest.

Hij werd 73 jaar.Zijn geestelijke bewustwording zette dus in rond het jaar 1900.

In dat jaar deed hij de stap, die hem als oudste van negen kin-deren uit een landarbeidersgezin, afkomstig van Oude Tonge opFlakkee en reeds zestien jaar eerder overgeplant naar de grotestad-in-opkomst, verwijderde van zijn christelijk gevormde familie.Hij trad als jeugdig havenarbeider toe tot de socialistische vak-bond. Het secretariaat van een Oranjevereniging legde hij neer.

Die stap betekende voor Arie Kievit een breuk met het gezin.Wie de geschiedenis van de socialistische beweging nagaat, zaltelkens weer leidinggevende figuren ontmoeten, die soortgelijkeantecedenten hebben als wijlen Kievit. Zij werden „afvalligen"van de kerk, soms vinnige anti-godsdienstige typen.

In de socialistische leer, ruimschoots gekruid met een heils-verwachting, die in wezen overeenstemt met de heilsverwachtingvan het geloof, hebben mensen als Arie Kievit een nieuw maat-schappelijk en naar de mens toegekeerde bevestiging gezien vanhet afgezworen geloof. Het geloofsthema, dat alle mensen kin-deren van een Vader zijn, brachten zij over in hun nieuwe maat-schappijbeschouwing. Slechts van dat gezichtspunt uit kan mener zich een voorstelling van maken, hoe die oude socialistischebeweging de solidariteitsgedachte, het gemeenschapsideaal en het„recht voor allen" als een gerechtigheidsideaal hanteerde, ja, be-leed, als was het socialisme een substituut voor het Geloof. Men-sen als Arie Kievit hebben dit levensgevoel niet zonder pathos inde socialistische beweging gecultiveerd.

In latere jaren, toen Arie Kievit een leergang van ruim eenhalve eeuw praktijk achter de rug had, is dat pathos weliswaargoeddeels verdwenen, maar het maakte plaats voor een onmis-kenbaar ethos. Want de bezieling, die een strijder voor een een-

187

maal aanvaard mensheidsideaal niet missen kan zonder als leiding-gevende figuur te falen, is Kievit steeds bijgebleven. In welke mateook dit ethos uit de wortelen van een christelijke levensbeschou-wing in het strijdersleven van Arie Kievit is omhoog geschoten,kan men slechts vermoeden.

Maar dit leven heeft zonder twijfel ook in zeer sterke mate zijnkracht geput uit de ervaringen van de harde, dagelijkse werkelijk-heid. Zijn maatschappij-kritiek vond in het „wetenschappelijksocialisme" bevestiging en vorm. Toegerust met een helder ver-stand en een kritische geest, door geen schoolopleiding en twijfelvan de man van wetenschap gehinderd, behoefde Arie Kievitslechts de omstandigheden van het overgeplante, geürbaniseerdegezin Kievit en van zijn eigen leven als jonge havenarbeider teanalyseren om te aanvaarden, dat de oude wereld van het kapita-lisme niet goed kon zijn. Kievit (één van de vele duizenden, diezo deden) omhelsde daarom de socialistische leer, die hic et nuncverlossing uit materiële en geestelijke misère beloofde te brengen.

In de daaropvolgende tientallen jaren heeft die socialistischeleer naar zijn wetenschappelijke, maatschappelijke en filosofischekant wel enige veranderingen ondergaan. Het klassieke Marxisme,dat voor de massa van socialistische volgelingen in de eerste plaatsgeladen was met gevoelswaarden, heeft menige veer moeten laten.De Marxistische catechismus leerde met kategorische zekerheid,dat „het kapitalisme zijn eigen doodgraver zou zijn", dat „dearbeiders in en door de klassenstrijd zich de bekwaamheden zou-den verwerven om hun historische taak te vervullen: de heersendeklasse te overwinnen en een klasseloze maatschappij te stichten".Het „proletariërs aller landen, verenigt u" was wel een emotioneleleuze, maar. . . de socialistische heilstaat liet het voorlopig af-weten. De man met de toverstok, die het „Sesam, open u" zouspreken, waarna de sprong van de socialistische utopie naar desocialistische werkelijkheid zou kunnen worden gemaakt, die manbleek een hersenschim. En de profetenmantel van de geweldigeKarl Marx bleek allengs tegen de tand des tijds niet bestand.

Kievit heeft geloofd en gewerkt in de verwachting van dezesocialistische „wereld-in-wording", die op korte termijn zou ko-men. In hoeverre hij later afstand nam en de evolutie in hetsocialistische denken heeft verwerkt, blijft een vraag. Hij zoustellig niet de enige figuur van betekenis zijn, die het heimwee

188

naar de vervlogen dagen der grote belofte niet heeft kunnen over-winnen. Maar in de alledagspraktijk legde Kievit zich con amoreneer bij de nieuw gegroeide verhoudingen en inzichten. Misschienwas hij daarin tenslotte meer Marxist, dan zo op het eerste gezichtwel lijkt. Want de paradox lijkt niet zo vreemd, als men het opzijn minst onwaarschijnlijk noemt, dat een geest van het formi-dabele formaat als dat van Marx niet erkend zou hebben (leefdehij in deze tijd), dat er in de maatschappij krachten werken, dieeen ander type denken en andere inzichten dus ook omtrentsocialisme eisen; in elk geval weg van de klassenstrijdleer, wegvan het economische determinisme.

Arie Kievit herdenken betekent ook op deze plaats eer bewijzenaan een man, die zijn leven aan een hoog mensheidsideaal heeftgewijd. De vruchten daarvan plukt onze stedelijke gemeenschap.Hij stond middenin de strijd voor de emancipatie van de arbeiders-bevolking, zowel naar de sociale, politieke als naar de culturelekant. Het is eenvoudigweg verbluffend na te gaan, hoe deze evolutiezich in die halve eeuw van Kievits werkzaamheden heeft ontwik-keld, met name voor dat deel onzer Rotterdamse bevolking, datvaak van vader op zoon met de haven is verbonden gebleven.Uiteraard is dit niet alleen maar het werk van Arie Kievit geweest,ook niet van de socialistische vakbeweging, noch van de socialis-tische politieke beweging. Een samenspel van krachten heeft dezehervorming teweeggebracht, maar in dat samenspel heeft de socia-listische beweging de functie van injector en ontwikkelaar vervuld.

Als vakverenigingsbestuurder der havenarbeiders, als voorzittervan de Centrale Bond van Werknemers in het Transportbedrijf,als raadslid (gedurende dertig jaren), en op breder terrein als lidvan de Tweede en Eerste kamer der Staten-Generaal heeft de hierherdachte stadgenoot onweersprekelijk een belangrijk aandeel ge-had in de opgang van de Rotterdamse arbeidersbevolking alsgeheel.

Zijn vrienden uit de socialistische beweging brengen voortaanelk jaar op de Eerste Mei bloemen naar zijn graf, dat op Croos-wijk in de weinige aldaar beschikbare aarde voor zijn laatste rust-plaats werd uitgespaard, naast de graven van twee andere Rot-terdamse voortrekkers uit dezelfde beweging: Hendrik Spiekmanen Arie Heykoop.

189