Is CLIL geschikt voor anderstalige leerlingen?

Thomas Somers

Een maatschappelijk vraagstuk

Een maatschappelijk vraagstuk

“De doelstelling van meertalig onderwijs is enerzijds van onze Nederlandstalige en anderstalige kinderen, twee- talige en/of meertalige kinderen maken en anderzijds ervoor zorgen dat ieder kind, ongeacht zijn of haar socio-economische achtergrond, mee is en dezelfde mogelijkheden krijgt.” (VGC "Nieuwe taalrecepten voor het Brussels onderwijs", 22 maart 2011)

P. Van de Craen in Klasse, 3 maart 2014

Een maatschappelijk vraagstuk

In grote lijnen…:

Taalachterstand? / Nederlands!

Ondersteuning L1?

Zijn twee vreemde instructietalen niet linguïstisch en cognitief ‘te veel’?

Naar een antwoord…

1. Onderzoeksresultaten1. Voorafgaande beschouwing: waarom?2. Schoolprestaties3. Taalverwerving

2. Welke factoren spelen een rol?1. Socio-affectieve factoren2. Linguïstische factoren3. Cognitieve factoren

3. Risico’s4. Conclusies en aanbevelingen

Onderzoeksresultaten

1. Voorafgaande beschouwing: waarom?

2. Schoolprestaties3. Taalverwerving

Onderzoeksresultaten• Achtergrond van de ouders:

• Positieve attitude t.o.v. meertaligheid• Meertalige realiteit: meertalige omgeving en ‘roots’

• Identiteit en symbolisch kapitaal:• Tweetaligheid in de officiële landstalen is belangrijk• Tweetaligheid is deel van een Belgische identiteit• Engels als internationaal toonaangevende taal

• Toekomstbeeld:• Talig en economisch kapitaal• Integratie en toegang tot sociale netwerken• Upward social mobility

(Dagenais 2003, 2004; Dagenais & Berron 1999, 2001; Dagenais & Day 1998, 1999; Dagenais & Jacquet 2001; Ikuspegi 2004; Janssens 2008; Mady 2010; Makropoulos 2005, 2006, 2009; Ó Laoire 2005; Roy & Galiev 2009; Ruiz Pinedo 2005; Skolverket 2010; Taylor 2006; Van Mensel 2007)

1. Waarom?

Onderzoeksresultaten• Vergelijkbare vakresultaten

• Steinlen & Piske (2013) (primair): vergelijkbare scores• concentratie & non-verbale intelligentie

• Turnbull, Lapkin & Hart (2001, 2003) (primair):• Vergelijkbare scores op wiskunde

• Skolverket (2010) (secundair):• Vergelijkbare scores op wiskunde

2. Schoolprestaties

Onderzoeksresultaten• Ontwikkelen additieve meertaligheid• Ontwikkelen vergelijkbaar niveau in de dominante taal• Ontwikkelen vergelijkbaar niveau in de CLIL-taal• Kleuter, primair en secundair niveau• Hoe vroeger, hoe duidelijker de voordelen• Ontwikkelen hogere niveaus in de CLIL-taal indien ze

tegelijkertijd L1 geletterdheid ontwikkelen (// SES!)(Bild & Swain 1989; Buser 2012; Etxeberria & Elosegi 2008; Hackel & Piske 2011a,b; Hart, Lapkin & Swain 1988; Hurd 1993; Lamarre 1997; Rohde 2010; Roy & Galiev 2009; Steinlen et al. 2010a,b; Steinlen & Piske 2013; Swain & Lapkin 1991; Swain, Lapkin, Rowen & Hart 1990; Turnbull, Lapkin & Hart 2001, 2003)

3. Taalverwerving

Welke factoren spelen een rol?

1. Socio-affectieve factoren2. Linguïstische factoren3. Cognitieve factoren

Welke factoren spelen een rol?• Openheid voor meertaligheid (L1 & vreemde talen):

• ‘Flexible language arrangements’ (Garcia 2009; Cummins 2007)• Méér en liever Nederlands (Allain 2003; Van de Craen, Ceuleers, &

Allain 2005; Van de Craen, Ceuleers, Lochtman, Allain & Mondt 2007)

• Hechtere ‘community of practice’ (‘lokale’ groep)• CLIL-taal als gelijkmaker: alle lln. op gelijke voet in de CLIL-

klas

• ‘Investment’ (Norton 2000) (‘globale’ groep): • This construct ties in learners’ motivation with the larger

social context, focussing on learners’ changing social identity and relationships within a community as they invest in a new language with the expectation of acquiring new symbolic, financial and cultural capital.

• ‘when their realities and interests are aligned with programme objectives’ (Makropoulos 2009, 31).

1. Socio-affectieve factoren

Welke factoren spelen een rol?• Motivatie: beter begrip door taalgevoelig

lesgeven• Minder spreekangst (Nikula, Dalton-Puffer & Llinares 2013)• Grotere interactionele ruimte (Nikula, Dalton-Puffer &

Llinares 2013)• Duale focus op taal en inhoud

• Dialogisch onderwijs• Negotiation of meaning/form (impliciet)• Collaborative dialogue• Kennisconstructie door toetreding tot ‘discourse

community’• Code-switching / translanguaging

• Cognitief: Valoriseren van (voor)kennis• Socio-affectief: ‘stem’ erkennen

2. Linguïstische factoren

Welke factoren spelen een rol?• CLIL leidt tot ‘deeper semantic processing’

(Vollmer et al. 2006; Gayo 2007)• Talige ‘problemen’ leiden tot meer intensieve

mentale activiteit• Sterkere meta-vaardigheden

• Versterkt kennisconstructie door middel van dialogisch onderwijs (e.g. Nikula, Dalton-Puffer & Llinares 2013)

• Cognitief prikkelende omgeving

3. Cognitieve factoren

Risico’s• ‘Misinformatie’

• Wereldbeeld van stakeholders (cf. mediaberichten)• Ontmoediging van anderstalige ouders

• ‘Hidden agenda of selectivity’ (Apsel 2012)• Taal als voorwaarde om toegang te krijgen tot CLIL• Taal als voorwaarde om te volgen in CLIL

• Language shift (Baquedano-López & Kattan 2007; Edwards 2007; Lanza 2007; Martin 2007)• Ongenuanceerd problematisch?• Vitaliteit van de thuistaal vs. heritage language• Talige ‘integratie’ is niet rechtlijnig• Additief versus subtractief• Cummins (2000): [-L1, +additief] is niet onmogelijk

Conclusies en aanbevelingen• Vroeg beginnen ( // talensensibilisering)

• Taal niet als voorwaarde (maar als resultaat)

• Openheid voor meertaligheid (‘flexible language arrangements’)• Doorbreken van ‘two solitudes’ (Cummins 2007)• Meertaligheid als uitgangspunt (Nederlands als één

van de talen)

Referenties (I)• Auer, P. & L. Wei (eds.) (2007). Handbook of Multilingualism and Multilingual Communication. Berlijn/NY:

Mouton de Gruyter.• Allain, L. (2003). Meertalig onderwijs in Brussel. Een entografische benadering. Doctoraalscriptie VUB.• Apsel, C. (2012). Coping with CLIL: dropouts from CLIL streams in Germany. International CLIL Research

Journal 1, 4.• Baquedano-López, P. & S. Kattan (2007). Growing up in a multilingual community: Insights from

language socialization. In: Auer & Wei, 69-100.• Bild, E. and M. Swain. 1989. ‘Minority language students in a French immersion program: Their French

proficiency.’ Journal of Multilingual and Multicultural Development 10/3: 255-274.• Buser, M. 2012. ‘Two-Way Immersion in Switzerland: Evaluation of a Pilot Project in a Swiss Public

School.’ Conference Immersion 2012: Bridging Contexts for a Multilingual World. CARLA, University of Minnesota, October 19, 2012.

• Cummins, J. (2000). Language, Power and Pedagogy. Clevedon: Multilingual Matters.• Cummins, J. (2007): Rethinking monolingual instructional strategies in multilingual classrooms. The

Canadian Journal of Applied Linguistics 10, 221–240.• Dagenais, D. (2003). Accessing imagined communities through multilingualism and immersion

education. Language, Identity and Education 2, 269-283.• Dagenais, D. 2004. ‘Lessons from Research on Children of Immigrant Families in Canadian French

Immersion Programs.’ Presentation held at the International Education Symposium on Linguistic Rights. Donostia, Basque Country. November 2004.

• Dagenais, D. & C. Berron (1999). A Case Study of Multilingualism and Educational Choices in Immigrant Families. Research on Immigration and Integration in the Metropolis. Working Papers 20, Vancouver.

• Dagenais, D. & Berron, C. (2001). Promoting multilingualism through French immersion and language maintenance in three immigrant families. Language, Culture and Curriculum 14, 142-155.

• Dagenais, D. and Day, E. (1998). Classroom language experiences of trilingual children in French immersion. The Canadian Modern Language Review 54, 376-393.

• Dagenais, D. and Day, E. (1999). Home language practices of trilingual children in French immersion. The Canadian Modern Language Review 56, 99-123 

Referenties (II)• Dagenais, D. & Jacquet, M. (2000). Valorisation du multilinguisme et de l'éducation bilingue dans les

familles immigrantes. Journal of International Migration and Integration 1, 389-404.• Edwards, J. (2007). Societal multilingualism: reality, recognition and response. In: Auer & Wei, 447-468.• Etxeberria, F. and K. Elosegi. 2008. ‘Basque, Spanish and immigrant minority languages in the Basque

School.’ Language Culture and Curriculum 21: 69-84.• Gajo, L. (2007): Linguistic Knowledge and Subject Knowledge: how does bilingualism contribute to

subject development? The International Journal of Bilingual Education and Bilingualism 10, 863-582• Garcia, O. (2009). Bilingual Education in the 21st Century. Wiley-Blackwell.• Häckel, A. and T. Piske. 2011. ‘Zur Entwicklung der sprachlichen Fähigkeiten bei deutsch-englisch

bilingual betreuten Kindergartenkindern mit und ohne Migrationshintergrund.’ in Krafft, A. & C. Spiegel (eds.): Sprachliche Förderung und Weiterbildung - transdisziplinär. Frankfurt a.M.: Peter Lang, pp. 11-31. 

• Häckel, A. and T. Piske. 2012. ‘Zum Zusammenhang von Sprachkontaktdauer und der Entwicklung lexikalischer und grammatischer Fähigkeiten bei Kindern in deutsch-englisch bilingualen Kindertageseinrichtungen’ in Kägi, S. & U. Stenger (eds.): Forschung in der Frühpädagogik. Grundlagen-, Professionalisierungs- und Evaluationsforschung. Baltmannsweiler: Schneider Verlag Hohengehren, pp. 133-152.

• Hart, D., S. Lapkin and M. Swain. 1988. Ethnolinguistic Minorities: Tracking Success in an Exemplary English-French Immersion Program. Toronto: Modern Language Centre, OISE/UT.

• Hurd, M. 1993. ‘Minority language children and French immersion: Additive multilingualism or subtractive semi-lingualism?’ Canadian Modern Language Review 49: 514-525.

• Ikuspegi 2004. Visión general de la inmigración en el país vasco. Panorámica de la Inmigración 1. Available at www.gizartelan.ejgv.euskadi.net/r45continm/es/contenidos/informacion/boletin_panoramica_inmigracion/es_7538/adjuntos/panoramica1castellano.pdf.

• Janssens, R. (2008). Taalgebruik in Brussel. BRIO.• Lamarre, P. 1997. Review of the literature on immigrant students and French immersion. Unpublished

research report submitted the Canadian Association of Immersion Teachers, Ottawa, ON.• Lanza, E. (2007). Multilingualism and the family. In: Auer & Wei, 45-68.

Referenties (III)• Mady, C. 2010. Voices of Allophone Adults and Allophone University Students: Perspectives and

Experiences with French as a Second Official Language in Canada. Ottawa: Canadian Parents for French.• Makropoulos, J. (2005). A case study of French immersion stayers in an Ottawa high school: Cultural

capital, investment, and identification to French. In J. Cohen, K. T. McAlister, K. Rolstad, & J. MacSwan (Eds.), Proceedings of the 4th international symposium on bilingualism. Somerville, MA:Cascadilla Press.

• Makropoulos, J. 2006. ‘French immersion students in Canada’ in Steinberg, S.R., Parmar, P., Richard, B. Contemporary youth culture: an international encyclopedia, Vol. 2, pp. 600-604.

• Makropoulos, J. (2009). Factors Related to Student Participation in French Immersion Programs. Journal de l'immersion/Immersion Journal 31, 31-32.

• Manzanos, C. & Ruíz de Pinedo, I. (eds.) (2005). La infancia inmigrante en las escuelas de Vitoria-Gasteiz. Vitoria-Gasteiz: UPV/EHU, Denon Eskola, Bachue 

• Martin, P. (2007). Multilingualism of new minorities (in migratory contexts). In: Auer & Wei, 493-508.• Nikula, T., C. Dalton-Puffer and A. Llinares. 2013. ‘CLIL classroom discourse. Research from Europe.’

Journal of Immersion and Content-Based Language Education 1/1: 70-100.• Norton, B. P. 1997. ‘Language, Identity, and the Ownership of English.’ TESOL Quarterly 31/3: 409-429.• Ó Laoire, M. 2005. ‘New speech communities in Ireland: Competitors or partners for Irish Gaelic?’ in

May, S., M. Franken and R. Barnard (eds.): LED2003: Refereerd Conference Proceedings of the 1st International Conference on Language, Education and Diversity. Hamilton: Wilf Malcolm Institute of Educational Research.

• Roy, S. & Galiev, A. (2009). Pourquoi les immigrants veulent-ils apprendre le français? Journal de l'immersion/Immersion Journal 31, 38-40.

• Rohde, A. 2010. ‘Receptive L2 lexical knowledge in bilingual preschool children’ in Kersten, K., A. Rohde, C. Schelletter and A. Steinlen (eds.).

• Roy, S. and A. Galiev. 2009. ‘Pourquoi les immigrants veulent-ils apprendre le français?’ Journal de l'immersion/Immersion Journal 31/3: 38-40.

• Skolverket. 2010. Undervisning på engelska. Utvärdering av en försöksverksamhet i grundskolan. Stockholm: Skolverket.

Referenties (IV)• Steinlen, A. and T. Piske. 2013. ‘Academic achievement of children with and without migration backgrounds in

an immersion primary school: A pilot study.’ ZAA Zeitschrift für Anglistik und Amerikanistik 61/3: 215-244.• Steinlen, A., G. Håkansson, A. Housen and C. Schelletter. 2010a. ‘Receptive L2 Grammar Knowledge

Development in Bilingual Preschools’ in Kersten, K., A. Rohde, C. Schelletter and A. Steinlen (eds.).  • Steinlen, A., K. Neils, T. Piske and C. Trumpp. 2010b. ‘SETK 3-5: A Developmental Language Test on German

for 3-to-5-year-old Children’ in Kersten, K., A. Rohde, C. Schelletter and A. Steinlen (eds.).• Swain, M. and S. Lapkin. 1991. ‘Heritage language children in an English-French bilingual program.’ The

Canadian Modern Language Review 47/4: 635-641.• Swain, M., S. Lapkin, N. Rowen and D. Hart. 1990. ‘The role of mother tongue literacy in third language

learning.’ Language, Culture and Curriculum 3/1: 65-81.• Taylor, S. K. 2006. ESL in Bilingual Education With a Twist: Immigrant Children in Canadian French Immersion.

Bilingual Basics 8/1. Available at www.tesol.org/read-and-publish/newsletters-other-publications/interest-section-newsletters/bilingual-basics/2011/11/03/bilingual-basics-news-volume-8-1-(june-2006).

• Turnbull, M., S. Lapkin and D. Hart. 2001. ‘Grade 3 immersion students’ performance in literacy and mathematics: Province-wide results from Ontario (1998–99).’ The Canadian Modern Language Review 58: 9-26. 

• Turnbull, M. K., S. Lapkin and D. Hart 2003. ‘Grade 6 French immersion students’ performances on large-scale reading, writing and mathematics tests: building explanations.’ Alberta Journal of Education 49/1: 6–23.

• Van de Craen, P., E. Ceuleers, & L. Allain (2005). Vier jaar Stimulerend meertalig onderwijs in Brussel (STIMOB). School en samenleving 10, 1-16.

• Van de Craen, P., E. Ceuleers, K. Lochtman, L. Allain, and K. Mondt. (2007). An interdisciplinary research approach to CLIL learning in primary schools in Brussels. In C. Dalton-Puffer and U. Smit (eds.). Empirical Perspectives on CLIL Classroom Discourse. Frankfurt am Mein: Peter Lang.

• Van Mensel, L. (2007). Onderwijs in een meertalige samenleving. Het oversteken van grenzen tussen taalgemeenschappen: niet-Nederlandstalige ouders in het Nederlandstalig onderwijs. BRIO-BRUT.

• Vollmer, H.J. (2006). Subject-Specific competence and language use of CLIL learners: Grade 10 geography in Germany. In: Nikula, T. & Dalton-Puffer, C. (eds.), English as the medium of instruction in European schools: analyzing classroom discourse. Vienna: University of Vienna (Special Issue of Vienna English Working Papers (VIEWZ).

Bedankt voor jullie aandacht!