In dit nummer - knnv.nl · Gezocht: organisatoren, schrijvers en andere bezige bijen Susanne...

24
Urtica 2012:4 1 In dit nummer Van en voor leden 2013 met een nieuwjaarsborrel. Uw bijdrage is welkom! 2 Herhaalde Oproep!! Secretaris gezocht 2 Gezocht: organisatoren, schrijvers en andere bezige bijen 2 Verkoop Boeken 3 Nieuw lid inventarisatiecommissie stelt zich voor 5 Gebruik KNNV-laptop 5 De Renkumse en Heelsumse beekdalen. Een cultuurhistorische wandelgids 6 Doe mee met de fotowedstrijd 8 Penningmeester / Ledenadministrateur 8 Opfriscursus Dagvlinders en Libellen 2013 9 Een nieuwe look voor de afdelingswebsite; ontwerp een banner 9 Minicursus veldbodemkunde voorjaar 2013 10 Scheidende bestuursleden blikken terug 10 Inventarisaties 2013 13 Cursus wilde planten KNNV-Arnhem 13 Nachtbraken in de Meinweg 15 Libellenexcursie naar Kwintelooijen 16 Terugblik op een prachtig paddenstoelenseizoen 16 Ledenadministratie 18 Activiteiten andere organisaties 18 Agenda 19 Van de redactietafel De Wageningse raad zorgde de afgelopen maanden voor flink wat opschudding door aan te kondigen de subsidie voor natuur- en milieu-educatie (NME) over een paar jaar volledig stop te zetten. NME wordt in Wageningen verzorgd door het Groene Wiel, bij veel KNNV-ers bekend omdat in het pand van het Groene Wiel een groot deel van onze avondactiviteiten plaatsvindt (werkgroepen, lezingen en zelfs onlangs een bestuurswissel, zie pagina 11). Veel basisschoolkinderen komen er nu via het Groene Wiel achter hoe belangrijk de natuur is en hoe leuk het is om buiten te zijn. De bezuinigingsmaatregel zou betekenen dat er een eind komt aan de excursies, lessen en lespakketten die het Groene Wiel nu verzorgt. Gelukkig had het protest, dat van vele kanten kwam, in ieder geval tijdelijk effect. Het bezuinigingsbesluit is uitgesteld tot de komende zomer en in de tussentijd wordt een visie ontwikkeld op NME in relatie tot de gemeentelijke doelstellingen, waaronder Wageningen klimaatneutraal 2013. Hopelijk realiseert de gemeente zich dat de basis van bewuste, duurzaam handelende burgers gelegd wordt in de jeugd en dat goede NME daarom onontbeerlijk is. Ook voor de KNNV is NME trouwens heel belangrijk: basisschoolkinderen zijn de KNNV-ers van morgen! Jacoba Wassenberg Inventariseerders in de dop. Foto: Het Groene Wiel

Transcript of In dit nummer - knnv.nl · Gezocht: organisatoren, schrijvers en andere bezige bijen Susanne...

Urtica 2012:4

1

In dit nummer Van en voor leden 2013 met een nieuwjaarsborrel. Uw bijdrage is welkom! 2

Herhaalde Oproep!! Secretaris gezocht 2

Gezocht: organisatoren, schrijvers en andere bezige bijen 2

Verkoop Boeken 3

Nieuw lid inventarisatiecommissie stelt zich voor 5

Gebruik KNNV-laptop 5

De Renkumse en Heelsumse beekdalen. Een cultuurhistorische wandelgids 6

Doe mee met de fotowedstrijd 8

Penningmeester / Ledenadministrateur 8

Opfriscursus Dagvlinders en Libellen 2013 9

Een nieuwe look voor de afdelingswebsite; ontwerp een banner 9

Minicursus veldbodemkunde voorjaar 2013 10

Scheidende bestuursleden blikken terug 10

Inventarisaties 2013 13

Cursus wilde planten KNNV-Arnhem 13

Nachtbraken in de Meinweg 15

Libellenexcursie naar Kwintelooijen 16

Terugblik op een prachtig paddenstoelenseizoen 16

Ledenadministratie 18

Activiteiten andere organisaties 18

Agenda 19

Van de redactietafel De Wageningse raad zorgde de afgelopen maanden voor flink wat opschudding door aan te kondigen de subsidie voor natuur- en milieu-educatie (NME) over een paar jaar volledig stop te zetten. NME wordt in Wageningen verzorgd door het Groene Wiel, bij veel KNNV-ers bekend omdat in het pand van het Groene Wiel een groot deel van onze avondactiviteiten plaatsvindt (werkgroepen, lezingen en zelfs onlangs een bestuurswissel, zie pagina 11). Veel basisschoolkinderen komen er nu via het Groene Wiel achter hoe belangrijk de natuur is en hoe leuk het is om buiten te zijn. De bezuinigingsmaatregel zou betekenen dat er een eind komt aan de excursies, lessen en lespakketten die het Groene Wiel nu verzorgt. Gelukkig had het protest, dat van vele kanten kwam, in ieder geval tijdelijk effect. Het bezuinigingsbesluit is uitgesteld tot de komende zomer en in de tussentijd wordt een visie ontwikkeld op NME in relatie tot de gemeentelijke doelstellingen, waaronder Wageningen klimaatneutraal 2013. Hopelijk realiseert de gemeente zich dat de basis van bewuste, duurzaam handelende burgers gelegd wordt in de jeugd en dat goede NME daarom onontbeerlijk is. Ook voor de KNNV is NME trouwens heel belangrijk: basisschoolkinderen zijn de KNNV-ers van morgen! Jacoba Wassenberg

Inventariseerders in de dop. Foto: Het Groene Wiel

Urtica 2012:4

2

Van en voor leden 2013 met een nieuwjaarsborrel. Uw bijdrage is welkom! Herman Thunnissen namens de PRAC Op woensdag 2 januari 2013 organiseren we net als ieder jaar weer de Van-en-voor-Leden Nieuwjaarsbijeenkomst in de kleine kerkzaal van de Bevrijdingskerk. Net als andere jaren willen we graag leden aan het woord laten over bijzondere en/of verrassende natuurbelevingen in het afgelopen jaar. Graag roepen we leden op een bijdrage aan deze avond te leveren. U kunt u aanmelden bij Herman Thunnissen (Pr en Activiteitencommissie). Na afloop heffen we uiteraard het glas op het nieuwe jaar.

Van-en-voor-leden avond 2011. Foto: Bart Heijne

Herhaalde Oproep!! Secretaris gezocht Francien Karsten, secretaris KNNV Wageningen-eo

In het komende voorjaar treed ik na 5 jaar af als secretaris van de KNNV Wageningen en omgeving. Wie wil mijn werkzaamheden overnemen? Naast het bijwonen en verslaan van de bestuurs-vergaderingen (10 x per jaar), is het van belang om de kontakten te onderhouden met het Landelijk Bureau en het Gewest. En natuurlijk met de werkgroepen, die de kern van de vereniging uitmaken. Als de natuur je hart heeft, bel me op om nadere informatie te krijgen over de werkzaam-heden (zie colofon). Ook nieuwe leden worden hierbij graag uitgenodigd om te reageren.

Gezocht: organisatoren, schrijvers en andere bezige bijen Susanne Driessen, namens de PRAC Onze afdeling organiseert regelmatig diverse activiteiten, hetzij via één van de werkgroepen, hetzij voor de hele afdeling en ook andere geïnteresseerden, via de PRAC (PR- en ActiviteitenCommissie). De PRAC is nu op zoek naar mensen die daarbij willen helpen. Dit kan als volwaardig commissielid, waarbij je ook elk kwartaal meevergadert, maar misschien wil je liever slechts zo nu en dan een

activiteit (helpen) organiseren en/of ideeën aandragen, of zou je wel wervende teksten willen schrijven om onze activiteiten goed onder de aandacht te brengen. Of misschien lijkt het je vooral leuk om met markten te helpen. Dit kan allemaal, en zowel jong als oud is welkom! Neem even contact op (zie de omslag van de Urtica voor de contactgegevens), dan kijken we samen hoe we het verder invullen.

Foto: Dirk Prins

Urtica 2012:4

3

Verkoop boeken

Margreet Stadig

Komende periode kunt u net als altijd weer boeken van de KNNV-Uitgeverij via mij bestellen. U koopt de boeken tegen ledenkorting en heeft geen verzendkosten. Als verkooppunt krijg ik extra korting, zodat u op deze manier de kas van onze vereniging sponsort. Naast de boeken kunt u alle door onze vereniging uitgegeven rapporten bij mij verkijgen. Nu in de verkoop: Het rapport van de Renkumse Benedenwaard dat op 26 oktober aan de gemeente Wageningen is aangeboden. Hieronder aandacht voor een paar nieuwe uitgaven. Voor de volledige catalogus van de Uitgeverij verwijs ik u naar www.knnvuitgeverij. Let op: Tot 1 januari biedt de KNNV Uitgeverij extra korting op vogel-, vlinder-, tuin- en kinderboeken plus een aantal wetenschappelijke uitgaven. Leuke doe- en cadeauboeken, veldgidsen en belangrijke naslagwerken. Maar wel even via mij bestellen! Uw bestellingen moeten vóór 19 december, 27 januari en 2 maart bij mij binnen zijn. Ik stuur regelmatig mails om te attenderen op de nieuwe boeken, de acties of wanneer ik ga bestellen. Mocht u die niet ontvangen, dan kunt u mij even een mail (zie colofon) sturen met een verzoek. Tijdreis in je eigen tuin - informatief tuinboek voor kinderen; Over evolutie, ontdekkings-reizen en stokoude pissebedden. Auteur: Bram Wolthoorn, Roger Klaasen; Ledenprijs € 16,15 Ooit bevolkten dinosaurussen de aarde. Hoe zag de aarde er toen uit? Waarom verdwenen de dino’s? Wanneer kwamen de eerste mensen? En wat deden ze? Tijdreis in je eigen tuin gaat over de geschiedenis van de aarde en de evolutie van de allereerste levensvormen tot het rijke planten- en dierenrijk van nu. En ook over de mens in de natuur. Hoe de mens door zijn ontdekkingsreizen de natuur beïnvloedde en door planten en dieren te veredelen de natuur soms naar zijn hand zette en hierdoor soms zelfs bedreigt. Tuinen zijn van alle tijden. De mens heeft graag een stukje groen in de buurt. De Romeinen kweekten bloemen voor in hun villa’s en in de middeleeuwen waren bij kloosters tuinen te vinden. In dit boek vind je tuinen om zelf aan te leggen, tuinontwerpen die samenhangen met de ontdekkingsreizen, de Zijderoutetuin, de Colum-bustuin en de middeleeuwse tuin. Het boek beantwoordt veel vragen en bevat leuke doe-drachten om zelf aan de slag te gaan. Een ideaal natuurdoeboek, ook geschikt voor een spreekbeurt over geschiedenis van de natuur, tuinen en tuinieren. Rijk geïllustreerd.

Dier & Spoor - Natuurgids diersporen, Fraaie, toegankelijke diersporengids Auteur: Lars-Henrik Olsen; Ledenprijs: € 25,15 Diersporen vertellen een verhaal. Van een roofvogel die een muis uit de sneeuw plukt, of van een eekhoorn die een wintervoorraad aanlegt. Maar ook keutels, prenten, plukjes haar en afgeknaagde takjes laten zien welk dier er langs is geweest en wat het precies deed. Dier en spoor helpt je bij het ontrafelen van zulke verhalen. Het is een complete en praktische natuurgids voor de determinatie van alle vormen van diersporen in de natuur: voetsporen, knaagsporen, holen, nesten, veren, schedels, geweien, braakballen, uitwerpselen en nog veel meer. Deze natuurgids behandelt diersporen uit heel Europa, niet alleen van zoogdieren maar ook van vogels en ongewervelde dieren zoals spinnen en kevers. Het boek staat boordevol prachtige illustraties: kleurenfoto’s, tekeningen en schema-tische plaatjes. Die maken Dier en spoor niet alleen tot een bijzonder praktische veldgids, maar ook tot een verrassend en inspirerend kijkboek. Dier en spoor is een fraaie, toegankelijke dier-sporengids voor zowel beginnende als gevorderde speurders.

De presentatie van het rapport van de Renkumse Benedenwaard op 26 oktober in Wageningen. Foto: Harm Jan Kwikkel

Urtica 2012:4

4

Calcareous mires of Slovakia (Natte natuur-gebieden in Slowakije): Landscape setting, management and restoration prospects; Auteur: Ab Grootjans, André Jansen, Viera Sefferová Stanová; Ledenprijs: € 44,95; Engelstalige uitgave. Slowakije kent een grote rijkdom aan natte natuur-gebieden, van bronnen, beken als ook laag- en hoogvenen. Het boek Calcareous mires of Slovakia laat een aantal van deze gebieden de revue passeren. Elk hoofdstuk behandelt in detail een specifiek gebied, en gaat daarbij in op zaken als geomorfologie, ecohydrologie, vegetatie en landgebruik. Veel van deze gebieden staan onder druk, bijvoorbeeld door afgraving van het veen en drainage door landbouw. Slowaakse en Nederlandse wetenschappers zetten in deze verzameling artikelen uiteen waar de kwets-baarheden van deze gebieden liggen, maar vooral ook welke herstelmogelijkheden er zijn. Kroonjuwelen van de Kaap - Kaapse flora en vegetatie Fynbos en rooibos in Zuid-Afrika; Auteur: Liesbeth Sluiter en Joop Schaminée; Ledenprijs: € 26,95 Fynbos: een kleurrijke struikvegetatie met ruim 600 soorten dophei, met ontelbare bolgewassen, restiovelden en natuurlijk de betoverende protea’s. Wie de Zuid-Afrikaanse Kaap bezoekt, verliest zijn hart aan deze unieke flora. Het fynbos is een van de meest soortenrijke begroeiingen ter wereld. Het herbergt 5000 plantensoorten die je nergens anders op aarde tegenkomt. Het klimaat vertoont over kleine gebieden sterke verschillen; de plantengroei volgt de dynamiek van het vuur. De bloemenzeeën in de lente zijn adembenemend. In Kroonjuwelen van de Kaap nemen journalist en fotograaf Liesbeth Sluiter en ecoloog Joop Schaminée deze bijzondere wereld onder de loep. Het boek is een eerbetoon aan de biologische rijkdom van het fynbos en gaat ook in op de boeiende geschiedenis van het gebied en zijn bewoners. Na eeuwenlang in nauw samenspel met de natuur te hebben geleefd kregen de oorspronkelijke bewoners, de Khoikhoi en de San, vanaf de zeventiende eeuw te maken met kolonialisme, en later met apartheid. Recente ontwikkelingen, waaronder de grootschalige teelt van rooibosthee, zetten het kwetsbare gebied en haar oeroude bevolking sterk onder druk. Maar dankzij lokale initiatieven, zoals de Heiveld Rooibos Coöperatie en Right Rooibos, doen duurzaamheid en eerlijke handel geleidelijk hun intrede. Kroonjuwelen van de Kaap is een beeldende reportage. Natuurbeschermers, wetenschappers en de lokale bevolking komen aan het woord. De auteurs stellen met verwondering en enthousiasme de natuur centraal en gaan ook in op het menselijk gebruik van het fynbos en over de vragen die dit

oproept. Het resultaat is niet alleen een veelzijdig boek over de natuur en de mensen van de Kaap, het kan ook gelezen worden als een gepassioneerd pleidooi voor behoud van verscheidenheid. Leven met parasieten - dierlijke parasieten, Een wonderlijke excursie door het parasietenland Auteur: Frans Rochette; Ledenprijs: € 17,95

Parasieten kunnen onschuldig zijn, maar ook onverbiddelijke doders. Een luxehotel, dat vormen gastheren voor hun parasieten. Gratis kost en inwoning met levenslang profijt. Om zo lang mogelijk van die weldoener te genieten, zijn dierlijke parasieten volledig aangepast aan hun gastheer. Het resultaat: uitzonderlijke organismen met unieke eigenschappen en verborgen schoonheid. In Leven met parasieten geeft Frans Rochette een excursie in parasietenland, een rondleiding in de wondere wereld van wormen en andere parasieten. Hij neemt het op voor deze allerkleinsten in het grote dierenrijk en laat zien dat ze onze bewondering verdienen. Want ook al zitten tussen de onschuldige kostgangers ook onverbiddelijke doders, hun verbazingwekkende gedrag doet zelfs wetenschappers nog altijd versteld staan. Met ironie beschrijft hij de raarste kornuiten in deze meest verspreide levensvorm op aarde, van keelhorzels tot leverbotten en aarswormen. Ook zijn aanstekelijke verhalen over vroegere antiparasitaire methoden wekken verwondering. Anekdotisch beschrijft hij het vogelmasker van pestdokters en legt hij uit waarom lintworm-slachtoffers boven een kom warme melk gingen hangen. Leven met parasieten schijnt licht in het duistere parasietenrijk en laat overtuigend zien dat parasieten meer zijn dan minuscule monstertjes.

Urtica 2012:4

5

Nieuw lid inventarisatiecommissie stelt zich voor Johan Zwanenburg

Ik ben Johan Zwanenburg, 45 jaar en woon in Wageningen met Ellen, Wouter en Eva. Ik ben sinds 1998 lid van de KNNV en heb kort daarop in het bestuur gezeten als natuurbeschermings-secretaris. Ook schreef ik in die jaren stukjes over de natuur in mijn tuin onder de titel ‘It lytse paradies’. Na mijn studie natuurtechniek heb ik planteninventarisaties gedaan voor de provincie Noord Holland, als ecoloog bij een stichting voor stadsnatuur in Utrecht gewerkt en was adviseur natuur en landschap bij Landschapsbeheer Gelderland. Inventariseren is een van mijn favoriete bezigheden, vooral van amfibieën en vissen. Bij de KNNV inventarisaties in de diverse uiterwaardgebieden en langs de Voorpostenlinie heb ik dan ook naar deze beestjes gespeurd. Nu ik wat meer tijd heb, leek het me leuk om me bij de inventarisatiecommissie aan te sluiten en ik polste Paula Goudzwaard daarover. Het bleek dat

er een aantal veteranen van de commissie zou gaan afzwaaien dus ik was welkom. Paula zelf neemt afscheid en dat geldt ook voor de grondleggers van de commissie: Gerrit Bax en Geoske Sanders, niet de minsten om het stokje van over te nemen. Leuke bijkomstigheid is dat ik Gerrit en Geoske indertijd in het bestuur heb meegemaakt waar beiden het eerste grote en brede inventarisatieproject in het Renkums beekdal hebben opgezet. Dat beviel ze zo goed dat ze na hun bestuurstijd meteen de inventarisatiecommissie in het leven riepen om dat soort leuke dingen te kunnen blijven doen. Gelukkig is er meer nieuw bloed in de inventari-satiecommisie gestroomd. Florakenner Hans Inberg was al een tijdje actief en Jerina van der Gaag is er kort geleden bijgekomen. Jerina houdt zich graag bezig met vlinders en libellen. De rolverdeling moet nog wat uitkristalliseren, maar in ieder geval ga ik aan de slag met de voorbe-reidingen voor de inventarisaties in 2013. Ook heb ik me als contactpersoon voor het bestuur opgeworpen en dan schijn je meteen voorzitter te zijn. De plek in het bestuur is al een tijdje vacant en het is goed om de uitwisseling tussen bestuur en commissie weer zoals gewenst in te vullen. In het bestuur komen allerlei andere zaken voorbij en het lijkt me leuk daar in mee te denken. Veel leuke dingen te doen dus en dat geldt niet alleen voor mij en mede commissieleden maar zeker ook voor iedereen die (weer) meedoet met de inventarisaties.

Gebruik KNNV-laptop Susanne Driessen, namens de PRAC Voor lezingen en presentaties van de KNNV Wageningen e.o. kan er altijd gebruik gemaakt worden van onze beamer en laptop. Echter, de laatste jaren blijkt dat de huidige laptop en programmatuur niet meer aansluiten bij de wensen en eisen van de gebruikers; de Windows versie is ouder dan bij de meeste mensen thuis en ondersteunt vaak niet de presentaties en filmpjes. Presentaties die worden omgezet naar versie 2003 werken overigens wel. Veel sprekers kiezen er voor om hun eigen laptop mee te nemen. Geen probleem natuurlijk, maar daarmee rijst wel de vraag in hoeverre we nog wat hebben aan onze huidige laptop. Komend winterseizoen (waarin traditiegetrouw de meeste

presentaties en lezingen plaatsvinden) willen we dan ook graag input en feedback over het gebruik van de laptop en beamer, en welke wensen er zijn ten aanzien van een eventuele nieuwe laptop (of neemt iedereen sowieso liever zijn/haar eigen laptop mee?). Dus: geef jij of iemand op jouw uitnodiging een KNNV-presentatie deze winter, en wordt daarbij de KNNV-laptop gebruikt, denk er dan aan dat de Powerpoint-presentatie wel moet zijn omgezet naar 2003 (of ouder). Of neem de eigen laptop mee. Laat in ieder geval weten waar je voorkeur ligt wat betreft laptopgebruik, dan kunnen we volgend jaar met een goed onderbouwd voorstel komen.

Urtica 2012:4

6

De Renkumse en Heelsumse beekdalen. Een cultuurhistorische wandelgids Ruud Schaafsma Eind november verschijnt een nieuw boek van Ruud Schaafsma met de bovengenoemde titel. Zaterdagmiddag 24 november signeert Ruud bij Kniphorst in Wageningen, een week later bij Bruna in Renkum. Het rijk geïllustreerde boek kost € 19,95. De Veluwe, bekend om haar groene bossen, uitgestrekte heidegronden en droge zandvlakten, is het grootste laaglandnatuurgebied van Noordwest Europa. Wat zij daar huisvest is uniek: een beken- en sprengenstelsel zoals dat nergens ter wereld bestaat. En waar de beken vroeger nog dienstbaar waren aan de industrie, dienen ze nu alleen nog landschap en natuur. Daardoor zijn de beekdalen tegenwoordig één van de pareltjes van het werkgebied van Waterschap Vallei en Veluwe. In dit boek, dat een tweeluik vormt met de cultuurhistorische wandelgids De Oosterbeekse en Doorwerthse beken, spelen de Renkumse en Heelsumse beken de hoofdrol, samen met de negentien watermolens die eeuwenlang in deze regio door het beekwater werden aangedreven. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het ontstaan van het gebied, de boeiende geschiedenis van beide beekdalen en aan de flora en fauna die er gedijen. In alle jaargetijden is het een genot om door de Renkumse en Heelsumse beekdalen te wandelen en de rijke natuur te bewonderen. De Renkumse en Heelsumse beekdalen is daarbij, met haar zes losbladige wandelroutes, een onmisbare gids. Daarnaast is het boek een prachtig werk voor iedereen die geïnteresseerd is in de rijke historie van de Zuid-Veluwe en voor hen die dit unieke landschap in al haar schoonheid willen beleven. De inventarisaties van de KNNV afdeling Wageningen e.o. (en deels van IVN afdeling Zuidwest Veluwezoom) waren een belangrijke informatiebron bij het schrijven van het hoofdstuk over de planten- en dierenwereld in de beide beekdalen. Hieronder wat voorproefjes uit bovengenoemd hoofdstuk. Waterplanten in beide beekdalen Bovenstrooms bevat de beek nog grotendeels koud, zuurstofrijk grondwater, terwijl beneden-strooms het aandeel regenwater en de watertemperatuur toeneemt. Hierdoor verandert de chemische samenstelling van het water en dit heeft weer effect op de flora en de fauna. De hoeveelheid licht is van groot belang voor de plantengroei in de beken. Beken in het open terrein hebben een andere vegetatie dan de beschaduwde beken. Vooral in de boven- en middenloop van de beken komt de specifieke

beekflora voor. In de koele sprengen groeien veel plantensoorten die alleen hier voorkomen. De watertemperatuur is hier in zomer en winter gelijk: rond de 9

oC.

Bronkruid, beekstaartjesmos en klimopwater-ranonkel zijn zeldzame lichtminnende soorten. Alledrie komen ze in de beken voor. De klimopwaterranonkel is een uiterst kwetsbare plant en groeit slechts op enkele plaatsen in de Halveradsbeek.

Het Renkums beekdal Het ‘Slangengat’ is een verlande bosvijver en een juweeltje in het Renkumse beekdal. In dit waardevolle gebiedje komen veel bijzondere schaduwminnende planten voor zoals paarbladig goudveil, kleine watereppe, wateraardbei, gevleugeld helmkruid. Ondanks de beheers-aanbevelingen vanuit de KNNV-inventarisatie is hier in 2011 flink ingegrepen, waarbij veel bomen zijn omgezaagd, waardoor de beschaduwing van de poel grotendeels wegviel. In de Oliemolenbeek naast het Everwijnsgoed bloeit in het voorjaar de gewone waterranonkel, goed te zien vanaf de ventweg van de Benne-komseweg. Deze plant heeft twee bladvormen: onder water fijn verdeelde bladeren en boven water bladeren met een groter oppervlak. Men weet eigenlijk niet of het een echte waterplant is, omdat hij zowel in het water als aan de waterkant voorkomt. Grappig is dat de plant ook onder water bloeit. De bloem blijft dan dicht, zodat het stuifmeel droog blijft en de plant zichzelf bestuift. Er zijn nog meer typische beeksoorten te vinden, sommige met prachtige namen als teer vederkruid, paarbladig goudveil, duizenknoopfonteinkruid, beekpunge, waterviolier, waterereprijs, klimop-waterranonkel.

Foto: Ruud Schaafsma

Urtica 2012:4

7

De ijsvogel IJsvogels zijn voor voedsel afhankelijk van schoon, niet te snel stromend water. Het liefste eten ze vis, zolang deze niet groter is dan zeven centimeter. Maar ze zijn niet kieskeurig, want ze jagen ook op de larven van libellen en op watertorren, bootsmannetjes en jonge kikkers. In de beken is de stekelbaars hoofdvoedsel, waarnaar de ijsvogel vanaf een boven de beek hangende tak duikt. Hij is voortdurend aan het zoeken naar voedsel, zeker als hij jongen heeft. Zelf deed ik enkele jaren geleden de volgende waarneming: ’Hoe het voedgedrag in z’n werk gaat heb ik een keer bekeken vanuit een schuilhut tegenover zijn broedpijp (het mannetje graaft in een steilwand, liefst aan de oever van de beek, een gang van vaak meer dan een meter diep; achterin maakt hij met behulp van donsveren, mos, spinrag en visgraten een nest). De vogel kwam uit de broedpijp en landde vlak voor mijn neus op een tak boven de beek. Hij dook, soms meerdere keren, in het water en waste zich daarna uitgebreid op de tak. Daarna vloog hij laag boven het water weg. Na zes of zeven minuten was hij weer terug met een visje in zijn bek, landde weer op de tak en verdween in de broedpijp. Kort daarna kwam de andere oudervogel er uit en herhaalde zich hetzelfde ritueel, dat steeds ongeveer een kwartier in beslag nam. Om dit gedrag van zo dichtbij te kunnen observeren was een bijzondere ervaring. Het is altijd weer een grote verrassing om de ‘blauwe schicht’ met zijn prachtige kleuren te zien’. Het Heelsums beekdal Het gebied van Natuurmonumenten onder en boven de Wolfhezerweg plukt de vruchten van een decennialang natuurlijk bosbeheer. Deze nieuwe aanpak wordt bosomvorming genoemd met als doel een meer natuurlijk bos te creeëren, waarin de soortenrijkdom van planten en dieren toeneemt. Het gevallen hout bleef liggen, men liet de natuur zoveel mogelijk haar gang gaan. Op de heide werden als noviteit in Nederland grote grazers ingezet, maar sommige delen werden omrasterd om hier weer andersoortige natuur te behouden.

Een voorbeeld van zo’n bos dat natuurlijk wordt beheerd is het bos tussen het Kousenhuisje en de heide, waar bovendien de naaldbomen uit zijn verwijderd om hierna een eiken-beukenbos te krijgen. Er kwam veel protest tegen het laten liggen van de omgevallen bomen en het laten staan van de dode bomen, ‘de rommel in het bos’. Uit de inventarisatie van de mossen en korstmossen blijkt dat de biodiversiteit in het hele gebied is toegenomen. Jac. P. Thijsse zou tevreden hebben geglimlacht als hij dit resultaat had gezien. In zijn artikel over Wolfheze schrijft hij: ‘Er is meer loofhout dan naaldhout en dat is heel prettig. Ik denk maar voortdurend aan het mooie, rijke Veluwsche eikenbosch, ruim en uitgestrekt en zoo rijk mogelijk, dat de gezamenlijke landschapsbeschermers zullen stichten’. In dit bos is deze doelstelling zeker bereikt, maar helaas is het bos niet overal voor publiek toegankelijk. In de Heelsumse beek ligt de laatste groeiplaats in Nederland van de moeraspinksterbloem. Van de pinksterbloem is een vorm ontstaan die zich heeft aangepast aan natte omstandigheden: de moeraspinksterbloem. De in de Heelsumse beek voorkomende vorm is weer een aanpassing van deze moeraspinksterbloem. Het is een speciale ecologische vorm, met eironde afvallende deelblaadjes die soms met de stroom voorbij drijven. De moeraspinksterbloem groeit met bladrozetten op de beekbodem en steekt in het voorjaar zijn bloeiwijze boven het water uit. De plant bloeit twee maanden later dan de bekende lila pinksterbloem in de weilanden. Vanaf de oever zijn de rozetten met de vele blaadjes in het heldere water te zien. In het voorjaar zien grote delen van deze beek prachtig rood van de plaatselijk dominante knolrus. De plant groeit ook in verontreinigd water en wordt hier door de beheerder in toom gehouden, omdat zijn ruimtebeslag anders ten koste gaat van andere wel bijzondere waterplanten. Onder water spreiden zich de ragfijn verdeelde bladeren van teer vederkruid uit. De plant staat op de Rode Lijst en in de Heelsumse beek is een flinke populatie aanwezig.

IJsvogel. Foto: Jan van Duinen

Moeraspinksterbloem. Foto: Bart Heijne

Urtica 2012:4

8

Doe mee met de fotowedstrijd Doortje Udo Veel mensen die genieten van de natuur leggen hun indrukken met de camera vast. Er zal ongetwijfeld veel talent onder de leden van de KNNV en de Vogelwerkgroep zitten. Om andere mensen door uw ogen te laten kennismaken met wat u ziet, organiseert de KNNV Vogelwerkgroep een fotowedstrijd in 2013. Thema: Vogel(s) in het landschap. Dit betekent dat zogenaamde vogelportretten niet de bedoeling zijn en dat vooral (ook?) mensen met een “gewone” camera mee kunnen doen. Spelregels. Op de foto staat één of meerdere vogels met duidelijk in beeld gebracht het landschap waarin de betrokken vogelsoort thuishoort. De foto moet gemaakt zijn tussen 1-12-2012 en 1-11-2013. De foto is gemaakt in het werkgebied van de KNNV VWG*. De foto heeft niet eerder meegedongen in een wedstrijd. De foto wordt afgedrukt op papier, formaat A4 of A5, voor 2-11-2013 ingeleverd bij het Vogelwerkgroep bestuur. Maximaal 3 inzendingen per persoon. De foto’s worden tentoongesteld op de VWG-avond van 12 december 2013. Er zullen een juryprijs en een publieksprijs worden uitgereikt. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd. Inlichtingen: Henrik de Nie, [email protected] Doortje Udo, [email protected] *Het werkgebied is te vinden op de KNNV-website.

Penningmeester / Ledenadministrateur Jacques Hoefsloot Inmiddels wonen Mary en ik in de Achterhoek in het dorpje Halle, ongeveer 5 kilometer ten oosten van Zelhem. De boerderij op bijgaande foto wordt de komende maanden grondig verbouwd. Een gedeelte van deze boerderij is ingericht als ‘Bed & Breakfast’ en dat is voorlopig voor ons een prima plek om te wonen. Onze verhuizing brengt met zich mee dat mijn activiteiten voor en de contacten met de afdeling gaandeweg minder zullen gaan worden. En natuurlijk zijn er dan ook nog de wijzigingen in enkele van mijn persoonlijke gegevens en wel als volgt:

Adres Pluimersdijk 14, 7025 EX Halle

E-mail [email protected]

Telefoon 0314-643431

Mobiel 06-12550622 Tijdens de Algemene LedenVergadering in maart 2013 beëindig ik mijn werkzaamheden als penningmeester / ledenadministrateur voor de afdeling. Gelukkig heeft Ineke Ammerlaan enige tijd geleden aangegeven belangstelling te hebben voor deze functie. Inmiddels zijn Ineke en ik al begonnen met het doornemen van de werkzaamheden.

Deze Magellaanse pinguins in Argentinië voldoen net níet aan de eisen van de fotowedstrijd! Foto: Jacoba Wassenberg

Urtica 2012:4

9

Opfriscursus Dagvlinders en Libellen 2013 Jerina van der Gaag en Bart Heijne Vanaf 1 april begint een nieuw inventarisatie-seizoen van dagvlinders en libellen. Om de herkenning van de verschillende soorten in het veld makkelijker te maken organiseert de Veldgroep Vlinders en Libellen een opfriscursus. Gedurende twee avonden worden de belangrijkste en meest opvallende kenmerken van enkele dagvlinder- en libellensoorten behandeld. Het gaat hierbij om soorten die voorkomen in de omgeving van Wageningen. Naast vooral de uiterlijke kenmerken, waarbij verschillen tussen soorten die sterk op elkaar lijken extra worden uitgelicht, komen ook enkele ecologische aspecten aan bod. Aan de hand van foto’s zal de soortherkenning flink geoefend worden. Enige voorbereiding is niet nodig, maar wellicht wel slim! De cursus is ook toegankelijk voor mensen die geen lid zijn van de werkgroep, maar wel geïnteresseerd zijn in dagvlinders en libellen. De cursusavonden vinden plaats op maandag 4 februari en 11 februari in het Groene Wiel. Op de eerste avond komen de dagvlinders aan bod, op de tweede avond worden de juffers en echte libellen behandeld. Aanvang om 19:30 uur. Ook zin om mee te doen met de dagvlinder- en/of libelleninventarisatie? De cursusavonden en het inventariseren zijn ideaal om meer over deze schitterende insecten te weten te komen. De vlinderinventarisatie zal dit jaar bij het natuurgebied Planken Wambuis zijn, vlakbij de Mossel. Voor het inventariseren van libellen staat De Veenkampen (Wageningen) op het programma. Iedereen is van harte welkom. Voor

vragen over de inventarisaties of over andere activiteiten van de veldgroep, kunt u terecht bij Jerina van der Gaag ([email protected]). Of kijk op www.knnv.nl/wageningen onder het kopje ‘Werk-groepen’.

Een nieuwe look voor de afdelingswebsite; ontwerp een banner Herman Thunnissen

Recent is de website van onze afdeling (www.knnv.nl/wageningen) sterk van uiterlijk veranderd. We maken nu gebruik van de landelijke huisstijl waardoor onze site lijkt op die van andere afdelingen. De nieuwe website heeft een aantal voordelen. Het is makkelijker om het beheer van de websites over te dragen, de site is makkelijker leesbaar voor bezoekers die andere KNNV-sites kennen, activiteiten zijn makkelijker vindbaar voor andere afdelingen en via de landelijke site en de beheerskosten gaan omlaag. Als u een kijkje neemt zult u niet alleen zien dat het uiterlijk sterk is veranderd maar ook dat de omvang sterk is verminderd. Door te beginnen met een afgeslankte site wordt het gemakkelijker actueel te blijven. De basis van de site wordt

gevormd door informatie over de activiteiten, de organisatie, de werkgroepen en de inventarisaties. Mocht u informatie missen of heeft u suggesties voor verbeteringen, wendt u dan tot de webmasters. Er is slechts in beperkte mate ruimte voor grote bestanden en foto’s. Fotorapportages van excursies e.d. die u wilt delen met andere leden van de afdeling, kunnen worden geplaatst in het fotoalbum van de afdeling op internet. Dit fotoalbum is via de nieuwe site te bereiken. Iedereen kan daar zelf foto's plaatsen van activiteiten van de afdeling. Voor inlogcodes, een korte handleiding en nadere informatie kunt u contact opnemen met Herman Thunnissen. Hoewel we vastzitten aan het ‘keurslijf’ van de beheeromgeving, kunnen we toch enkele

Zwartsprietdikkopje. Foto: Jerina van der Gaag

Urtica 2012:4

10

onderdelen naar onze hand zetten. Bovenaan iedere pagina van de nieuwe website ziet u een banner met daarop een foto van de Wageningse uiterwaarden. We willen op deze plaats graag een banner die recht doet aan de veelzijdige activiteiten van onze afdeling. Daarom vragen we onze leden hiervoor een ontwerp te maken. Daarvoor gelden de volgende voorwaarden:

Maximum grootte: 1 MB

Toegestane bestandstypen: png, gif, jpg, jpeg

Afmetingen: 680 bij 180 pixels U kunt uw ontwerp tot 30 december mailen naar Herman Thunnissen ([email protected]). De redactie van de Urtica en het bestuur zullen beiden een of meer banners selecteren. Deze zullen vervolgens gedurende een aantal maanden boven de website worden geplaatst.

Minicursus veldbodemkunde voorjaar 2013 Herman Thunnissen Vorig voorjaar is er succesvol een minicursus veldbodemkunde georganiseerd. De deelnemers kregen niet alleen inzicht in de relatie tussen landschap en bodemvorming maar leerden ook aan de hand van veldboringen bodemprofielen op naam brengen. In het voorjaar van 2012 stonden de zand- en veengronden centraal, beide in ruime mate aanwezig in de omgeving van Wageningen (Veluwe, Gelderse vallei). Een cursus veldbodemkunde is niet compleet als er geen aandacht wordt geschonken aan de rivierkleigronden. Deze staan dan ook centraal in de vervolgcursus die in het voorjaar van 2013 wordt georganiseerd. De cursus wordt gegeven door twee oud-medewerkers van het tegenwoordige Alterra, n l. Joop Vrielink en Peter Mekkink en zal plaats vinden in de Liemers en omgeving in maart 2013. De cursus bestaat uit twee avonden theorie en twee zaterdagen praktische determinatie-oefeningen in het veld aan de hand van boringen. Een minimum aantal van 10 deelnemers is vereist, wil de cursus doorgaan. De kosten bedragen €12,00 voor leden en €15,00 voor niet-leden.

De volgende Urtica verschijnt pas rond 1 maart, en we willen in verband met de organisatie graag eerder inzicht hebben in de te verwachtende belangstelling. Meld daarom s.v.p nu al of u in principe aan de cursus wilt deelnemen. U kunt daarvoor contact opnemen met schrijver dezes via 0317-421 963 of [email protected].

Scheidende bestuursleden blikken terug

Afgelopen september zijn Antoon Loomans en Arnold van Vliet afgetreden als respectievelijk voorzitter en bestuurslid PR en Activiteiten Commissie van onze afdeling. De redactie van de Urtica vroeg hen hoe zij terugkijken op hun tijd in het bestuur. Aflevering 1: Antoon Loomans

Wat waren de hoogtepunten van je bestuurs-schap? Waar kijk je met de meeste voldoening op terug? Er zijn er wel een paar die me als eerste te binnenschieten: allereerst het jubileumjaar met de wilde plannen van het begin, het evenwichtige programma en de prachtige jublileumavond als afsluiter. Ook de kleine dingen: dat saamhorigheid

op de avonden met de commissies en werkgroepen, het enthousiasme waarmee mensen zich geven voor de afdeling. Een hoogtepunt vind ik ook de samenwerking mijn (oud)mede-bestuursleden, dat klinkt obligaat, maar dat is het zeker niet! Inspirerend, doorzetters, dat zijn echt kanjers! Daanaast was de bestuurswissel bijzonder: niet vanwege het aftreden, maar

Deelnemers aan de minicursus in 2012 rond een profielkuil op de Ginkelse heide. Foto: Herman Thunnissen

Urtica 2012:4

11

vanwege de spontane improvisatie en invulling ervan... Oorspronkelijk was nl. de zaal in de Bevrijdingskerk besproken (dachten we ), maar voor de volgende dag:), Gerrit naar huis om een sleutel van het Groene Wiel te halen. In de bijzaal (in de normale had de insectenwg haar woensdagavondbijeenkomst) op krukken tussen de natuurspullen van het GW de laatste veragdering voorgezeten en overgedragen. Gezamenlijke spontaniteit...

Wat waren de minder leuke ervaringen/ gebeurtenissen / dieptepunten? Minder leuk is de voortdurende onzekerheid die er over onze huisvesting (Groene Wiel) blijft bestaan, het tot nu toe geringe belang dat gemeente Wageningen besteedt aan de natuur in haar grenzen, waarin nota bene de meest groene universiteit van Nederland gehuisvest is.

Heb je nog tips/advies voor je opvolger? Probeer gedurende de termijn van het bestuurslid zijn 1 dag (avond) mee te lopen met iedere werkgroep of commissie. Dit had ik me nl. zelf voorgenomen, maar heb ik niet helemaal gedaan. Ook: niks moet, alles mag.

De KNNV staat voor natuurstudie, natuur-beleving en natuurbescherming. Soms hoor je wel eens dat we aan natuurbescherming te weinig doen. Ben je het daar mee eens? Ja, we zijn niet direct actief, en zeker niet activistisch. Bovendien zijn er veel zuster-organisaties die hier actief in zijn, en blijkt het nog lastig om ons eigen plekje / invulling als KNNV daarin te vinden. Ik vind het daarbij belangrijk dat we een positieve grondhouding aannemen, naar creatieve oplossingen zoeken die de natuur-belangen voorop stelt (dat is onze kracht), en ook een practische invalshoek moeten zoeken. Maar ook nee, we zetten veel in op natuurstudie, en proberen dat ook via presentaties en verslagen in het perspectief van waarom we dat doen, nl. qua natuurbescherming iets te bereiken voor de gebieden waar we inventariseren.

Wat zou er beter kunnen binnen de KNNV? Soms: over je eigen (vaste) grenzen heen kunnen kijken. Dat geldt voor veel verenigingen. Niet het eigen belang maar natuurbelang als stip op de horizon vasthouden en dat vooral samen delen. Niet muggenziften, maar doen.

Wat is nodig voor het voortbestaan van de KNNV? Natuur zit in je hart, voor hoe je dat ziet en beleeft moet je een uitdrukking zien te vinden, en dat kan binnen de KNNV. Om voort te bestaan moeten we (dat is de KNNV) onszelf als organisatie en vereniging telkens opnieuw uitvinden, jonge mensen blijven aanspreken (nieuwe mogelijk-

heden, belangsteling) en de ouderen (de vertrouwdheid) daarbij niet verliezen. Ik denk dat we dat in onze afdeling heel aardig doen. Wat niet vanzelfsprekend is, is kinderen van jongs af aan bij blijven brengen dat er van alles te beleven, van alles te leren is van en in de natuur, - bv. via het Groene Wiel - daar zit de aanwas van de KNNV. Door het geven van cursussen worden mensen enthousiast voor de KNNV én op termijn zorgen zij voor de opvolging van de kennis waar wij nu zo sterk bij inventarisaties op leunen.

Hoe zou jij de "echte KNNV-er" typeren? Ben jij er één? De echte KNNV’er bestaat niet . De echte is en laat zich nl. niet in een kader vangen. Ze hebben wel iets gemeenschappelijks, nl. dat ze het leuk vinden om samen met anderen (leden) hun belangstelling voor en belang van de natuur te willen delen. Ik ben er in elk geval door mijn bestuurstijd meer één geworden.

Hoe kijk je terug op het jubileumjaar? Geweldige ervaring, waarbij ik toevallige voorrecht had als voorzitter van de jubilerende afdeling te hebben mogen optreden. Het heeft de onderlinge banden tussen leden en werkgroepen en “KNNV gevoel” zonder meer verstevigd!

Waar ga je je extra tijd aan besteden? Pffffiew, aan mijn gezin met 5 kinderen, ik heb een drukke baan, fotografeer graag.

Hoe ziet jouw ideaalbeeld voor Nederland er uit wat natuur betreft? Er is geen ideaal in de uitkomst, wel een ideaal in de weg er naar toe. Natuur is vergankelijk en voortdurend aan verandering onderhevig. Als we daar ruimte voor weten te creeëren zijn we een heel eind. Dat zou bv. kunnen betekenen dat we met regelmaat gebieden aanwijzen en vrijmaken die aan zichzelf overgelaten worden, waar we “de natuur” haar eigen gang kunen laten gaan, m.a.w. de dynamiek van ons landschap in stand houden.

Bestuurswissel geïmproviseerd in het Groene Wiel. Foto: Bart Heijne

Urtica 2012:4

12

Anderzijds ook bepaalde waardevolle gebieden stabiliseren, in stand houden, niet ten koste van alles, maar met wat we maximaal kunnen doen.

Hoe ziet de natuur in Wageningen er over 10 jaar uit volgens jou? De natuur zal niet zo veel veranderen verwacht ik, maar we moeten alert blijven op ingrepen die uit vooral economisch belang worden ingegeven. Ik hoop dat mensen meer aandacht (terug)krijgen voor de natuur, en dat we als KNNV daar aan bij kunnen dragen.

Wat is voor jou het toppunt van natuur-beleving? Eén zijn met je eigen natuur, opgaan in natuur in je omgeving, enerzijds weten hoe deze in elkaar zit, maar anderzijds dat ook kunnen vergeten

Aflevering 2: Arnold van Vliet Waar kijk je met de meeste voldoening op terug? Ik heb in de ruim zes jaar dat ik in het bestuur heb gezeten het meeste genoten van de diverse publieksdagen die we georganiseerd hebben met de PR en Activiteitencommissie (PRAC). Ik vond deze dagen vooral zo leuk omdat we vanuit vrijwel alle werkgroepen enthousiaste mensen bereid vonden om aan een geïnteresseerd publiek te vertellen over de natuur in onze directe omgeving. De enorme hoeveelheid expertise in onze afdeling komt dan mooi tot zijn recht. Het jubileumjaar was daarbij natuurlijk wat de hoeveelheid activiteiten betreft het hoogtepunt. Verder heb ik enorm veel mensen leren kennen met passie voor de natuur. Vooral de grote spreiding in leeftijden vond ik bijzonder. Natuur brengt generaties bij elkaar. De KNNV staat voor natuurstudie, natuurbeleving en natuurbescherming. Soms hoor je wel eens dat we aan natuurbescher-ming te weinig doen. Ben je het daar mee eens? Ik ben het daar niet mee eens. Uiteraard zouden we nog veel meer kunnen doen in het volgen en inspelen op de lokale politiek. Dit is echter niet iets waar de gemiddelde KNNV-er warm voor loopt. Bij de recente presentatie van het inventarisatie-rapport van de Renkumse Benedenwaard en de Wageningse Berg aan Staatsbosbeheer en de gemeente Wageningen sprak ik met wethouder Michiel Uitdehaag. Hij benadrukte dat dit soort natuurinventarisaties zeer belangrijk zijn om de aandacht op natuur te vestigen, om het brede publiek te laten zien welke natuurrijkdom er in de directe omgeving te vinden is. Het is dan wel belangrijk om deze resultaten actief bij het brede publiek en de gemeenteraadsleden onder de

aandacht te brengen. Die PR speelt dus een belangrijke rol in de natuurbescherming.

Wat is nodig voor het voortbestaan van de KNNV? Het is belangrijk dat we in deze tijden waarin mensen het druk hebben voldoende vrijwilligers vinden die de diverse activiteiten willen organiseren en/of ondersteunen. Ook voor de PRAC blijft het lastig om mensen te vinden. Als er meer mensen zijn die iets willen doen dan kost het allemaal niet veel tijd, en het is nog leuk ook.

Waar ga je je extra tijd aan besteden? Ik ben vorig jaar gevraagd om lid te worden van de Rotaryclub Wageningen. Daar heb ik positief op geantwoord. Op deze manier kan ik me op een andere manier nuttig maken voor de lokale samenleving en natuur op een andere manier onder de aandacht brengen. Verder blijf ik actief in de PRAC. Wie helpt er mee?

Aftredend lid PRAC Arnold van Vliet en aantredend lid PRAC Susanne Driessen. Foto: Bart Heijne

Aftredend voorzitter Antoon Loomans (rechts) en aantredend

voorzitter Pieter Oomen (links). Foto: Bart Heijne

Urtica 2012:4

13

Inventarisaties 2013 Johan Zwanenburg Zoals we het afgelopen jaar de voorpostenlinie bij Ederveen hebben uitgekamd, gaan we ook in 2013 weer breed inventariseren. We hebben nu twee wat kleinere en zeer verschillende gebieden in de planning: de ‘Kelderbergen’ en de ‘Veenkampen’. De Kelderbergen is een deel van het Planken Wambuis van grofweg 1,5 bij 0,75 kilometer ten zuiden van Mossel. Het te inventariseren gebied bestaat voornamelijk uit eikenbos, heide, schrale graslanden, bloemrijke graslanden op voormalige akkers en open zand. Onze aandacht zal vooral uitgaan naar hogere planten, mossen, korstmossen, paddenstoelen, spinnen, diverse insectengroepen zoals dagvlinders, mieren, kevers, bijen, wespen en sprinkhanen, reptielen en zoogdieren. Broedvogels en nachtvlinders worden reeds professioneel onderzocht. De Veenkampen is een terrein aan de westzijde van de Veensteeg in het Binnenveld bij Wageningen met graspercelen en sloten. Wageningen UR doet hier al jaren onderzoek naar herstel van blauwgrasland en mogelijk gaat het gebied in de toekomst functioneren voor waterberging. Voor ons biedt dit natte gebied de

mogelijkheid om komend jaar ook libellen, amfibieën, vissen, waterslakken, andere waterbeestjes, water- en oeverplanten te inventariseren. Over het Binnenveld wordt al jaren gestudeerd en worden plannen gemaakt over het verbeteren van de hydrologische toestand voor de bijzondere vegetaties in Meent en beide Hellen en over het bergen van water bij wateroverlast. Op korte of langere termijn gaan er dingen veranderen en is het extra waardevol om gegevens van flora en fauna te hebben. Wanneer je interesse hebt om mee te doen met een van deze, of beide, inventarisaties, meld je dan bij mij aan. E-mail heeft de voorkeur maar bellen kan ook (zie colofon). Vermeld in welk gebied en welke van de genoemde soortgroep(en) je zou willen inventariseren. De verschillende werkgroepen worden uiteraard vroegtijdig in de voorbereiding betrokken en zullen inventarisaties plannen en uitvoeren. Toch wordt ook de leden van de werkgroepen gevraagd zich individueel bij mij aan te melden zodat we het overzicht houden. In de aanloop naar het veldseizoen ontvang je verdere informatie en zal een startbijeenkomst/excursie worden gehouden.

.

Cursus wilde planten KNNV-Arnhem Michel Zwarts De afdeling Arnhem van de KNNV organiseert al sinds meer dan twintig jaar jaarlijks een cursus Wilde Planten. Inmiddels hebben meer dan vijfhonderd mensen deze cursus gevolgd. Hoofddoel van de cursus is deelnemers te leren hoe ze met behulp van een flora zelf de naam van wilde planten kunnen vinden. Daarnaast komen ook andere onderwerpen aan bod zoals de bouw van planten, de voortplanting, de relatie met insecten en de systematiek. Verder is er ruimte voor bewondering en verwondering. De volgende cursus wordt gegeven in de periode april - juni 2013. De cursus omvat negen lessen op woensdagavond van 19.30 tot 22.00 uur en drie excursies op de zaterdagochtend. De lessen beginnen met een (meestal korte) inleiding. Daarna volgen praktische oefeningen in het zelf determineren van planten. Dat doen we in kleine groepjes met begeleiding van ervaren mensen. Bij de excursies bezoeken we plekken met een voor Nederland bijzonder rijke flora. De cursusdata zijn 3, 10, 17 en 24 april, 8, 15, 22 en 29 mei en 5 juni. De excursies zijn op 20 april, 18 mei en 1 juni. De cursus wordt gegeven in de Thomas a Kempisschool, Thomas a Kempislaan 25, 6822, LR Arnhem. De cursusprijs is €55 voor IVN- en KNNV-leden en €60 voor niet-leden. Daarbij is een reader met de samenvattingen van de lessen inbegrepen. Als flora gebruiken we de zesde druk van de KNNV-uitgave: "Veldgids Nederlandse Flora" van Henk Eggelte. Verder zijn nodig een loep (vergroting 10x) en een spits pincet. De flora, loep en pincet kunnen via de cursus worden besteld. Aanmelding bij: Michel Zwarts, tel 0630265575, [email protected]

Urtica 2012:4

14

Urtica 2012:4

15

Nachtbraken in de Meinweg Frances Verheij

"Je moet er wat voor over hebben", die woorden zal menig KNNV-er slaken tijdens het uitoefenen van zijn of haar hobby. Het geldt zeker ook voor de nachtvlinderaar. Op 11 augustus hadden zeven deelnemers wel "wat over" om naar de Meinweg af te reizen om daar nachtvlinders te inventariseren. Als nachtvlinderwerkgroep-in-oprichting waren wij van mening dat een "excursie" ook hoort bij de activiteiten van een zichzelf-serieus-nemende-werkgroep en dus hadden we vol enthousiasme gereageerd op een oproep om samen met stichting Koekeloere een "lichtstraat" (een rij lakens en lampen) op te zetten. Stichting

Koekeloere heeft zich door middel van het 1001 soortenproject het doel gesteld om inzicht te krijgen in de biodiversiteit van Nationaal Park de Meinweg. Dat het om meer dan 1001 soorten gaat is wel duidelijk, want de teller staat inmiddels op meer dan 5000 soorten.

Samen met Ernest van Asseldonck van stichting Koekeloere bekeken we de potentiële nachtvlinderplekken, en daarbij raakten we steeds verder van de gebaande paden af en doken steeds verder de ruigte in. Best een gesjouw met 4 lakens, generatoren, lampen, snoeren, picknickmanden etc. Vlak bij de Bosbeek, die de grens vormt tussen Nederland en Duitsland, besloten we dat het ruig genoeg was en zetten we 4 lakens op, 2 langs de Bosbeek (op een wilde zwijnenpad!) en 2 op een wat hoger gelegen gedeelte tussen de elzenopslag, pijpenstrootje en hei. Net voor de donker inviel hadden we de 4 lakens staan. Daarbij bleken wij als werkgroep nog enigszins amateuristisch, want waar Ernest in zijn eentje al klaar was met het opkrikken van zijn laken, waren wij nog aan het zwoegen met haringen, lijntjes en tentstokken. Altijd leerzaam zo'n excursie! We verdeelden ons 2 aan 2 over de lakens, met onze notitieboekjes en fotoapparatuur in de aanslag.

Eén van de eerste bezoekers was een rietvink, een forse vlinder die meteen begon met het afzetten van eieren. De rietvink kreeg al snel gezelschap van een heel scala aan nachtvlinders zowel macro's (ongeveer 73) en micro's (ongeveer 28). Sommige soorten waren zeer talrijk, zoals muisbeertjes, rozenblaadjes, klaverblaadjes, berkenbrandvlerkvlinders, granietuilen. De hoogtepunten waren de paddenstoeluil (die niet lijkt op een uil, maar op een spanner), rietvink, hageheld, dennenpijlstaart en de zeldzame wilgen-hermelijnvlinder en grijsgroene zomervlinder. Hoewel ikzelf nog niet toe ben aan de microvlinders nodigen hun namen zeker wel uit om ze toch eens een keer wat beter te bekijken: baardsnuitmot, blauwooggrasmot, bontespitskop-mot, gewoon smalsnuitje, pinokkiomot... dat maakt toch nieuwsgierig!

Naast macros en micros trokken de lakens ook groter wild aan. Kennelijk waren de wilde zwijnen nietsvermoedend hun dagelijkse pad aan het volgen langs de beek toen ze die versperd zagen door lichtgevende lakens. Ze lieten zich niet zien, maar met gestommel en geknor lieten ze wel weten wat ze van onze aanwezigheid vonden.

Om half 2 vonden we het welletjes, en na het afbreken van de lakens was er eindelijk tijd om de blik ook eens naar boven te richten. Liefhebbers van vallende sterren (en wie zijn dat niet?) konden die nacht hun hart ophalen, want de zogeheten Perseïdenzwerm kruiste de baan van de aarde. Vooral in de tweede helft van de nacht zouden we mogelijk wel honderd vallende sterren per uur kunnen zien! Zoals dat gaat met vallende sterren: de één zag er om de haverklap één, maar de ander keek steeds te laat (Maarten). We wilden naar huis, en wensten

Wilgenhermelijnvlinder. Foto: Maarten Immerzeeel

Een gezellig begin van een lange nacht. Foto: Frances Verheij

Urtica 2012:4

16

bij elke vallende ster dat Maarten er ook één zou zien, zodat we eindelijk, moe maar voldaan, huiswaarts konden keren.

Tja, je moet er wat voor over hebben, maar het was wel genieten daar, midden in de stille natuur, tussen de fladderende vlinders, briesende wilde zwijnen en vallende sterren….

Libellenexcursie naar Kwintelooijen Guda Poot Op de onverwacht mooie en zonnige zaterdagmiddag van 30 juni verzamelden zich acht enthousiaste libellenwatchers op de parkeerplaats van Kwintelooijen om daar onder leiding van Frank Bos en Tineke van der Sar het gebied in te trekken. Frank hield een korte, heldere inleiding en loodste ons vervolgens naar de eerste plas. Mooi weer na veel koude en natte dagen betekende niet alleen dat er veel werd gevlogen, maar ook dat er massaal werd uitgeslopen. Dat maakte het er niet makkelijker op om elke libel goed op naam te brengen. Ondertussen was het ook zaak om Frank en Tineke goed in de gaten te houden, want voor je het wist waren ze in een doolhof van struikjes verdwenen. Hoewel we niet alle soorten hebben gezien die op hun “verlanglijstje” stonden, waren we toch dik tevreden met onder andere de zwervende heidelibel (deze soort was in jaren niet gezien in dit gebied), de zwarte heidelibel, de tengere grasjuffer, de smaragdlibel en de tengere pantserjuffer. En nog voordat een verzoek daartoe door de deelnemers was uitgesproken, meldden Frank en Tineke al: “Dit doen we volgend jaar weer!”.

Terugblik op een prachtig paddenstoelenseizoen Ineke Ammerlaan & Frances Verheij, namens de paddenstoelenwerkgroep voor beginners Hoewel het er aanvankelijk niet naar uit zag, kunnen we terugblikken op een prachtig paddenstoelenseizoen. Natuurlijk was het heerlijk genieten van de warme en droge september-maand, maar voor paddenstoelen zijn andere omstandigheden nodig. Toen het in oktober begon te regenen en ook de temperatuur hoog bleef, schoten ze bijna letterlijk de grond uit. Tijdens de tweewekelijkse werkgroepavonden van de PvB (Paddenstoelenwerkgroep voor Beginners) probeerden we de meegebrachte paddenstoelen op naam te brengen onder de bezielende leiding van Bart Heijne. Het basisboek paddenstoelen is daarbij een onmisbaar attribuut. Op drie vrijdagmiddagen waren er paddenstoelen-wandelingen, waarvan met name de excursie naar Kwintelooijen een groot succes was. Niet in de

laatste plaats vanwege het prachtige weer : ruim 20 °C, en dat op 19 oktober! Het diepste deel van deze zandafgraving heeft vennetjes, loofboombosjes en een lemige bodem, ideale omstandigheden voor paddenstoelen. Ons werkgroeplid Eric vond er dit jaar meer dan 140 soorten (hij is overigens geen beginner). Tijdens de excursie op 19 oktober kwamen we ook vele leuke soorten tegen waaronder grote groepen prachtige Vliegenzwammen, de favoriet van menig paddenstoelliefhebber. Het paddenstoelenweekend op 26, 27 en 28 oktober in het natuurvriendenhuis in Hall (bij Eerbeek) was wederom een succes. Het leuke van zo’n weekend is dat je je echt kunt onderdompelen in het paddenstoelengebeuren: overdag tijdens de excursies en ’s avonds tijdens de studieavonden.

Determineren tijdens de excursie naar Kwintelooijen.

Foto: Huib Poot

Viervlek. Foto: Huib Poot

Urtica 2012:4

17

En natuurlijk is het tijdens zo’n weekend ook oergezellig.

Het weekend begon op vrijdag met een bezoek aan het Ereveld in Loenen. Deze begraafplaats voor oorlogsslachtoffers heeft het karakter van een open dennenbos op zandige bodem. Voor paddenstoelenliefhebbers is dit een speciale plek vanwege de bijzondere paddenstoelensoorten die er voorkomen. We vonden er o.a. de zeldzame Jodoformrussula, genoemd naar de duidelijke jodoformachtige geur van de steelbasis. Net als vorig jaar werd de combi Koeienboleet en Roze spijkerzwam weer gevonden. De Roze Spijkerzwam is zeldzaam en parasiteert (vermoedelijk) de Koeienboleet, niet - zoals de kostgangersboleet - door op de paddenstoel te groeien, maar vermoedelijk via de zwamvlok. Op zaterdag brachten we een bezoek aan de landgoederen rond Huize de Voorst en Huize ’t Velde. Deze landgoederen liggen tussen Eefde en Warnsveld aan het riviertje de Berkel, waardoor de bodem veel rivierklei bevat. Een heel ander gebied dus dan vrijdagmiddag. Tijdens de ochtend-excursie op landgoed de Voorst werden 47 soorten geteld waaronder de zeldzame Ivoorzwam en Spechtinktzwam. Zo heel erg opmerkelijk was de vondst overigens ook weer niet, want bekend is dat beide soorten op het landgoed vrij uitbundig voorkomen. Verder vonden we o.a. de Grijsgroene

Melkzwam, Paarse Schijnridderzwam, Zwartwitte Veldridderzwam, Vleeskleurige Vaalhoed, Roestbruine Kogelzwam en de Gele Ringboleet. ’s Middags bezochten we onder leiding van Klaske en Herman ten Grotenhuis landgoed ’t Velde. Daar werden 65 soorten geteld waaronder 3 soorten Myxomyceten (Slijmzwammen). Ook kwamen we de combi van Vliegenzwam en Peperboleet tegen. Ook hier wordt een parasitaire relatie via de zwamvlok vermoed (de Peperboleet is de parasiet). Een leuke soort was de Winterhoutzwam, een buisjeszwam met hoed en steel, maar geen boleet! Voor velen van ons waren de Elzeweerschijnzwam en Beukenweer-schijnzwam nieuw. De poriën aan de onderkant van deze houtzwammen tonen bij een scheve belichting een zilverachtige weerschijn, vergelijkbaar met de blauwe weerschijn van de weerschijnvlinder. Na de avondmaaltijd kregen we een NIVON groep uit Haarlem op bezoek, die ook in het huis verbleef. Zij kwamen voor de paddenstoelen-expositie die inmiddels was ontstaan. Men was zeer geïnteresseerd en stelde vele (kritische) vragen zoals: Welke soorten zijn eetbaar? (zo’n beetje de standaardvraag van elke geïnte-resseerde leek) en: Mag je die paddenstoelen zomaar plukken? Ons antwoord dat paddenstoelen een soort vruchten zijn die je kunt plukken zonder dat het organisme (de zwamvlok) wordt geschaad, kon niet iedereen overtuigen. Op zondag brachten we nog een bezoek aan landgoed de Lichtenbelt o.l.v. Krist en Lies van Veen. Daar werden weer ruim 40 soorten gevonden. Lies legde ons uit dat je een Gordijnzwam goed kunt herkennen aan de roestbruine sporen die aan de bovenkant van de steel blijven kleven. In het veld mag je best tevreden zijn met “Gordijnzwam spec.” want voor de juiste determinatie is vrijwel altijd microscopisch sporenonderzoek nodig. Zeer tevreden waren we zeker met deze constatering, en dat gold ook voor het hele weekend, de gezellige PvB en het mooie paddenstoelenseizoen van 2012.

Samen determineren. Foto: Johan Grasman

Spechtinktzwam. Foto: Huib Poot

Urtica 2012:4

18

Ledenadministratie Jacques Hoefsloot inhoud wegens privacy redenen verwijderd

Beknopt overzicht activiteiten andere organisaties KNNV Arnhem (http://www5.knnv.nl/arnhem) Zaterdag 8 december Mossen op de Begraafplaats Rozendaal Zie de website voor meer activiteiten en meer informatie IVN Ede (http://ivn.nl/afdeling/ede/activiteiten) Zie de website voor activiteiten en meer informatie IVN Veenendaal/Rhenen ( www.ivnveenendaal-rhenen.nl) Zie de website voor activiteiten en meer informatie IVN Tiel (www.ivn.nl/tiel/) Zie de website voor activiteiten en meer informatie Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie NJN (www.wageningen.njn.nl of 06-14570987), en de Jeugdbond voor Natuur- en Milieustudie JNM (www.jnm.nl), beide voor jongeren van 12 t/m 25 jaar Vrijdag 7 dec – 9 dec Korstmossenkamp Zie de websites voor meer activiteiten en meer informatie Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen (www.mooigelderland.nl) Diverse wandelingen en excursies, zie website. Utrechts Landschap (www.utrechtslandschap.nl) Diverse wandelingen en excursies, zie website.

Palmerswaard bij Rhenen. Foto: Dirk Prins

Urtica 2012:4

19

Agenda Iedere belangstellende is van harte welkom bij alle activiteiten om zo kennis te maken met de vereniging. Opgave is niet verplicht, tenzij anders aangegeven. Opgave is altijd aan te bevelen, omdat activiteiten onvoorzien niet door kunnen gaan.

December 2012 Zondag 2 Wandeling door de bossen en heide bij Doorwerth en Wolfheze. Natuurwandeling,

door heel variabel terrein. Eerst langs een beek waar de Wodanseiken groeien. Dan over heide en langs een vennetje en vervolgens weer door bos. Tenslotte komen we door een stuk bos met dikke, oude beuken. Vertrek vanaf westzijde Olympiaplein in Wageningen: 9.00, start wandeling 9.30. Startplek: parkeerplaats tegenover het hotel-restaurant Wolfheze, tegenover de wandeling naar de Wodanseiken. Opgave graag bij Frans Jacobs 06 44254850 of 0488 441093.

Maandag 3 Paddenstoelenwerkgroep voor beginners. Aanvang 19.30 uur in het Punt Leeuweriksweide 146, te Wageningen. Neem zelf een of meer paddenstoelen mee. Inlichtingen: Bart Heijne ([email protected]; 0318-618327). Als het gevroren heeft even contact opnemen of de bijeenkomst doorgaat.

Donderdag 6 Avond Korstmossenwerkgroep. Om 20.00 in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b, Wageningen. Informatie bij: Hans Inberg 06-12979989 of [email protected] (als je geen mails ontvangt van de mailgroep, graag even van tevoren contact opnemen).

Maandag 10 Paddenstoelenwerkgroep voor gevorderden. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Neem zelf paddenstoelen mee. Inlichtingen: Lies Jansen ([email protected]; 026-3337312). Als het gevroren heeft even contact opnemen of de bijeenkomst doorgaat.

Boleten in de expositie van het paddenstoelenweekend van eind oktober 2012. Foto: Johan Grasman

Urtica 2012:4

20

Dinsdag 11 Mossenwerkgroep. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te

Wageningen. Inlichtingen: Gerrit Bax (0318-416200) of Michel Zwarts (026-3818606)

Woensdag 12 Werkavond van de Insectenwerkgroep Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Jinze Noordijk (06 14605259)

Donderdag 13 Vogelwerkgroep Aanvang: 19:45 in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Gelegenheid voor met beeldmateriaal omlijste vakantie-praatjes door mede VWG-leden.

Maandag 17 Paddenstoelenwerkgroep voor beginners. Aanvang 19.30 uur in het Punt Leeuweriksweide 146, te Wageningen. Neem zelf een of meer paddenstoelen mee. Inlichtingen: Bart Heijne ([email protected]; 0318-618327). Als het gevroren heeft even contact opnemen of de bijeenkomst doorgaat.

Dinsdag 18 Lezing natuurlijke begrazing Bulgarije en Gelderland. In 1999 zette Fokko Erhart voor het eerst voet op Bulgaarse bodem. Zijn reis bracht hem naar de Oostelijke Rodopen. Een laaggebergte in de zuidoost hoek van het land tegen de Griekse grens. Hij kreeg daar een warm onthaal van de lokale natuurbeschermers, maar belangrijker was dat hij getroffen werd door de natuurpracht van dit gebied. Als natuurbeheerder, die in het dagelijks leven betrokken is bij het beheer van de Galloway-runderen en Konik-paarden in de Gelderse Poort, waande hij zich in een droom. De natuurlijke processen die in Nederland slechts toekomst muziek was, waren in Bulgarije de normaalste zaak van de wereld. Met geld van de Nationale Postcode Loterij en in nauwe samenwerking met de Nederlandse Ark Natuurontwikkeling en zijn Bulgaarse partners zijn inmiddels een aantal natuurlijke begrazingsprojecten opgezet in de Oostelijke Rodopen. Dus niet alleen vindt Fokko inspiratie in Bulgarije om zich te blijven inzetten voor natuurbescherming in Nederland. Ook wordt ervaring vanuit Nederland ingezet om de natuur in Bulgarije te beschermen. Bevrijdingskerk, Van Schelvenweg 2 te Wageningen. Aanvang 20.00

Donderdag 20 Natuurwandeling Wageningse Berg van ca. 5,5 km o.l.v. Leny Huitzing (0317-417943; 0614061898; [email protected]) en Henrik de Nie. We schenken aandacht aan (het ontstaan van) het landschap en wat daar nu in leeft: bomen (winterbeeld) en vogels. We lopen door Belmonte naar de rand van de stuwwal waar we een mooi uitzicht hebben over de Over-Betuwe. Met een beetje geluk kijken we door de Gelderse Poort en zien we zelfs het kerkje van Hoog-Elten. Bovenlangs de stuwwal lopen we naar het oosten; halverwege dalen we af naar Onderlangs en zien we mogelijk een klapekster of andere overwinteraars in de Renkumse Benedenwaard. We draaien via de oprijlaan van Oranje Nassau Oord naar het westen om uit te komen bij de Wageningse Wijngaard. Via de Eng lopen we zuidwaarts terug naar Belmonte. Verzamelen om 09.30 uur bij de hoofdingang van Belmonte aan de Generaal Foulkesweg. Terug rond 12.00 uur. Bel (zie boven) bij slecht weer rond 09.00 uur of het wel doorgaat.

Januari 2013 Woensdag 2 Van en voor leden. Op woensdag 2 januari organiseren we net als ieder jaar weer de

Van-en-Voor-leden Nieuwjaarsbijeenkomst in de Bevrijdingskerk, Van Schelvenweg 2 te Wageningen. De avond begint om 19.30. Alle leden – en vooral ook zij die in het afgelopen jaar lid zijn geworden – zijn van harte uitgenodigd om het nieuwe jaar goed en gezellig in te luiden.

Donderdag 3 Avond Korstmossenwerkgroep. Om 20.00 in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b, Wageningen. Informatie bij: Hans Inberg 06-12979989 of [email protected] (als je geen mails ontvangt van de mailgroep, graag even van tevoren contact opnemen).

Zondag 6 Wandeling over de hei ten zuiden van Otterlo. Deze wandeling met een lengte van ongeveer 5 à 6 km voert over heide met jeneverbesstruweel, zandverstuivingen en door bos. In het jeneverbesstruweel zijn o.a. te zien vogels als kramsvogels die afkomen op de jeneverbessen, groenlingen, kneuen en staartmezen die graag in de jeneverbessen hun nesten bouwen. Het bos bestaat voornamelijk uit grove

Urtica 2012:4

21

dennenbos, waarbij sommige stukken al een behoorlijke leeftijd hebben bereikt. Verzamelplaats : 9.00 Olympiaplein of om 9.30 op de parkeerplaats oostelijk van de N310 (weg tussen Hoge Veluwe en Planken Wambuis) ongeveer 3 à 3,5 km zuidelijk van Otterlo (paal 58). Opgave bij Frans Jacobs, 0488 441093 0f 06 44254850.

Dinsdag 8 Mossenwerkgroep. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Gerrit Bax (0318-416200) of Michel Zwarts (026-3818606).

Woensdag 9 Werkavond van de Insectenwerkgroep Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Jinze Noordijk (06 14605259).

Donderdag 10 Vogelwerkgroep Aanvang 19:45 in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Lezing door Geoske Sanders. Zij zal over haar ervaringen vertellen die ze heeft opgedaan in het Nationaal Park de Hoge Veluwe waar zij al jaren vogels inventariseert.

Dinsdag 15 Studieavond georganiseerd door de plantenwerkgroep over de Ranunculaceae en Rosaceae. We oefenen in het determineren aan de hand van een aantal nauwkeurige tekeningen. Na de pauze vertoont Douwe van Dam dia’s van planten uit deze families. Flora (liefst Heukels 2005 of Veldgids Nederlandse flora 2007 of later) meenemen. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen bij Leny Huitzing, 0317 - 417943 (of 06-14061898 of [email protected]). Ter voorbereiding kunt u de desbetreffende hoofdstukken in de Ecologische Flora (deel 1 en 2, Weeda cs, 1987) lezen.

Donderdag 17 Natuurwandeling met Joke Veltkamp (0317-420703) in het Horabos, Bennekom van 9.30 – 12.00 uur. Op verzoek van de Dierenbescherming zijn door de gemeente 3 poelen aangelegd tussen het voormalige Enka terrein en de Horalaan, omdat in de gedempte blusvijver van de Enka door een zeer grote paddenpopulatie eieren afgezet werden. Rondom de Horalaan zijn inmiddels beschermingsmaatregelen getroffen ten behoeve van de padden. De vijvers worden druk bezocht door reeën en zwijnen, waarvan we zeker de sporen zullen aantreffen. Ook in het bos zullen we diersporen vinden en als het de temperatuur het toelaat zien we misschien ook al wel padden. Het bos heeft een gemengde samenstelling en is zeer vogelrijk. Verzamelen om 9.30 bij de parkeerplaats Horalaan, Ede op ongeveer 800 m vanaf de rotonde op de Edese weg. Rond 12.00 uur zijn we hier weer terug. Ingeval van slecht weer rond 8.30 bellen met bovenstaand nummer of het wel of niet doorgaat.

Zaterdag 19 Excursie naar de Brouwersdam in Zeeland, Vogelwerkgroep

Maandag 21 Bijeenkomst Paddenstoelenwerkgroepen. De leden van de beide werkgroepen kunnen hun mooiste foto's en/of opnames van de meest bijzondere soorten van paddenstoelen van het afgelopen seizoen vertonen. Indien je foto's wilt laten zien dan graag van tevoren contact opnemen met Lies Jansen ([email protected] ; 026-3337312). Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen.

Dinsdag 22 Mossenwerkgroep. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Gerrit Bax (0318-416200) of Michel Zwarts (026-3818606).

Woensdag 23 Werkavond van de Insectenwerkgroep Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Jinze Noordijk (06 14605259).

Woensdag 23 Lezing Buurtuinen, door Peter Visschedijk, stedelijk onderzoeker bij Alterra Wageningen UR. Buurttuinen zijn er in Nederland in grote hoeveelheden. Maar buurtuinen zijn er nauwelijks. Gek eigenlijk, want juist in deze barre financiële tijden zijn er kansen volop voor buurtuinen. Ze kosten namelijk bijna niets, er zijn nauwelijks procedures voor nodig en de maatschappelijke zin ervan neemt met de individualisering van de maatschappij steeds meer toe. Buurtuinen zijn groene ruimten in de stad die geschikt zijn gemaakt als ontmoetingsplek voor buurtbewoners. De buurtbewoners beheren zelf de tuin en kunnen er talrijke activiteiten ondernemen. De tuinen zijn voor de hele buurt toegankelijk. In principe zijn ze tijdelijk, aangelegd op terreinen die wachten op een andere bestemming. Ze vormen een oplossing voor het gebrek aan geld en mogelijkheden om meer groen in de stad te brengen. In het boekje ‘BUURTUIN, leren van de jardins partagés in Frankrijk’ beschrijven Jos Jonkhof, Matthijs Philippa en

Urtica 2012:4

22

Peter Visschedijk de geschiedenis van de buurtuinen in Frankrijk en de Verenigde Staten. “Die Franse tuinen zijn zó inspirerend dat zij in Nederland navolging verdienen,” zegt Peter Visschedijk. Aanvang: 20:00 uur in de Bevrijdingskerk, van Schelvenweg 2, Wageningen.

Woensdag 30 Foto-avond Veldgroep vlinders en libellen Leden van de Veldgroep vlinders en libellen laten hun mooiste foto’s zien van leuke, grappige, spectaculaire waarnemingen die tijdens de inventarisatie van het afgelopen seizoen bij de Grebbelinie gedaan zijn. Ook zullen enkele foto’s van eerdere inventarisaties worden getoond. Iedereen is van harte welkom. Aanvang: 20:00 uur in Het Groene Wiel, Hendrikweg 14b in Wageningen.

Februari 2013 Zondag 3 Wandeling door de Oostvaardersplassen. De wandeling start bij het kantoor van

SBB aan de Knardijk en gaat naar de vogelkijkhut de “Zeearend”. Indien deze route gesloten is voor de rust van het wild dan gaat de wandeling naar de vogelkijkhut de “Aalscholver”. Deze natuurwandeling is vooral om de vele hier aanwezige vogelsoorten interessant. Verzamelen om 8.30 op het Olympiaplein of om 9.30 op de parkeerplaats aan de Knardijk bij het kantoor van SBB. Opgave bij Frans Jacobs, 0488 441093 0f 06 44254850.

Maandag 4 Opfriscursus dagvlinders en libellen. Gedurende twee avonden zal aan de hand van foto’s geoefend worden met de herkenning van dagvlinder- en libellensoorten die in de omgeving van Wageningen voorkomen. Op deze eerste avond zullen de dagvlindersoorten behandeld worden. Er wordt een accent gelegd op de ecologie van enkele soorten. Iedereen is van harte welkom. Aanvang 19:30 uur in het Groene Wiel (Hendrikweg 14b, Wageningen). Zie voor meer informatie het artikel in deze Urtica.

Wie weet ziet de Blauwe Kamer er deze winter weer zo uit . Foto: Dirk Prins

Urtica 2012:4

23

Woensdag 6 Werkavond van de Insectenwerkgroep Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Jinze Noordijk (06 14605259).

Donderdag 7 Avond Korstmossenwerkgroep. Om 20.00 in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b, Wageningen. Informatie bij: Hans Inberg 06-12979989 of [email protected] (als je geen mails ontvangt van de mailgroep, graag even van tevoren contact opnemen).

Zaterdag 9 Wandelexcursie Plantage Willem III en Kwintelooijen. Opgave bij Chris Breider (0317-357317 of [email protected]) van de vogelwerkgroep.

Maandag 11 Tweede avond van de Opfriscursus dagvlinders en libellen. Tijdens deze avond staat de herkenning van juffers en echte libellen, kenmerkend voor de omgeving van Wageningen, centraal. Naast uiterlijke kenmerken zullen ook enkele ecologische aspecten aan bod komen. Aanvang 19:30 uur in het Groene Wiel (Hendrikweg 14b, Wageningen). Iedereen is van harte welkom. Zie voor meer informatie het artikel in deze Urtica.

Dinsdag 12 Mossenwerkgroep. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Gerrit Bax (0318-416200) of Michel Zwarts (026-3818606).

Donderdag 14 Vogelwerkgroep Aanvang 19:45 Groene Wiel. Programma nog onbekend.

Maandag 18 Naamgeving en oude gebruiken van onze wilde flora. Lezing met dia’s door Dirk

Prins. Bij het inventariseren van flora en fauna maken we soortenlijsten maar het is ook heel interessant je eens te verdiepen in hoe een plant in het verleden aan zijn naam kwam en of deze ooit gebruikt werd en misschien nog wordt voor medische doeleinden of rituelen. Hierover schreef Dirk een aantal jaren geleden al eens een serie van in totaal 10 teksten in de Urtica en bij zijn publieksexcursies in de Blauwe Kamer voor Het Utrechts Landschap merkt hij hoe interessant veel mensen dit vinden! Nieuwe boeken hierover zijn de laatste tijd niet meer verschenen. Dirk vertelt hoe Linnaeus een vaste dubbele wetenschappelijke naam invoerde waarin vaak al een kenmerk of oud gebruik wordt aangegeven. Dat zien we soms ook in de Nederlandse naam maar vaak blijkt het om een verbasterde middeleeuws Duitse naam te gaan. Soms word je dan op het verkeerde been gezet want 'hondsdraf' heeft niets met een hond te maken en 'kruiskruid' en 'kruisdistel' niets met een kruis….! Maar waarmee dan wel? Dirk heeft dit voor een flink aantal plantensoorten uitgezocht hetgeen interessante verhalen oplevert die in feite pure 'natuurbeleving' betekenen! Aanvang 20:00 uur, Bevrijdingskerk, van Schelvenweg 2, Wageningen.

Woensdag 20 Werkavond van de Insectenwerkgroep Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Jinze Noordijk (06 14605259).

Stormmeeuw. Foto: Dirk Prins

Urtica 2012:4

24

Donderdag 21 Natuurwandeling met Mijcke Arts (026-3390719) en Leny Huitzing over de Doorwerthse dreven van 9.30 -12.00 uur. Het wordt een stuwwallen wandeling, waarbij Leny de geomorfologische achtergronden zal belichten en Mijcke de cultuur-historische. Lengte van de wandeling ongeveer 4.5 km. Het terrein is nogal heuvelachtig. Startpunt: Van der Molenplein te Doorwerth, bij de R.K. kerk, postcode 6865 HA. Met bus 51 vanuit Wageningen te bereiken. Vertrektijd Wageningen busstation 9.02 uur, aankomst v.d. Molenplein 9.22 uur. Ingeval van slecht weer rond 8.30 bellen met bovenstaand nummer of het wel of niet doorgaat.

Maandag 25 Bijeenkomst Paddenstoelenwerkgroepen. De leden van de beide werkgroepen kunnen hun mooiste foto's en/of opnames van de meest bijzondere soorten van paddenstoelen van het afgelopen seizoen vertonen. Indien je foto's wilt laten zien dan graag vantevoren contact opnemen met Lies Jansen ([email protected]; 026-3337312). Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen.

Dinsdag 26 Mossenwerkgroep. Aanvang 20.00 uur in het Groene Wiel, Hendrikweg 14b te Wageningen. Inlichtingen: Gerrit Bax (0318-416200) of Michel Zwarts (026-3818606)

Nagekomen bericht: Kijk op exoten

De KNNV werkt komend jaar samen met de VOFF aan een project van het Team Invasieve Exoten van het Ministerie van EL&I en de Nieuwe Voedsel en Warenautoriteit. Het project heet: Signalering Exoten. Exoten zijn dieren en planten die niet van nature in ons land thuishoren en schade kunnen aanrichten. Waarnemers spelen een belangrijke rol in het veld als het gaat om het signaleren van potentieel invasieve exoten. Onlangs is de tweede nieuwsbrief van dit project verschenen. De nieuwsbrief roept op om exoten te melden op www.telmee.nl en op www.waarneming.nl. De volledige nieuwsbrief en meer informatie over het project zijn te vinden op de landelijke website van de KNNV: http://www5.knnv.nl/ .