‘ik zie je’elkaar

tegemoettreden

‘als

me

nse

n e

ch

t g

eïn

te

re

sse

er

d z

ijn

in

ho

e h

et

me

t m

e g

aa

t , d

at

is a

l z

o

fijn

, da

n k

an

ik e

r w

ee

r e

en

da

g t

eg

en

.’

‘jezelf leegmaken om de ander te kunnen zien.’

04Handreiking | Ik zie je

‘sinds mijn partner is overleden, voel ik me heel erg alleen. gelukkig komt mijn vriendin af en toe, daar kijk ik echt naar uit.’

Met dit boekje willen we een handreiking bieden om op open wijze in contact te gaan met mensen die zich eenzaam voelen. Het is een steuntje in de rug om oog te hebben voor elkaar.

Wat bedoelen we eigenlijk met eenzaamheid?

Eenzaamheid is het zelf ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan [kwaliteit van] bepaalde sociale relaties.1 Ofwel: Het gevoel dat de aanwezige contacten niet aan iemands behoefte voldoen.

Als intermezzo’s zijn verhalen toegevoegd van ouderen die, in het kader van een project van Zorgbelang Gelderland, met elkaar in gesprek zijn gegaan aan de hand van een aantal vragen. Deze vragen hielpen hen om op een nieuwe manier contact met elkaar te maken. Je kunt deze vragen in de middenpagina van dit boekje vinden en gebruiken als hulpmiddel voor een gesprek.

De uitscheurbare kaarten die de kaft van deze handreiking vormen, kun je gebruiken om contact te leggen met mensen bij jou in de buurt.

doel van de handreiking

1 van tilburg t. & de jong gierveld, j. [red.], 2007.

zicht op eenzaamheid: achtergronden, oorzaken en

aanpak. assen: van gorcum.

‘na

ar

ma

te

je

ou

de

r w

or

dt

, v

oe

l je

je

we

lee

ns

ee

nz

aa

m.’

06 07Handreiking | Ik zie je Handreiking | Ik zie je

Iemand met weinig contacten hoeft niet per se eenzaam te zijn. Terwijl iemand die veel mensen om zich heen heeft, zich toch eenzaam kan voelen. Je bent pas eenzaam als je het gemis aan relaties of contacten als negatief ervaart [www.eenzaamheid.nl].

Eenzaamheid komt in alle leeftijdscategorieën voor en in alle lagen van de bevolking. In iedere periode van het leven kunnen mensen zich eenzaam voelen. Vaak is dit na een grote verandering, zoals een verhuizing, verlies van partner of geboorte van een kind. Je bent even niet wie je was.2

Het is dus niet zo dat alleen een bepaalde groep mensen zich altijd eenzaam voelt. Ieder mens voelt zich wel eens eenzaam of verlaten. Eenzaamheid is een gevoel van leegte, verdriet en soms van angst. Die beleving is heel persoonlijk. Mensen die hier last van hebben, voelen zich niet verbonden met de wereld en met andere mensen om zich heen [www.eenzaamheid.nl].

De kans hierop is echter niet voor alle groepen binnen de bevolking gelijk.3 Gehandicapten, ouderen, chronisch zieken, alleenstaanden zonder partner of andere banden, immigranten die nog niet zijn ingeburgerd, mantelzorgers die hun sociale contacten zien afnemen, werkzoekenden die zich sociaal uitgesloten voelen, mensen met psychische problemen en dak en thuislozen hebben een groter risico om eenzaam te worden.

Ouderdom op zich is geen oorzaak van eenzaamheid. Dat eenzaamheid vaker bij ouderen voorkomt, komt vooral door het verlies van de partner, het kleiner worden van hun netwerk en het verlies van contacten in de buurt.3

eenzaamheid gaat om beleving

‘toen ik uit huis geplaatst werd en in een groep belandde, voelde ik me zo eenzaam. ik voelde me ontheemd, ondanks het feit dat ik met leeftijdgenootjes was en met de begeleiding van de groep.’

2. hortulanus, et al., 2005. niets doen en niemand kennen.

de leefwereld van sociaal geïsoleerde mensen.’s-gravenhage: elsevier overheid.

3. machielse, a., 2006. onkundig en onaangepast.

een theoretisch perspectief op sociaal isolement. utrecht: jan van arkel.

mensen met psychische problemen

weduwnaars

ouderen

alleenstaanden

sociale

structurele

dreigende

onvrijwillige

existentiële

gehandicapten

werkzoekenden

dak & thuislozen

doelbewuste

chronisch zieken

weduwesimmigranten

incidentele

situationelestudenten

emotionele

mantelzorgersjongeren

chronische

jonge gezinnen

08Handreiking | Ik zie je

09

deel van een gemeenschap

intermezzo

Mevrouw Fagoe wordt ook wel

‘didi’ genoeMd, dat betekent

‘grote zus’ in het hindoestaans.

voor veel Mensen op het

dagactiviteitencentruM is ze

als een grote zus. ze leert de

anderen sjoelen en ruMMikub

spelen.

08

‘dat doet eenzaamheid met je, dat je gaat piekeren. daar heb ik nu geen tijd meer voor! ik voel me op het dagactiviteitencentrum helemaal thuis.’

Mevrouw Fagoe maakt graag deel uit van een gemeenschap. Op het dagactiviteitencentrum voelt ze zich welkom. Haar kinderen hebben nu allemaal een eigen leven. Ze wonen in andere steden. Vroeger paste ze op haar kleinkinderen, dat was zo’n mooie tijd! Maar kleine kinderen worden groot. De oudste is nu al 29 jaar. Daar hoeft ze niet meer voor te zorgen.

Mevrouw Fagoe denkt veel aan haar kinderen. Ze heeft 8 kinderen, 18 kleinkinderen en 3 achterkleinkinderen. Ze vertelt: “Het is prettig om te weten dat ze er zijn. Ook al zie ik ze niet zo vaak. Ik wens ze in gedachten het beste toe, dat ze gelukkig en gezond leven”. Mevrouw Fagoe is trots op haar kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen: “Zij zijn mijn rijkdom”.

Mevrouw Fagoe is trots op zichzelf en op haar man. Hij woont in een bejaardentehuis. Ze bezoekt hem vaak: “Hij houdt van masala. Dat neem ik voor hem mee. Maar hij kan niet meer tegen de pepers. Hij krijgt daar alleen Hollandse kost.” Op het dagactiviteitencentrum waar mevrouw Fagoe naar toe gaat wordt regelmatig Surinaams gegeten. Onder meer dankzij mevrouw Fagoe, zij heeft een van de koks Surinaams leren koken.

Drie dagen per week gaat mevrouw Fagoe naar het dagactiviteitencentrum. “Ik kan thuis mijn rust niet vinden. Dat doet eenzaamheid met je, dat je gaat piekeren. Daar heb ik nu geen tijd meer voor! Ik voel me op het dagactiviteitencentrum helemaal thuis.”

Op het dagactiviteitencentrum komen meerdere mensen uit Suriname. “Als we de kans krijgen praten we over Suriname”, zegt mevrouw Fagoe, “en zingen we liedjes en versjes in onze eigen taal.”

eenzaam & beleving

10Handreiking | Ik zie je

• Kijk om je heen: heb oog voor mensen in je directe omgeving. • Informeer bij buurthuis, kerk of huisarts of er mensen in de

buurt zijn die behoefte hebben aan contact. • Maak zomaar eens een praatje, in de supermarkt of in de straat

met een buurtgenoot. Voor een ander kan deze ontmoeting heel belangrijk zijn. Mogelijk een lichtpuntje op een eenzame dag.• Niet alle gesprekken en contacten hoeven diepgaand te zijn.• Maak het niet te zwaar: bezie of iemand openstaat voor

een praatje. Een [eerste] contact zit ‘m in kleine, dagelijkse ontmoetingen. Doe wat je hart je zegt. Luister ook naar jezelf voor en tijdens het contact. • Maak oogcontact. Met oogcontact start de ontmoeting.

Daarna kun je een vraag stellen. • Sluit aan bij de belevingswereld van de ander,

door bijvoorbeeld te vragen hoe de ander het maakt. • Stel jezelf open om te luisteren naar de ander.

Luisteren is belangrijker dan praten. • Toon je interesse niet alleen met woorden. Ook je houding kan

de ander veel ‘vertellen’. • Vul momenten van stiltes niet op met je eigen woorden of

gevoelens. Stiltes in een gesprek zijn niet erg.

Een aantal van bovenstaande aandachtspunten is geïnspireerd op het werk van Sensoor: www.sensoor.nl

in contact komen en het contact aangaan

‘elkaar tegemoet treden gaat om ontmoeten: er zijn veel verschillende manieren om met mensen in aanraking te komen.’

12 13Handreiking | Ik zie je Handreiking | Ik zie je

13

eenzaam & beleving

wandeling en een goed gesprek

intermezzo

Mevrouw hopMans woont

vanaF haar trouwen, nu 59 jaar

geleden, in een dorp aan de

waal in rivierenland. Mevrouw

hopMans heeFt het dorp sinds

die tijd zien veranderen.

“vroeger kende ‘iedereen

iedereen’ in het dorp, je bent

Met elkaar opgegroeid. het is

nu anders oMdat er veel andere

Mensen zijn koMen wonen”.

12

‘je kunt er zelf voor zorgen dat je een paar vaste dingen te doen hebt waarbij je mensen ontmoet.’

Naarmate mevrouw ouder wordt, voelt zij zich vaker alleen. Soms grijpt de eenzaamheid om zich heen. “Ik moet me daar dan een beetje tegen verzetten. Dat lukt de ene keer beter dan de andere keer”.

Het hondje Cora zorgt voor zowel beweging als contact. Mevrouw moet de hond driemaal per dag uitlaten, en zo maak je onderweg ook eens een praatje. Dan haalt zij eieren in het dorp bij iemand die zegt: kom er in. Dan volgt er een leuk gesprek met koffie. “Het is dan zo’n leuk gesprek, ik kan zo leuk met haar praten”. Mevrouw glimlacht als zij dit vertelt. Eieren halen betekent zoveel meer dan een boodschapje doen in het dorp. Het betekent echt contact.

In de winter is het voor mevrouw moeilijker dan met mooi weer. Om haar zinnen te verzetten neemt ze dan wel een breiwerkje ter hand of zet de televisie aan. “Breien, dat vind ik leuk en de kinderen in Roemenië hebben er ook wat aan”.

“Dat valt niet mee, je kunt er wel iets aan doen, namelijk met mensen in contact blijven”.Hoe doet zij dat? Zo ziet zij haar zus vaak op de zondagmiddag. “Dat breekt het weekend”. Ook drinkt zij met enkele kennissen een kopje koffie na de kerkdienst op zondagochtend.

De feestdagen komen er aan. Dat is voor mevrouw geen gemakkelijke tijd. Gelukkig organiseert de kerk op tweede Kerstdag een ontmoeting waar spelletjes worden gedaan en een koud en warm buffet wordt opgediend.Toch is mevrouw blij als de feestdagen weer voorbij zijn. Het zijn vaak dagen vol herinneringen.

“Als je zoekt dan krijg je wel contact. Je moet er wel je best voor doen. En belangstelling hebben voor elkaar”.

14 15Handreiking | Ik zie je Handreiking | Ik zie je

• Maak jezelf ‘leeg’ en ben er voor de ander. • Voel hoe je met je voeten op de grond staat. • Ervaar het hier en nu. • Stap bewust de ruime in waar je de ander ontmoet. • Probeer te luisteren in plaats van te bedenken wat jij wilt

zeggen. • Als je aandachtig luistert, neem je ook beter waar wat de ander

je vertelt. Je hoort het niet alleen, je merkt het ook aan de lichaamshouding en gezichtsuitdrukking. • Probeer je zoveel mogelijk in te leven en toon oprecht begrip.• Stel open vragen, die uitnodigen tot vertellen.

Een aantal van bovenstaande aandachtspunten is geïnspireerd op het werk van Sensoor: www.sensoor.nl

luistertips

ervaring van iemand die zicheenzaam voelt:“bijna niemand luistert echt.”

‘ik heb een praatje aangeknoopt met een man uit de buurt die kortgeleden zijn vrouw is verloren. toen ik zag dat hij opfleurde, werd ik zelf ook blij. en ik heb hem alleen maar gevraagd hoe het nu met hem gaat.’

In dit boekje zijn uitneembare foto’s opgenomen. Deze foto’s kunnen dienen als bouwstenen voor het gesprek. Nadat een aantal foto’s uitgekozen is, kunnen hier vervolgens vragen over gesteld worden, zoals: Waarom heb je deze foto’s uitgekozen? Wat roepen de beelden bij je op? En [wat] wil je hierover vertellen?

Degene die aan het woord is, deelt zijn of haar beelden, herinneringen of ideeën bij de foto. Open vragen nodigen de verteller uit om zijn of haar verhaal te doen. Dit vormt weer een aanknopingspunt voor verdieping of voor een volgend onderwerp. Als het gesprek mocht haperen, dan is dat niet erg. Stiltes kunnen juist ruimte en tijd geven.

In het gesprek kunnen allerlei emoties naar boven komen. Zoals verdriet of boosheid, maar ook vreugde en blijdschap. Een van de manieren om ermee om te gaan is om deze emoties te benoemen. Ze mogen er zijn.

uitleg fotogesprek

17Handreiking | Ik zie je

kleurrijk leven

intermezzo

16

4. op verzoek is een verzonnen

naam gebruikt.

‘mijn kinderen komen op de eerste plaats. ik vind het heel mooi dat ze bij mij in huis wonen.’

17

“Thuis puzzel ik. Daar maak ik van die woordzoekers. Ik heb een hele stapel van die boekjes. Ik koop er elke week een paar. Mijn tante heeft me dat geleerd. Toen ik arbeidsongeschikt werd, zat ik de hele dag thuis. Puzzelen doe ik veel in de winter. In de zomer loop ik met mijn tante een rondje om het meer in de buurt.”

“Mijn kinderen komen op de eerste plaats. Ik heb twee zonen en een schoondochter. Zij wonen bij mij in huis. In onze cultuur hoeven ze niet meteen te verhuizen. Mijn schoondochter komt uit Suriname. Ik vind het heel mooi dat ze bij mij in huis wonen”.

“Mijn familie woont in Suriname en in Nederland. Mijn moeder, drie zussen en een broer wonen in Suriname. Ik heb drie broers en een zus die in Nederland wonen. Mijn broer heeft een volkstuin hier met Surinaamse komkommer en spitskool. Dat smaakt echt anders dan Nederlandse kool. De courgettes zijn zo mooi om te zien.” Mevrouw Autar neemt wel eens wat groente mee voor mevrouw Fagoe [zie verhaal op pagina 9].

Mevrouw autar4 houdt

van kleuren. als ze op het

dagactiviteitencentruM

aankoMt gaat ze het lieFst

Meteen daarMee aan de slag:

“als ik thuis ben, wil ik hier

naar toe. dan ga ik naar de kast

Met kleurpotloden. dan zeg ik

‘goedeMorgen!’ en ga ik Meteen

aan de slag.”

eenzaam & beleving

18Handreiking | Ik zie je

Eenzaamheid maakt deel uit van het leven. Het streven is dan ook niet om eenzaamheid op te lossen, maar om bij te dragen aan iemands kwaliteit van leven.

De ander zien vormt de basis voor contact en biedt een ingang voor ontmoeting. De ander zien betekent ook signaleren wanneer contact niet wenselijk is.

Contact is dus niet altijd passend. Op een ander moment of door een nieuwe aanleiding kunnen soms weer deuren geopend worden.

oog voor als contact niet passend is

‘naarmate je ouder wordt, voel je je weleens eenzaam.’

20 21Handreiking | Ik zie je Handreiking | Ik zie je

21

eenzaam & beleving

actief en creatief leven

intermezzo

Mevrouw roest heeFt een actieF

leven. vroeger deed ze aan

atletiek, hardlopen, zweMMen

en tennis. ze is er trots op dat ze

Met dynaMictennis nederlands

kaMpioen is geworden bij de

senioren in 1997. de laatste

jaren schrijFt ze gedichten.

vroeger heeFt Mevrouw roest

veel geschilderd en getekend en

ook wat van haar werk verkocht.

20

Vol trots vertelt mevrouw Roest over haar man. “Hij heeft zijn leven gegeven aan de gemeenschap. Hij deed onder meer vakbondswerk en was penningmeester van de KBO5. Hij heeft hiervoor een koninklijke onderscheiding gekregen en een zilveren speld. We waren bijna 60 jaar getrouwd.”

Haar schoonzoon is belangrijk voor mevrouw Roest. “Hij staat altijd voor me klaar. Hij is er altijd als ik hem nodig heb en hij woont dichtbij. Mijn zoon woont ver weg, tegen Denenmarken aan. Mijn dochter is er niet meer. Ze was 46 toen ze kanker kreeg. Na een zware ziekteperiode is ze op haar vijftigste overleden. Mijn dochter en ik waren twee handen op één buik. We konden zo heerlijk met elkaar lachen.”

Na het overlijden van haar dochter en man is mevrouw Roest opgevangen door familie en vrienden. “Zij zijn heel belangrijk geworden.” Doordat ze naar het dagactiviteitencentrum gaat, ‘komt ze de week beter door.’ “Dat is de beste stap in mijn leven geweest. Dat had ik nooit verwacht. Ik ben altijd onafhankelijk geweest. Ik ben niet gewend om hulp te krijgen. Maar ik ben nu toch weer goed terecht gekomen. Zonder het dagactiviteitencentrum was ik niet in deze staat.”

‘ik ben altijd onafhankelijk geweest. ik ben het niet gewend om hulp te krijgen. maar ik ben nu toch weer goed terecht gekomen.’

5. katholieke bond van ouderen.

23Handreiking | Ik zie je

Deze handreiking is geschreven om contact tussen mensen te bevorderen en is zowel bedoeld voor mensen die zich eenzaam voelen als voor mensen die geen gemis aan contacten ervaren. We zijn vertrokken vanuit de overtuiging dat beide gesprekspartners elkaar wat te bieden hebben en zowel gever als ontvanger zijn. We wensen je toe dat je deze wederkerigheid in het contact ervaren mag!

Graag bedanken we alle mensen die meegewerkt hebben aan het tot stand komen van deze handreiking: de mensen die aan de hand van de vragenkaartjes met elkaar in gesprek zijn gegaan [mevrouw Autar, mevrouw Badal, mevrouw Fagoe, mevrouw Hopmans, mw. Angela van de Koppel, mevrouw Roest], vrijwilligers en professionals die met ons het gesprek over eenzaamheid zijn aangegaan, multiculturele dagverzorging Multidag, leden van Overleg Uitvoerenden Ouderenwerk, jongeren die hun ervaringen over jeugdzorg gedeeld hebben, bezoekdames van de Hervormde Kerk Est, Stichting Welzijn Groesbeek, Stichting Welzijn Geldermalsen, Welzijn Neerijnen, Welzijn Buren, Meer Welzijn Wijchen, Werkgroep ‘Ontmoeten in Neerbosch Oost’, bezoekers van de provinciale conferentie over eenzaamheid [Oosterbeek, 26 september 2013]. De vrijwillige fotografen van Zorgbelang Gelderland zijn we dankbaar voor het maken van de foto’s voor deze handreiking en Joost Ooijman bedanken we voor de begeleiding hierbij.

wederkerigheid

dankbaarheid

“met de feestdagen ben ik alleen. het is fijn dat de kerk iets organiseert waar we gezamenlijk die moeilijke dagen door kunnen brengen. ”

begrippenlijst1] Eenzaamheid

2] Sociale eenzaamheid

3] Emotionele eenzaamheid

4] Situationele eenzaamheid

5] Chronische eenzaamheid

6] Sociaal isolement

nadenkenDe term eenzaamheid verwijst naar de subjectieve beleving van het ontbreken van persoonlijke contacten: de ervaring van een gemis aan bepaalde contacten of een tekortschieten van bepaalde contacten.

We spreken van sociale eenzaamheid als je minder contact met andere mensen hebt dan je wenst.

Als iemand weliswaar veel mensen om zich heen heeft, maar zich eenzaam voelt door het ontbreken van een hechte, emotionele band met anderen, spreken we van emotionele eenzaamheid. De kwaliteit van je contacten is dan minder dan je wenst.

Situationele eenzaamheid hangt samen met omstandigheden en gaat weer voorbij.

Chronische eenzaamheid heeft te maken met hoe mensen zelf denken over hun eenzaamheid. Wie denkt dat hij of zij 'nu eenmaal zo is', zal niet snel zijn gevoel van eenzaamheid veranderen.

Eenzaamheid wordt vaak geassocieerd met sociaal isolement. In wetenschappelijke literatuur worden de begrippen eenzaam en sociaal isolement verschillend gedefinieerd. De term sociaal isolement verwijst naar het objectief, feitelijk geïsoleerd zijn. Dat betekent niet per definitie dat mensen zich ook eenzaam voelen. Maar vaak gaat het wel samen.

Het gemeenschappelijke in de termen eenzaam en sociaal isolement is: het ontbreken van betekenisvolle relaties.

24Handreiking | Ik zie je 25Handreiking | Ik zie je

Heeft U al eens nagedacht, hoe het komt dat veel

mensen een ander vergetenof niets van een ander

willen weten.

Heeft U al eens nagedacht, wat Hij van ons verwacht

Dat wij samen moeten levenvoor elkaar en met elkaar

en dat U daar nog iedere dag mee kan beginnen.

Fragment uit gedicht van Agien Roest – Koops [zie intermezzo pagina 21]

26Handreiking | Ik zie je

colofonTekstLineke van Hal & Ezra van Zadelhoff

Fotografie fotokaarten01] Trea Verlangen02] George Witjes03] Trea Verlangen04] Jacob Jan van Baalen05] George Witjes06] George Witjes07] Trea Verlangen08] Jacob Jan van Baalen09] Jacob Jan van Baalen10] Trea Verlangen11] Lineke van Hal12] Trea Verlangen13] Marja Braaksma 14] Marjan Rosendahl15] Jacob Jan van Baalen16] Darko Cvetic

ContactgegevensZorgbelang GelderlandPostbus 5310 | 6802 EH ArnhemBezoekadres: Weerdjesstraat 168 | Arnhem[026] 384 28 22www.zorgbelanggelderland.nl

Ontwerp & conceptstudio026 | Arnhemwww.studio026.nl

Fotografie handreikingpagina 05] Jacob Jan van Baalenpagina 08] George Witjespagina 11] Jacob Jan van Baalenpagina 12] Jacob Jan van Baalenpagina 16] George Witjespagina 19] Jacob Jan van Baalenpagina 20] George Witjespagina 22] Trea Verlangenpagina 27] Trea Verlangen

‘ik zie je’

Kom je

eens bij me eten?

sameneenspel

spelen?

evenbij-

praten?

leKKerKopjeKoffiebuur

?

een frisse neus

halen?

leuK dagje samen

uit?

sameneen

bood-schapdoen?

samende

hond uit-

laten?contact maKencontact maKen

contact maKencontact maKen contact maKencontact maKen

contact maKencontact maKen

co

nt

ac

t m

aK

en

co

nt

ac

t m

aK

en

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

co

nt

ac

t m

aK

en

co

nt

ac

t m

aK

en

co

nta

ct

ma

Ke

nc

on

tac

t m

aK

en

co

nta

ct

ma

Ke

n

co

nta

ct

ma

Ke

n

co

nta

ct

ma

Ke

n

co

nta

ct

ma

Ke

n

co

nta

ct

ma

Ke

n

co

nta

ct

ma

Ke

n

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK zie je’elKaar tegemoet treden

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

Waar benje

trots op?

hoe gaat het met je?

verteleens

...

Wat doe je

graag?

hoe maaKt

je familie

het?

Waargeniet

jevan

?

Wat is voorjou

belangrijK?

vraagKaartvraagKaart

vraagKaartvraagKaart vraagKaartvraagKaart

vraagKaart

Wie is voorjou

belangrijK?

vraagKaart

st

el

ee

n v

ra

ag

st

el

ee

n v

ra

ag

st

el

ee

n v

ra

ag

st

el

ee

n v

ra

ag

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

st

el

ee

n v

ra

ag

st

el

ee

n v

ra

ag

st

el

ee

n v

ra

ag

st

el

ee

n v

ra

ag

vraagKaartvraagKaart

vraagKaartvraagKaart vraagKaartvraagKaart

vraagKaartvraagKaart

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

notities

notities

notities

notities

notities

notities

notities

notities

pr

aa

tj

e p

la

at

je

pr

aa

tj

e p

la

at

je

pr

aa

tj

e p

la

at

je

pr

aa

tj

e p

la

at

je

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

3] 4]

2]1]

15]

13]

16]

14]

7]

5]

8]

6]

pr

aa

tj

e p

la

at

je

pr

aa

tj

e p

la

at

je

pr

aa

tj

e p

la

at

je

pr

aa

tj

e p

la

at

je

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie je’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

‘iK z

ie j

e’

elK

aa

r t

eg

em

oe

t t

re

de

n

11]

9]

12]

10]