1

In dit nummer van Koorgeleide ...

uitgave van de afdeling bisdom Roermond van deNederlandse Sint-Gregoriusvereniging

Redactie-adres:Redactie-adres:Redactie-adres:Redactie-adres:Redactie-adres:Postbus 470, 6040 AL RoermondPostbus 470, 6040 AL RoermondPostbus 470, 6040 AL RoermondPostbus 470, 6040 AL RoermondPostbus 470, 6040 AL Roermond

nummer 78,nummer 78,nummer 78,nummer 78,nummer 78,november 2008november 2008november 2008november 2008november 2008

3 Ten geleide4 Van het secretariaat5 Kerkmuzikale/liturgische stem uit Rome7 Tussen zingen en bidden9 Zorgen en perspectieven voor de kerkmuziek10 Gregoriaans: Advent12 KGL-Bibliotheek-Nieuws16 Kerkmuziek op de elektronische snelweg (XXI)18 Oecumene op verhoogde toon20 Toelichting bij de muziekbladen

DO-UT-DES-MUZIEKBLADEN22 Vanaf de orgelbank23 Jubal, de eerste bijbelse musicus.26 Samen zingen … is samen vieren28 Basiscursus kinderkoordirectie29 Verslag studiedag kinderkoordirectie30 VNK-Info31 Nieuws alla breve32 Door de H.Geest geleide hand van de

orgelstemmer33 Samen zingen in Maasbree34 KIA verslag35 Activiteitenagenda

2

ISSN 1383 - 7109

Koorsecretaris - dirigent - organist

- Aan alle parochiegeestelijken wordt één exemplaar van ‘Koorgeleide’toegezonden.

- Elke koorsecretaris in de parochies ontvangt eveneens één exemplaarom dit binnen het koor te laten rouleren. Mocht de adresseringMocht de adresseringMocht de adresseringMocht de adresseringMocht de adresseringvan het koorsecretariaat niet (meer) juist zijn, gelieve ditvan het koorsecretariaat niet (meer) juist zijn, gelieve ditvan het koorsecretariaat niet (meer) juist zijn, gelieve ditvan het koorsecretariaat niet (meer) juist zijn, gelieve ditvan het koorsecretariaat niet (meer) juist zijn, gelieve ditdan te melden aan het diocesaan secretariaat NSGVdan te melden aan het diocesaan secretariaat NSGVdan te melden aan het diocesaan secretariaat NSGVdan te melden aan het diocesaan secretariaat NSGVdan te melden aan het diocesaan secretariaat NSGV.....

- Een persoonlijk abonnement voor 3 nummers per jaargang is mogelijkdoor € 7,- per jaar over te maken op ons postbanknummer (zie onder).

LEDEN VAN HET ALGEMEEN BESTUUR DER NEDERLANDSESINT-GREGORIUS-VERENIGING IN HET BISDOM ROERMOND

Mgr. Dr. Th. Willemssen, vicaris voor Liturgie en kerkmuziek, voorzitter,Abdijhof 1, 6041 HG Roermond (0475-339465.)

Aalm. G. Grond, vice-voorzitter,Graaf van Hornelaan 5, 6093 BM Heythuysen (0475-494442 tel. en fax)

J. Augenbroe, secretaris,Laan van Hövell tot Westerflier 27, 6411 EW Heerlen. (06-53265172,fax.045-5740496) e-mail: j.j.augenbroe@planet.nl

Drs. G. Moonen, penningmeester,Bob Boumanstraat 26, 6042 EH, Roermond (0475-386772 werk)

J. Halmans-Gommans, Matterhornlaan 13, 5801 KH Venray (0478-583806)Mr. Drs. J. Hoorens, Beijerstraat 13, 6118 CS Nieuwstadt (046-4853969)Drs. A. van Hout pr., Molenstraat 4, 6191 KP Beek (06-53329484)Mw. A. Jansen, Hondstraat 16, 6211 HX Maastricht (043-3216892)E. Smeets pr., Kerkberg 7, 6374 ES Landgraaf (045-5312378)J. Steijvers, Aldenhoven 28, 6093 HB Heythuysen (0475-496456)L. Stultiens, Schaapsweg 25, 6077 CD St.Odiliënberg (0475-533332)C. Tonnaer, Broekstraat 20, 6085 HG Horn (0475-582276)A. Voesten, Molenstraat 7, 5975 AE Sevenum (077-3662479)

Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging in het Bisdom Roermond (NSGV):Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging in het Bisdom Roermond (NSGV):Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging in het Bisdom Roermond (NSGV):Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging in het Bisdom Roermond (NSGV):Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging in het Bisdom Roermond (NSGV):Postadres: Postbus 470, 6040 AL Roermond (ook voor het aanvragen van onderscheidingen)Bezoekadres: Swalmerstraat 100, 6041 CZ Roermond (secretariaat en documentatiecentrum zijn

op werkdagen te bezoeken, cq. telefonisch te bereiken tussen 14.00 en 17.00 uur).Website: www.nsgvroermond.nl

Telefoon: 0475-386725 / fax: 0475-386797 /e-mail: nsgv@bisdom-roermond.nlBankrelaties: Fortis Bank: 22.98.52.599 en Postbank: 1028074,

beide t.n.v. ‘Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging, postbus 470, 6040 AL Roermond’Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (landelijk bureau)Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (landelijk bureau)Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (landelijk bureau)Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (landelijk bureau)Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (landelijk bureau)Post- en bezoekadres: Plompetorengracht 3, 3512 CA UtrechtTelefoon: 030-2331010 /fax: 030-2335680 / e-mail: info@nsgv.nl / www.nsgv.nlK U N S T F A C T O RK U N S T F A C T O RK U N S T F A C T O RK U N S T F A C T O RK U N S T F A C T O RPostadres: Plompetorengracht 3, 3512 CA UtrechtTelefoon: 030-2335600 / fax: 030-2335680 / e-mail: info@kunstfactor.nlRedact ie :Redact ie :Redact ie :Redact ie :Redact ie : Aalm.Guido Grond, Rob Peters, Ad Voesten, Marian Verstappen (secr)

e-mail: koorgeleide@home.nl. Postadres: Postbus 470, 6040 AL Roermond

3

Ten geleide

* Op de voorzijde van deze, derde en laat-ste aflevering van Koorgeleide dit jaar eenafbeelding van de wijnstok, genomen inWinningen (Duitsland). Hierbij denken wijaan de tekst uit de afscheidsrede van Je-zus Christus: “Ik ben de wijnstok, gijzijt de ranken”. Deze tekst is van eennieuwe melodie voorzien. Zie de DO-Muziekbladen.

* Het ‘Jaar van het Gezin’ loopt ten einde.Wat hebben wij tot nu toe gedaan in paro-chies en dekenaten aan de jonge zin-gende kinderen in samenwerking met deoudere zingende mensen? Een kort ver-slag hierover stellen wij als redactieop prijs.....

* In dit nummer een goede variatie aanonderwerpen met o.a. de nadruk op ‘zin-gende kinderen’, de toekomst van dekerkmuziekbeoefening.

* Het komende jaar, 2008, is het JAARVAN HET PRIESTERSCHAP.Niet alleen van het ambtelijk, herderlijkpriesterschap, vervuld door de gewijdepriester, maar ook van het algemeen pries-terschap waarin wij allen delen door dedoop en het vormsel. Heel de gemeen-schap van de gelovigen als zodanig, ispriesterlijk. (vgl. “Twee wijzen tot deelnameaan het ene priesterschap van Christus.”in “Katechismus van de Katholieke Kerk”(1995)). Daardoor is de kerk in deze we-reld ‘Gods eigen volk’ (I Petr.2,9). Doordienstbaar te zijn is het volk Gods priester.Ieder heeft hierin een heel eigen opdrachten zending. Heel in het bijzonder al diezingende mensen, jong en oud, die operedienstvaardige wijze invulling geven

aan de opdracht ‘evangelisare per musi-cam sacram’ in en buiten de liturgie, in enbuiten het kerkgebouw.In dit nieuwe jaar 2008 een speciale aan-dacht voor het charisma en de spirituali-teit van de kerkmusicus in liturgisch per-spectief. Kerkmuziek als bron van spiritua-liteit en de spiritualiteit van de kerk-musicus. Daarbij alle rollenspelers in deliturgie betrekkend.

* In verband met de verschijningsdatumvan dit nummer kunnen de onderschei-dingen en jubilarissen nog niet ver-meld worden.

* De volgende, eerste aflevering van Koor-geleide, in het nieuwe jaar 2008, KGL 79,zal in de maand april verschijnen. Uiter-lijke datum voor het inleveren van kopij (bijvoorkeur per e-mail of op floppy): 1 maart2008 a.s..

* De Redactie wenst U allen, zo nauw be-trokken bij de liturgische muziek, alvasteen goede voorbereiding op het nieuwekerkelijke jaar, het begin van de Advents-periode op weg naar het Feest van deGeboorte van onze Heer Jezus Christusen op de viering van Oud- op Nieuwjaar2008.

De Redactie

4

Van het secretariaat

Regelmatig blijkt dat bij veel koor-secretariaten niet bekend is, dat onzediocesane NSGV over een eigen web-site beschikt.Voor het laatste nieuws omtrent de kerk-muziek in ons bisdom kunt u terecht opwww.nsgvroermond.nl Vind u daar nietde informatie die u zoekt en die ook vooranderen belangrijk zou kunnen zijn, geefhet dan even door aan mevrouw DorienHoubiers op ons secretariaat. Zij isveelal op woensdagmiddag tussen14.00 en 17.00 uur daar aanwezig endus ook telefonisch bereikbaar. Naasthaar zorg omtrent alles was met auteurs-rechten heeft te maken is zij waakzaamover de inhoud van onze website.

De jaarlijkse diocesane studiedag voorde cantor werd dit jaar op 30 septem-ber gehouden te Roermond. In de reftervan het bisdom aan de Swalmerstraatwerden de workshops gehouden onderleiding van pastoor Ed Smeets, zang-pedagoge Mw. Annie Jansen en grego-rianist-dirigent Cyriel Tonnaer. In een af-sluitende vesperviering in de kathedraalwerd het bestudeerde op waardigewijze in de praktijk gebracht.

De vergrijzing in onze koren neemtvaak zorgelijke vormen aan. Krimpendezangersaantallen in onze kerkkoren zijnhet onafwendbare gevolg als er geenactie wordt ondernomen. Hebt u zichals kerkzanger wel eens afgevraagd,wie er over een aantal jaren op uw plaatszal staan om mee te werken aan de litur-gie tijdens de wekelijkse vieringen enop hoogfeestdagen ?

In ons bisdom is er daarom voor geko-zen de handen uit de mouwen te ste-ken en met het kinderkoorstimu-leringsproject “Da Capo” een aan-vang te maken in de hoop dat er eenkweekvijver zal ontstaan waaruit onzekerkkoren op termijn onze opvolgerszullen kunnen halen. Onze diocesanewerkgroep Kind-Koor-Kerk staat klaarom het drie jaren durende project sa-men met de uitvoerder daarvan: Sergiovan Santvoort Vorst, te starten. Helaasontbreken nog wat (daartoe benodigde)middelen. Voor het geval u iemand kent,die daarin de helpende hand kan toe-steken, houden wij ons zeer aanbevo-len.

Regelmatig wordt onze hulp ingeroe-pen bij het zoeken naar een dirigenten/of organist. Ook komt het voor datzich een kerkmusicus, die op dat mo-ment op zoek is naar een koor, zich aan-biedt. Vaak kunnen wij partijen bij el-kaar brengen. Vanzelfsprekend zijn wijop dat punt graag het aanspreekpuntvoor koren en musici. Houdt ons op dehoogte en geef eens op wat u zoekt. Mis-schien kunnen wij helpen. Is dat op eengegeven moment niet zo dan kan veelalvia het Infobulletin van het bisdom inde rubriek “Vacatures in de Kerkmuziek”voor u kosteloos deze vacature kenbaarworden gemaakt.

Steeds opnieuw blijkt, dat er voor stu-diedagen en cursussen op het gebiedvan kerkmuziek een groeiende belang-stelling is. Hebt u belangstelling vooreen of meerdere studiedagen en/of cur-sussen, schroom dan niet het even te

5

laten weten aan ons secretariaat Eenkort briefje of een telefoontje is vol-doende. Hebt u in dat verband be-paalde wensen, laat ook dat even we-ten.Misschien kan daarmee alsnog bij vol-gende gelegenheden rekening wordengehouden. Onze doelstelling blijft dekwaliteit van onze kerkmuziek zo breedmogelijk te ondersteunen.

Op ons secretariaat worden in de aan-loop naar het feest van St. Caecilia hon-derden aanvragen voor onderschei-dingen, waarmee trouwe kerkzangersvoor een lange staat van dienst nog eensextra worden geëerd.

Om alle aanvragen tijdig te kunnen ver-zorgen is van belang, dat daarvoor eenaanvraagtermijn van circa 3 maandenin acht wordt genomen.De heer Bert Ebben, die specifiek isbelast met het verzorgen van de aan-vragen, wil de aanvragende parochie-en koorbesturen zeker niet teleurstellen.Hij wil in ieder geval voor de jubilerendekerkzanger, die vanwege zijn trouw aande kerkzang een onderscheiding heeftverdiend, deze onderscheiding tijdigbij aanvrager aanleveren zodat daar-mede de jubilaris als blijk van waarde-ring kan worden geëerd.

Jan Augenbroe, secretaris

Kerkmuzikale/liturgische stem uit Rome

DE GEEST VAN DE LITURGIE

Onlangs verscheen in Nederlandsevertaling het reeds sinds 2000 bekendgeworden boek van Joseph KardinaalRatzinger, Der Geist der Liturgie - EineEinführung (Verlag Herder, Freiburgi.Br. 2000). De Nederlandse vertaling isuitgegeven door de Vereniging voorLatijnse Liturgie. Het is een boek voorieder die geïnteresseerd is in de wareliturgie van de Rooms-katholieke Kerk.Het eerste deel behandelt ‘Het Wezenvan de liturgie’.Het tweede deel gaat over ‘Tijd enruimte in de liturgie’. Het derde deelover ‘Kunst en liturgie’. Het laatste,vierde deel over ‘Liturgische vormen’.In deel 3b dat handelt over de muziekschrijft de nu paus Benedictus gewor-den auteur.

6

Het woord ‘zingen’ (met de daarbijhorende woorden ‘gezang’ etc.) is eenvan de meest gebruikte woorden vande Bijbel. In het Oude Testament komthet woord 309 keer voor, in het NieuweTestament 36 keer.“De eerste vermelding van het zingenvinden wij in de bijbel na de doortochtdoor de Rode Zee. Nu is Israël defini-tief bevrijd uit de slavernij; ... De Apo-calyps van Johannes trekt de boognog eens een stuk verder. De laatstevijanden van het Godsvolk gaan ophet toneel van de geschiedenis staan:de satanische drie-eenheid, bestaanduit het dier, zijn standbeeld en het ge-tal van zijn naam.Nadat zo voor het heilige Israël vanGod alles verloren schijnt tegenoverzo’n overmacht, wordt de ziener hetvisioen van de overwinnaars geschon-ken: “Ze stonden op de glazen zee enbespeelden de harpen Gods en zijzongen het lied van Mozes, de dienst-knecht van God, dat nu wordt tot hetlied van het Lam”....”(Apok.15,3). Deparadox van toen wordt nog machti-ger: niet de reusachtige roofdieren,met hun macht over de media en huntechnische kracht, halen de overwin-ning: het geofferde Lam overwint. Enzo klinkt nog eens, definitief, het liedvan Mozes, de dienstknecht van God,dat nu wordt tot het lied van het Lam”(blz.102-103).In de psalmen vinden wij het bijbelselied. Immers: “Het psalmenboek toontons in zijn gebeden poëzie de gehelespanwijdte van ervaringen die gewor-den zijn tot gebed en gezang voorGod. Rouw, klacht, ook aanklacht,vrees, hoop, vertrouwen, dankbaar-heid, vreugde - het hele leven wordterin weerspiegeld, zoals het zich ont-vouwt in de dialoog met God.

Opvallend is dat zelfs de klacht in uit-zichtloze nood bijna altijd eindigt meteen woord van vertrouwen, als hetware met een anticipatie op Godsreddende handelen. In zoverre zoumen in zeker zin al deze ̀ nieuwe liede-ren’ kunnen aanduiden als variaties ophet lied van Mozes. (....) Wat de zin-gende Kerk betreft, kunnen wij hierdezelfde verbinding van continuïteit envernieuwing opmerken die wij in deessentie zelf van de liturgie, bij de ker-kenbouw en bij de beelden gezienhebben: het psalterium wordt geheelvanzelf ook het gebedenboek van dejonge Kerk, die daardoor vanzelf ookeen Kerk geworden is die haar gebe-den zingt. Dat geldt op de eersteplaats voor het psalterium, dat men nunatuurlijk samen met Christus bidt.Had Israël in de canon de psalmengrotendeels aan koning David toege-schreven en daarmee ook een be-paalde heilshistorische en theologi-sche interpretatie gegeven, voor dechristenen is het duidelijk dat Christusde ware David is” (blz .104-105).

“In der Musikwie in der Religionwird der Mensch

vom Unsichtbaren berührt.Die Erfahrung des Schönen

verweist ihn dabeiauf eine Wirklichkeit,

die grösser ist als er selbst.”Georg Ratzinger (83 jaar),

broer van Paus Benedictus VIen voormalig dirigent van deRegensburger Domspatzen.

7

KOORZAKEN

Tussen bidden en zingenAls ik mijn koorzangers zou laten kiezen tussen “Kom Schepper, heilige Geest” en “VeniCreator Spiritus”, dan zal de keuze vrijwel unaniem op “Veni Creator” vallen. Ik vermoeddat dat bij de meeste kerkkoren het geval zal zijn. Toch zou je kunnen zeggen, dat menhet Latijn amper verstaat, en vaak niet eens weet wat men zingt (hooguit dat het bijPinksteren hoort). De zanger zal hoogstwaarschijnlijk antwoorden: het Nederlands ver-sta ik wel, maar de muziek doet me niets. En dat terwijl juist bij dit voorbeeld de Neder-landse melodie zwaar leunt op zijn Gregoriaanse evenknie. Er is blijkbaar nog ietsanders aan de hand.

Vraag eens een zanger die een Nederlandstalig strofisch lied gezongen heeft om deinhoud eens na te vertellen. Verder dan een algemene sfeeraanduiding zullen de mees-ten niet komen. Als dirigent heb ik namelijk mijn handen vol om de zangers bewust temaken van juiste fraseringen, komma’s, zinsbouw (die vaak per couplet anders is),dynamische nuanceringen en natuurlijk de emotionele geladenheid. Als hier geenaandacht aan besteed wordt, zal men vaak niet verder komen dan een neutraal “op-zeggen” van de tekst zonder er echt bij stil te staan hoe mooi die vaak is. En dan klaagtmen al gauw dat er “niets aan” is.

Het heeft geen zin om nu een beschuldigende vinger te heffen. Is het desinteresse vande zanger voor de inhoud van de tekst? Is het nalatigheid van de dirigent om er muzi-kaal alles uit te halen wat erin zit? Is het een slechte compositie? Is het een algemeneaversie tegen het Nederlands? Misschien zegt de zanger wel: dat Nederlands is niks,geef mij het Gregoriaans maar terug.

De kern van mijn betoog gaat echter niet over de taal, maar over het karakter van de muziekzelf. Historisch gezien is het Gregoriaans de bron van onze kerkmuziek. De oorspronkelijkesynagogale gezangen waren voor de eerste Christenen een bron waar de nieuwe muziekbij aansloot. Het oude Gregoriaans heeft dus in wezen een Oosterse inslag. Opvallend is devaak eindeloze stroom noten op slechts enkele lettergrepen: het melisma (denk aan de“Alleluia-gezangen”). Voor “nuchtere” Westerlingen is dit eigenlijk wezensvreemd. Er wer-den zelfs pogingen ondernomen om enkele melodieën te “verwestersen” door de sliertennoten van invullende teksten te voorzien: te “troperen” (bijv. “Kyrie fons bonitatis”). Syllabischzingen (één noot per lettergreep) is typisch Westers: boter bij de vis.

Je kunt ook een vergelijking maken met opera-aria’s, waarin de componist de emotiesvaak vertaalt in eindeloze “tierlantijnen”, waarbij de tekst er nauwelijks toe doet. Derecitatieven daarentegen zijn veel soberder van aard, daar ze meestal het verhaalvertellen. En dat moet letterlijk goed verstaanbaar zijn, dus zonder franje.

8

De nieuw gecomponeerde werken zijn dan ook vaak vergelijkbaar met deze recitatiefstijl.Ze zijn weliswaar helder en begrijpelijk geworden, de zanger ervaart dit onbewust alseen verarming. De mystiek van de golvende lijnen uit het Gregoriaans is verdwenen ofgeweld aangedaan. Muziek is de Taal van het Hart. De schoonheid van de melodie ende harmonie is een gevoelsmatige beleving die een rechtstreekse lijn heeft naar de ziel.In welke taal gezongen wordt is voor de zanger van ondergeschikt belang, als het maarmooi is. Dit kan natuurlijk al gauw leiden tot goedkoop sentiment, zoetgevooisd, roman-tisch, lekker in het gehoor liggend. Ook hier zal de dirigent het kaf van het koren moetenscheiden. Dit is een onderwerp dat niet in één artikel te vangen is. Vandaar dat ik me nubeperk tot één voorbeeld. In de bundel Laus Deo staat dit begroetingsgezang.

Wat is de meerwaarde om het gesproken woord op één toon te zingen? De natuurlijkemanier van spreken is nog rijker van melodie dan deze eentonige versie. Eentonig heeftimmers ook een dubbele betekenis!

Dit soort gezangen deden me tot de titel van dit artikel komen: dit is geen bidden, maarook geen zingen. Dit is vlees noch vis. Of, nog anders gezegd: hiermee belanden wetussen wal en schip. Zou dezelfde tekst echter wel ondersteund worden door eeninteressante melodie, dan zal het koor wellicht antwoorden in een welgemeend meer-stemmig “Amen”. Zó zou het ook kunnen:

N.B. ik heb absoluut niets tegen het Nederlands, mits de muzikale compositie voldoetaan gevoelsmatige wetmatigheden zoals hierboven beschreven. Dit geldt voor mij alsmusicus trouwens voor alle muziek, ook in andere talen geschreven.

Ik hoop met dit artikel huidige componisten en tekstdichters aan te sporen om de taalvan het hart en de taal van het verstand in hun composities weer in evenwicht tebrengen.

Ik hoop dat de kerkzangers in hun (voor-)oordeel zich genuanceerder uitdrukken. Niet alleNederlandstalige muziek is bij voorbaat “slecht” (omdat het Nederlands is).

Ik hoop dat de dirigenten hun best doen om binnen die immense verscheidenheid aankerkmuziek de balans te vinden tussen een goede tekst èn een mooie compositie. Veelsucces.

Annie JansenMaastricht, oktober 2007

9

ZORGEN EN PERSPECTIEVENVOOR DE KERKMUZIEK

IN DE R.K. PAROCHIES

Vlak voor het ter perse gaan van deze aflevering ontvingen wij rkkerk.nl - Blad voorkatholiek Nederland, nr. 17 - 26 oktober 2007.Het hoofdartikel draagt bovenstaande kop.Het artikel begint op blz. 3 als volgt:“Bijna de helft van de Nederlandse parochies heeft een tekort aan vrijwilligers op hetgebied van kerkmuziek, en negentig procent denkt over een paar jaar (nog grotere)problemen te hebben met de inzet van vrijwilligers. Door de ontkerkelijking (endaarmee het aantal kerkgangers) daalt het draagvlak voor betaalde krachten eneen deel van de parochies verwacht dan ook dat dit aantal de komende jaren zalafnemen.Dat blijkt uit een onderzoek van het KASKI, in opdracht van de stichting Kunstfactor,het nieuwe sectorinstituut voor amateurkunst.In Roermond vond op 20 oktober juist een symposium over kerkmuzikale ontwik-kelingen na het Tweede Vaticaans Concilie plaats, waarbij ook gezocht werd naarnieuwe kerkmuzikale wegen. Tevens waren er enkele kerkmuzikale concerten.De stichting Kunstfactor heeft ook aandacht voor de kerkmuziek, zowel van rooms-katholieke als protestantse signatuur. Zij werkt samen met enkele landelijke vereni-gingen, waaronder de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging en Code-Music. Omhaar taken goed te kunnen vervullen, wilde Kunstfactor weten hoe de kerkmuziek inde R.K.Kerk wordt uitgevoerd en zich zal ontwikkelen.Het KASKI-rapport ‘Uitvoering en beleid kerkmuziek in r.k.parochies’ geeft antwoordop die vragen.”Wij bevelen U van harte aan kennis te nemen van dit zo belangrijke hoofdartikel enhet betreffende KASKI-rapport.Uiteraard komen wij in een volgende aflevering op dit onderwerp terug.

10

Gregoriaans: Advent

Volgens oud gebruik is de Advent, hetbegin van het kerkelijk jaar, een periodedie begint op de zondag die zich hetdichtst bij het feest van H. Andreas (30november) bevindt en is een periode dievier zondagen omvat.Gedurende de Advent worden we aan-gespoord om ons waardig voor te be-reiden op het vieren van de komst vande Heer.In het Getijdenboek roept de kerk onsop om te aanbidden: “de Heer, de Ko-ning die komend is”, “de Heer die reedsnabij is”, “Hem wiens glorie de volgendedag zal worden aanschouwd”.In de hymnen van deze voorbereidings-tijd treffen we loftuitingen aan over dekomst van Christus, de Schepper van hetheelal, als Heiland, gecombineerd metgebed tot de komende rechter van dewereld om ons te beschermen tegen devijand.Gelijksoortige ideeën komen tot uitdruk-king in de antifonen voor het Magnificatop de laatste zeven dagen voor de Kerst-nacht. In de antifonen roept de kerk deGoddelijke Wijsheid op om ons de wegder wijsheid te leren; de sleutel van Davidom ons te bevrijden van slavernij; deopkomende Zon om ons, die in duister-nis zitten, te verlichten, enzovoort.In de lezingen en de gezangen van deeucharistievieringen roept de Kerk ons

op om, aangezien de Heiland nabij is,de werken der duisternis te verwerpenen het vuur van de liefde te ontsteken.Zij roept de volken op om de naam vande Heer te prijzen en vraagt hen zich teverheugen in de nabijheid van de Heer.In de evangelies spreekt de Kerk overde Heer die komt in heerlijkheid, overHem in en door Wie de profetieën invervulling gaan, over de stem in de woes-tijn: “Bereid de weg des Heren”.In het getijdengebed worden we dage-lijks aangezet om met de voorvaderente zuchten: “Laat, o hemel, de dauw vanboven neerdalen en laat de wolken deRechtvaardige regenen: laat de aardezich openen en de Verlosser ontspruiten”.Deze woorden van het “Rorate caeli” zijnonlosmakelijk verbonden met de Advent.

Niet alleen voor koorzangers, maar ookvoor vele kerkgangers is het “RorateCaeli” een geliefd gezang tijdens deAdvent.Het refrein en de eerste twee strofen zijngoed tot teksten van de profeet Jesajate herleiden, bij strofe drie en vier is datmoeilijker. Tekstfragmenten van Jesaja,maar ook van andere bijbelboeken, zijnin deze strofen als een soort lappende-ken aan elkaar gevoegd. Het gezangwerd aan het begin van de 17e eeuw inParijs gecomponeerd en vond in en bui-

11

ten Frankrijk spoedig een brede versprei-ding.Aan de poëtische tekst van het refrein“Rorate caeli” (Dauwt hemelen) ligt eenverhaal uit het boek Rechters (6, 36-40)ten grondslag. Daar staat te lezen:Gideon sprak tot God: “Als U Israël wer-kelijk door mijn hand wil bevrijden, laatde dauw dan alleen op de vacht komendie ik hier neerleg, en laat de grond eromheen droog blijven. Dan weet ik dat UIsraël door mijn hand zult bevrijden, zo-als U beloofde”. De vacht van Gideon,die door God bedekt werd met dauwten teken van redding, is een beeld van

de maagdelijke geboorte van de Verlos-ser. Dat beeld wordt in de tekst van deantifoon Quando natus es uit de laudenen vespers op 1 januari bevestigd: ’ToenGij op wondervolle wijze geboren werduit een maagd, zijn de Schriften in ver-vulling gegaan: als de regen op de vachtzijt Gij nedergedaald om het menselijkgeslacht te verlossen. U loven wij, onzeGod’.Graag wens ik u in de geest van dezeinspirerende bijbelteksten een mooieAdvent toe.

Cyriel Tonnaer

12

KGL-Bibliotheek-Nieuws

Wilhelm Ehmann/Frauke Haasemann,HANDBUCH DER CHORISCHENSTIMMBILDUNGStemvorming is een must bij koorscho-ling. Dit reeds in 1981 verschenen hand-boek en nu dit jaar in een 7e druk ver-schenen biedt op verschillende terreinenuitvoerig praktisch oefenmateriaal inzakestemvorming ter keuze van de koor-dirigent. Het betreft de volgende onder-werpen: lichaamshouding; ademhaling,stemvorming en de toepassing hiervantijdens de koorrepetitie; praktische oefe-ningen; inzingoefeningen van liederen,motetten en oratoria.Deel A van dit grootse werk verscheenreeds in 1958! Uitgave: Baerenreiter-Verlag, Kassel - 7.Auflage 2007.

HALLELUJAVERZEN - ZON- ENFEESTDAGENDoor de Werkgroep Liturgische Muziekis dit overzicht van geschikte en bereik-bare composities samengesteld met eenaantal nieuwe toonzettingen.Uitgave: Kunstfactor/ Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging, 2007. Prijs: € 5,—.

Geert Jan de Bruin, OP DE VLEUGELSVAN EEN LIED“Gelukkig degenen die liederen tot hunbeschikking hebben. Wat een voorrechtals we bij hoogte- en dieptepunten kun-nen terugvallen op psalmen en gezan-gen. Het kan ons zomaar toevallen: teworden meegevoerd op de vleugels vaneen lied”. Deze bundel bevat 61 liederenvoor gebruik in en rond de kerkelijkeerediensten. Het zijn bijbelliederen, liede-ren voor het kerkelijk jaar en voor speci-fieke onderdelen in de kerkdienst. Demelodieën zijn deels bekend, deels spe-ciaal gecomponeerd door verschillende

musici. De liederen vinden hun oor-sprong in de kerkelijke praktijk, hebbeneen stijlvol taalgebruik en zijn toegankelijkin taal en melodie. In de bundel van detekstschrijver en componist Gert Jan deBruin (1954), sinds 2001 als predikantwerkzaam te St.Michielsgestel, vinden wijbekende melodieën van o.a. Joop Stok-kermans, Jacques Berthier, AntoineOomen, Bernard Huijbers, Frits Mehr-tens, Orthodox, Iona Community en veleandere min of meer bekende componis-ten. Het is waarlijk een oecumenischegezangenbundel met registers en aanwij-zingen voor het gebruik in de liturgie.(Uitgave: Skandalon, Postbus 138, 5260AC Vught, 2007 - 103 pagina’s - Zie ook:www.skandalon.nl)(Prijs: € 4,50).

Hansjakob Becker u.a. unter Mitwirkungvon Markus Rathey,GEISTLICHES WUNDERHORN -Große deutsche Kirchenlieder (VerlagC.H.Beck, München, 2003 - 2. durchge-sehene Auflage € 39,90 - 568 S. mit einerCD des Winsbacher Knabenchor).Enerzijds kan dit lijvige boek gezienworden als een intieme geschiedenis vanhet Christendom, als een verzamelingvan geestelijke essays of als hymno-logische vakliteratuur.Maar het kan ook dienen als een gezang-boek om te ontdekken wat eeuwenlanggangbaar gezongen werd, maar noglang niet verouderd is. Dat zal blijkenwanneer men de bijgaande CD zal beluis-teren. Om U enkele liederen te noemendie U wel zeer bekend moeten zijn als Uook Duitse liederen in uw (CD)-repertoirebezit of met uw koor zingt: ‘Nun bitten wirden Heiligen Geist’; ‘In dulci jubilo’; ‘Mittenwir im Leben sind’; ‘Nun freut euch, liebenChristen g’mein’; ‘Es ist ein Ros entsprun-

13

gen’; ‘Wachet auf, ruft uns die Stimme’om er enkele van de in totaal 50 gezan-gen te noemen die uitvoerig wordenbesproken en van notenbeeld zijn voor-zien. Gezangen van de 11e eeuw tot1990. Een boeiend boek waarin de liede-ren poëtisch en muzikaal worden be-sproken en hun verloop in de geschiede-nis wordt uiteengezet.

Joseph Ratzinger, DE GEEST VAN DELITURGIEIn dit boek heeft Joseph KardinaalRatzinger, de huidige paus BenedictusXVI, in 2000 de grondslag gelegd vooreen nieuw en beter verstaan van de litur-gie. Hij beschouwt in zijn voorwoord deliturgie als een fresco dat door de Liturgi-sche Beweging en door het TweedeVaticaans Concilie is blootgelegd, maarondertussen door allerlei omstandighe-den in gevaar is en dreigt vernield teraken als niet snel het nodige gedaanwordt om de schadelijke invloed daarvaneen halt toe te roepen. In het hoofdstuk‘Kunst en liturgie’ komt uitgebreid demuziek in de liturgie aan bod. Het boek isin 2006 in het Nederlands vertaald door J.te Velde, Mgr. J.van den Hende en M.van den Berg Bongaards.Uitgave: Vereniging voor Latijnse Liturgie- www.latijnseliturgie.nl - Prijs: € 24,95.De Duitse titel luidt: Joseph KardinalRatzinger, Der Geist der Liturgie – EineEinführung - Verlag: Herder, Freiburg-Basel-Wien, 2002, zweite Auflage.

MARTYROLOGIUM ROMANUMHet Martyrologium Romanum is geheelherzien volgens de normen van hetTweede Vaticaans Concilie. De Latijnsestandaardeditie verscheen in 2001, eentweede herziene editie in 2004. De Natio-nale Raad voor Liturgie (NRL) heeft vandeze laatste editie de Nederlandse verta-ling en bewerking verzorgd. Er zijn onderandere een reeks goedgekeurde liturgi-sche gezangen voor vieringen ter ere vande heiligen opgenomen.

Uitgave: Vereniging voor Latijnse Liturgie.Besteladres: Postbus 39, 9540 AA Vlagt-wedde. Prijs: € 105,—. Voor meer infor-matie: rkkerk.nl, jrg. 5, nr.11 - 13 juli 2007,blz. 30.

Anton Zuber, DER BRUDER DESPAPSTES - GEORG RATZINGERUND DIE REGENSBURGERDOMSPATZENEen biografie van de‘Chef’ van de beroemdeRegensburger Dom-spatzen. Ruim dertigjaar was Georg Rat-zinger, de broer van dehuidige paus, BendictusXVI, dirigent en leidervan dit wereldberoemdejongenskoor.Deze biografie geeft ons een uitvoerigegeschiedbeschrijving van het leven vanbeide broers en beschrijft het leven vanGeorg Ratzinger waarin de muziek eencentrale rol speelt. Voorzien van velefoto’s en een discografie van opnamesvan Domkapellmeister Georg.Uitgave: Verlag Herder Freiburg im Breis-gau, 2007, 256 pagina’s. Prijs: € 19,90.Zie ook: www.herder.de

Jos Frusch, BLAOSMUZIEKDE MUZIEK WAAR LIMBURGTROTS OP IS “Blaasmuziek is eenbelangrijke sociale en culturele factor inLimburg. Dit boek gunt u een kijkje indeze wondere wereld van muzikale da-dendrang, het laat u mee marcheren enmeespelen, meegenieten en kennisma-ken, doet u verbaasd staan en maakt unieuwsgierig. Opdat u voortaan niet meeruit onwetendheid in misplaatste termenspreekt over een fenomeen dat al gene-raties lang een hele provincie in zijngreep houdt: blaasmuziek.”Uitgave: Terra Lannoo BV, Postbus 614,6800 AP Arnhem, 2007 © www.terralannoo.nlPrijs: € 14,95

14

Paula van Cuilenburg (Red.), MYSTIEKOM TE ZINGENDe auteurs bespreken in dit boekje demystieke kant van kerkliederen. Achter-eenvolgens komen liederen van Maria deGroot, Roger Schutz van Taizé, IonaCommunity, Johannes de Heer, GerhardTersteegen en Franciscus van Assisi aande orde. Hoe komt het dat deze liederenmystieke zeggingskracht hebben? Wat isde drijvende kracht van de liedschrijversen hoe komt dat in hun lied tot uitdruk-king? Wat kunnen de hoorders en dezangers van vandaag eraan beleven? Deinhoud is bijzonder geschikt om metdeze laatsten de zang en liturgie te be-spreken.Uitgave: Boekencentrum, Zoetermeer.Tel.: 079-3615481. Prijs: € 6,-.

ONZE VADER GEZONGENTwaalf composities naar verschilendetradities, op de tekst van Matteüs 6,9-13uit De Nieuwe Bijbelvertaling. Een samen-werkingsproject van de Raad van Kerkenin Nederland, de Katholieke Bijbelstichtingen het Nederlands Bijbelgenootschap.Sommige melodieën zijn eeuwenoud,andere zijn voor deze bundel nieuwgecomponeerd. Enkele bronnen: Oos-ters-Orthodox, Taizé, Abdij Maria Toe-vlucht in Zundert, Willem Blonk, JettyPodt. Uitgave: Nederlands Bijbelge-nootschap Haarlem. Tel.: 023-5146146 ©www.bijbelgenootschap.nl. Prijs: boekjemet de éénstemmige en koorzettingenper vijf stuks: € 18,—. Begeleidings-bundel: € 8,50.

ZINGT JUBILATE - ORGELBOEK 2Er is bij de nieuwe Vlaamse zangbundel‘Zingt Jubilate’ een lijvig begeleidingen-boek verschenen. Althans deel 2 met deorgelzettingen van nr. 101 tot nr. 999 (VII,Nederlandse gezangen). Voor alle liede-ren werd gezocht naar een begeleidingdie enerzijds aansluit bij de sfeer en destijl van het lied en anderzijds goedspeelbaar is door de gemiddelde kerk-

organist. De eigen, reeds bestaandebegeleiding van de lied-componist werdin overweging genomen; enige begelei-dingen zijn opnieuw gecomponeerddoor Vlaamse auteurs. Deel 1 is ook albeschikbaar. Uitgave: Altiora Averbode -tel.: 0032-13780111. Prijs: € 54,50.

SPELEN UIT HET LIEDBOEK VOORDE KERKENZes bundeltjes voor orgel van JaapNieuwenhuijse (kerkmusicus en docento.a. te Gouda): a) Drie boeken voororgel zonder pedaal, variaties en koralenover gezangen uit het Liedboek voor deKerken. Totaal over 32 gezangen; b) Drieboeken voor orgel met pedaal, variatiesover gezangen uit het Liedboek voor deKerken. Totaal over 29 gezangen.Uitgave: Annie Bank, Amstelveen. Prijsper deel: € 12,95.

Gert Oost, DE PSALMEN GEZONGENMeer weten over tekst en muziek van depsalmen verdiept de werking ervan engeeft oog en oor voor de schoonheidvan deze levensliederen. Daarom is hetde moeite waard om de psalmen teoefenen. Daarbij wil dit werkboekje dehelpende hand bieden. Serie Werk-boekjes voor de eredienst, nr. 32.Uitgave: Boekencentrum, Zoetermeer,2007, 31 blz.. prijs: € 4,50 -www.uitgeverijboekencentrum.nl

APOSTOLISCHE BRIEF VAN PAUSBENEDICTUS XVI, SummorumPontificumDeze apostolische brief is uitgevaardigdals ‘Motu Proprio’ over het gebruik vande Romeinse liturgie van vóór de hervor-ming van 1970. Uitgave: Vereniging voorLatijnse Liturgie. Reeks ‘Geschriften’,nummer 12, verschenen in het najaar2007. Besteladres: Vereniging voor La-tijnse Liturgie, Maarten Lutherweg 494,1185 BC Amstelveen. Tel./Fax: 020-6418586.

15

GETIJDENBOEKJE VOOR KINDE-RENZoals in het vorige nummer reeds aange-kondigd is het ‘Getijdenboekje voorkinderen’ verschenen. Het is bedoeld omkinderen vertrouwd te maken met deliturgie van de katholieke Kerk en het iseen sterk vereenvoudigde uitgave vanhet ‘Getijdenboek’ voor volwassenen. Zolezen we in rkkerk.nl - jrg.5 - nr. 15 - 28september 2007, blz. 10: “Het boek isgesteld in kindertaal en bevat psalmen,gebeden en bijbelse liederen. Het kanook in de liturgie gebruikt worden. Het isde eerste maal dat een dergelijk boekjein de wereldkerk verschijnt met een aan-beveling van een Bisschoppenconfe-rentie en van het Vaticaan. De Vaticaansebrief aan de kinderen is opgenomen in deuitgave.” Een uitgave van de beleids-sector liturgie van de Nederlandse Bis-schoppenconferentie en ‘van kaft tot kaftgoedgekeurd door de pauselijke Con-gregatie voor de Eredienst’.Besteladres: Nationale Raad voor Litur-gie, Postbus 13049, 3507 LA Utrecht. Nietin de winkel verkrijgbaar. Prijs: € 9,95(excl. verzending). Het is tevens versche-nen als bijlage bij het Directorium 2007/2008. Zie ook de publicatie in Trouw, 7sept. 2007.

ZIN IN ZANGEen handreiking aan dirigenten vankinderkoren in parochie en gemeente. Wijvestigen opnieuw uw aandacht op dezeuitgave van de Werkgroep MethodiekKind-Koor-Kerk, geschreven in opdrachtvan de NSGV en Unisono. Voor eenuitvoerige bespreking: zie: Continuo nr. 1- sept. 2007, blz. 30. Deze handreiking isverkrijgbaar via: Kunstfactor, Plompe-torengracht 3, 3512 CA Utrecht - tel. 030-2335600 of www.amateurmuziek.nl/web-winkel. Prijs: € 18,95 (excl. verzend-kosten).

THE SUNDAY ORGANISTEasy Fillers and Voluntaries Composities

van organisten verbonden aan diverseEngelse kathedralen of zoals June Nixon,als organist en dirigent verbonden aan deSt. Paul’s Cathedral te Melbourne. Zo wasverder Colin Mawby (b.1936) jarenlangMaster Of Music at Westminster Cathedralte London. Deze uitgave bevat 16 orgel-werken met pedaal en voor de gemiddeldeorganist zeer bruikbaar voor de liturgie.Uitgave: Kevin Mayhned Ltd, 2004,Suffolk. Great Britain. ISBN 1 84417 289 9.Besteladres: www.musik-zacharias.de.Prijs: € 11,95.

Gunther Martin Göttsche /Uwe-KarstenGroß,ORGELMUSIK FÜR TRAUER-FEIERN - THE ORGAN FUNERALALBUMEen variatie aan ‘Orgelchorals’ op be-kende liederen uit het ‘EvangelischesGesangbuch’. Vele stijlen zijn hier verte-genwoordigd. Elk werk kan ookmanualiter worden gespeeld. Een 100pagina’s rijke orgelliteratuur tot trooststrekkend voor de nabestaanden.Uitgave: Baerenreiter Verlag, 2005,Kassel, BA 9207, www.baerenreiter.comPrijs: € 26,95.

Bij dezelfde uitgever zijn ook verkrijgbaar:- ORGELMUSIK ZU TRAUUNGEN -BA 8200 - Prijs: € 22,50.- ORGELMUSIK ZU WEIHNACHTEN- BA 8495 - Prijs: € 25,95.- ORGELMUSIK ZUR PASSIONS-UNDOSTERZEIT - BA 9210 - Prijs: € 27,95.

Block, Detlev, SO SINGEN WIR DIEWEIHNACHT ANNieuw gezangen voor de Advent, Kerst-mis, Jaarwisseling en Driekoningen. Voor1-st. koor, 1 zangstem of volk. Met melo-dieën van Baltruweit, Barth, Beuerle,Hoppe, Platzer, Rannacher e.a.. Uitgave:Verlag Strube - VS 1145. Voor de ‘smile’-prijs van: € 1,- (!). Het zijn nieuwe tek-sten op min of meer bekende melodieën.

Guido Grond

16

(Kerk)muziekop de elektronische snelweg (XXI)

* www.tweedehandsbladmuziek.nlEen site speciaal voor koormuziek met ook een button ‘kerk-muziek’. Koren kunnen gratis bladmuziek aanbieden en als zicheen koper aanbiedt stuurt het verkopende koor de muzieknaar Tweedehands Bladmuziek. Daar wordt het nagekeken en

weer keurig in orde gemaakt en vervolgens doorgestuurd naar het kopende koor. Het bedragdat het verkopende koor vraagt wordt op hun rekening gestort. Er staan op dit moment ca.1000 werken op de site.

* www.kunstfactor.nlDe website van de landelijke organisatie voor de ontwikkeling en promotie van amateurkunst.

* www.nsgv-aartsbisdom.nlDe diocesane afdeling van de NSGV in het bisdom Utrecht heeft een nieuwe site ontwikkeld dieinformatie biedt voor kerkmusici en alle betrokkenen bij de liturgie. De site bevat onder meercursussen, vacatures en ondersteuning aan kerkkoren.(Bron: KN, nr.29-20 juli 2007)

* www.liturgie.deHet ‘Liturgisches Institut’ te Trier heeft op zijn internetsite alle officiële kerkelijke documenten overde liturgie sinds Vaticanum II gepubliceerd onder ‘Informationen’:

* www.zeeuwsekoorschool.nlDe Zeeuwse Koorschool breidt zich uit naar Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen. Voor meerinformatie: zie de website. (Bron: KN, nr. 35-31 augustus 2007)

* www.latijnseliturgie.nlDe website van de Vereniging voor Latijnse Liturgie. Het is dit jaar veertig jaar geleden dat dezevereniging werd opgericht. Met als doel: ‘het levend houden van het Latijn en van de Latijnsemuziek, met name van het Gregoriaans, in de liturgie van de Rooms-katholieke Kerk, overeen-komstig de richtlijnen opgesteld door het Tweede Vaticaans Concilie en vastge-legd in de Constitutie over de heilige Liturgie en overeenkomstig de geldendeliturgische boeken en voorschriften’. (Bron: Bulletin 95 - september 2007)

* www.musik-zacharias.deHier kunt U de folder, genaamd ‘ Schwarzes Blättchen’ downloaden. Er is eenuitgebreide shop met o.a. blaas-, koor- en orgelmuziek. Verder een zoek-programma op titel van partituur of zangbundel. Adres: Neukircher Mühle 24,45239 Essen-Werden (Deutschland) www.feste-der-religionen.de

17

Over feesten en gebruiken der religies en culturen, met o.a. pelgrimstochten.

* wwww.musikundkirche.deDe website van het onafhankelijke tijdschrift voor alle terreinen van de kerkmuziek, uitgegevendoor Baerenreiter Verlag.

* www.musia.deDeze website behoort tot de 6000 belangrijkste site-adressen in Duitsland. De online-shop voormusici: o.a. 150.000 partituren en boeken over muziek.

* www.merseburger.deDe site van uitgeverij Merseburger. Hier veel aandacht voor het Dietrich Buxtehude-jaar 2007met diverse partituren voor orgel, koor en andere instrumenten van deze componist. VerlagMerseburg, opgericht in 1849 te Leipzig, is een van de oudste muziekuitgeverijen in Duitsland.Sinds 2005 gevestigd te Kassel Rothenditmold.

* www.schott-music.comAlhier informatie over de wereld van de muziek. Een uitgebreid aanbod aan partituren, boeken,Cd’s en tijdschriften.

* www.baerenreiter.comEen van de grootste uitgevers van muziek. Surf naar het uitgebreide aanbod van deze uitgever.

* www.strube.deDe homepage van Strube Verlag GmbH (sinds 1977). Het eerste adres voor protestantse, cq.oecumenische, muziek, gevestigd te München en Berlijn. Een gelegenheid om eens over onzeeigen kerkelijke grenzen heen te kijken: o.a. ‘So singen wir die Weihnachten an - Neue Liederzum Weihnachtsfestkreis’ (68 pagina’s voor € 1,- (!). Uitgave: Verlag Strube – VS 1145. Dezeuitgave is op ons secretariaat aanwezig.)

* www.musica-sacra-online.deHier is ook het Zeitschrift für katholische Kirchenmusik in te zien. Dit is het officiële blad van‘Allgemeiner CäcilienVerband für Deutschland’, de Duitse NSGV.

* www.isidorusweb.nlPrinses Marijkestraat 93, 2595 TL Den Haag- tel. (06)24-544033.Een site met een overzicht van links naarallerlei katholieke sites: o.a. www.rkadres.nlen een webwinkel met meer dan duizendartikelen: www.rkwinkel.nl

Solterra

‘Hoe zou ik Hem kunnen zien!De rook van mijn woorden stijgtOmhoog en verhult Hem. Hij is

Verborgen boven mijn stem.

Maar alleen mijn zingen geeftMij de zekerheid dat Hij er is.”

(J.W.Schulte Nordholt)

18

OECUMENE OP VERHOOGDE TOON

Onlangs is er in Nederlandse vertaling‘Een handboek voor de spirituele oe-cumene’ verschenen, geschreven doorde duitse Kardinaal Walter Kasper (1933).Vanwege zijn gewaardeerde inzet voorde oecumene benoemde Paus Johan-nes Paulus II hem in 2001 tot Presidentvan de Pauselijke Raad ter bevorderingvan de eenheid van de christenen.In zijn voorwoord schrijft hij: “Deze pu-blicatie biedt praktische suggesties voorde beleving en verdieping van de spiri-tuele oecumene. Zij is immers het klop-pende hart en het middelpunt van allepogingen om verdeelde christenen weerin eenheid bijeen te brengen” (1).

“Dit handboek steunt op de documen-ten van het Tweede Vaticaans Concilie,met name ‘Dei verbum’, ‘Lument gentius’,‘Unitatis reintegratio’ en ‘OrientaliumEcclesiarum’ en op latere documentendie verder vorm gegeven hebben aanhet engagement van de Katholieke kerkbij het zoeken naar de christelijke een-heid, waaronder de Wetboeken van hetKerkelijk Recht, de Encycliek ̀ Ut unumsint’, de Katechismus van de KatholiekeKerk en in het bijzonder het ‘Oecume-nisch Directorium. Richtlijnen voor detoepassing van de beginselen en nor-men inzake de oecumenische beweging’.(2)

De oecumene aan de basis

In de kleine kerkgemeenschap, in deparochie, kan deze spirituele oecumenetot stand komen. Dit vraagt “‘innerlijkeomkeer en heiligheid van leven’.

Dit volgt uit Jezus’oproep tot bekering.De weg naar verzoening en gemeen-schap opent zich, als christenen de pijn-lijke wond van verdeeldheid voelen ineigen hart en ziel.” (6)“De woorden van de psalm zijn daaromvan toepassing op de inspanningen voorchristelijke eenheid: ‘Als de Heer het huisniet bouwt, vergeefs zwoegen de bou-wers; als de Heer de stad niet bewaakt,vergeefs doet de wachter zijn ronde”(Ps.127,1)-(7).

Samen zingen en bidden: eenbegin van eenheid

Zo lezen we verder in het voorwoordonder: “`Uitwisseling van gaven’ is éénvan de wegen voor de Heilige Geest omde Kerk te voeren ‘naar de volle waar-heid’ (Joh. 16.13). Christenen moetendaarom uitgenodigd en aangemoedigdworden om samen aan geestelijke acti-viteiten deel te nemen, gemeenschap-pelijke hulpbronnen te ontdekken en alwat mogelijk is samen te doen, volgensde huidige maat van communio.” (11)

Samen luisteren naar hetWoord van God in de HeiligeSchrift.

Immers “Het Woord van God in de Hei-lige Schrift verlicht en voedt christenenvan alle tradities. Immers, hoe kan debijbel steeds meer worden gebruikt alseen ‘uitstekend hulp-middel’ op weg naarchristelijke eenheid? (vgl.14)

19

Samen kunnen christenen zingendbidden uit de rijkdom van hun liturgi-sche zangcultuur. Konkreet: nodig eenniet-katholiek kerkkoor uit om deel tenemen aan een dekenale korenavond (-en dat gebeurt al in het dekenaat Roer-mond -) zoals we dat ook doen met an-dere koren die af en toe zingend te gastzijn in de liturgie. Of verzorg samen inde parochiekerk een liturgische zang-stonde waaraan de plaatselijke rooms-katholieke en protestantse kerkkorengezamenlijk deelnemen en ook samenzingen en bidden: om zo gezamenlijkzingend te getuigen van het Woord vanGod Samen de opdracht vervullen van‘evangelisare per musicam sacram’.

Onze gezangenbundels zijn over en weerreeds oecumenisch voorzien van gezan-gen uit wederzijdse tradities en reeds eengezamenlijk liedbezit geworden. “Wat jesamen kunt doen, moet je samen doen,want oecumene is een must.”, aldus Mgr.Jan van Burgsteden, bisschopreferentvoor oecumene. Hij was onlangs bij deDerde Europese Oecumenische Assem-blee in Sibiu (Roemenië). De uitgave ‘Eenhandboek voor de spirituele oecumene’van kardinaal Walter Kasper wordt U vanharte aanbevolen. Kerkelijke Documen-tatie - speciale editie 1.Besteladres: Secretariaat RKK, tel.: 030-2326909 of e-mail: bestel@rkk.nl Prijs:€ 7,50 (excl. verzendkosten)

(GG)

ZINGT MET PLEZIER TOT OPBOUW VANDE GELOVIGE GEMEENSCHAP

“Eind vorig jaar verscheen in Vlaanderen een nieuwe zangbundel: ‘Zingt Jubilate’.De vorige editie was inmiddels dertig jaar oud, het werd tijd voor een nieuweuitgave. De nieuwe ‘Zingt Jubilate’ is een dikke, indrukwekkende liedbundelmet gezangen uit de gehele traditie van de Kerk: oude hymnen, gregoriaansegezangen, liederen uit alle eeuwen tot op de dag van vandaag, gezangen uitzowel de katholieke als de protestantse traditie.In het ‘woord vooraf’ op deze nieuwe bundel schrijft Mgr. Paul van den Berghe,bisschop van Antwerpen en voorzitter van de Interdiocesane Commissie voorLiturgische Zielzorg: ‘In alle culturen lijkt het leven begeleid door het lied. Doortekst en muziek brengt het lied niet alleen een verfraaiing maar bovenal eendiepe duiding van het leven. Het lied is niet louter een verklanking van wat in deharten van mensen leeft, het geeft waarlijk een ziel aan het leven. Niet het laatstook aan het samenleven. (...)Ergens uit een geïnspireerde geest geboren, worden tekst en melodie opgeno-men door zangers en koren, door een zingende gemeenschap, en stichten alduscommunio, doorvoeld en begeesterd. Zo kan het kerklied een sterke factor zijnin de steeds te realiseren opbouw van een gelovige gemeenschap.’Deze behartenswaardige woorden geven wij graag aan u mee. Zingt met plezier,en zing vooral met het oog op de opbouw van de gelovige gemeenschap.”

(Uit: Woord vooraf bij het Overzicht van de Gezangen 2 (2007)(Werkgroep voor Liturgie Heeswijk)

20

ToelichtingDO-UT-DES-MUZIEKBLADEN

Onder deze naam biedt de diocesane Neder-landse Sint-Gregoriusvereniging de kerkkoren enkerkmusici van de parochies in het bisdom Roer-mond als uit te nemen BIJLAGEBIJLAGEBIJLAGEBIJLAGEBIJLAGE nieuwe com-posities aan.De naam is enerzijds muzikaal, anderzijds vormtzij een latijnse zin. Vertaald luidt deze: “ik geefopdat jij zult geven”.Getransponeerd naar onze intentie betekent ditzoveel als: wij als diocesane NSGV bieden Udeze muziekbladen aan opdat U er gebruik vanzult maken en dit wellicht zult honoreren met

een bijdrage ter bestrijding van de onkos-ten.U mag de koorcomposities legaal kopië-ren en vergroten. Vriendelijk verzoek: WiltU wel ons secretariaat hiervan met een brief-kaart op de hoogte stellen!Voor gebruik buiten het bisdom is schriftelijkeaanvraag om legale kopieën à € 0,25 per bladte verkrijgen verplicht.Alle composities zijn copyright van het eigenfonds USC-Strasbourg/NSGV-Roermond, ten-zij anders vermeld.

1. IK BEN DE WIJNSTOK

De schrifttekst van Johannes 15, 5-7 roept onmiddellijk in herinnering op het aloude lieduit het begin van de zestiger jaren, ‘Het lied van de wijnstok’ (B.Huijbers/H.Oosterhuis)dat in diverse liedbundels is opgenomen.De tekst is uit de tweede afscheidsrede van Jezus. Jezus keert terug naar God en Hij zaleen plaats voor de zijnen bereiden. Hij is onze weg. Hij is de waarachtige wijnstok.Immers, “Jezus geeft ons zijn leven, opdat wij vruchten dragen, zoals de wijnstok zijnsap aan de twijgen geeft opdat ze druiven voortbrengen. (...) Zonder de wijnstok is ergeen sap, zonder ranken zijn er geen druiven. Jezus heeft ons nodig om Zijn werk terealiseren”.(J.Konings, de heerlijke mens Jezus. Leesoefeningen bij Sint-Jan, blz.134)Ad Voesten, de componist van dit gezang, zegt daarover het volgende:‘Het in een min of meer vrij ritme gezongen werk is een samenspel tussen orgel, cantoren volk. Waarin de voordracht van de tekst centraal staat en de harmonieën “kleuren”.

2. GAUDEAMUS HODIE

‘Verheugt u in deze dag’ is een canon voor 4 (gelijke) stemmen.Een dankbaar stukje muziek. Niet te moeilijk, maar toch aanstekelijk door het samen-gaan van ritmische variatie. Overigens wordt in Europa de Duitser Rainer Butz (*1959)als componist genoemd, maar in de Verenigde Staten van Amerika zou dat NatalieSleeth (1930-1992) moeten zijn. Wie het weet mag het zeggen. Natalie Sleeth heeft vandeze canon overigens een geweldig swingende versie geschreven voor driestemmiggemengd koor, slagwerk en piano vierhandig, en uitgegeven bij Carl Fischer in de USA.

21

3. ANTWOORDPSALM ‘ZEND UW GEEST, HEER’

Deze antwoordpsalm voor het Hoogfeest van Pinksteren, de vijftigste dag na Pasen, isgenomen uit psalm 104 (103), 1ab, en 24ac, 29bc-30,31 en 34. Deze toonzetting doorJos Bielen (* 1967) van de Abdij van Averbode is te zingen voor Hemelvaart en Pinkste-ren, maar ook op meerdere liturgisch passende momenten, zoals bij het Vormsel.Eenvoudig van opzet, praktijk gericht. Het is aan te bevelen, indien men deze antwoord-psalm meerstemmig wil zingen, het naar boven toe te transponeren zodat het watdoorzichtiger gaat klinken. Uit: Lied & Liturgie (VCLM, nr.1 - 2007)

4. MAGNIFICAT

Dit bekende Taizé-lied van de Lofzang van Maria ‘Groot prijst en looft mijn ziel de Heer’behoeft geen verdere toelichting. Over de bekende componist het volgende.Jacques Berthier werd op 27 juni 1923 geboren in het Franse Auxerre. Hij studeerdepiano, orgel, harmonie en compositie bij zijn vader die eveneens componist was. In1961 werd hij organist van de Sint-Ignatius-kerk van Parijs. Daar bleef hij actief tot zijndood op 27 juni (=zijn geboortedag!) in 1994. Berthier componeerde op uitnodigingmuziek voor de oecumenische Taizé-gemeenschap. Als katholiek moest hij in die tijd -de jaren vijftig - eerst zijn bisschop om verlof vragen. Het antwoord van de bisschopluidde: ‘Aarzel niet, dat is zeer goed’.” Daarbij paste Berthier een methode toe die‘ostinato’ wordt genoemd, hetgeen inhoudt dat een refrein continue wordt herhaald.Berthier componeerde 232 muziekstukken in 20 verschillende talen. Verschillende daar-van zijn inmiddels onsterfelijk, al kennen weinigen de componist. (Bron: o.a.www.katholieknederland.nl)

Guido Grond - Ad Voesten

Zilveren jubileum CD

Vijfentwintig jaar geleden verdrong op 17 augustus de CD (=Com-pact Disc) de grammofoonplaat. Sindsdien zijn er wereldwijd zo’n35 miljard CD’s verkocht. Volgens de legende is het aan de vice-president van Sony, Norio Ohga, te danken dat de opname-capaciteit 74 minuten bedraagt.Hij wilde per sé de Negende Symfonie van Beethoven zonderonderbreking kunnen afspelen.

(Bron: Musica Sacra, Sept./Okt. 2007, Heft 5)

22

Vanaf de orgelbank

“Wie verre reizen doet kan veel verhalen”

Tijdens onze reis naar Krakau met de “Zangers van St. Frans” uitVenray voor deelname aan het 34e Pueri Cantores Congres vroegGuido Grond mij om een bijdrage voor deze Koorgeleide-rubriek.Omdat U gewend bent dat vanaf deze pagina de beroeps-organistenhet woord tot U richten over orgelspel, orgels en liturgie zal ik mij als“welwillende en enthousiaste amateur, die leergierig is maar nog veelkan leren“ *) bescheiden opstellen. Geïnspireerd door de reis die wevan 9 tot 16 juli j.l. maakten wil ik enkele mijmeringen met U delen overde inspiratie die orgelspel en kerkmuziek mij al meer dan 25 jaar bie-den. Hopelijk putten vooral mijn amateur-collegae hier wat inspiratie uitvoor hun eigen inspanningen.

Mijn eerste mijmering betreft de constatering dat de inspiratie zekerkan komen uit een geslaagde uitvoering van een meerstemmig koor-

werk met een begeleiding die je vooraf al veel studietijd gekost heeft, maar soms ook onverwachtuit een klein, verstild gezang kan komen. Zo hebben we als koor, dirigent en organist een gewel-dige kick gekregen van onze zeer geslaagde uitvoering van het “Sancta Maria” van Mozart tijdenshet gala-concert in de Arka Pana kerk in Krakow. We traden daar op voor een publiek van 3500mensen, met ondergetekende op de bank van het grote von Beckkerath-orgel, aangemoedigddoor een internationaal gezelschap van beroepsorganisten.

Maar het a-capella zingen van Otche Nash (Onze Vader in de Estlandse taal) tijdens het bezoekaan Auschwitz, op de voormalige excutieplaats daarvan, was zowel voor het koor als voor detoehoorders een zeer emotioneel moment, dat met een adembenemende stilte werd afgesloten.Al ben je slechts toehoorder, toch geeft zo’n moment me voor lange tijd de inspiratie en daarmeebrandstof voor de transpiratie die je als organist nodig hebt.

Naast het repertoire kan ook de plek waar je musiceert in eerste instantie wat tegenstaan, omdathet toch wel weer behelpen is, maar uiteindelijk toch onverwacht tot iets moois en inspirerendsleiden. Op weg naar Krakow logeerden we twee nachten in een jeugdherberg in een klein dorpjeop een uur rijden van Berlijn vandaan. In dat dorpje, Münchehofe, is al voor de Wende door dedorpsgemeenschap begonnen met de restauratie van het kleine kerkje. Niet omdat het dorp veelgelovigen kent, maar omdat men vond dat het kerkje behouden moest blijven. In dat kerkje heb-ben we met het koor gerepeteerd, en daar waar in het begin iedereen nog moe was van delange dag in de bus, vlogen al snel de vonken er van af. Met ondergeketende trappend en zwe-tend achter een harmonium, dat zelf vast ook heeft moeten bijkomen van zoveel inspiratie.

Tot slot wil ik vaststellen dat ook de factor geluk tot een hoop inspiratie kan leiden. Bijgaande fototoont het Seifert-orgel in de basiliek van Kevelaer. Sinds dit voorjaar heb ik het voorrecht daarorgelles te kunnen krijgen van Elmar Lehnen, de Basilika-organist aldaar. Door puur toeval kwamik met hem in contact, maar het maandelijkse bezoek aan Kevelaer levert veel inspiratie voordeze leergierige amateur.

Theis Gootzen

*) Ad Voesten, Vanaf de orgelbank, Koorgeleide 72

23

Inleiding

In de kathedraal van Luxemburg bevindtzich een groot glas-in-loodraam boven ophet oksaal met de patroonheiligen van demuziek, gemaakt door Prof. Anton Wen-dling en voorzien van zijn lievelingskleurenrood en blauw. Elf beschermheiligen vande kerkzanger zijn erop afgebeeld. Zo ookJubal.Prof.Wendling is op 26 september 1891geboren te Münchengladbach. Hij stu-deerde in Düsseldorf en Trier en na WO Iaan de Kunstacademie te München. La-ter doceerde hij aan de Kunstgewerbe-schule te Aken het vak glasschilder- enmozaiekkunde. In 1936 werd hij professoraan de Technische Hochschule te Akenen daar verbleef hij tot 1959. Toen ver-huisde hij naar Zwitserland. Hij stierf al-daar op 13 januari 1965 te Münsterlingen/Kreuzingen.

Jubal, de eerste bijbelsemusicus.

Jubal wordt beschouwd als de eerste bij-belse musicus, de ‘pater canentiumcithara et organo’ (Gen.4,21) Hij geldt alshet bewijs voor de goddelijke oorsprongvan de muziek.

(KERK)MUZIKALE HEILIGEN

JUBAL:‘PATER CANENTIUM

CITHARA ET ORGANO’(Gen. 4,21)

Zo lezen wij in het eerste boek der Bijbel,het boek Genesis, 4,17-21 (NBV): “Kaïnhad gemeenschap met zijn vrouw, en zijwerd zwanger en bracht Henoch ter we-reld. Kaïn was toen een stad aan het bou-wen en hij noemde die Henoch, naar zijnzoon. Henoch kreeg een zoon, Irad. Iradwas de vader van Mechujael, Mechujaelwas de vader van Metusael en Metusaelwas de vader van Lamech. LAMECH namtwee vrouwen; de ene heette Ada, de an-dere Silla. Ada bracht JABAL ter wereld;hij werd de stamvader van hen die in ten-ten leven en vee houden.

24

ZIJN BROER HEETTE JUBAL; HIJ WERDDE STAMVADER VAN ALLEN DIE OP DELIER OF DE FLUIT SPELEN.” Jubal leefdeca. 3400 v. Christus in Mesopotamië, hethuidige Irak.

Uit het hebreeuwse woord ‘jubal’ ontston-den de Latijnse woorden ‘jubilus’ en‘jubilare’, evenals de Duitse woorden ‘Ju-bel’ en ‘jubilieren’, de franse woorden‘jubiler’ en ‘jubilation’ en niet te vergetenonze Nederlandse woorden ‘jubel’, ‘jube-len’, ‘jubelfeest’, ‘jubeling’, ‘jubel-jaar’,‘jubelkreet’, ‘jubellied’, ‘jubelstemming’,‘jubileum’ etc.. En niet te vergeten de gre-goriaanse ‘jubilus’. De laatste lettergreepvan het woord Alleluia (in de tussenzang)is een lang melisme, ‘jubilus’ geheten. Endit is: ‘zich verheugen’.Overigens, Jubal is bovendien een veel-gebruikte naam voor muziekverenigingenen showorkesten. Zo bestaat er een chris-telijke muziekvereniging ‘JUBAL’ te De-demsvaart. Door een samengaan, uit noodgeboren, van een harmonie- en fanfare-orkest op 16 april 1962, moest er eennieuwe naam gegeven worden. Via eenprijsvraag werd de inzending van de heerP. Wildeboer als de beste bekroond. Hijstelde de naam ‘JUBAL’ voor en deed datmet een omschrijving van de argumen-ten voor die naam. JUBAL was de eerstepersoon in de Bijbel, die met muziekin-strumenten te maken had. ‘Het maken vanmuziek, een geschenk van God, doen wij

tot eer en verheerlijking van Zijn grotenaam’, vond en vindt deze vereniging.

Muziek ter ere van Jubal

Er zijn enkele componisten die ter ere vanJubal een compositie hebben geschre-ven of hem vermelden. Zo G.F.Händel, inde aria uit zijn Oratorium ‘Joshua’, het ‘Ohätt ich Jubals Harfe’. Verder J.Sibelius,opus 35,1 ‘Jubal’ (1907/8); Ernst Pfiffner,‘Der Jubal’ (1968) voor gem. koor ofmannenkoor of 3-4- gelijke stemmen:“Jubal såg en svana fly över vattnet högtmot sky” (tekst: Ernst Josephson (1851-1906). En niet te vergeten de ‘Lof vanJubal’ van onze eigen Nederlandse com-ponist Piet Rippen, geschreven voor hetgemengd koor `Van knop tot bloem’ teWachtum en uitgegeven door Harmonia-Hilversum in 1975. Piet Rippen (1928-2006), een voornamelijk in de protestantsezangwereld bekende componist. Hijschreef o.a. Vier Partita’s over Psalm-melodieën voor orgel. De tekst is vanJacob Westerbaan (+ 1670), een be-roemde 15e-eeuwse dichter en vertaler, o.a.bekend om ‘Davids Psalmen, In Neder-duytsche Rijmen gestelt Door JacobWesterbaan’. Het begin van het lied luidtals volgt: ‘O, Jubal, die de eerste waert,Die lieflijck wist te paeren op keelen en opsnaeren.’ (zie: muziekfragment)

25

Een lied voor kinderen “Lamech en zijnzonen”strofe 3 luidt als volgt: “De tweedeheette Jubal, Jubal, Jubal, de tweedeheette Jubal en die had altijd plezier. Hijsneed de eerste fluit en speelde op delier”. (Uit: Liedboek voor de kinderen, uitg.Callenbach Wereldvenster. z.j., zie lied nr.3).

Gedicht over Jubal

Tot besluit een gedicht van D.L. Koppen-hol uit Sint-Annaland (www.lwkoppenol.nl/gedichten.htm):

WIJ HEBBEN VOOR U OP DE FLUIT GE-SPEELD (Naar Genesis 4: 1,22)

Jubal,een oudtestamentische figuur,

beoefent zijn muziekzonder partituur.

Ontlokt mooie klanken,helder en luid,

aan zijn instrumentende citer en de fluit.

De eerste musicusuit een ‘ver’ verledenspeelt voor herders,

tentenbouwers en smeden.Men zingt en danst voor

bruidegom en bruiden zijn vrolijk bij

de tonen van de fluit.

Guido Grond

Tekst en melodie: Jan Wit. Zetting: Terra de Marez-Oyens.

26

In Koorgeleide van maart 2007 dedenwe een oproep om binnen uw parochieeen viering te houden waarbij alle korensamen zingen. Met name om de rol vanhet kinderkoor te verbreden is het goedals het kinderkoor samen zingt met ge-mengd koor, jeugdkoor of mannenkoor.Dit alles krijgt een bijzondere betekeniswanneer dit project geplaatst wordt inhet kader van het Jaar van het Gezin.Op initiatief en met ondersteuning vande Dekenale Koorkring heeft men inVenray samen gevierd, samen gezon-gen, maar dat ging niet zonder slag ofstoot. Er moesten aardig wat hobbelsworden genomen.

Er waren drie koren, het kinderkoor, hetjeugdkoor en het gemengd parochieelkoor. De dirigenten zetten in eerste in-stantie vraagtekens bij dit project en ookde koorleden hadden hun twijfels. Hetgemengd parochieel koor zingt altijdachter in de kerk op het oksaal, terwijlhet kinderkoor en jeugdkoor benedenzingen. Dat riep meteen al vragen op,want samen zingen doe je immers metelkaar?!

Gelukkig maakte het parochieel koorgeen probleem om beneden in de kerkte zingen, alhoewel het voor sommigenbest eng was! (hobbel 1)

Kind-Koor-Kerk

Samen zingen…is samen vieren

Dan het repertoire. Er werd samen metde dirigenten gekozen voor liederen uithet project “Sterren van de Hemel”, metdaarnaast gezangen van Taizé zoals het“Ubi caritas” en een zegenbede uit deliederenbundel van Iona.

Voor het parochieel koor was dat evenwennen omdat het voornamelijk Neder-landse liederen waren en die vindt menal snel kinderachtig. (hobbel 2)

Maar toch … dit nieuwe repertoire sprakde leden aan en omdat alle liederen dooralle koren samen werden gezongen ont-stond er een volwassen klank. De stro-fen werden afwisselend gezongen doorkinderkoor, jeugdkoor of parochieelkoor. Het refrein werd door alle koor-leden met de kerkgangers gezongen.

Aan de andere kant moesten het kinder-koor en het jeugdkoor wennen aanvierstemmigheid van bijvoorbeeld hetlied uit Iona. Daarnaast wilde het jeugd-koor meer tempo in de liederen (hobbel3) maar men begreep na enige uitleg datdeze liederen daarvoor niet geschiktwaren.

27

Bovendien leent onze kerk zich quaakoestiek (veel galm) niet voor snellegezangen.

Uiteindelijk waren alle voorbereidingengetroffen, de liederen uitgezocht, dirigen-ten waren het eens over de stukken dieze afwisselend zouden gaan dirigeren,de gezinswerkgroep had de boekjesgemaakt en de laatste repetitie was ge-pland. En zie daar hobbel 4: op de laat-ste repetitiedag bleek dat er tijdens onsrepetitieuur in de kerk een avondwakewas gepland.

Een communicatiestoornis tussen werk-groep, koren en pastor.Met kunst - en vliegwerk lukte het tochnog om voorafgaand aan de avondwakeeen ingekorte repetitie te houden.Hieruit blijkt, dat een goede en zorgvul-dige communicatie tussen alle betrok-ken partijen binnen de parochie van

groot belang is!

Toen was het zover en kon er gevierdworden. Voorafgaand aan de dienstwerden de kerkgangers uitgenodigd desamenzang al een keer mee te zingenzodat iedereen vertrouwd kon raken metde gezangen.Immers, samen zingenis samen vieren!

Toen begon de viering met als thema “hetgezin”. Alle koorleden stonden nu alséén groot koor/familie/gezin in de kerk,in leeftijd variërend van 6 tot 80 jaar enzongen vol overgave het openingslied“Vier mee met ons”. Kan het nog mooier?Na afloop was iedereen het erover eens:Dit moeten we ieder jaar doen!

Belangrijke leerpunten uit dit samen-werkingsproject:· dirigenten ontmoeten elkaar, leren van en luis-

teren naar elkaar· dirigenten maken kennis met nieuw reper-

toire· dirigenten wisselen bij verschillende liede-

ren, zodat een kinderkoordirigent ook eenseen gemengd koor kan dirigeren

· dirigent staat voor één groot koor· koorleden leren ander repertoire kennen· kinderkoorleden raken vertrouwd met

meerstemmigheid· kerkgangers horen op deze manier alle ko-

ren en niet zoals meestal in een gezinsmishet kinderkoor alleen, of in een plechtige vie-ring alleen het parochieel koor.

· eenmaal per jaar samen zingen bevorderthet onderlinge contact, stimuleert de koor-leden en versterkt de band binnen deparochiegemeenschap!

In Venray komt volgend jaar een vervolg,wij hopen dat u ook enthousiast bentgeworden!!

Joke Halmans

Foto uit: 800 years of singing & learningin the heart of Dublin -Saint Patrick’s Cathedral

28

De Koorkring van het Dekenaat Venrayheeft - inspelend op de behoefte die zijrondom de voor de Kinderkoren georga-niseerde KIA’s de afgelopen jaren hoorde- een opzet tot een basiscursus Kinder-koordirectie ontwikkeld.Tot grote vreugde van de Koorkringtoonde het Kunstencentrum Jerusalemin Venray van stonde af zich bereid hieropmet maatwerk in te spelen.In nader overleg tussen Koorkring enKunstencentrum is het programma defi-nitief vastgesteld. De organisatorische -en financiële afwikkeling geschiedt doorde NSGV. De cursus wordt mede moge-lijk gemaakt door financiële bijdragenvan het dekenale kerkbestuur. De cur-sus wordt gegeven in en door hetKunstencentrum Jerusalem Venray innauwe samenwerking met de NSGV. Dedocenten zijn, van de zijde van hetKunstencentrum: Wilmy van de Helm(zang, stemvorming, c.a.), René Pisters(theorie, slagtechniek, c.a.) en van deNSGV Gerard Sars (liturgie, repertoire,organisatie, samenwerking, c.a.).

Begin september is de cursus met ne-gen deelnemers van start gegaan. Dedeelnemers zijn afkomstig uit drie deken-aten, Venray, Horst en Gennep. Vrijwelallen zijn al op een of andere wijze actiefmet kinderkoren in hun parochie. Naastoproepen naar potentiële kandidaten zijnook alle kerkbesturen en (inclusief devolwassenen) koren binnen het dekenaatVenray aangeschreven.Elementen als algemene muziektheorie,stemvorming, slagtechniek, repetitie-techniek, repertoirekeuze, liturgie, orga-nisatie, communicatie en samenwerkingmaken deel uit van het cursuspakket. Bijelkaar 25 lessen.Gebleken is, dat het Kunstencentrum dedoor de Koorkring geformuleerde aan-zet consciëntieus en nauwgezet heeftuitgewerkt in een zeer op de cursusgroeptoegespitst aanbod.De betreffende parochiegemeenschap-pen mogen zich straks gelukkig prijzenmet gemotiveerde en bekwame kinder-koordirigenten !

Jack Gardeniers, voorzitter DKK Venray

Basiscursus Kinderkoordirectie in Venray

DE MUZIKALITEIT VAN DE LITURGIE“Muziek is meer dan taal een lichamelijke vorm van communicatie, en meer dan detaal heeft de muziek het menselijke lichaam nodig. Zoals het luisteren naar eentekst vooral het werk van de geest is die de beelden begrijpt, zo is het luisteren naarmuziek vooral het werk van het lichaam dat bewegingen volgt. We kunnen de heleliturgie beschouwen als een muzikaal gebeuren. We doen dat bijvoorbeeld doorons te concentreren op het muzikale fenomeen van de stemming. Als wij aanwezigzijn in de liturgische ruimte, dan heerst er een bepaalde stemming. Die stemmingvoelen wij, en wij stemmen ons daarop af. Vervolgens stemmen wij in met deliturgie, eerst al met de openingszang. We stemmen in met de toon en de bewe-ging, alleen zo kunnen we het gezang volgen.”

(Willem Marie Speelman, in: Voorgaan met lijf en leden en met hart en ziel(Red. Jo Staps - Liturgische Handreikingen 30. Commissie voor Liturgie van het bisdom Breda.

Uitgeverij Abdij van Berne, Heeswijk 2007, blz. 12).

29

Afgelopen 8 september vond er een studie-dag plaats voor kinderkoordirigenten inRoermond, georganiseerd door de werk-groep Kind-Koor-Kerk van de NSGV Roer-mond i.s.m. VNK-Limburg.Voor de eerste keer was er een beroep ge-daan op kinderen van kinderkoren in onsbisdom om een projectkinderkoor te vor-men en 20 kinderen vanuit 3 verschillendekinderkoren hadden zich enthousiast aan-gemeld voor dit projectkoor. Samen met dedeelnemers van de studiedag werd gestartmet het zingen van een canon en een vrolijkjabadootje. Daarna gingen de kinderen aande slag met Annie Jansen. Ondertussenwerden er workshops gehouden over re-pertoire, ledenwerving en ouderparticipatie.Joke Halmans benadrukte tijdens haar work-shop repertoire dat samenzang binnen de litur-gie zeer belangrijk is. Veel kinderkoren hebbenveelal hun eigen repertoire en gaan zodoendevoorbij aan het “samen vieren” gevoel. Datsamen vieren kun je bevorderen door samente zingen, koor en volk. Daarom is het belang-rijk om de keuze van de liederen binnen deliturgie af te stemmen op samenzang ensolo(koor)zang. Ten minste het openingslieden het ‘slot’ lied (zendingslied) zou een samen-zang moeten zijn. Betrek de mensen in de kerkerbij, door voorafgaande aan de viering te ‘oe-fenen’ met koor en volk. Laat de mensen in dekerk voelen dat zij ook belangrijk zijn en eenbijdrage kunnen leveren aan de viering. Omeen en ander duidelijk te maken werd geoe-fend met liederen die geschikt zijn voor sa-menzang.

Richard Griffijn lichtte in zijn workshop een aan-tal tipjes toe die belangrijk zijn i.v.m. ledenwer-ving en ouderparticipatie.1. Betrek zoveel mogelijk de omgeving erbij.

Heb je ingang in de scholen? Ken je leer-krachten die je kunt benaderen?

Studiedag kinderkoordirectie8 september 2007

Ben jezelf werkzaam als leerkracht dan hebje natuurlijk die ingangen al!

2. Zorg dat je koor een goede organisatie heeft.Als een kind voor de 1e keer komt kijken,geef dan meteen goede informatie mee overhet koor. Zorg dat je professioneel overkomtnet zoals dat ook gebeurt bij sportclubs etc!

Door over en weer met elkaar ervaringen te de-len werd het voor iedereen een boeiende dag.Omdat het open monumentendag was, be-zochten we de Caroluskapel en het Carolushuis.’s Middags na de lunch was er een open repe-titie van Annie Jansen met het projectkinder-koor.Afsluitend werden een zestal liederen ten gehoregebracht door het koor, variërend van Latijn,Zuid-Afrikaans, meerstemmigheid en canons.Iedereen was zeer onder de indruk van watmen kan bereiken met een groep kinderen alser intensief mee wordt gewerkt.Na afloop was iedereen enthousiast over hetverloop van deze studiedag, die volgens velenalweer om een vervolg vraagt!

Helna Beelen

30

VNK - INFOStichtingVerenigdeNederlandseKorenorganisatiesLimburg

Junglebook in VoerendaalOp Zaterdag 16 oktober was in “De Boren-burg” in Voerendaal het podium vrijge-maakt voor meer dan tweehonderd jongezangers en zangeressen uit de hele pro-vincie.De kinderen hadden een hele middaghard gewerkt aan de liedjes uit hetJunglebook. Met behulp van de workshop-leiders Pieter Bongaarts en Marco Mariënuit Noord-Limburg en Nicole Senden enHanneke Scheffers uit Zuid-Limburg waser aan het eind van de middag een voor-treffelijk toonmoment.De volgende reactie kwam na afloop in demailbox,

“Namens alle Floddertjes en hun leidingwil ik je team van harte bedankenvoor de fijne middag in de Borenburg.De kinderen hebben volop genoten enwaren heel enthousiast.

Ook de ouders waren vol lof. Wij als lei-ding hebben een heel goed gevoel aandeze middag overgehouden en zullenhopelijk in de toekomst vaker hieraan mee-doen.Geweldig zoals jullie dit georganiseerdhebben en hoe makkelijk de kinderenzich bij jullie thuisvoelden. Proficiat !! Enbedankt,

vriendelijke groet,Kinderkoor De Floddertjes Maastricht”

Postbus 2036040 AE RoermondT.: 0475-399299T.: 0475-399268 (Mw. S. Hoeymakers)T.: 0475-399264 (drs. B. Thomissen)F.: 0475-399298E.: info@hklimburg.nl

31

RUIM 2000 PIJPORGELS INKATHOLIEKE KERKEN

De Katholieke Klokken en Orgelraad(KKOR), het adviesorgaan aan de bis-schoppen inzake klokken en orgels, heefteen landelijke inventarisatie laten houdenvan pijporgels in rooms-katholieke kerken.Het is de eerste keer dat er in Nederlandeen vrijwel volledig overzicht per bisdomis van de ruim 2.000 orgels die in katho-lieke kerken en kapellen aanwezig zijn.Op 28 juni 2007 heeft bisschop Hurkmans,referent voor liturgie en kerkmuziek bin-nen de Nederlandse Bisschoppencon-ferentie, het eerste exemplaar van de in-ventarisatie op CD-ROM in ontvangst ge-nomen. De inventarisatie is onder meervan belang voor iedereen die zich regel-matig met orgels bezighoudt, maar ookvoor parochiebestuurders die orgelzakente behandelen hebben. De inventarisatiebiedt ook een waardevol gegevens-bestand bij verplaatsingen van orgels alsgevolg van kerksluitingen. Ook voormusicologen en wetenschappers biedtde inventarisatie interessante informatie.Het onderzoek is verricht door de heerJohan Groen te Scheveningen op basisvan desk research. Het is een momentop-name, de zeven orgeladviseurs van deKKOR zullen het gegevensbestand up todate houden.

Het databestand is te raadplegen via dewebsite www.bisdomdenbosch.nl. Ook ishet bestand op CD-ROM te bestellen door€ 25,— over te maken op girorekening369369 t.n.v. KKOR, o.v.v. Pijporgel-inventarisatie.

(Bron: Persbericht - 28 juni 2007)

RKK ZINGT GREGORIAANSVOOR DE HEMELPOORT OPRADIO 5

In een nieuw wekelijks RADIOPRO-GRAMMA vraagt het RKK zich af wat deeigen kracht is van de traditionele kerk-muziek van de katholieken, het GREGO-RIAANS.Wat is die eigen kracht van gregoriaans?Het antwoord op die vraag staat centraalin het nieuwe programma ‘ZINGEN VOORDE HEMELPOORT’. Zowel deskundigen,bekende Nederlanders, als ‘argeloze voor-bijgangers’ proberen die vraag vanaf zon-dag 23 september te beantwoorden. Endat IEDERE ZONDAG VAN 19.00 -19.30uur bij het RKK op Radio 5 (via de kabel enop middengolf 747AM). Via internet:www.katholieknederland.nl en kies danvoor ‘radio’.

(Bron: rkkerk.nl, Blad voor Katholiek Neder-land, jrg. 5 - nr.14 september 2007, blz.25)

32

DOOR DE H.GEEST GELEIDE HANDVAN DE ORGELSTEMMER

De Kerk is voor paus Benedictus XVI te vergelijken met een orgel, de koningin van deinstrumenten. Dat zei de paus naar aanleiding van de wijding van het Benedictus-orgelte Regensburg.

“In een orgel moeten de vele pijpen en de registers een eenheid vormen. Mankeert erhier en daar iets, is een pijp ontstemd, dan is dat allereerst slechts voor een geoefendoor hoorbaar. Zijn er meerdere pijpen niet meer zuiver gestemd, dan zijn er dis-harmonieën, en het wordt ondraaglijk. Ook deze pijpen van dit orgel zijn onderhevigaan temperatuur-schommelingen en vermoeidheidsverschijnselen.Dat is een beeld van onze gemeenschap in de kerk. Zoals in het orgel een bekwamehand altijd weer de disharmonieën tot de juiste klank moet verenigen, zo moeten ookwij in de kerk de veelheid van gaven en charismata altijd nieuw door de gemeenschapvan het geloof tot de klankeenheid in de lof Gods en in de broederlijke en zusterlijkeliefde vinden. Hoe meer wij ons door de liturgie in Christus veranderen, des te meerzullen wij bekwaam zijn ook de wereld te veranderen doordat wij de goedheid, debarmhartigheid en mensvriendelijkheid van Christus uitstralen”.Dit orgel gestemd te houden, de harmonieën van de pijpen steeds te verfijnen, indienst van de waarheid van God, die de waarheid van alle mensen is. Dat is de weg enhet doel van het pontificaat van Benedictus XVI.

(Uit: Armin Schwibach, - idem - (Zenit 23 Dez.2006)

Orgel Arka Pana- Kraków

33

Samen zingen in Maasbree

Als pastoor kom ik maar zelden in de kerk.Althans om in de bank te zitten. En als het dan aleens voorkomt, dan is het bij begrafenissen,waarbij je geoefende oor en oog precies zietwat in de kerk van de collega veel beter of min-stens anders had gekund. Zo gaat dat.

En eerlijk gezegd had ik ook zo’n gevoel opzondag 14 oktober. Alweer het zoveelste waarje naar toe ‘moet’. Het was bovendien prachtignajaarsweer. Gelukkig kent mijn auto de wegnaar het dekenaat Helden nog bijna vanzelf.Even was er nog de verleiding om onderwegte stoppen bij een van dan de gezellig volleterrassen en samen met al die fietsers en wan-delaars te genieten van Midden-Limburg en hetNoord-Limburgse land…

Maar ja, de plicht roept, dus hard zijn voorjezelf en doorrijden. Maar ik had nog niet ge-parkeerd in Maasbree of mijn stemming werdeen beetje als het weer van die prachtige dag.Een blaaskapel speelde ergens iets dat mijvriendelijk in de oren klonk, maar dat ik nietdirect kon thuisbrengen. Het geluid kwam uitde kerk (ja, ik was iets te laat, maar als inwonervan Parkstad is het verkeerstechnisch onmo-gelijk in de rest van Limburg op tijd te komen!)en werd gevolgd door een volle kerk, zingendehet mooie gezang ‘De vreugde voert ons naardit huis, waar ’t Woord aan ons geschiedt. Godroept zijn Naam over ons uit en wekt in ons ditlied!’ Toen was ik verkocht…

De samenzangmiddag in Maasbree is een zin-vol initiatief. Gewoon samen komen, zingen enluisteren, en elkaar helpen en bevestigen, be-moedigen en steunen in het zingend vieren vanons geloof, met oud en nieuw repertoire, gre-goriaans en Nederlands. In het juweeltje vaneen mooi gerestaureerde kerk was een per-fecte sfeer. Voor op het priesterkoor zat hetblaasensemble. De zon speelde dankbaar methun koper. Het jubilerende kerkelijk dameskoorvan Maasbree, dat onder leiding van inspiratoren dirigent Ad Voesten het idee en de organi-

satie van de middag op zich had genomen,was samen met de mannenschola present bijhet koororgel links (dat koororgel, was daarniet nog eens ooit wat mee? Toen het aange-schaft moest worden? Vanmiddag was het inieder geval perfect! En dat geldt ook voor devaste plaats van het koor in Maasbree: voor-aan links in het transept, dicht bij en dienstbaaraan de liturgie!) Terwijl het Jeugdkoor ‘DeBreetse Krekeltjes’ aan de andere kant van dekerk meezong. En zo was en bleef de helesfeer: jong en oud zongen elkaar vanuit ver-schillende muzikale tradities toe, terwijl het pro-gramma ook ruimte liet voor mooie religieuzemuziek door solisten. ‘Programma’ is eigenlijkfout: het was liturgie, minstens een geheel waar-bij verkondiging en gelovig antwoord naad-loos in elkaar overgingen. Mooi waren de intro’sen tussenspelen van het blaasensemble. Uit-nodigend en rustgevend tegelijk was de ma-nier van dirigeren van Ad, waardoor koor, vollekerk, orgel en ensemble eenstemmig God lofkonden brengen. Heel fris klonk het geluid enhet repertoire van het Jeugdkoor. Groot wasgelukkig ook de belangstelling van deken enpriesters van het dekenaat en van nagenoeghet voltallige bestuur van de NSGV te Roer-mond: deze middag zette wellicht meer zodenaan de dijk dan de gemiddelde vergadering!Hartelijk en voldaan was de sfeer na afloop bijde koffie.

Misschien dat deze of gene meer nadruk hadwillen zetten op de koorzang voor wat betreftde meestemmigheid. Misschien dat het reper-toire in de toekomst nog verder uit te diepen is.Maar in ieder geval was het een middag waaropde kerkmuziek leefde ‘als vanouds’: tot lof vanGod en tot stichting en bevestiging van allendie erbij waren. Dank, ‘Maasbree’, voor ditmooie initiatief. Buiten scheen de zon, maar ookbinnen was het stralend weer. Eigenlijk was ikop de terugrit blij nog eens zo in de kerk tehebben gezeten!

Ed Smeets

34

Koren-Instructie-Avond KoorkringHeythuysen te Haelen

Dinsdag 2 oktober 2007 werd in de paro-chiekerk van de H. Lambertus te Haeleneen Koren-Instructie-Avond gehouden (de23e na de heroprichting van de Koorkringin 1984).Hieraan werd deelgenomen door vier kerk-koren van het voormalige dekenaat Heyt-huysen, het dameszangkoor van het ver-pleeghuis en astmacentrum “Horner-heide”, het kinderkoor “de B-engeltjes”van de parochie van de H. Isidorus vanHeibloem. Een koperkwintet van harmo-nie “Philolemena”, Haelen, o.l.v. Th.Peeters, musiceerde vóór de aanvang vande K.I.A. en tot besluit. Eveneens bege-leidde dit kwintet het openingsgezangen het slotgezang. Deze gezangen wer-den gezongen o.l.v. Th. Peeters.

De voorzitter van de koorkring ging ver-volgens in op de waarde van een K.I.A.“Een K.I.A,” zo zei hij, “is niet alleen be-doeld als een beoordelingsmoment, eenconcours voor kerkkoren, ook al lijkt hetdaar soms wel eens op. Veel belangrijkeren waardevoller is het samen-zijn, het sa-men-beleven van kerkmuziek en het luis-teren van de kerkkoren naar elkaar, naarhet kinderkoor en naar het koper-kwintet.Zó leren allen van elkaar een bijdrage televeren aan “het gaande houden van delofzang Gods”, zowel met aloude Grego-riaanse gezangen en meerstemmige ge-zangen alsook met nieuwe Nederlands-talige of anderstalige gezangen. Juist hetzingen van nieuwe Nederlandse gezan-gen betekent een vernieuwend elementvoor de K.I.A. en voor de liturgische zang.Dat vernieuwende element komt dezeavond ook naar voren in het zingen en sa-

men-zingen met een kinderkoor, in hetzingen van een cantor met een koor ofmet een gemeenschap, in het musicerenvan een koperkwintet ter ondersteuningvan de kerkkoorzang en in het luisterennaar enkele orgelintermezzo’s, waardoorde organisten laten horen , dat zij doorde klank van het orgel en door hun dienst-ambt luister bijzetten aan het vieren vande liturgie.”

Aalm. G. Grond leidde het openings-gezang (tevens instructiegezang) in,psalm 122 “Hoe blij was ik toen men mijriep: wij trekken naar Gods huis”. Hij be-nadrukte hierbij de betekenis van deantwoordpsalm in de liturgie..... Cantor,Wim Raemaekers, zong de verzen en deaanwezigen zongen het refrein. Hetkoperkwintet begeleidde de samenzang.Als slotgezang werd door alle koren drie-stemmig gezongen (ook instructiege-zang): “Zal er ooit een dag van vrede zijn?”,begeleid door het koperkwintet.De orgelintermezzo’s werden verzorgddoor: J.P. Steyvers, H. Joosten, L. Stultiënsen A. Overdevest.

Mgr. R. Maessen, deken van het dekenaatThorn/Heythuysen, dankte aan het eind dezangers en zangeressen voor hun bijdra-gen aan deze KIA en voor hun dienstbaar-heid aan de parochies om in de liturgi-sche diensten zingend aanwezig te zijn.“Uw gezang is van grote waarde”, aldusde deken.Uit deze KIA bleek hoe kerkmusici (zan-gers, zangeressen, kinderen, cantors, or-ganisten en blaasmuziekanten) met el-kaar een vierende gemeenschap kunnenworden.

M. Francot, voorzitter Koorkring van hetvoormalige dekenaat Heythuysen

KIA verslagen

35

KOREN(INSTRUCTIE)AVONDENKoorkring datum plaats Thematiek

Thorn okt.’o8 Thorn 30e KIA

* ORGELCONCERT DOOR ROB WALTMANS.4 december om 13.00 uur in de kerk van de H.Pancratius te Heerlen. Meer informatie:www.stichting-sol.nl

* Resonansdag Stuurgroep KKK - 25 januari 2008Op vrijdag 25 januari 2008 wordt de jaarlijkse Resonansdag gehouden door deStuurgroep ‘Kind, Koor en Kerk’ van de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging teUtrecht, Plompetorengracht 3. Uitgenodigd zijn ook verwante organisaties als KCZB,Pueri Cantores Nederland en Code-Music.

* LANDELIJKE JAARVERGADERING NSGV te RoermondVan 13-14 juni 2008 vindt de Jaarvergadering, Algemene Raad van Afgevaardigdenen studiedag van het NSGV-Hoofdbestuur plaats te Roermond. Nadere gegevensvolgen te zijner tijd.

INTERNATIONAAL* 18-20 september 2008:

Europese Conferentie van Kerkmuziekorganisaties (CEDAME) te Luxemburg. Thema:Mariadevotie - Mariale gezangen.

ACTIVITEITENAGENDA

Zingen hoort bij de innerlijke ontwikkeling van een mensJaap van Zweden was al op zijn negentiende concertmeester van het Concertge-bouw. Negen jaar geleden ging hij dirigeren. Nu is hij chef-dirigent van het DallasSymphony Orchestra (Amerika).In een artikel van Hugo Camps over Jaap van Zweden (45) in Elsevier - 24 februari2007, blz. 36 e.v. lazen wij de volgende opmerkingen van deze chef-dirigent: ‘Ik bendoor de jaren steeds meer van opera gaan houden. Het spektakel op het podiumbevalt me zeer. En er is de menselijke stem, toch het ultieme instrument. Zelfs alsinstrumentalist moet je altijd vanbinnen meezingen. Ik kan enorm meezingen, van-binnen. ‘Toen ik een kind van een jaar of vijf was, werd er op de lagere schooldagelijks gezongen. Een half uurtje. Het hielp toch bij de muzikale ontwikkeling.Jammer dat het vandaag niet meer gebeurt, althans niet meer op alle scholen. Zingenhoort bij de innerlijke ontwikkeling van een mens. Zelfs in de Nederlandse voetbal-stadions hebben ze het zingen verleerd. Wat je nu hoort, zijn alleen nog spreekkoren.Ook jammer.’Om over na te denken en dan tot zingen over te gaan!

36

Jaar van het Gezin2007

(GE)ZIN IN ZINGENDe ‘huiskerk’ als basis voor (kerk)muzikaal

leven, nu en in de toekomst

afbe

eldi

ng H

. Fam

ilie-p

aroc

hie

Land

graa

f. R

elië

f: W

. van

Hoo

rn. F

oto:

Rob

Pee

ters